| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya |
९. सद्धसुत्तं
9. Saddhasuttaṃ
९. एकं समयं भगवा नातिके विहरति गिञ्जकावसथे । अथ खो आयस्मा सद्धो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो आयस्मन्तं सद्धं भगवा एतदवोच –
9. Ekaṃ samayaṃ bhagavā nātike viharati giñjakāvasathe . Atha kho āyasmā saddho yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ saddhaṃ bhagavā etadavoca –
‘‘आजानीयझायितं खो, सद्ध, झाय; मा खळुङ्कझायितं 1। कथञ्च, खळुङ्कझायितं होति? अस्सखळुङ्को हि , सद्ध, दोणिया बद्धो 2 ‘यवसं यवस’न्ति झायति। तं किस्स हेतु? न हि, सद्ध, अस्सखळुङ्कस्स दोणिया बद्धस्स एवं होति – ‘किं नु खो मं अज्ज अस्सदम्मसारथि कारणं कारेस्सति, किमस्साहं 3 पटिकरोमी’ति। सो दोणिया बद्धो ‘यवसं यवस’न्ति झायति। एवमेवं खो, सद्ध, इधेकच्चो पुरिसखळुङ्को अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि कामरागपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति कामरागपरेतेन उप्पन्नस्स च कामरागस्स निस्सरणं यथाभूतं नप्पजानाति। सो कामरागंयेव अन्तरं कत्वा झायति पज्झायति निज्झायति अवज्झायति, ब्यापादपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… थिनमिद्धपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… उद्धच्चकुक्कुच्चपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… विचिकिच्छापरियुट्ठितेन चेतसा विहरति विचिकिच्छापरेतेन, उप्पन्नाय च विचिकिच्छाय निस्सरणं यथाभूतं नप्पजानाति। सो विचिकिच्छंयेव अन्तरं कत्वा झायति पज्झायति निज्झायति अवज्झायति। सो पथविम्पि निस्साय झायति, आपम्पि निस्साय झायति, तेजम्पि निस्साय झायति, वायम्पि निस्साय झायति, आकासानञ्चायतनम्पि निस्साय झायति, विञ्ञाणञ्चायतनम्पि निस्साय झायति, आकिञ्चञ्ञायतनम्पि निस्साय झायति, नेवसञ्ञानासञ्ञायतनम्पि निस्साय झायति, इधलोकम्पि निस्साय झायति, परलोकम्पि निस्साय झायति, यम्पिदं दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुविचरितं मनसा, तम्पि निस्साय झायति। एवं खो, सद्ध, पुरिसखळुङ्कझायितं होति।
‘‘Ājānīyajhāyitaṃ kho, saddha, jhāya; mā khaḷuṅkajhāyitaṃ 4. Kathañca, khaḷuṅkajhāyitaṃ hoti? Assakhaḷuṅko hi , saddha, doṇiyā baddho 5 ‘yavasaṃ yavasa’nti jhāyati. Taṃ kissa hetu? Na hi, saddha, assakhaḷuṅkassa doṇiyā baddhassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho maṃ ajja assadammasārathi kāraṇaṃ kāressati, kimassāhaṃ 6 paṭikaromī’ti. So doṇiyā baddho ‘yavasaṃ yavasa’nti jhāyati. Evamevaṃ kho, saddha, idhekacco purisakhaḷuṅko araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati kāmarāgaparetena uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. So kāmarāgaṃyeva antaraṃ katvā jhāyati pajjhāyati nijjhāyati avajjhāyati, byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati… thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati… uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati… vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. So vicikicchaṃyeva antaraṃ katvā jhāyati pajjhāyati nijjhāyati avajjhāyati. So pathavimpi nissāya jhāyati, āpampi nissāya jhāyati, tejampi nissāya jhāyati, vāyampi nissāya jhāyati, ākāsānañcāyatanampi nissāya jhāyati, viññāṇañcāyatanampi nissāya jhāyati, ākiñcaññāyatanampi nissāya jhāyati, nevasaññānāsaññāyatanampi nissāya jhāyati, idhalokampi nissāya jhāyati, paralokampi nissāya jhāyati, yampidaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tampi nissāya jhāyati. Evaṃ kho, saddha, purisakhaḷuṅkajhāyitaṃ hoti.
‘‘कथञ्च , सद्ध , आजानीयझायितं होति? भद्रो हि, सद्ध, अस्साजानीयो दोणिया बद्धो न ‘यवसं यवस’न्ति झायति। तं किस्स हेतु? भद्रस्स हि, सद्ध, अस्साजानीयस्स दोणिया बद्धस्स एवं होति – ‘किं नु खो मं अज्ज अस्सदम्मसारथि कारणं कारेस्सति, किमस्साहं पटिकरोमी’ति। सो दोणिया बद्धो न ‘यवसं यवस’न्ति झायति। भद्रो हि, सद्ध, अस्साजानीयो यथा इणं यथा बन्धं यथा जानिं यथा कलिं एवं पतोदस्स अज्झोहरणं समनुपस्सति। एवमेवं खो, सद्ध, भद्रो पुरिसाजानीयो अरञ्ञगतोपि रुक्खमूलगतोपि सुञ्ञागारगतोपि न कामरागपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति न कामरागपरेतेन, उप्पन्नस्स च कामरागस्स निस्सरणं यथाभूतं पजानाति, न ब्यापादपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… न थिनमिद्धपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… न उद्धच्चकुक्कुच्चपरियुट्ठितेन चेतसा विहरति… न विचिकिच्छापरियुट्ठितेन चेतसा विहरति न विचिकिच्छापरेतेन, उप्पन्नाय च विचिकिच्छाय निस्सरणं यथाभूतं पजानाति। सो नेव पथविं निस्साय झायति, न आपं निस्साय झायति, न तेजं निस्साय झायति, न वायं निस्साय झायति, न आकासानञ्चायतनं निस्साय झायति, न विञ्ञाणञ्चायतनं निस्साय झायति, न आकिञ्चञ्ञायतनं निस्साय झायति, न नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं निस्साय झायति, न इधलोकं निस्साय झायति, न परलोकं निस्साय झायति, यम्पिदं दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुविचरितं मनसा, तम्पि निस्साय न झायति; झायति च पन। एवं झायिञ्च पन, सद्ध, भद्रं पुरिसाजानीयं सइन्दा देवा सब्रह्मका सपजापतिका आरकाव नमस्सन्ति –
‘‘Kathañca , saddha , ājānīyajhāyitaṃ hoti? Bhadro hi, saddha, assājānīyo doṇiyā baddho na ‘yavasaṃ yavasa’nti jhāyati. Taṃ kissa hetu? Bhadrassa hi, saddha, assājānīyassa doṇiyā baddhassa evaṃ hoti – ‘kiṃ nu kho maṃ ajja assadammasārathi kāraṇaṃ kāressati, kimassāhaṃ paṭikaromī’ti. So doṇiyā baddho na ‘yavasaṃ yavasa’nti jhāyati. Bhadro hi, saddha, assājānīyo yathā iṇaṃ yathā bandhaṃ yathā jāniṃ yathā kaliṃ evaṃ patodassa ajjhoharaṇaṃ samanupassati. Evamevaṃ kho, saddha, bhadro purisājānīyo araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi na kāmarāgapariyuṭṭhitena cetasā viharati na kāmarāgaparetena, uppannassa ca kāmarāgassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti, na byāpādapariyuṭṭhitena cetasā viharati… na thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati… na uddhaccakukkuccapariyuṭṭhitena cetasā viharati… na vicikicchāpariyuṭṭhitena cetasā viharati na vicikicchāparetena, uppannāya ca vicikicchāya nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. So neva pathaviṃ nissāya jhāyati, na āpaṃ nissāya jhāyati, na tejaṃ nissāya jhāyati, na vāyaṃ nissāya jhāyati, na ākāsānañcāyatanaṃ nissāya jhāyati, na viññāṇañcāyatanaṃ nissāya jhāyati, na ākiñcaññāyatanaṃ nissāya jhāyati, na nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya jhāyati, na idhalokaṃ nissāya jhāyati, na paralokaṃ nissāya jhāyati, yampidaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tampi nissāya na jhāyati; jhāyati ca pana. Evaṃ jhāyiñca pana, saddha, bhadraṃ purisājānīyaṃ saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti –
‘‘नमो ते पुरिसाजञ्ञ, नमो ते पुरिसुत्तम।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
यस्स ते नाभिजानाम, यम्पि निस्साय झायसी’’ति॥
Yassa te nābhijānāma, yampi nissāya jhāyasī’’ti.
एवं वुत्ते आयस्मा सद्धो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘कथं झायी पन, भन्ते, भद्रो पुरिसाजानीयो 7 नेव पथविं निस्साय झायति, न आपं निस्साय झायति, न तेजं निस्साय झायति, न वायं निस्साय झायति, न आकासानञ्चायतनं निस्साय झायति, न विञ्ञाणञ्चायतनं निस्साय झायति, न आकिञ्चञ्ञायतनं निस्साय झायति, न नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं निस्साय झायति, न इधलोकं निस्साय झायति , न परलोकं निस्साय झायति, यम्पिदं दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुविचरितं मनसा, तम्पि निस्साय न झायति; झायति च पन? कथं झायिञ्च पन, भन्ते, भद्रं पुरिसाजानीयं सइन्दा देवा सब्रह्मका सपजापतिका आरकाव नमस्सन्ति –
Evaṃ vutte āyasmā saddho bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ jhāyī pana, bhante, bhadro purisājānīyo 8 neva pathaviṃ nissāya jhāyati, na āpaṃ nissāya jhāyati, na tejaṃ nissāya jhāyati, na vāyaṃ nissāya jhāyati, na ākāsānañcāyatanaṃ nissāya jhāyati, na viññāṇañcāyatanaṃ nissāya jhāyati, na ākiñcaññāyatanaṃ nissāya jhāyati, na nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya jhāyati, na idhalokaṃ nissāya jhāyati , na paralokaṃ nissāya jhāyati, yampidaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tampi nissāya na jhāyati; jhāyati ca pana? Kathaṃ jhāyiñca pana, bhante, bhadraṃ purisājānīyaṃ saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti –
‘‘नमो ते पुरिसाजञ्ञ, नमो ते पुरिसुत्तम।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
यस्स ते नाभिजानाम, यम्पि निस्साय झायसी’’ति॥
Yassa te nābhijānāma, yampi nissāya jhāyasī’’ti.
‘‘इध, सद्ध, भद्रस्स पुरिसाजानीयस्स पथवियं पथविसञ्ञा विभूता होति, आपस्मिं आपोसञ्ञा विभूता होति, तेजस्मिं तेजोसञ्ञा विभूता होति, वायस्मिं वायोसञ्ञा विभूता होति, आकासानञ्चायतने आकासानञ्चायतनसञ्ञा विभूता होति, विञ्ञाणञ्चायतने विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञा विभूता होति, आकिञ्चञ्ञायतने आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञा विभूता होति, नेवसञ्ञानासञ्ञायतने नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञा विभूता होति, इधलोके इधलोकसञ्ञा विभूता होति, परलोके परलोकसञ्ञा विभूता होति, यम्पिदं दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुविचरितं मनसा, तत्रापि सञ्ञा विभूता होति। एवं झायी खो, सद्ध, भद्रो पुरिसाजानीयो नेव पथविं निस्साय झायति…पे॰… यम्पिदं दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुविचरितं मनसा, तम्पि निस्साय न झायति; झायति च पन। एवं झायिञ्च पन, सद्ध, भद्रं पुरिसाजानीयं सइन्दा देवा सब्रह्मका सपजापतिका आरकाव नमस्सन्ति –
‘‘Idha, saddha, bhadrassa purisājānīyassa pathaviyaṃ pathavisaññā vibhūtā hoti, āpasmiṃ āposaññā vibhūtā hoti, tejasmiṃ tejosaññā vibhūtā hoti, vāyasmiṃ vāyosaññā vibhūtā hoti, ākāsānañcāyatane ākāsānañcāyatanasaññā vibhūtā hoti, viññāṇañcāyatane viññāṇañcāyatanasaññā vibhūtā hoti, ākiñcaññāyatane ākiñcaññāyatanasaññā vibhūtā hoti, nevasaññānāsaññāyatane nevasaññānāsaññāyatanasaññā vibhūtā hoti, idhaloke idhalokasaññā vibhūtā hoti, paraloke paralokasaññā vibhūtā hoti, yampidaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tatrāpi saññā vibhūtā hoti. Evaṃ jhāyī kho, saddha, bhadro purisājānīyo neva pathaviṃ nissāya jhāyati…pe… yampidaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tampi nissāya na jhāyati; jhāyati ca pana. Evaṃ jhāyiñca pana, saddha, bhadraṃ purisājānīyaṃ saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti –
‘‘नमो ते पुरिसाजञ्ञ, नमो ते पुरिसुत्तम।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
यस्स ते नाभिजानाम, यम्पि निस्साय झायसी’’ति॥ नवमं।
Yassa te nābhijānāma, yampi nissāya jhāyasī’’ti. navamaṃ;
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ९. सद्धसुत्तवण्णना • 9. Saddhasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १-१०. किमत्थियसुत्तादिवण्णना • 1-10. Kimatthiyasuttādivaṇṇanā
