| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
7. සද්‌ධම්‌මන්‌තරධානපඤ්‌හො
7. Saddhammantaradhānapañho
7. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි 1 සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති. පුන ච පරිනිබ්‌බානසමයෙ සුභද්‌දෙන පරිබ්‌බාජකෙන පඤ්‌හං පුට්‌ඨෙන භගවතා භණිතං ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද 2, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති, අසෙසවචනමෙතං, නිස්‌සෙසවචනමෙතං, නිප්‌පරියායවචනමෙතං. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, තථාගතෙන භණිතං ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති, තෙන හි ‘අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි තථාගතෙන භණිතං ‘අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති, තෙන හි ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො ගහනතොපි ගහනතරො බලවතොපි බලවතරො ගණ්‌ඨිතොපි ගණ්‌ඨිතරො, සො තවානුප්‌පත්‌තො, තත්‌ථ තෙ ඤාණබලවිප්‌ඵාරං දස්‌සෙහි මකරො විය සාගරබ්‌භන්‌තරගතො’’ති.
7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni 3 saddhammo ṭhassatī’ti. Puna ca parinibbānasamaye subhaddena paribbājakena pañhaṃ puṭṭhena bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda 4, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, asesavacanametaṃ, nissesavacanametaṃ, nippariyāyavacanametaṃ. Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, tena hi ‘asuñño loko arahantehi assā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘asuñño loko arahantehi assā’ti, tena hi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho gahanatopi gahanataro balavatopi balavataro gaṇṭhitopi gaṇṭhitaro, so tavānuppatto, tattha te ñāṇabalavipphāraṃ dassehi makaro viya sāgarabbhantaragato’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති. පරිනිබ්‌බානසමයෙ ච සුභද්‌දස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස භණිතං ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති. තඤ්‌ච පන, මහාරාජ, භගවතො වචනං නානත්‌ථඤ්‌චෙව හොති නානාබ්‍යඤ්‌ජනඤ්‌ච, අයං සාසනපරිච්‌ඡෙදො, අයං පටිපත්‌ති පරිදීපනාති දූරං විවජ්‌ජිතා තෙ උභො අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං. යථා, මහාරාජ, නභං පථවිතො දූරං විවජ්‌ජිතං , නිරයං සග්‌ගතො දූරං විවජ්‌ජිතං, කුසලං අකුසලතො දූරං විවජ්‌ජිතං, සුඛං දුක්‌ඛතො දූරං විවජ්‌ජිතං. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, තෙ උභො අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං දූරං විවජ්‌ජිතා.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti. Parinibbānasamaye ca subhaddassa paribbājakassa bhaṇitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti. Tañca pana, mahārāja, bhagavato vacanaṃ nānatthañceva hoti nānābyañjanañca, ayaṃ sāsanaparicchedo, ayaṃ paṭipatti paridīpanāti dūraṃ vivajjitā te ubho aññamaññaṃ. Yathā, mahārāja, nabhaṃ pathavito dūraṃ vivajjitaṃ , nirayaṃ saggato dūraṃ vivajjitaṃ, kusalaṃ akusalato dūraṃ vivajjitaṃ, sukhaṃ dukkhato dūraṃ vivajjitaṃ. Evameva kho, mahārāja, te ubho aññamaññaṃ dūraṃ vivajjitā.
‘‘අපි ච, මහාරාජ, මා තෙ පුච්‌ඡා මොඝා අස්‌ස 5, රසතො තෙ සංසන්‌දිත්‌වා කථයිස්‌සාමි ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති යං භගවා ආහ, තං ඛයං පරිදීපයන්‌තො සෙසකං පරිච්‌ඡින්‌දි, වස්‌සසහස්‌සං, ආනන්‌ද, සද්‌ධම්‌මො තිට්‌ඨෙය්‍ය, සචෙ භික්‌ඛුනියො න පබ්‌බාජෙය්‍යුං. පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතීති. අපි නු ඛො, මහාරාජ, භගවා එවං වදන්‌තො සද්‌ධම්‌මස්‌ස අන්‌තරධානං වා වදෙති අභිසමයං වා පටික්‌කොසතී’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ’’ති. ‘‘නට්‌ඨං, මහාරාජ, පරිකිත්‌තයන්‌තො සෙසකං පරිදීපයන්‌තො පරිච්‌ඡින්‌දි. යථා, මහාරාජ, පුරිසො නට්‌ඨායිකො සබ්‌බසෙසකං ගහෙත්‌වා ජනස්‌ස පරිදීපෙය්‍ය ‘එත්‌තකං මෙ භණ්‌ඩං නට්‌ඨං, ඉදං සෙසක’න්‌ති . එවමෙව ඛො, මහාරාජ, භගවා නට්‌ඨං පරිදීපයන්‌තො සෙසකං දෙවමනුස්‌සානං කථෙසි ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති. යං පන, මහාරාජ, භගවතා භණිතං ‘පඤ්‌චෙව දානි, ආනන්‌ද, වස්‌සසතානි සද්‌ධම්‌මො ඨස්‌සතී’ති, සාසනපරිච්‌ඡෙදො එසො.
‘‘Api ca, mahārāja, mā te pucchā moghā assa 6, rasato te saṃsanditvā kathayissāmi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti yaṃ bhagavā āha, taṃ khayaṃ paridīpayanto sesakaṃ paricchindi, vassasahassaṃ, ānanda, saddhammo tiṭṭheyya, sace bhikkhuniyo na pabbājeyyuṃ. Pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatīti. Api nu kho, mahārāja, bhagavā evaṃ vadanto saddhammassa antaradhānaṃ vā vadeti abhisamayaṃ vā paṭikkosatī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Naṭṭhaṃ, mahārāja, parikittayanto sesakaṃ paridīpayanto paricchindi. Yathā, mahārāja, puriso naṭṭhāyiko sabbasesakaṃ gahetvā janassa paridīpeyya ‘ettakaṃ me bhaṇḍaṃ naṭṭhaṃ, idaṃ sesaka’nti . Evameva kho, mahārāja, bhagavā naṭṭhaṃ paridīpayanto sesakaṃ devamanussānaṃ kathesi ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti. Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pañceva dāni, ānanda, vassasatāni saddhammo ṭhassatī’ti, sāsanaparicchedo eso.
‘‘යං පන පරිනිබ්‌බානසමයෙ සුභද්‌දස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස සමණෙ පරිකිත්‌තයන්‌තො ආහ ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති, පටිපත්‌තිපරිදීපනා එසා, ත්‌වං පන තං පරිච්‌ඡෙදඤ්‌ච පරිදීපනඤ්‌ච එකරසං කරොසි. යදි පන තෙ ඡන්‌දො, එකරසං කත්‌වා කථයිස්‌සාමි, සාධුකං සුණොහි මනසිකරොහි අවික්‌ඛිත්‌තමානසො 7.
‘‘Yaṃ pana parinibbānasamaye subhaddassa paribbājakassa samaṇe parikittayanto āha ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti, paṭipattiparidīpanā esā, tvaṃ pana taṃ paricchedañca paridīpanañca ekarasaṃ karosi. Yadi pana te chando, ekarasaṃ katvā kathayissāmi, sādhukaṃ suṇohi manasikarohi avikkhittamānaso 8.
‘‘ඉධ, මහාරාජ, තළාකො භවෙය්‍ය නවසලිලසම්‌පුණ්‌ණො සම්‌මුඛමුත්‌තරියමානො පරිච්‌ඡින්‌නො පරිවටුමකතො, අපරියාදිණ්‌ණෙ යෙව තස්‌මිං තළාකෙ උදකූපරි මහාමෙඝො අපරාපරං අනුප්‌පබන්‌ධො අභිවස්‌සෙය්‍ය, අපි නු ඛො, මහාරාජ, තස්‌මිං තළාකෙ උදකං පරික්‌ඛයං පරියාදානං ගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කෙන කාරණෙන මහාරාජා’’ති? ‘‘මෙඝස්‌ස, භන්‌තෙ, අනුප්‌පබන්‌ධතායා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ජිනසාසනවරසද්‌ධම්‌මතළාකො ආචාරසීලගුණවත්‌තපටිපත්‌තිවිමලනවසලිලසම්‌පුණ්‌ණො උත්‌තරියමානො භවග්‌ගමභිභවිත්‌වා ඨිතො. යදි තත්‌ථ බුද්‌ධපුත්‌තා ආචාරසීලගුණවත්‌තපටිපත්‌තිමෙඝවස්‌සං අපරාපරං අනුප්‌පබන්‌ධාපෙය්‍යුං අභිවස්‌සාපෙය්‍යුං. එවමිදං ජිනසාසනවරසද්‌ධම්‌මතළාකො චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨෙය්‍ය, අරහන්‌තෙහි ලොකො අසුඤ්‌ඤො භවෙය්‍ය, ඉමමත්‌ථං භගවතා සන්‌ධාය භාසිතං ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති.
‘‘Idha, mahārāja, taḷāko bhaveyya navasalilasampuṇṇo sammukhamuttariyamāno paricchinno parivaṭumakato, apariyādiṇṇe yeva tasmiṃ taḷāke udakūpari mahāmegho aparāparaṃ anuppabandho abhivasseyya, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ taḷāke udakaṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti? ‘‘Meghassa, bhante, anuppabandhatāyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavarasaddhammataḷāko ācārasīlaguṇavattapaṭipattivimalanavasalilasampuṇṇo uttariyamāno bhavaggamabhibhavitvā ṭhito. Yadi tattha buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattimeghavassaṃ aparāparaṃ anuppabandhāpeyyuṃ abhivassāpeyyuṃ. Evamidaṃ jinasāsanavarasaddhammataḷāko ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, arahantehi loko asuñño bhaveyya, imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.
‘‘ඉධ පන, මහාරාජ, මහති මහාඅග්‌ගික්‌ඛන්‌ධෙ ජලමානෙ අපරාපරං සුක්‌ඛතිණකට්‌ඨගොමයානි උපසංහරෙය්‍යුං, අපි නු ඛො සො, මහාරාජ, අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධො නිබ්‌බායෙය්‍යා’’ති ? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, භිය්‍යො භිය්‍යො සො අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධො ජලෙය්‍ය, භිය්‍යො භිය්‍යො පභාසෙය්‍යා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, දසසහස්‌සියා 9 ලොකධාතුයා ජිනසාසනවරම්‌පි ආචාරසීලගුණවත්‌තපටිපත්‌තියා ජලති පභාසති. යදි පන, මහාරාජ, තදුත්‌තරිං බුද්‌ධපුත්‌තා පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා සතතමප්‌පමත්‌තා පදහෙය්‍යුං, තීසු සික්‌ඛාසු ඡන්‌දජාතා සික්‌ඛෙය්‍යුං, චාරිත්‌තඤ්‌ච සීලං සමත්‌තං පරිපූරෙය්‍යුං, එවමිදං ජිනසාසනවරං භිය්‍යො භිය්‍යො චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨෙය්‍ය, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සාති ඉමමත්‌ථං භගවතා සන්‌ධාය භාසිතං ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති.
‘‘Idha pana, mahārāja, mahati mahāaggikkhandhe jalamāne aparāparaṃ sukkhatiṇakaṭṭhagomayāni upasaṃhareyyuṃ, api nu kho so, mahārāja, aggikkhandho nibbāyeyyā’’ti ? ‘‘Na hi, bhante, bhiyyo bhiyyo so aggikkhandho jaleyya, bhiyyo bhiyyo pabhāseyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dasasahassiyā 10 lokadhātuyā jinasāsanavarampi ācārasīlaguṇavattapaṭipattiyā jalati pabhāsati. Yadi pana, mahārāja, taduttariṃ buddhaputtā pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatā satatamappamattā padaheyyuṃ, tīsu sikkhāsu chandajātā sikkheyyuṃ, cārittañca sīlaṃ samattaṃ paripūreyyuṃ, evamidaṃ jinasāsanavaraṃ bhiyyo bhiyyo ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti.
‘‘ඉධ පන, මහාරාජ, සිනිද්‌ධසමසුමජ්‌ජිතසප්‌පභාසවිමලාදාසං 11 සණ්‌හසුඛුමගෙරුකචුණ්‌ණෙන අපරාපරං මජ්‌ජෙය්‍යුං, අපි නු ඛො, මහාරාජ, තස්‌මිං ආදාසෙ මලකද්‌දමරජොජල්‌ලං ජායෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤදත්‌ථු විමලතරං යෙව භවෙය්‍යා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ජිනසාසනවරං පකතිනිම්‌මලං බ්‍යපගතකිලෙසමලරජොජල්‌ලං, යදි තං බුද්‌ධපුත්‌තා ආචාරසීලගුණවත්‌තපටිපත්‌තිසල්‌ලෙඛධුතගුණෙන ජිනසාසනවරං සල්‌ලක්‌ඛෙය්‍යුං 12, එවමිදං ජිනසාසනවරං චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨෙය්‍ය, අසුඤ්‌ඤො ච ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සාති ඉමමත්‌ථං භගවතා සන්‌ධාය භාසිතං ‘ඉමෙ ච, සුභද්‌ද, භික්‌ඛූ සම්‌මා විහරෙය්‍යුං, අසුඤ්‌ඤො ලොකො අරහන්‌තෙහි අස්‌සා’ති. පටිපත්‌තිමූලකං, මහාරාජ, සත්‌ථුසාසනං පටිපත්‌තිකාරණං පටිපත්‌තියා අනන්‌තරහිතාය තිට්‌ඨතී’’ති.
‘‘Idha pana, mahārāja, siniddhasamasumajjitasappabhāsavimalādāsaṃ 13 saṇhasukhumagerukacuṇṇena aparāparaṃ majjeyyuṃ, api nu kho, mahārāja, tasmiṃ ādāse malakaddamarajojallaṃ jāyeyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, aññadatthu vimalataraṃ yeva bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, jinasāsanavaraṃ pakatinimmalaṃ byapagatakilesamalarajojallaṃ, yadi taṃ buddhaputtā ācārasīlaguṇavattapaṭipattisallekhadhutaguṇena jinasāsanavaraṃ sallakkheyyuṃ 14, evamidaṃ jinasāsanavaraṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya, asuñño ca loko arahantehi assāti imamatthaṃ bhagavatā sandhāya bhāsitaṃ ‘ime ca, subhadda, bhikkhū sammā vihareyyuṃ, asuñño loko arahantehi assā’ti. Paṭipattimūlakaṃ, mahārāja, satthusāsanaṃ paṭipattikāraṇaṃ paṭipattiyā anantarahitāya tiṭṭhatī’’ti.
‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, ‘සද්‌ධම්‌මන්‌තරධාන’න්‌ති යං වදෙසි, කතමං තං සද්‌ධම්‌මන්‌තරධාන’’න්‌ති? ‘‘තීණිමානි, මහාරාජ, සාසනන්‌තරධානානි. කතමානි තීණි? අධිගමන්‌තරධානං පටිපත්‌තන්‌තරධානං ලිඞ්‌ගන්‌තරධානං , අධිගමෙ, මහාරාජ, අන්‌තරහිතෙ සුප්‌පටිපන්‌නස්‌සාපි ධම්‌මාභිසමයො න හොති, පටිපත්‌තියා අන්‌තරහිතාය සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌ති අන්‌තරධායති, ලිඞ්‌ගංයෙව තිට්‌ඨති, ලිඞ්‌ගෙ අන්‌තරහිතෙ පවෙණුපච්‌ඡෙදො හොති, ඉමානි ඛො, මහාරාජ, තීණි අන්‌තරධානානී’’ති.
‘‘Bhante nāgasena, ‘saddhammantaradhāna’nti yaṃ vadesi, katamaṃ taṃ saddhammantaradhāna’’nti? ‘‘Tīṇimāni, mahārāja, sāsanantaradhānāni. Katamāni tīṇi? Adhigamantaradhānaṃ paṭipattantaradhānaṃ liṅgantaradhānaṃ , adhigame, mahārāja, antarahite suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo na hoti, paṭipattiyā antarahitāya sikkhāpadapaññatti antaradhāyati, liṅgaṃyeva tiṭṭhati, liṅge antarahite paveṇupacchedo hoti, imāni kho, mahārāja, tīṇi antaradhānānī’’ti.
‘‘සුවිඤ්‌ඤාපිතො, භන්‌තෙ නාගසෙන, පඤ්‌හො, ගම්‌භීරො උත්‌තානීකතො, ගණ්‌ඨි භින්‌නො, නට්‌ඨා පරවාදා භග්‌ගා නිප්‌පභා කතා, ත්‌වං ගණිවරවසභමාසජ්‌ජාති.
‘‘Suviññāpito, bhante nāgasena, pañho, gambhīro uttānīkato, gaṇṭhi bhinno, naṭṭhā paravādā bhaggā nippabhā katā, tvaṃ gaṇivaravasabhamāsajjāti.
සද්‌ධම්‌මන්‌තරධානපඤ්‌හො සත්‌තමො.
Saddhammantaradhānapañho sattamo.
Footnotes:
