Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
൫. സച്ചയമകം
5. Saccayamakaṃ
൧. പണ്ണത്തിവാരോ
1. Paṇṇattivāro
നിദ്ദേസവാരവണ്ണനാ
Niddesavāravaṇṇanā
൧൦-൨൬. ‘‘ദുക്ഖം ദുക്ഖസച്ചന്തി? ആമന്താ’’തി ഏത്ഥ കിഞ്ചാപി ദുക്ഖദുക്ഖം സങ്ഖാരദുക്ഖം വിപരിണാമദുക്ഖന്തി തീസുപി ദുക്ഖസദ്ദോ പവത്തതി, ‘‘ജാതിപി ദുക്ഖാ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൪; വിഭ॰ ൧൯൦) ജാതിആദീസു ച, സോ പന ദുക്ഖദുക്ഖതോ അഞ്ഞത്ഥ പവത്തമാനോ അഞ്ഞനിരപേക്ഖോ നപ്പവത്തതി. സുദ്ധഞ്ചേത്ഥ ദുക്ഖപദം അഞ്ഞനിരപേക്ഖം ഗഹേത്വാ പണ്ണത്തിസോധനം കരോതി, തേന നിപ്പരിയായതോ ദുക്ഖസഭാവത്താ ഏവ യം ദുക്ഖദുക്ഖം, തസ്മിം ദുക്ഖദുക്ഖേ ഏസ ദുക്ഖസദ്ദോ, തഞ്ച ഏകന്തേന ദുക്ഖസച്ചമേവാതി ‘‘ആമന്താ’’തി വുത്തം. സുദ്ധസച്ചവാരേ സച്ചവിഭങ്ഗേ വുത്തേസു സമുദയേസു കോചി ഫലധമ്മേസു നത്ഥി, ന ച ഫലധമ്മേസു കോചി നിരോധോതി വുച്ചമാനോ അത്ഥി, മഗ്ഗസദ്ദോ ച ഫലഫലങ്ഗേസു മഗ്ഗഫലത്താ പവത്തതി, ന മഗ്ഗകിച്ചസബ്ഭാവാ. പരിനിട്ഠിതനിയ്യാനകിച്ചാനി ഹി താനി. നിയ്യാനവാചകോ ചേത്ഥ മഗ്ഗസദ്ദോ, ന നിയ്യാനഫലവാചകോ, തസ്മാ സമുദയോ സച്ചം, നിരോധോ സച്ചം, മഗ്ഗോ സച്ചന്തി ഏതേസുപി ‘‘ആമന്താ’’ഇച്ചേവ വിസ്സജ്ജനം കതം.
10-26. ‘‘Dukkhaṃdukkhasaccanti? Āmantā’’ti ettha kiñcāpi dukkhadukkhaṃ saṅkhāradukkhaṃ vipariṇāmadukkhanti tīsupi dukkhasaddo pavattati, ‘‘jātipi dukkhā’’tiādinā (mahāva. 14; vibha. 190) jātiādīsu ca, so pana dukkhadukkhato aññattha pavattamāno aññanirapekkho nappavattati. Suddhañcettha dukkhapadaṃ aññanirapekkhaṃ gahetvā paṇṇattisodhanaṃ karoti, tena nippariyāyato dukkhasabhāvattā eva yaṃ dukkhadukkhaṃ, tasmiṃ dukkhadukkhe esa dukkhasaddo, tañca ekantena dukkhasaccamevāti ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ. Suddhasaccavāre saccavibhaṅge vuttesu samudayesu koci phaladhammesu natthi, na ca phaladhammesu koci nirodhoti vuccamāno atthi, maggasaddo ca phalaphalaṅgesu maggaphalattā pavattati, na maggakiccasabbhāvā. Pariniṭṭhitaniyyānakiccāni hi tāni. Niyyānavācako cettha maggasaddo, na niyyānaphalavācako, tasmā samudayo saccaṃ, nirodho saccaṃ, maggo saccanti etesupi ‘‘āmantā’’icceva vissajjanaṃ kataṃ.
അഥ വാ പദസോധനേന പദേസു സോധിതേസു സച്ചവിസേസനഭൂതാ ഏവ ദുക്ഖാദിസദ്ദാ ഇധ ഗഹിതാതി വിഞ്ഞായന്തി. തേസം പന ഏകന്തേന സച്ചവിസേസനഭാവം, സച്ചാനഞ്ച തബ്ബിസേസനയോഗവിസേസം ദീപേതും സുദ്ധസച്ചവാരോ വുത്തോതി സച്ചവിസേസനാനം ദുക്ഖാദീനം ഏകന്തസച്ചത്താ ‘‘ദുക്ഖം സച്ചം…പേ॰… മഗ്ഗോ സച്ചന്തി? ആമന്താ’’തി വുത്തന്തി. യഥാ ചേത്ഥ, ഏവം ഖന്ധയമകാദീസുപി സുദ്ധഖന്ധാദിവാരേസു ഖന്ധാദിവിസേസനഭൂതാനമേവ രൂപാദീനം ഗഹണം യുത്തം. അട്ഠകഥായം (യമ॰ അട്ഠ॰ ഖന്ധയമക ൩൮) പന ‘‘യസ്മാ പിയരൂപസാതരൂപസങ്ഖാതം വാ രൂപം ഹോതു ഭൂതുപാദാരൂപം വാ, സബ്ബം പഞ്ചസു ഖന്ധേസു സങ്ഗഹം ഗച്ഛതേവ, തസ്മാ ആമന്താതി പടിജാനാതീ’’തി വചനേന രൂപാദിചക്ഖാദിദുക്ഖാദിഗ്ഗഹണേഹി സുദ്ധഖന്ധാദിവാരേസുപി ഖന്ധാദിവിസേസനതോ അഞ്ഞേപി ഗഹിതാതി അയമത്ഥോ ദീപിതോ ഹോതി, തേന തദനുരൂപതാവസേന ഇതരോ അത്ഥോ വുത്തോ.
Atha vā padasodhanena padesu sodhitesu saccavisesanabhūtā eva dukkhādisaddā idha gahitāti viññāyanti. Tesaṃ pana ekantena saccavisesanabhāvaṃ, saccānañca tabbisesanayogavisesaṃ dīpetuṃ suddhasaccavāro vuttoti saccavisesanānaṃ dukkhādīnaṃ ekantasaccattā ‘‘dukkhaṃ saccaṃ…pe… maggo saccanti? Āmantā’’ti vuttanti. Yathā cettha, evaṃ khandhayamakādīsupi suddhakhandhādivāresu khandhādivisesanabhūtānameva rūpādīnaṃ gahaṇaṃ yuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (yama. aṭṭha. khandhayamaka 38) pana ‘‘yasmā piyarūpasātarūpasaṅkhātaṃ vā rūpaṃ hotu bhūtupādārūpaṃ vā, sabbaṃ pañcasu khandhesu saṅgahaṃ gacchateva, tasmā āmantāti paṭijānātī’’ti vacanena rūpādicakkhādidukkhādiggahaṇehi suddhakhandhādivāresupi khandhādivisesanato aññepi gahitāti ayamattho dīpito hoti, tena tadanurūpatāvasena itaro attho vutto.
നിദ്ദേസവാരവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Niddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
൨. പവത്തിവാരവണ്ണനാ
2. Pavattivāravaṇṇanā
൨൭-൧൬൪. അന്തമസോ സുദ്ധാവാസാനമ്പീതി ഇദം തേസം അരിയത്താ ദുക്ഖസച്ചേന ഉപപജ്ജനേ ആസങ്കാ സിയാതി കത്വാ വുത്തം. തണ്ഹാവിപ്പയുത്തചിത്തസ്സാതി ഇദം പഞ്ചവോകാരവസേനേവ ഗഹേതബ്ബന്തി വുത്തം. യസ്സ ദുക്ഖസച്ചം ഉപ്പജ്ജതീതി ഏതേന പന സന്നിട്ഠാനേന സബ്ബേ ഉപപജ്ജന്താ പവത്തിയം ചതുവോകാരേ മഗ്ഗഫലതോ അഞ്ഞചിത്താനം ഉപ്പാദക്ഖണസമങ്ഗിനോ പഞ്ചവോകാരേ ച സബ്ബചിത്താനം ഉപ്പാദക്ഖണസമങ്ഗിനോ സങ്ഗഹിതാതി തേസ്വേവ സന്നിട്ഠാനേന നിച്ഛിതേസു കേചി ‘‘പവത്തേ തണ്ഹാവിപ്പയുത്തചിത്തസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ’’തി ഏതേന ദുക്ഖസമുദയേസു ഏകകോട്ഠാസപ്പവത്തിസമങ്ഗിനോ ദസ്സീയന്തി സന്നിട്ഠാനേന ഗഹിതസ്സേവ വിഭാഗദസ്സനതോ, തേന ചതുവോകാരാനമ്പി ഗഹണം ഉപപന്നമേവ. ന ഹി തേസു മഗ്ഗഫലുപ്പാദസമങ്ഗീസു പസങ്ഗതാ അത്ഥി തംസമങ്ഗീനം തേസം സന്നിട്ഠാനേന അഗ്ഗഹിതത്താതി. ഇദം ഇധ ന ഗഹേതബ്ബന്തി ഇദം ചതുവോകാരേ ഫലസമാപത്തിചിത്തം ഇധ സച്ചാനം ഉപ്പാദവചനേ ന ഗഹേതബ്ബന്തി വുത്തം ഹോതി.
27-164. Antamasosuddhāvāsānampīti idaṃ tesaṃ ariyattā dukkhasaccena upapajjane āsaṅkā siyāti katvā vuttaṃ. Taṇhāvippayuttacittassāti idaṃ pañcavokāravaseneva gahetabbanti vuttaṃ. Yassa dukkhasaccaṃ uppajjatīti etena pana sanniṭṭhānena sabbe upapajjantā pavattiyaṃ catuvokāre maggaphalato aññacittānaṃ uppādakkhaṇasamaṅgino pañcavokāre ca sabbacittānaṃ uppādakkhaṇasamaṅgino saṅgahitāti tesveva sanniṭṭhānena nicchitesu keci ‘‘pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇe’’ti etena dukkhasamudayesu ekakoṭṭhāsappavattisamaṅgino dassīyanti sanniṭṭhānena gahitasseva vibhāgadassanato, tena catuvokārānampi gahaṇaṃ upapannameva. Na hi tesu maggaphaluppādasamaṅgīsu pasaṅgatā atthi taṃsamaṅgīnaṃ tesaṃ sanniṭṭhānena aggahitattāti. Idaṃ idha na gahetabbanti idaṃ catuvokāre phalasamāpatticittaṃ idha saccānaṃ uppādavacane na gahetabbanti vuttaṃ hoti.
ഏത്ഥ ച സബ്ബേസം ഉപപജ്ജന്താനന്തി ഇദം കമ്മജപവത്തസ്സ പഠമുപ്പാദദസ്സനേന വുത്തം, അസഞ്ഞസത്താപേത്ഥ സങ്ഗഹിതാ. പവത്തേ തണ്ഹാവിപ്പയുത്തചിത്തസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേതി ഇദം പന സമുദയസച്ചുപ്പാദവോമിസ്സസ്സ ദുക്ഖസച്ചുപ്പാദസ്സ തംരഹിതസ്സ ദസ്സനവസേന വുത്തം. തണ്ഹായ ഉപ്പാദക്ഖണേതി തംസഹിതസ്സ സമുദയസച്ചുപ്പാദവോമിസ്സസ്സ. തേസം പന അസഞ്ഞസത്താനം പവത്തിയം ദുക്ഖസച്ചസ്സ ഉപ്പാദോ സബ്ബത്ഥ ന ഗഹിതോ, തഥാ നിരോധോ ചാതി. മഗ്ഗസച്ചയമകേപി ഏസേവ നയോ. തേസം തസ്മിം ഉപപത്തിക്ഖണേ ച തണ്ഹാവിപ്പയുത്തചിത്തുപ്പത്തിക്ഖണേ ചാതി ഏവമേത്ഥ ഖണവസേന ഓകാസോ വേദിതബ്ബോതി വുത്തം, ഏവഞ്ച സതി ‘‘യസ്സ യത്ഥ ദുക്ഖസച്ചം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ തത്ഥ സമുദയസച്ചം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൭൧) ഏതസ്സ വിസ്സജ്ജനേ പച്ഛിമകോട്ഠാസേ ‘‘ഇതരേസം ചതുവോകാരം പഞ്ചവോകാരം ഉപപജ്ജന്താനം, പവത്തേ ചിത്തസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ തേസം തത്ഥ ദുക്ഖസച്ചഞ്ച ഉപ്പജ്ജതി സമുദയസച്ചഞ്ച ഉപ്പജ്ജിസ്സതീ’’തി ഇദം ന യുജ്ജേയ്യ. ന ഹി ഉപപത്തിക്ഖണേ ചിത്തുപ്പത്തിക്ഖണേ ച സമുദയസച്ചം ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി. തസ്മാ ഉപപത്തിക്ഖണതണ്ഹാവിപ്പയുത്തചിത്തുപ്പത്തിക്ഖണസമങ്ഗീനം പുഗ്ഗലാനം യസ്മിം കാമാവചരാദിഓകാസേ സാ ഉപപത്തി ചിത്തുപ്പത്തി ച പവത്തമാനാ, തത്ഥ തേസന്തി ഓകാസവസേനേവേത്ഥ തത്ഥ-സദ്ദസ്സ അത്ഥോ യുജ്ജതി. പുഗ്ഗലോകാസവാരോ ഹേസ. തത്ഥ പുഗ്ഗലവിസേസദസ്സനത്ഥം ‘‘സബ്ബേസം ഉപപജ്ജന്താന’’ന്തിആദി വുത്തം, ഓകാസോ പന യത്ഥ തേ, സോ ഏവാതി.
Ettha ca sabbesaṃ upapajjantānanti idaṃ kammajapavattassa paṭhamuppādadassanena vuttaṃ, asaññasattāpettha saṅgahitā. Pavatte taṇhāvippayuttacittassa uppādakkhaṇeti idaṃ pana samudayasaccuppādavomissassa dukkhasaccuppādassa taṃrahitassa dassanavasena vuttaṃ. Taṇhāya uppādakkhaṇeti taṃsahitassa samudayasaccuppādavomissassa. Tesaṃ pana asaññasattānaṃ pavattiyaṃ dukkhasaccassa uppādo sabbattha na gahito, tathā nirodho cāti. Maggasaccayamakepi eseva nayo. Tesaṃ tasmiṃ upapattikkhaṇe ca taṇhāvippayuttacittuppattikkhaṇe cāti evamettha khaṇavasena okāso veditabboti vuttaṃ, evañca sati ‘‘yassa yattha dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa tattha samudayasaccaṃ uppajjissatī’’ti (yama. 1.saccayamaka.71) etassa vissajjane pacchimakoṭṭhāse ‘‘itaresaṃ catuvokāraṃ pañcavokāraṃ upapajjantānaṃ, pavatte cittassa uppādakkhaṇe tesaṃ tattha dukkhasaccañca uppajjati samudayasaccañca uppajjissatī’’ti idaṃ na yujjeyya. Na hi upapattikkhaṇe cittuppattikkhaṇe ca samudayasaccaṃ uppajjissatīti. Tasmā upapattikkhaṇataṇhāvippayuttacittuppattikkhaṇasamaṅgīnaṃ puggalānaṃ yasmiṃ kāmāvacarādiokāse sā upapatti cittuppatti ca pavattamānā, tattha tesanti okāsavasenevettha tattha-saddassa attho yujjati. Puggalokāsavāro hesa. Tattha puggalavisesadassanatthaṃ ‘‘sabbesaṃ upapajjantāna’’ntiādi vuttaṃ, okāso pana yattha te, so evāti.
‘‘സബ്ബേസം ചവന്താനം പവത്തേ ചിത്തസ്സ ഭങ്ഗക്ഖണേ ആരുപ്പേ മഗ്ഗസ്സ ച ഫലസ്സ ച ഉപ്പാദക്ഖണേ തേസം സമുദയസച്ചഞ്ച നുപ്പജ്ജതി ദുക്ഖസച്ചഞ്ച നുപ്പജ്ജതീ’’തി ഏത്ഥ പന ‘‘പവത്തേ ചിത്തസ്സ ഭങ്ഗക്ഖണേ ദുക്ഖസച്ചം നുപ്പജ്ജതീ’’തി ചിത്തപടിബദ്ധവുത്തിത്താ ചിത്തജരൂപമേവ ഇധാധിപ്പേതം, ന കമ്മജാദിരൂപം ചിത്തം അനപേക്ഖിത്വാവ ഉപ്പജ്ജനതോതി കേചി വദന്തി. ‘‘യസ്സ വാ പന സമുദയസച്ചം നുപ്പജ്ജതീ’’തി ഏതേന പന സന്നിട്ഠാനേന ഗഹിതോ പുഗ്ഗലോ ന ചിത്തം അപേക്ഖിത്വാവ ഗഹിതോ, അഥ ഖോ യോ കോചി ഏവംപകാരോ, തസ്മാ ‘‘തസ്സ ദുക്ഖസച്ചം നുപ്പജ്ജതീ’’തി ഏതേന ച ന ചിത്താപേക്ഖമേവ ദുക്ഖസച്ചം വുത്തം, അഥ ഖോ യം കിഞ്ചീതി ചിത്തസ്സ ഭങ്ഗക്ഖണേ യം കിഞ്ചി ദുക്ഖസച്ചം നുപ്പജ്ജതീതി അയമത്ഥോ വിഞ്ഞായതീതി. ന ഹി യമകേ വിഭജിതബ്ബേ അവിഭത്താ നാമ പുച്ഛാ അത്ഥീതി.
‘‘Sabbesaṃ cavantānaṃ pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe āruppe maggassa ca phalassa ca uppādakkhaṇe tesaṃ samudayasaccañca nuppajjati dukkhasaccañca nuppajjatī’’ti ettha pana ‘‘pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇe dukkhasaccaṃ nuppajjatī’’ti cittapaṭibaddhavuttittā cittajarūpameva idhādhippetaṃ, na kammajādirūpaṃ cittaṃ anapekkhitvāva uppajjanatoti keci vadanti. ‘‘Yassa vāpana samudayasaccaṃ nuppajjatī’’ti etena pana sanniṭṭhānena gahito puggalo na cittaṃ apekkhitvāva gahito, atha kho yo koci evaṃpakāro, tasmā ‘‘tassa dukkhasaccaṃ nuppajjatī’’ti etena ca na cittāpekkhameva dukkhasaccaṃ vuttaṃ, atha kho yaṃ kiñcīti cittassa bhaṅgakkhaṇe yaṃ kiñci dukkhasaccaṃ nuppajjatīti ayamattho viññāyatīti. Na hi yamake vibhajitabbe avibhattā nāma pucchā atthīti.
‘‘സുദ്ധാവാസാനം ദുതിയേ ചിത്തേവത്തമാനേ’’തി ഇദം സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന യസ്സ യത്ഥ ദുക്ഖസച്ചം ഉപ്പജ്ജിത്ഥ, നോ ച സമുദയസച്ചം, തംദസ്സനവസേന വുത്തം. തസ്മിം പന ദസ്സിതേ തേന സമാനഗതികത്താ ദുതിയാകുസലചിത്തതോ പുരിമസബ്ബചിത്തസമങ്ഗിനോ തേനേവ ദസ്സിതാ ഹോന്തി. തേസമ്പി ഹി തത്ഥ ദുക്ഖസച്ചം ഉപ്പജ്ജിത്ഥ നോ ച തേസം തത്ഥ സമുദയസച്ചം ഉപ്പജ്ജിത്ഥാതി. ഏവഞ്ച കത്വാ ‘‘ഇതരേസം ചതുവോകാരപഞ്ചവോകാരാന’’ന്തി ഏത്ഥ യഥാവുത്താ സുദ്ധാവാസാ അഗ്ഗഹിതാ ഹോന്തി. യഥാ ‘‘യസ്സ യത്ഥ ദുക്ഖസച്ചം ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ തത്ഥ സമുദയസച്ചം ഉപ്പജ്ജിത്ഥാ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൬൧) ഏതസ്സ വിസ്സജ്ജനേ ‘‘സുദ്ധാവാസാനം ഉപപത്തിചിത്തസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൬൧) ഏതേനേവ ഉപപത്തിചിത്തുപ്പാദക്ഖണസമങ്ഗിസമാനഗതികാ ദുതിയാകുസലതോ പുരിമസബ്ബചിത്തുപ്പാദക്ഖണസമങ്ഗിനോ ദസ്സിതാ ഹോന്തീതി ന തേ ‘‘ഇതരേസ’’ന്തി ഏതേന ഗയ്ഹന്തി, ഏവമിധാപി ദട്ഠബ്ബന്തി. ‘‘ഇതരേസ’’ന്തി വചനം പഞ്ചവോകാരാനം വിസേസനത്ഥം, ന ചതുവോകാരാനം. ന ഹി തേ പുബ്ബേ വുത്താ വജ്ജേതബ്ബാ സന്തി പഞ്ചവോകാരാ വിയ യഥാവുത്താ സുദ്ധാവാസാതി. ‘‘അഭിസമേതാവീനം തേസം തത്ഥ ദുക്ഖസച്ചഞ്ച ഉപ്പജ്ജിത്ഥ മഗ്ഗസച്ചഞ്ച ഉപ്പജ്ജിത്ഥാ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൪൧) ഏതേന സന്നിട്ഠാനേന പുഗ്ഗലോകാസാ അഞ്ഞമഞ്ഞപരിച്ഛിന്നാ ഗഹിതാതി യസ്മിം ഓകാസേ അഭിസമേതാവിനോ, തേ ഏവം ‘‘അഭിസമേതാവീന’’ന്തി ഏതേന ഗഹിതാതി ദട്ഠബ്ബാ . തേന യേ കാമാവചരേ രൂപാവചരേ അരൂപാവചരേ വാ അഭിസമേതാവിനോ രൂപാവചരം അരൂപാവചരം വാ ഉപപന്നാ, യാവ തത്ഥാഭിസമയോ ഉപ്പന്നോ ഭവിസ്സതി, താവ തേ ഏത്ഥ ന ഗയ്ഹന്തി, തേ പന പുരിമകോട്ഠാസേ ‘‘സുദ്ധാവാസാനം ദുതിയേ ചിത്തേ വത്തമാനേ’’തി ഏവം ദസ്സിതേഹി സുദ്ധാവാസേ അനുപ്പന്നാഭിസമയേഹി സമാനഗതികാതി വിസും ന ദസ്സിതാ. ‘‘അനഭിസമേതാവീന’’ന്തി ഗഹിതാ യേ സബ്ബത്ഥ തത്ഥ ച അനഭിസമേതാവിനോ, തേസു സുദ്ധാവാസാനം ഗഹണകാലവിസേസനത്ഥം ‘‘സുദ്ധാവാസാനം ദുതിയേ ചിത്തേ വത്തമാനേ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൪൨) വുത്തന്തി.
‘‘Suddhāvāsānaṃ dutiye cittevattamāne’’ti idaṃ sabbantimena paricchedena yassa yattha dukkhasaccaṃ uppajjittha, no ca samudayasaccaṃ, taṃdassanavasena vuttaṃ. Tasmiṃ pana dassite tena samānagatikattā dutiyākusalacittato purimasabbacittasamaṅgino teneva dassitā honti. Tesampi hi tattha dukkhasaccaṃ uppajjittha no ca tesaṃ tattha samudayasaccaṃ uppajjitthāti. Evañca katvā ‘‘itaresaṃ catuvokārapañcavokārāna’’nti ettha yathāvuttā suddhāvāsā aggahitā honti. Yathā ‘‘yassa yattha dukkhasaccaṃ uppajjati, tassa tattha samudayasaccaṃ uppajjitthā’’ti (yama. 1.saccayamaka.61) etassa vissajjane ‘‘suddhāvāsānaṃ upapatticittassa uppādakkhaṇe’’ti (yama. 1.saccayamaka.61) eteneva upapatticittuppādakkhaṇasamaṅgisamānagatikā dutiyākusalato purimasabbacittuppādakkhaṇasamaṅgino dassitā hontīti na te ‘‘itaresa’’nti etena gayhanti, evamidhāpi daṭṭhabbanti. ‘‘Itaresa’’nti vacanaṃ pañcavokārānaṃ visesanatthaṃ, na catuvokārānaṃ. Na hi te pubbe vuttā vajjetabbā santi pañcavokārā viya yathāvuttā suddhāvāsāti. ‘‘Abhisametāvīnaṃ tesaṃ tattha dukkhasaccañca uppajjittha maggasaccañca uppajjitthā’’ti (yama. 1.saccayamaka.41) etena sanniṭṭhānena puggalokāsā aññamaññaparicchinnā gahitāti yasmiṃ okāse abhisametāvino, te evaṃ ‘‘abhisametāvīna’’nti etena gahitāti daṭṭhabbā . Tena ye kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare vā abhisametāvino rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ vā upapannā, yāva tatthābhisamayo uppanno bhavissati, tāva te ettha na gayhanti, te pana purimakoṭṭhāse ‘‘suddhāvāsānaṃ dutiye citte vattamāne’’ti evaṃ dassitehi suddhāvāse anuppannābhisamayehi samānagatikāti visuṃ na dassitā. ‘‘Anabhisametāvīna’’nti gahitā ye sabbattha tattha ca anabhisametāvino, tesu suddhāvāsānaṃ gahaṇakālavisesanatthaṃ ‘‘suddhāvāsānaṃ dutiye citte vattamāne’’ti (yama. 1.saccayamaka.42) vuttanti.
യസ്സ ചിത്തസ്സ അനന്തരാ അഗ്ഗമഗ്ഗം പടിലഭിസ്സന്തീതി ഏതേന വോദാനചിത്തസമങ്ഗിനാ സമാനഗതികാ തതോ പുരിമതരചിത്തസമങ്ഗിനോപി യാവ സബ്ബന്തിമതണ്ഹാസമ്പയുത്തചിത്തസമങ്ഗീ, താവ ദസ്സിതാതി വേദിതബ്ബാ. ഏസ നയോ അഞ്ഞേസു ഏവരൂപേസൂതി.
Yassa cittassa anantarā aggamaggaṃ paṭilabhissantīti etena vodānacittasamaṅginā samānagatikā tato purimataracittasamaṅginopi yāva sabbantimataṇhāsampayuttacittasamaṅgī, tāva dassitāti veditabbā. Esa nayo aññesu evarūpesūti.
പവത്തേ ചിത്തസ്സ ഭങ്ഗക്ഖണേതി ആഗതട്ഠാനേ പടിസന്ധിചിത്തസ്സപി ഭങ്ഗക്ഖണഗ്ഗഹണം ദട്ഠബ്ബം, തഥാ ‘‘പവത്തേ ചിത്തസ്സ ഉപ്പാദക്ഖണേ’’തി ആഗതട്ഠാനേ ച ചുതിചിത്തസ്സപി ഉപ്പാദക്ഖണസ്സാതി. ‘‘യസ്സ ദുക്ഖസച്ചം ന നിരുജ്ഝതി, തസ്സ സമുദയസച്ചം ന നിരുജ്ഝിസ്സതീ’’തി (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൧൧൬) ഏതസ്സ വിസ്സജ്ജനേ ദ്വീസുപി കോട്ഠാസേസു ‘‘അരൂപേ മഗ്ഗസ്സ ച ഫലസ്സ ച ഭങ്ഗക്ഖണേ’’ഇച്ചേവ (യമ॰ ൧.സച്ചയമക.൧൧൬) വുത്തം, ന വിസേസിതം. കസ്മാ? ഏകസ്സപി മഗ്ഗസ്സ ച ഫലസ്സ ച ഭങ്ഗക്ഖണസമങ്ഗിനോ ഉഭയകോട്ഠാസഭജനതോ. യസ്സ ദുക്ഖസച്ചം ന നിരുജ്ഝതീതി ഏതേന സന്നിട്ഠാനേന ഗഹിതേസു ഹി അരുപേ മഗ്ഗഫലഭങ്ഗക്ഖണസമങ്ഗീസു കേസഞ്ചി തിണ്ണം ഫലാനം ദ്വിന്നഞ്ച മഗ്ഗാനം ഭങ്ഗക്ഖണസമങ്ഗീനം നിരന്തരം അനുപ്പാദേത്വാ അന്തരന്തരാ വിപസ്സനാനികന്തിം ഭവനികന്തിം ഉപ്പാദേത്വാ യേ ഉപരിമഗ്ഗേ ഉപ്പാദേസ്സന്തി, തേസം സമുദയസച്ചം നിരുജ്ഝിസ്സതീതി തേസംയേവ പന കേസഞ്ചി അന്തരാ തണ്ഹം അനുപ്പാദേത്വാ ഉപരിമഗ്ഗഉപ്പാദേന്താനം മഗ്ഗഫലഭങ്ഗക്ഖണസമങ്ഗീനം സമുദയസച്ചം ന നിരുജ്ഝിസ്സതീതി. സാമഞ്ഞവചനേനപി ച പുരിമകോട്ഠാസേ വുച്ചമാനേന പച്ഛിമകോട്ഠാസേ വക്ഖമാനേ വജ്ജേത്വാവ ഗഹണം ഹോതീതി ദസ്സിതോയം നയോതി.
Pavatte cittassa bhaṅgakkhaṇeti āgataṭṭhāne paṭisandhicittassapi bhaṅgakkhaṇaggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tathā ‘‘pavatte cittassa uppādakkhaṇe’’ti āgataṭṭhāne ca cuticittassapi uppādakkhaṇassāti. ‘‘Yassa dukkhasaccaṃ na nirujjhati, tassa samudayasaccaṃ na nirujjhissatī’’ti (yama. 1.saccayamaka.116) etassa vissajjane dvīsupi koṭṭhāsesu ‘‘arūpe maggassa ca phalassa ca bhaṅgakkhaṇe’’icceva (yama. 1.saccayamaka.116) vuttaṃ, na visesitaṃ. Kasmā? Ekassapi maggassa ca phalassa ca bhaṅgakkhaṇasamaṅgino ubhayakoṭṭhāsabhajanato. Yassa dukkhasaccaṃ na nirujjhatīti etena sanniṭṭhānena gahitesu hi arupe maggaphalabhaṅgakkhaṇasamaṅgīsu kesañci tiṇṇaṃ phalānaṃ dvinnañca maggānaṃ bhaṅgakkhaṇasamaṅgīnaṃ nirantaraṃ anuppādetvā antarantarā vipassanānikantiṃ bhavanikantiṃ uppādetvā ye uparimagge uppādessanti, tesaṃ samudayasaccaṃ nirujjhissatīti tesaṃyeva pana kesañci antarā taṇhaṃ anuppādetvā uparimaggauppādentānaṃ maggaphalabhaṅgakkhaṇasamaṅgīnaṃ samudayasaccaṃ na nirujjhissatīti. Sāmaññavacanenapi ca purimakoṭṭhāse vuccamānena pacchimakoṭṭhāse vakkhamāne vajjetvāva gahaṇaṃ hotīti dassitoyaṃ nayoti.
പവത്തിവാരവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pavattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
൩. പരിഞ്ഞാവാരവണ്ണനാ
3. Pariññāvāravaṇṇanā
൧൬൫-൧൭൦. പരിഞ്ഞാവാരേ …പേ॰… തിസ്സോപേത്ഥ പരിഞ്ഞാ ലബ്ഭന്തീതി ഏത്ഥേവ വിസേസനം ഖന്ധയമകാദീസു സബ്ബഖന്ധാദീനം വിയ സബ്ബസച്ചാനം അപരിഞ്ഞേയ്യതാദസ്സനത്ഥം സച്ഛികരണഭാവനാവസേന ഇമസ്സ വാരസ്സ അപ്പവത്തിദസ്സനത്ഥഞ്ച. ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞത്ഥം സമുദയസ്സ ച പഹാനത്ഥം ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതീതി പരിഞ്ഞാപഹാനം സച്ചേസു ദസ്സേതും ദുക്ഖേ തീരണപരിഞ്ഞാ വുത്താ, ന പഹാനപരിഞ്ഞാ. സമുദയേ ച പഹാനപരിഞ്ഞാ, ന തീരണപരിഞ്ഞാ. ഞാതപരിഞ്ഞാ പന സാധാരണാതി ഉഭയത്ഥ വുത്താ. മഗ്ഗഞാണഞ്ഹി ദുക്ഖസമുദയാനി വിഭാവേതീതി ഞാതപരിഞ്ഞാ ച ഹോതി , ദുക്ഖതീരണകിച്ചാനം നിപ്ഫാദനതോ തീരണപരിഞ്ഞാ ച, സമുദയസ്സ അപ്പവത്തികരണതോവ പഹാനപരിഞ്ഞാ ചാതി തിസ്സോപി പരിഞ്ഞാ മഗ്ഗക്ഖണേ ഏവ യോജേതബ്ബാതി.
165-170. Pariññāvāre…pe… tissopettha pariññā labbhantīti ettheva visesanaṃ khandhayamakādīsu sabbakhandhādīnaṃ viya sabbasaccānaṃ apariññeyyatādassanatthaṃ sacchikaraṇabhāvanāvasena imassa vārassa appavattidassanatthañca. Dukkhassa pariññatthaṃ samudayassa ca pahānatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti pariññāpahānaṃ saccesu dassetuṃ dukkhe tīraṇapariññā vuttā, na pahānapariññā. Samudaye ca pahānapariññā, na tīraṇapariññā. Ñātapariññā pana sādhāraṇāti ubhayattha vuttā. Maggañāṇañhi dukkhasamudayāni vibhāvetīti ñātapariññā ca hoti , dukkhatīraṇakiccānaṃ nipphādanato tīraṇapariññā ca, samudayassa appavattikaraṇatova pahānapariññā cāti tissopi pariññā maggakkhaṇe eva yojetabbāti.
പരിഞ്ഞാവാരവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pariññāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.
സച്ചയമകവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Saccayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / യമകപാളി • Yamakapāḷi / ൫. സച്ചയമകം • 5. Saccayamakaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൫. സച്ചയമകം • 5. Saccayamakaṃ
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൫. സച്ചയമകം • 5. Saccayamakaṃ