| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੫. ਸਚ੍ਚਯਮਕਂ
5. Saccayamakaṃ
੧. ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
1. Paṇṇattivāravaṇṇanā
੧-੯. ਇਦਾਨਿ ਤੇਯੇવ ਮੂਲਯਮਕੇ ਦੇਸਿਤੇ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਸਚ੍ਚવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯਮਕਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਯਮਕਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰਾਦਯੋ ਤਯੋ ਮਹਾવਾਰਾ ਅਨ੍ਤਰવਾਰਾਦਯੋ ਚ ਅવਸੇਸਪ੍ਪਭੇਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ વਸੇਨ ਪਦਸੋਧਨવਾਰੋ, ਪਦਸੋਧਨਮੂਲਚਕ੍ਕવਾਰੋ, ਸੁਦ੍ਧਸਚ੍ਚવਾਰੋ, ਸੁਦ੍ਧਸਚ੍ਚਮੂਲਚਕ੍ਕવਾਰੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਾਰੇਸੁ ਯਮਕਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
1-9. Idāni teyeva mūlayamake desite kusalādidhamme saccavasena saṅgaṇhitvā dhātuyamakānantaraṃ desitassa saccayamakassa vaṇṇanā hoti. Tatthāpi heṭṭhā vuttanayeneva paṇṇattivārādayo tayo mahāvārā antaravārādayo ca avasesappabhedā veditabbā. Paṇṇattivāre panettha catunnaṃ saccānaṃ vasena padasodhanavāro, padasodhanamūlacakkavāro, suddhasaccavāro, suddhasaccamūlacakkavāroti imesu catūsu vāresu yamakagaṇanā veditabbā.
੧੦-੨੬. ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਨ ਅવਸੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਚੇવ ਤਣ੍ਹਾਯ ਚ વਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅવਸੇਸੋ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਸਚ੍ਚવਿਭਙ੍ਗੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦੋ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਅવਸੇਸੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਰੋਧੋ ਚੇવ ਖਣਭਙ੍ਗਨਿਰੋਧੋ ਚ। ਅવਸੇਸੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਮਿਚ੍ਛਾਮਗ੍ਗੋ, ਜਙ੍ਘਮਗ੍ਗੋ, ਸਕਟਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੋ।
10-26. Paṇṇattivāraniddese pana avasesaṃ dukkhasaccanti dukkhavedanāya ceva taṇhāya ca vinimuttā tebhūmakadhammā veditabbā. Avaseso samudayoti saccavibhaṅge niddiṭṭhakāmāvacarakusalādibhedo dukkhasaccassa paccayo. Avaseso nirodhoti tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭipassaddhinirodho ceva khaṇabhaṅganirodho ca. Avaseso maggoti ‘‘tasmiṃ kho pana samaye pañcaṅgiko maggo hoti, aṭṭhaṅgiko maggo, micchāmaggo, jaṅghamaggo, sakaṭamaggo’’ti evamādiko.
ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Paṇṇattivāravaṇṇanā.
੨. ਪવਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
2. Pavattivāravaṇṇanā
੨੭-੧੬੪. ਪવਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੇ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਨਯੇ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਮੂਲਕੇਹਿ ਤੀਹਿ, ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਮੂਲਕੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ, ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਮੂਲਕੇਨ ਏਕੇਨਾਤਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਛਹਿ ਯਮਕੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਨੇવ ਉਪ੍ਪਾਦੋ, ਨ ਨਿਰੋਧੋ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਮੂਲਕਾਨਿ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦ੍વੇ, ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਮੂਲਕਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ ਯਮਕਾਨਿ ਆਗਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਲੋਮਨਯੇਪਿ ਓਕਾਸવਾਰਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ ਤਿਣ੍ਣਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਯਮਕਾਨਂ વਸੇਨ ਯਮਕਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ – ਇਮਸ੍ਸ ਹਿ ਸਚ੍ਚਯਮਕਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ ਤਾવ ਨ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਸੇਸੇਸੁ ਪਨ ਤੀਸੁ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਾਨਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਂਯੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧੀਸੁਪਿ ਪવਤ੍ਤੇਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਪਨ ਤਯੋ ਕਾਲਾ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧੀਨਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਾਪਿ વਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯਂ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
27-164. Pavattivāre panettha paccuppannakāle puggalavārassa anulomanaye ‘‘yassa dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa samudayasaccaṃ uppajjati; yassa vā pana samudayasaccaṃ uppajjati, tassa dukkhasaccaṃ uppajjatī’’ti dukkhasaccamūlakehi tīhi, samudayasaccamūlakehi dvīhi, nirodhasaccamūlakena ekenāti labbhamānañca alabbhamānañca gahetvā pāḷivasena chahi yamakehi bhavitabbaṃ. Tesu yasmā nirodhassa neva uppādo, na nirodho yujjati, tasmā dukkhasaccamūlakāni samudayasaccamaggasaccehi saddhiṃ dve, samudayasaccamūlakaṃ maggasaccena saddhiṃ ekanti tīṇi yamakāni āgatāni. Tassa paṭilomanayepi okāsavārādīsupi eseva nayo. Evamettha sabbavāresu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ yamakānaṃ vasena yamakagaṇanā veditabbā. Atthavinicchaye panettha idaṃ lakkhaṇaṃ – imassa hi saccayamakassa pavattivāre nirodhasaccaṃ tāva na labbhateva. Sesesu pana tīsu samudayasaccamaggasaccāni ekantena pavattiyaṃyeva labbhanti. Dukkhasaccaṃ cutipaṭisandhīsupi pavattepi labbhati. Paccuppannādayo pana tayo kālā cutipaṭisandhīnampi pavattiyāpi vasena labbhanti. Evamettha yaṃ yaṃ labbhati, tassa tassa vasena atthavinicchayo veditabbo.
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਨਯਮੁਖਂ – ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਮ੍ਪਿ। ਤੇਪਿ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚੇਨੇવ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਣ੍ਹਾવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚੇਸੁ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰવਸੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਚਤੁવੋਕਾਰੇ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਏਕਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਦਂ ਇਧ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਞ੍ਚਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਖਣੇ ਤਣ੍ਹਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਰੂਪਮੇવ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਨਾਮ। ਸੇਸਾ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਚ੍ਚવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ‘‘ਅਰੂਪੇ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨੋ ਚ ਤੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇ ਤਣ੍ਹਾવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਤਣ੍ਹਾવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਚਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਖਣવਸੇਨ ਓਕਾਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਨਭਿਸਮੇਤਾવੀਨਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਭਿਸਮਯਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਨਂ। ਅਭਿਸਮੇਤਾવੀਨਨ੍ਤਿ ਅਭਿਸਮਿਤਸਚ੍ਚਾਨਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯਮੁਖੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tatridaṃ nayamukhaṃ – sabbesaṃ upapajjantānanti antamaso suddhāvāsānampi. Tepi hi dukkhasacceneva upapajjanti. Taṇhāvippayuttacittassāti idaṃ dukkhasaccasamudayasaccesu ekakoṭṭhāsassa uppattidassanatthaṃ vuttaṃ. Tasmā pañcavokāravaseneva gahetabbaṃ. Catuvokāre pana taṇhāvippayuttassa phalasamāpatticittassa uppādakkhaṇe ekampi saccaṃ nuppajjati. Idaṃ idha na gahetabbaṃ. Tesaṃ dukkhasaccañcāti tasmiñhi khaṇe taṇhaṃ ṭhapetvā sesaṃ dukkhasaccaṃ nāma hotīti sandhāyetaṃ vuttaṃ. Maggassa uppādakkhaṇepi eseva nayo. Tattha pana rūpameva dukkhasaccaṃ nāma. Sesā maggasampayuttakā dhammā saccavinimuttā. Teneva kāraṇena ‘‘arūpe maggassa uppādakkhaṇe tesaṃ maggasaccaṃ uppajjati, no ca tesaṃ dukkhasaccaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Sabbesaṃ upapajjantānaṃ pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe tesaṃ tatthāti tesaṃ tasmiṃ upapattikkhaṇe taṇhāvippayuttacittuppattikkhaṇe cāti evamettha khaṇavasena okāso veditabbo. Aññesupi evarūpesu eseva nayo. Anabhisametāvīnanti catusaccapaṭivedhasaṅkhātaṃ abhisamayaṃ appattasattānaṃ. Abhisametāvīnanti abhisamitasaccānanti. Iminā nayamukhena sabbattha atthavinicchayo veditabbo.
ਪવਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pavattivāravaṇṇanā.
੩. ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
3. Pariññāvāravaṇṇanā
੧੬੫-੧੭੦. ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰੇ ਪਨ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋਪੇਤ੍ਥ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ; ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਦ੍વੇ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਞਾਤਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਞਾਤਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ। ਇਤਿ ਇਮਾਸਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਨਂ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
165-170. Pariññāvāre pana ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti tissopettha pariññāyo labbhanti. Yasmā ca lokuttaradhammesu pariññā nāma natthi; tasmā idha dve saccāni gahitāni. Tattha dukkhasaccaṃ parijānātīti ñātatīraṇapariññāvaseneva vuttaṃ. Samudayasaccaṃ pajahatīti ñātapahānapariññāvasena. Iti imāsaṃ pariññānaṃ vasena sabbapadesu attho veditabboti.
ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pariññāvāravaṇṇanā.
ਸਚ੍ਚਯਮਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Saccayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਯਮਕਪਾਲ਼ਿ • Yamakapāḷi / ੫. ਸਚ੍ਚਯਮਕਂ • 5. Saccayamakaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੫. ਸਚ੍ਚਯਮਕਂ • 5. Saccayamakaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੫. ਸਚ੍ਚਯਮਕਂ • 5. Saccayamakaṃ
