| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Sacchikātabbaniddesavaṇṇanā
೨೯. ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸೇ ದಸ ಏಕುತ್ತರವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಿ ಪಟಿಲಾಭಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ಅಕುಪ್ಪಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ಸಾ ಹಿ ನ ಕುಪ್ಪತಿ ನ ಚಲತಿ ನ ಪರಿಹಾಯತೀತಿ ಅಕುಪ್ಪಾ, ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಜ್ಜಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ದಸುತ್ತರಪರಿಯಾಯೇನ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ವುತ್ತಂ, ಸಙ್ಗೀತಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ‘‘ವಿಮುತ್ತೀತಿ ದ್ವೇ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೪) ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನೀವರಣಾದೀಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತತೋ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ। ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ ವಿಜ್ಜಾ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತೇ ಞಾಣಂ ವಿಜ್ಜಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ವಿಜ್ಜಾ। ತಮವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಿಜ್ಜಾ, ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞ್ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಚುತೂಪಪಾತೇ ಞಾಣಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ಚುತೂಪಪಾತಞ್ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಚತುಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತಿ, ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಚ ವಿದಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನೀತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ, ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ, ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ, ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಸಮೇತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ಸಮಣೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಾಮಞ್ಞಂ। ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಮೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಫಲಾನಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ।
29. Sacchikātabbaniddese dasa ekuttaravissajjanāni paṭilābhasacchikiriyāvasena vuttāni. Tattha akuppā cetovimuttīti arahattaphalavimutti. Sā hi na kuppati na calati na parihāyatīti akuppā, sabbakilesehi cittassa vimuttattā cetovimuttīti vuccati. Vijjāti tisso vijjā. Vimuttīti dasuttarapariyāyena arahattaphalaṃ vuttaṃ, saṅgītipariyāyena pana ‘‘vimuttīti dve vimuttiyo cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.304) vuttaṃ. Ettha ca aṭṭha samāpattiyo nīvaraṇādīhi suṭṭhu vimuttattā vimutti nāma, nibbānaṃ sabbasaṅkhatato vimuttattā vimutti nāma. Tisso vijjāti pubbenivāsānussatiñāṇaṃ vijjā sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ vijjā āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā. Tamavijjhanaṭṭhena vijjā, viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā. Pubbenivāsānussatiñāṇañhi uppajjamānaṃ pubbenivāsaṃ chādetvā ṭhitaṃ tamaṃ vijjhati, pubbenivāsañca viditaṃ karotīti vijjā. Cutūpapāte ñāṇaṃ cutipaṭisandhicchādakaṃ tamaṃ vijjhati, cutūpapātañca viditaṃ karotīti vijjā. Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ catusaccacchādakaṃ tamaṃ vijjhati, catusaccadhamme ca viditaṃ karotīti vijjā. Cattāri sāmaññaphalānīti sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, arahattaphalaṃ. Pāpadhamme sameti vināsetīti samaṇo, samaṇassa bhāvo sāmaññaṃ. Catunnaṃ ariyamaggānametaṃ nāmaṃ. Sāmaññassa phalāni sāmaññaphalāni.
ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೋ, ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧೋ। ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಧಮ್ಮವಿಭಾಗಾ ಧಮ್ಮಕೋಟ್ಠಾಸಾ। ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾ ಏವ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಾ । ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಏವ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೋ। ತಿವಿಧಾ ವಿಮುತ್ತಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಏವ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧೋ। ಸೋ ಲೋಕಿಯೋ ಏವ। ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಞಾಣಮೇವ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ದಸ್ಸನನ್ತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ, ವಿಮುತ್ತೀನಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಪನ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೇಹೇವ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಾ ಸೇಕ್ಖಾನಂ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಅಸೇಕ್ಖಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಏತೇಸು ಹಿ ಲೋಕಿಯಾ ಚ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿ ಚ ನೇವಸೇಕ್ಖಾನಾಸೇಕ್ಖಾ। ಸೇಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಾಪಿ ಸೇಕ್ಖಾನಂ ಇಮೇ ಇತಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಇಮೇ ಇತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ‘‘ಸೇಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾತಿ ಛ ಅಧಿಕಾನಿ ಞಾಣಾನಿ। ಕತಮಾ ಛ? ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ , ದಿಬ್ಬಸೋತಧಾತುಞಾಣಂ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ, ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ, ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಇಮಾ ಛ।
Pañca dhammakkhandhāti sīlakkhandho, samādhikkhandho, paññākkhandho, vimuttikkhandho, vimuttiñāṇadassanakkhandho. Dhammakkhandhāti dhammavibhāgā dhammakoṭṭhāsā. Sīlakkhandhādīsupi eseva nayo. Lokiyalokuttarā sīlasamādhipaññā eva sīlasamādhipaññākkhandhā . Samucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttiyo eva vimuttikkhandho. Tividhā vimuttipaccavekkhaṇā eva vimuttiñāṇadassanakkhandho. So lokiyo eva. Jānanaṭṭhena ñāṇameva dassanaṭṭhena dassananti ñāṇadassanaṃ, vimuttīnaṃ ñāṇadassanaṃ vimuttiñāṇadassananti vuccati. Vikkhambhanatadaṅgavimuttiyo pana samādhipaññākkhandheheva saṅgahitā. Ime pañca dhammakkhandhā sekkhānaṃ sekkhā, asekkhānaṃ asekkhāti vuttā. Etesu hi lokiyā ca nissaraṇavimutti ca nevasekkhānāsekkhā. Sekkhā hontāpi sekkhānaṃ ime iti sekkhā, asekkhānaṃ ime iti asekkhāti vuccanti. ‘‘Sekkhena vimuttikkhandhena samannāgato hotī’’ti ettha pana nissaraṇavimuttiyā ārammaṇakaraṇavasena samannāgatoti veditabbo. Cha abhiññāti cha adhikāni ñāṇāni. Katamā cha? Iddhividhañāṇaṃ , dibbasotadhātuñāṇaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇaṃ, cetopariyañāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ, āsavānaṃ khaye ñāṇanti imā cha.
ಸತ್ತ ಖೀಣಾಸವಬಲಾನೀತಿ ಖೀಣಾ ಆಸವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಖೀಣಾಸವೋ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಬಲಾನಿ ಖೀಣಾಸವಬಲಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಸತ್ತ? ವುತ್ತಾನಿ ಭಗವತಾ –
Satta khīṇāsavabalānīti khīṇā āsavā assāti khīṇāsavo, khīṇāsavassa balāni khīṇāsavabalāni. Katamāni satta? Vuttāni bhagavatā –
‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಲಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಸವಾನಂ ಖಯಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ‘ಖೀಣಾ ಮೇ ಆಸವಾ’ತಿ।
‘‘Idha, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾ ಕಾಮಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ॰… ಇದಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಲಂ ಹೋತಿ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmāti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yampi, bhikkhave…pe… idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿವೇಕನಿನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ ವಿವೇಕಪೋಣಂ ವಿವೇಕಪಬ್ಭಾರಂ ವಿವೇಕಟ್ಠಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿರತಂ ಬ್ಯನ್ತೀಭೂತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಆಸವಟ್ಠಾನಿಯೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ। ಯಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ…ಪೇ॰… ಇದಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಲಂ ಹೋತಿ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi. Yampi, bhikkhave…pe… idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಭಾವಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ಸುಭಾವಿತಾ। ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಭಾವಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಸುಭಾವಿತಾನಿ। ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಭಾವಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ಸುಭಾವಿತಾ। ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಭಾವಿತೋ ಹೋತಿ ಸುಭಾವಿತೋ। ಯಮ್ಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಭಾವಿತೋ ಹೋತಿ ಸುಭಾವಿತೋ, ಇದಮ್ಪಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬಲಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಬಲಂ ಆಗಮ್ಮ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಆಸವಾನಂ ಖಯಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ‘ಖೀಣಾ ಮೇ ಆಸವಾ’’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೯೦; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೫೭; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೪೪)।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā. Pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Satta bojjhaṅgā bhāvitā honti subhāvitā. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito. Yampi, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti ‘khīṇā me āsavā’’’ti (a. ni. 10.90; dī. ni. 3.357; paṭi. ma. 2.44).
ತತ್ಥ ಪಠಮೇನ ಬಲೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ, ದುತಿಯೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ, ತತಿಯೇನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ, ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ ಪಕಾಸಿತೋ ಹೋತಿ।
Tattha paṭhamena balena dukkhasaccapaṭivedho, dutiyena samudayasaccapaṭivedho, tatiyena nirodhasaccapaṭivedho, catūhi maggasaccapaṭivedho pakāsito hoti.
ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖಾತಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಸುಟ್ಠು ಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಾ। ‘‘ಕತಮೇ ಅಟ್ಠ? ರೂಪೀ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅರೂಪಸಞ್ಞೀ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ‘ಸುಭ’ನ್ತೇವ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ತತಿಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ‘ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋ’ತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ಚತುತ್ಥೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣ’ನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ಪಞ್ಚಮೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ‘ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀ’ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ಛಟ್ಠೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ಸತ್ತಮೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ, ಅಯಂ ಅಟ್ಠಮೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೪; ೩.೩೫೮; ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೬೬)।
Aṭṭha vimokkhāti ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena paccanīkadhammehi ca suṭṭhu muccanaṭṭhena vimokkhā. ‘‘Katame aṭṭha? Rūpī rūpāni passati, ayaṃ paṭhamo vimokkho. Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati, ayaṃ dutiyo vimokkho. ‘Subha’nteva adhimutto hoti, ayaṃ tatiyo vimokkho. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ catuttho vimokkho. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ pañcamo vimokkho. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ chaṭṭho vimokkho. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati, ayaṃ sattamo vimokkho. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, ayaṃ aṭṭhamo vimokkho’’ti (dī. ni. 2.174; 3.358; a. ni. 8.66).
ನವ ಅನುಪುಬ್ಬನಿರೋಧಾತಿ ನವ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿರೋಧಾ। ‘‘ಕತಮೇ ನವ? ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಕಾಮಸಞ್ಞಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಪೀತಿ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ರೂಪಸಞ್ಞಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸಞ್ಞಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ ಚ ವೇದನಾ ಚ ನಿರುದ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೩೧; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೪, ೩೫೯)।
Nava anupubbanirodhāti nava anupaṭipāṭiyā nirodhā. ‘‘Katame nava? Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa kāmasaññā niruddhā hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā niruddhā honti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti niruddhā hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca niruddhā hontī’’ti (a. ni. 9.31; dī. ni. 3.344, 359).
ದಸ ಅಸೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಉಪರಿ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ನ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ। ಅಥ ವಾ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೇಕ್ಖಾ, ವುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಾ ಸೇಕ್ಖಾತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ, ಅರಹನ್ತೋ। ಅಸೇಕ್ಖಾನಂ ಇಮೇ ಇತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ। ‘‘ಕತಮೇ ದಸ? ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ, ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ, ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ, ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾಸತಿ, ಅಸೇಕ್ಖೋ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ, ಅಸೇಕ್ಖಂ ಸಮ್ಮಾಞಾಣಂ, ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೮, ೩೬೦)। ಅಸೇಕ್ಖಂ ಸಮ್ಮಾಞಾಣನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಪಞ್ಞಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಲೋಕಿಯಪಞ್ಞಾ। ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೪೮) ಪನ ವುತ್ತಂ –
Dasa asekkhā dhammāti upari sikkhitabbābhāvato na sikkhantīti asekkhā. Atha vā tīsu sikkhāsu sikkhantīti sekkhā, vuddhippattā sekkhāti asekkhā, arahanto. Asekkhānaṃ ime iti asekkhā. ‘‘Katame dasa? Asekkhā sammādiṭṭhi, asekkho sammāsaṅkappo, asekkhā sammāvācā, asekkho sammākammanto, asekkho sammāājīvo, asekkho sammāvāyāmo, asekkhā sammāsati, asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimuttī’’ti (dī. ni. 3.348, 360). Asekkhaṃ sammāñāṇanti arahattaphalapaññaṃ ṭhapetvā sesalokiyapaññā. Sammāvimuttīti arahattaphalavimutti. Aṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.348) pana vuttaṃ –
‘‘ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿಆದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಏವ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಞಾಣನ್ತಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ। ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಪದೇನ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ’’ತಿ।
‘‘Asekkhā sammādiṭṭhītiādayo sabbepi phalasampayuttadhammā eva. Ettha ca sammādiṭṭhi sammāñāṇanti dvīsu ṭhānesu paññāva kathitā. Sammāvimuttīti iminā pana padena vuttāvasesā phalasamāpattidhammā saṅgahitā’’ti.
ಸಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬನ್ತಿಆದೀಸು ಆರಮ್ಮಣಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ರೂಪಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿಆದೀಸು ರೂಪಾದೀನಿ ಲೋಕಿಯಾನಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತಾನೇವ ರೂಪಾದೀನಿ ಆರಮ್ಮಣಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ರೂಪಾದೀನಿ ವಾ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತೇನ ಹೇತುನಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ। ಪಸ್ಸನ್ತೋತಿ ಹಿ ಪದಂ ಹೇತುಅತ್ಥೇಪಿ ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೇನ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತಾನೇವ ಆರಮ್ಮಣಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ। ‘‘ಅಮತೋಗಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಟ್ಠೇನ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಪಹಾತಬ್ಬಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಭಾವೇತಬ್ಬೇಸು ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಉಜುಕಮೇವ। ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಫಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಚ್ಛಿಕತಾ ಆರಮ್ಮಣಫಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಟಿಲಾಭಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಚ್ಛಿಕತಾ ಪಟಿಲಾಭಫಸ್ಸೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತೀತಿ।
Sabbaṃ, bhikkhave, sacchikātabbantiādīsu ārammaṇasacchikiriyā veditabbā. Rūpaṃ passanto sacchikarotītiādīsu rūpādīni lokiyāni passitabbākārena passanto tāneva rūpādīni ārammaṇasacchikiriyāya sacchikaroti, rūpādīni vā passitabbākārena passanto tena hetunā sacchikātabbaṃ nibbānaṃ sacchikaroti. Passantoti hi padaṃ hetuatthepi akkharacintakā icchanti. Anaññātaññassāmītindriyādīni pana lokuttarāni paccavekkhaṇavasena passanto tāneva ārammaṇasacchikiriyāya sacchikaroti. ‘‘Amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena sacchikarotī’’ti idaṃ pariññeyyapahātabbasacchikātabbabhāvetabbesu sacchikātabbattā ujukameva. Ye ye dhammā sacchikatā honti, te te dhammā phassitā hontīti ārammaṇasacchikiriyāya sacchikatā ārammaṇaphassena phuṭṭhā honti, paṭilābhasacchikiriyāya sacchikatā paṭilābhaphassena phuṭṭhā hontīti.
ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sacchikātabbaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಸುತಮಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 1. Sutamayañāṇaniddeso
