| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga |
८. सहधम्मिकवग्गो
8. Sahadhammikavaggo
१. सहधम्मिकसिक्खापदं
1. Sahadhammikasikkhāpadaṃ
४३३. तेन समयेन बुद्धो भगवा कोसम्बियं विहरति घोसितारामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा छन्नो अनाचारं आचरति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘मावुसो छन्न, एवरूपं अकासि। नेतं कप्पती’’ति। सो एवं वदेति – ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा छन्नो भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो एवं वक्खति – न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’’ति…पे॰… सच्चं किर त्वं, छन्न, भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो एवं वदेसि – ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो एवं वक्खसि – ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’’ति। नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
433. Tena samayena buddho bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmā channo anācāraṃ ācarati. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘māvuso channa, evarūpaṃ akāsi. Netaṃ kappatī’’ti. So evaṃ vadeti – ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā channo bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno evaṃ vakkhati – na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’’ti…pe… saccaṃ kira tvaṃ, channa, bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno evaṃ vadesi – ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno evaṃ vakkhasi – ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’’ti. Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४३४. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खूहि सहधम्मिकं वुच्चमानो एवं वदेय्य – ‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’ति, पाचित्तियं। सिक्खमानेन, भिक्खवे, भिक्खुना अञ्ञातब्बं परिपुच्छितब्बं परिपञ्हितब्बं। अयं तत्थ सामीची’’ति।
434.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhūhi sahadhammikaṃ vuccamāno evaṃ vadeyya – ‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’ti, pācittiyaṃ. Sikkhamānena, bhikkhave, bhikkhunā aññātabbaṃ paripucchitabbaṃ paripañhitabbaṃ. Ayaṃ tattha sāmīcī’’ti.
४३५. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
435.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खूहीति अञ्ञेहि भिक्खूहि।
Bhikkhūhīti aññehi bhikkhūhi.
सहधम्मिकं नाम यं भगवता पञ्ञत्तं सिक्खापदं एतं सहधम्मिकं नाम। तेन वुच्चमानो एवं वदेति 1 – ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं परिपुच्छामी’’ति 2। पण्डितं ब्यत्तं 3 मेधाविं बहुस्सुतं धम्मकथिकं परिपुच्छामीति भणति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Sahadhammikaṃ nāma yaṃ bhagavatā paññattaṃ sikkhāpadaṃ etaṃ sahadhammikaṃ nāma. Tena vuccamāno evaṃ vadeti 4 – ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paripucchāmī’’ti 5. Paṇḍitaṃ byattaṃ 6 medhāviṃ bahussutaṃ dhammakathikaṃ paripucchāmīti bhaṇati, āpatti pācittiyassa.
४३६. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी एवं वदेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको एवं वदेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी एवं वदेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
436. Upasampanne upasampannasaññī evaṃ vadeti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko evaṃ vadeti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī evaṃ vadeti, āpatti pācittiyassa.
अपञ्ञत्तेन वुच्चमानो – ‘‘इदं न सल्लेखाय न धुतत्थाय न पासादिकताय न अपचयाय न वीरियारम्भाय संवत्तती’’ति एवं वदेति, ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं पण्डितं मेधाविं बहुस्सुतं धम्मकथिकं परिपुच्छामी’’ति भणति, आपत्ति दुक्कटस्स।
Apaññattena vuccamāno – ‘‘idaṃ na sallekhāya na dhutatthāya na pāsādikatāya na apacayāya na vīriyārambhāya saṃvattatī’’ti evaṃ vadeti, ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paṇḍitaṃ medhāviṃ bahussutaṃ dhammakathikaṃ paripucchāmī’’ti bhaṇati, āpatti dukkaṭassa.
अनुपसम्पन्नेन पञ्ञत्तेन वा अपञ्ञत्तेन वा वुच्चमानो – ‘‘इदं न सल्लेखाय न धुतत्थाय न पासादिकताय न अपचयाय न वीरियारम्भाय संवत्तती’’ति एवं वदेति, ‘‘न तावाहं, आवुसो, एतस्मिं सिक्खापदे सिक्खिस्सामि याव न अञ्ञं भिक्खुं ब्यत्तं विनयधरं पण्डितं मेधाविं बहुस्सुतं धम्मकथिकं परिपुच्छामी’’ति भणति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannena paññattena vā apaññattena vā vuccamāno – ‘‘idaṃ na sallekhāya na dhutatthāya na pāsādikatāya na apacayāya na vīriyārambhāya saṃvattatī’’ti evaṃ vadeti, ‘‘na tāvāhaṃ, āvuso, etasmiṃ sikkhāpade sikkhissāmi yāva na aññaṃ bhikkhuṃ byattaṃ vinayadharaṃ paṇḍitaṃ medhāviṃ bahussutaṃ dhammakathikaṃ paripucchāmī’’ti bhaṇati, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
सिक्खमानेनाति सिक्खितुकामेन।
Sikkhamānenāti sikkhitukāmena.
अञ्ञातब्बन्ति जानितब्बं।
Aññātabbanti jānitabbaṃ.
परिपुच्छितब्बन्ति ‘‘इदं, भन्ते, कथं; इमस्स वा क्वत्थो’’ति?
Paripucchitabbanti ‘‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa vā kvattho’’ti?
परिपञ्हितब्बन्ति चिन्तेतब्बं तुलयितब्बं।
Paripañhitabbanti cintetabbaṃ tulayitabbaṃ.
अयं तत्थ सामीचीति अयं तत्थ अनुधम्मता।
Ayaṃ tattha sāmīcīti ayaṃ tattha anudhammatā.
४३७. अनापत्ति ‘‘जानिस्सामि सिक्खिस्सामी’’ति भणति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
437. Anāpatti ‘‘jānissāmi sikkhissāmī’’ti bhaṇati, ummattakassa, ādikammikassāti.
सहधम्मिकसिक्खापदं निट्ठितं पठमं।
Sahadhammikasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
२. विलेखनसिक्खापदं
2. Vilekhanasikkhāpadaṃ
४३८. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। 7 तेन खो पन समयेन भगवा भिक्खूनं अनेकपरियायेन विनयकथं कथेति, विनयस्स वण्णं भासति, विनयपरियत्तिया वण्णं भासति, आदिस्स आदिस्स आयस्मतो उपालिस्स वण्णं भासति। भिक्खूनं एतदहोसि 8 – ‘‘भगवा खो अनेकपरियायेन विनयकथं कथेति, विनयस्स वण्णं भासति, विनयपरियत्तिया वण्णं भासति, आदिस्स आदिस्स आयस्मतो उपालिस्स वण्णं भासति। हन्द मयं, आवुसो, आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके विनयं परियापुणामा’’ति, ते च बहू भिक्खू थेरा च नवा च मज्झिमा च आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके विनयं परियापुणन्ति।
438. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. 9 Tena kho pana samayena bhagavā bhikkhūnaṃ anekapariyāyena vinayakathaṃ katheti, vinayassa vaṇṇaṃ bhāsati, vinayapariyattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ādissa ādissa āyasmato upālissa vaṇṇaṃ bhāsati. Bhikkhūnaṃ etadahosi 10 – ‘‘bhagavā kho anekapariyāyena vinayakathaṃ katheti, vinayassa vaṇṇaṃ bhāsati, vinayapariyattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ādissa ādissa āyasmato upālissa vaṇṇaṃ bhāsati. Handa mayaṃ, āvuso, āyasmato upālissa santike vinayaṃ pariyāpuṇāmā’’ti, te ca bahū bhikkhū therā ca navā ca majjhimā ca āyasmato upālissa santike vinayaṃ pariyāpuṇanti.
अथ खो छब्बग्गियानं भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘एतरहि खो, आवुसो, बहू भिक्खू थेरा च नवा च मज्झिमा च आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके विनयं परियापुणन्ति। सचे इमे विनये पकतञ्ञुनो भविस्सन्ति अम्हे येनिच्छकं यदिच्छकं यावदिच्छकं आकड्ढिस्सन्ति परिकड्ढिस्सन्ति। हन्द मयं, आवुसो, विनयं विवण्णेमा’’ति। अथ खो छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खू उपसङ्कमित्वा एवं वदन्ति – ‘‘किं पनिमेहि खुद्दानुखुद्दकेहि सिक्खापदेहि उद्दिट्ठेहि, यावदेव कुक्कुच्चाय विहेसाय विलेखाय संवत्तन्ती’’ति! ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू विनयं विवण्णेस्सन्तीति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, विनयं विवण्णेथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, विनयं विवण्णेस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Atha kho chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘etarahi kho, āvuso, bahū bhikkhū therā ca navā ca majjhimā ca āyasmato upālissa santike vinayaṃ pariyāpuṇanti. Sace ime vinaye pakataññuno bhavissanti amhe yenicchakaṃ yadicchakaṃ yāvadicchakaṃ ākaḍḍhissanti parikaḍḍhissanti. Handa mayaṃ, āvuso, vinayaṃ vivaṇṇemā’’ti. Atha kho chabbaggiyā bhikkhū bhikkhū upasaṅkamitvā evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ panimehi khuddānukhuddakehi sikkhāpadehi uddiṭṭhehi, yāvadeva kukkuccāya vihesāya vilekhāya saṃvattantī’’ti! Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū vinayaṃ vivaṇṇessantīti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, vinayaṃ vivaṇṇethāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, vinayaṃ vivaṇṇessatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४३९. ‘‘यो पन भिक्खु पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वदेय्य – ‘किं पनिमेहि खुद्दानुखुद्दकेहि सिक्खापदेहि उद्दिट्ठेहि, यावदेव कुक्कुच्चाय विहेसाय विलेखाय संवत्तन्ती’ति, सिक्खापदविवण्णके पाचित्तिय’’न्ति।
439.‘‘Yo pana bhikkhu pātimokkhe uddissamāne evaṃ vadeyya – ‘kiṃ panimehi khuddānukhuddakehi sikkhāpadehi uddiṭṭhehi, yāvadeva kukkuccāya vihesāya vilekhāya saṃvattantī’ti, sikkhāpadavivaṇṇake pācittiya’’nti.
४४०. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
440.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
पातिमोक्खे उद्दिस्समानेति उद्दिसन्ते वा उद्दिसापेन्ते वा सज्झायं वा करोन्ते।
Pātimokkhe uddissamāneti uddisante vā uddisāpente vā sajjhāyaṃ vā karonte.
एवं वदेय्याति – ‘‘किं पनिमेहि खुद्दानुखुद्दकेहि सिक्खापदेहि उद्दिट्ठेहि, यावदेव कुक्कुच्चाय विहेसाय विलेखाय संवत्तन्तीति। ‘‘ये इमं परियापुणन्ति तेसं कुक्कुच्चं होति, विहेसा होति, विलेखा होति, ये इमं न परियापुणन्ति तेसं कुक्कुच्चं न होति विहेसा न होति विलेखा न होति। अनुद्दिट्ठं इदं वरं, अनुग्गहितं इदं वरं, अपरियापुटं इदं वरं, अधारितं इदं वरं, विनयो वा अन्तरधायतु, इमे वा भिक्खू अपकतञ्ञुनो होन्तू’’ति उपसम्पन्नस्स विनयं विवण्णेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Evaṃvadeyyāti – ‘‘kiṃ panimehi khuddānukhuddakehi sikkhāpadehi uddiṭṭhehi, yāvadeva kukkuccāya vihesāya vilekhāya saṃvattantīti. ‘‘Ye imaṃ pariyāpuṇanti tesaṃ kukkuccaṃ hoti, vihesā hoti, vilekhā hoti, ye imaṃ na pariyāpuṇanti tesaṃ kukkuccaṃ na hoti vihesā na hoti vilekhā na hoti. Anuddiṭṭhaṃ idaṃ varaṃ, anuggahitaṃ idaṃ varaṃ, apariyāpuṭaṃ idaṃ varaṃ, adhāritaṃ idaṃ varaṃ, vinayo vā antaradhāyatu, ime vā bhikkhū apakataññuno hontū’’ti upasampannassa vinayaṃ vivaṇṇeti, āpatti pācittiyassa.
४४१. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी विनयं विवण्णेति, आपत्ति पाचित्तियस्स । उपसम्पन्ने वेमतिको विनयं विवण्णेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी विनयं विवण्णेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
441. Upasampanne upasampannasaññī vinayaṃ vivaṇṇeti, āpatti pācittiyassa . Upasampanne vematiko vinayaṃ vivaṇṇeti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī vinayaṃ vivaṇṇeti, āpatti pācittiyassa.
अञ्ञं धम्मं विवण्णेति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्नस्स विनयं वा अञ्ञं वा धम्मं विवण्णेति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Aññaṃ dhammaṃ vivaṇṇeti, āpatti dukkaṭassa. Anupasampannassa vinayaṃ vā aññaṃ vā dhammaṃ vivaṇṇeti, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४४२. अनापत्ति न विवण्णेतुकामो, ‘‘इङ्घ त्वं सुत्तन्ते वा गाथायो वा अभिधम्मं वा परियापुणस्सु, पच्छा विनयं परियापुणिस्ससी’’ति भणति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
442. Anāpatti na vivaṇṇetukāmo, ‘‘iṅgha tvaṃ suttante vā gāthāyo vā abhidhammaṃ vā pariyāpuṇassu, pacchā vinayaṃ pariyāpuṇissasī’’ti bhaṇati, ummattakassa, ādikammikassāti.
विलेखनसिक्खापदं निट्ठितं दुतियं।
Vilekhanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
३. मोहनसिक्खापदं
3. Mohanasikkhāpadaṃ
४४३. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू अनाचारं आचरित्वा ‘‘अञ्ञाणकेन आपन्नाति जानन्तू’’ति पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वदन्ति – ‘‘इदानेव खो मयं जानाम, अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वक्खन्ति – इदानेव खो मयं जानाम , अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वदेथ – ‘‘इदानेव खो मयं जानाम, अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वक्खथ – ‘‘इदानेव खो मयं जानाम, अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’’ति! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
443. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū anācāraṃ ācaritvā ‘‘aññāṇakena āpannāti jānantū’’ti pātimokkhe uddissamāne evaṃ vadanti – ‘‘idāneva kho mayaṃ jānāma, ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū pātimokkhe uddissamāne evaṃ vakkhanti – idāneva kho mayaṃ jānāma , ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, pātimokkhe uddissamāne evaṃ vadetha – ‘‘idāneva kho mayaṃ jānāma, ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, pātimokkhe uddissamāne evaṃ vakkhatha – ‘‘idāneva kho mayaṃ jānāma, ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४४४. ‘‘यो पन भिक्खु अन्वद्धमासं पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वदेय्य – ‘इदानेव खो अहं जानामि, अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’ति। तञ्चे भिक्खुं अञ्ञे भिक्खू जानेय्युं निसिन्नपुब्बं इमिना भिक्खुना द्वत्तिक्खत्तुं पातिमोक्खे उद्दिस्समाने, को पन वादो भिय्यो 11, न च तस्स भिक्खुनो अञ्ञाणकेन मुत्ति अत्थि, यञ्च तत्थ आपत्तिं आपन्नो तञ्च यथाधम्मो कारेतब्बो, उत्तरि चस्स मोहो आरोपेतब्बो – ‘तस्स ते, आवुसो, अलाभा, तस्स ते दुल्लद्धं, यं त्वं पातिमोक्खे उद्दिस्समाने न साधुकं अट्ठिं कत्वा 12 मनसि करोसी’ति। इदं तस्मिं मोहनके पाचित्तिय’’न्ति।
444.‘‘Yo pana bhikkhu anvaddhamāsaṃpātimokkhe uddissamāne evaṃ vadeyya – ‘idāneva kho ahaṃ jānāmi, ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’ti. Tañce bhikkhuṃ aññe bhikkhū jāneyyuṃ nisinnapubbaṃ iminā bhikkhunā dvattikkhattuṃ pātimokkhe uddissamāne, ko pana vādo bhiyyo 13, na ca tassa bhikkhuno aññāṇakena mutti atthi, yañca tattha āpattiṃ āpanno tañca yathādhammo kāretabbo, uttari cassa moho āropetabbo – ‘tassa te, āvuso, alābhā, tassa te dulladdhaṃ, yaṃ tvaṃ pātimokkhe uddissamāne na sādhukaṃ aṭṭhiṃ katvā 14 manasi karosī’ti. Idaṃ tasmiṃ mohanake pācittiya’’nti.
४४५. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
445.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
अन्वद्धमासन्ति अनुपोसथिकं।
Anvaddhamāsanti anuposathikaṃ.
पातिमोक्खे उद्दिस्समानेति उद्दिसन्ते।
Pātimokkhe uddissamāneti uddisante.
एवं वदेय्याति अनाचारं आचरित्वा – ‘‘अञ्ञाणकेन आपन्नोति जानन्तू’’ति पातिमोक्खे उद्दिस्समाने एवं वदेति – ‘‘इदानेव खो अहं जानामि, अयम्पि किर धम्मो सुत्तागतो सुत्तपरियापन्नो अन्वद्धमासं उद्देसं आगच्छती’’ति, आपत्ति दुक्कटस्स।
Evaṃvadeyyāti anācāraṃ ācaritvā – ‘‘aññāṇakena āpannoti jānantū’’ti pātimokkhe uddissamāne evaṃ vadeti – ‘‘idāneva kho ahaṃ jānāmi, ayampi kira dhammo suttāgato suttapariyāpanno anvaddhamāsaṃ uddesaṃ āgacchatī’’ti, āpatti dukkaṭassa.
तञ्चे मोहेतुकामं भिक्खुं अञ्ञे भिक्खू जानेय्युं निसिन्नपुब्बं इमिना भिक्खुना द्वत्तिक्खत्तुं पातिमोक्खे उद्दिस्समाने, को पन वादो भिय्यो, न च तस्स भिक्खुनो अञ्ञाणकेन मुत्ति अत्थि, यञ्च तत्थ आपत्तिं आपन्नो, तञ्च यथाधम्मो कारेतब्बो, उत्तरि चस्स मोहो आरोपेतब्बो। एवञ्च पन, भिक्खवे, आरोपेतब्बो। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –
Tañce mohetukāmaṃ bhikkhuṃ aññe bhikkhū jāneyyuṃ nisinnapubbaṃ iminā bhikkhunā dvattikkhattuṃ pātimokkhe uddissamāne, ko pana vādo bhiyyo, na ca tassa bhikkhuno aññāṇakena mutti atthi, yañca tattha āpattiṃ āpanno, tañca yathādhammo kāretabbo, uttari cassa moho āropetabbo. Evañca pana, bhikkhave, āropetabbo. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –
४४६. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्नामो भिक्खु पातिमोक्खे उद्दिस्समाने न साधुकं अट्ठिं कत्वा मनसि करोति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इत्थन्नामस्स भिक्खुनो मोहं आरोपेय्य। एसा ञत्ति।
446. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu pātimokkhe uddissamāne na sādhukaṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karoti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa bhikkhuno mohaṃ āropeyya. Esā ñatti.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं इत्थन्नामो भिक्खु पातिमोक्खे उद्दिस्समाने न साधुकं अट्ठिं कत्वा मनसि करोति। सङ्घो इत्थन्नामस्स भिक्खुनो मोहं आरोपेति। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स भिक्खुनो मोहस्स आरोपना, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ itthannāmo bhikkhu pātimokkhe uddissamāne na sādhukaṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karoti. Saṅgho itthannāmassa bhikkhuno mohaṃ āropeti. Yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno mohassa āropanā, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘आरोपितो सङ्घेन इत्थन्नामस्स भिक्खुनो मोहो। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।
‘‘Āropito saṅghena itthannāmassa bhikkhuno moho. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
अनारोपिते मोहे मोहेति, आपत्ति दुक्कटस्स। आरोपिते मोहे मोहेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Anāropite mohe moheti, āpatti dukkaṭassa. Āropite mohe moheti, āpatti pācittiyassa.
४४७. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी मोहेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
447. Dhammakamme dhammakammasaññī, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme adhammakammasaññī moheti, āpatti pācittiyassa.
अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको , आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko , āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४४८. अनापत्ति न वित्थारेन सुतं होति, ऊनकद्वत्तिक्खत्तुं वित्थारेन सुतं होति, न मोहेतुकामस्स, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
448. Anāpatti na vitthārena sutaṃ hoti, ūnakadvattikkhattuṃ vitthārena sutaṃ hoti, na mohetukāmassa, ummattakassa, ādikammikassāti.
मोहनसिक्खापदं निट्ठितं ततियं।
Mohanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
४. पहारसिक्खापदं
4. Pahārasikkhāpadaṃ
४४९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं पहारं देन्ति। ते रोदन्ति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘किस्स तुम्हे, आवुसो, रोदथा’’ति? ‘‘इमे, आवुसो, छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना अम्हाकं पहारं देन्ती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना भिक्खूनं पहारं दस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, कुपिता अनत्तमना भिक्खूनं पहारं देथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, कुपिता अनत्तमना भिक्खूनं पहारं दस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
449. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ pahāraṃ denti. Te rodanti. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘kissa tumhe, āvuso, rodathā’’ti? ‘‘Ime, āvuso, chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā amhākaṃ pahāraṃ dentī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā bhikkhūnaṃ pahāraṃ dassantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, kupitā anattamanā bhikkhūnaṃ pahāraṃ dethāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, kupitā anattamanā bhikkhūnaṃ pahāraṃ dassatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४५०. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खुस्स कुपितो अनत्तमनो पहारं ददेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
450.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhussa kupito anattamano pahāraṃ dadeyya, pācittiya’’nti.
४५१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
451.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खुस्साति अञ्ञस्स भिक्खुस्स।
Bhikkhussāti aññassa bhikkhussa.
कुपितो अनत्तमनोति अनभिरद्धो आहतचित्तो खिलजातो।
Kupito anattamanoti anabhiraddho āhatacitto khilajāto.
पहारं ददेय्याति कायेन वा कायपटिबद्धेन वा निस्सग्गियेन वा अन्तमसो उप्पलपत्तेनपि पहारं देति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Pahāraṃ dadeyyāti kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā nissaggiyena vā antamaso uppalapattenapi pahāraṃ deti, āpatti pācittiyassa.
४५२. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो पहारं देति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको कुपितो अनत्तमनो पहारं देति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो पहारं देति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
452. Upasampanne upasampannasaññī kupito anattamano pahāraṃ deti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko kupito anattamano pahāraṃ deti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī kupito anattamano pahāraṃ deti, āpatti pācittiyassa.
अनुपसम्पन्नस्स कुपितो अनत्तमनो पहारं देति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको , आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannassa kupito anattamano pahāraṃ deti, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko , āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४५३. अनापत्ति केनचि विहेठीयमानो मोक्खाधिप्पायो पहारं देति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
453. Anāpatti kenaci viheṭhīyamāno mokkhādhippāyo pahāraṃ deti, ummattakassa, ādikammikassāti.
पहारसिक्खापदं निट्ठितं चतुत्थं।
Pahārasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
५. तलसत्तिकसिक्खापदं
5. Talasattikasikkhāpadaṃ
४५४. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं तलसत्तिकं उग्गिरन्ति। ते पहारसमुच्चिता रोदन्ति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘किस्स तुम्हे, आवुसो, रोदथा’’ति? ‘‘इमे, आवुसो, छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना अम्हाकं तलसत्तिकं उग्गिरन्ती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं तलसत्तिकं उग्गिरिस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, कुपिता अनत्तमना सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं तलसत्तिकं उग्गिरथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, कुपिता अनत्तमना सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं तलसत्तिकं उग्गिरिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
454. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ talasattikaṃ uggiranti. Te pahārasamuccitā rodanti. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘kissa tumhe, āvuso, rodathā’’ti? ‘‘Ime, āvuso, chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā amhākaṃ talasattikaṃ uggirantī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ talasattikaṃ uggirissantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, kupitā anattamanā sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ talasattikaṃ uggirathāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, kupitā anattamanā sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ talasattikaṃ uggirissatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४५५. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खुस्स कुपितो अनत्तमनो तलसत्तिकं उग्गिरेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
455.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhussa kupito anattamano talasattikaṃ uggireyya, pācittiya’’nti.
४५६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
456.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खुस्साति अञ्ञस्स भिक्खुस्स।
Bhikkhussāti aññassa bhikkhussa.
कुपितो अनत्तमनोति अनभिरद्धो आहतचित्तो खिलजातो।
Kupito anattamanoti anabhiraddho āhatacitto khilajāto.
तलसत्तिकं उग्गिरेय्याति कायं वा कायपटिबद्धं वा अन्तमसो उप्पलपत्तम्पि उच्चारेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Talasattikaṃuggireyyāti kāyaṃ vā kāyapaṭibaddhaṃ vā antamaso uppalapattampi uccāreti, āpatti pācittiyassa.
४५७. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो तलसत्तिकं उग्गिरति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको कुपितो अनत्तमनो तलसत्तिकं उग्गिरति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो तलसत्तिकं उग्गिरति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
457. Upasampanne upasampannasaññī kupito anattamano talasattikaṃ uggirati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko kupito anattamano talasattikaṃ uggirati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī kupito anattamano talasattikaṃ uggirati, āpatti pācittiyassa.
अनुपसम्पन्नस्स कुपितो अनत्तमनो तलसत्तिकं उग्गिरति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannassa kupito anattamano talasattikaṃ uggirati, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४५८. अनापत्ति केनचि विहेठीयमानो मोक्खाधिप्पायो तलसत्तिकं उग्गिरति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
458. Anāpatti kenaci viheṭhīyamāno mokkhādhippāyo talasattikaṃ uggirati, ummattakassa, ādikammikassāti.
तलसत्तिकसिक्खापदं निट्ठितं पञ्चमं।
Talasattikasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
६. अमूलकसिक्खापदं
6. Amūlakasikkhāpadaṃ
४५९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खुं अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेन्ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खुं अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, भिक्खुं अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेथाति ? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, भिक्खुं अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
459. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhikkhuṃ amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃsenti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū bhikkhuṃ amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃsessantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, bhikkhuṃ amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃsethāti ? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, bhikkhuṃ amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃsessatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४६०. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खुं अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
460.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhuṃ amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃseyya, pācittiya’’nti.
४६१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
461.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खुन्ति अञ्ञं भिक्खुं।
Bhikkhunti aññaṃ bhikkhuṃ.
अमूलकं नाम अदिट्ठं अस्सुतं अपरिसङ्कितं।
Amūlakaṃ nāma adiṭṭhaṃ assutaṃ aparisaṅkitaṃ.
सङ्घादिसेसेनाति तेरसन्नं अञ्ञतरेन।
Saṅghādisesenāti terasannaṃ aññatarena.
अनुद्धंसेय्याति चोदेति वा चोदापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Anuddhaṃseyyāti codeti vā codāpeti vā, āpatti pācittiyassa.
४६२. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेति , आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी अमूलकेन सङ्घादिसेसेन अनुद्धंसेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
462. Upasampanne upasampannasaññī amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃseti , āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃseti, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī amūlakena saṅghādisesena anuddhaṃseti, āpatti pācittiyassa.
आचारविपत्तिया वा दिट्ठिविपत्तिया वा अनुद्धंसेति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्नं अनुद्धंसेति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Ācāravipattiyā vā diṭṭhivipattiyā vā anuddhaṃseti, āpatti dukkaṭassa. Anupasampannaṃ anuddhaṃseti, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४६३. अनापत्ति तथासञ्ञी चोदेति, वा चोदापेति वा, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
463. Anāpatti tathāsaññī codeti, vā codāpeti vā, ummattakassa, ādikammikassāti.
अमूलकसिक्खापदं निट्ठितं छट्ठं।
Amūlakasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
७. सञ्चिच्चसिक्खापदं
7. Sañciccasikkhāpadaṃ
४६४. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू सत्तरसवग्गियानं भिक्खूनं सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहन्ति – ‘‘भगवता, आवुसो, सिक्खापदं पञ्ञत्तं – ‘न ऊनवीसतिवस्सो पुग्गलो उपसम्पादेतब्बो’ति। तुम्हे च ऊनवीसतिवस्सा उपसम्पन्ना। कच्चि नो तुम्हे अनुपसम्पन्ना’’ति? ते रोदन्ति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘किस्स तुम्हे, आवुसो, रोदथा’’ति? ‘‘इमे , आवुसो, छब्बग्गिया भिक्खू अम्हाकं सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहन्ती’’ति । ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खूनं सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहिस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, भिक्खूनं सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, भिक्खूनं सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
464. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū sattarasavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ sañcicca kukkuccaṃ upadahanti – ‘‘bhagavatā, āvuso, sikkhāpadaṃ paññattaṃ – ‘na ūnavīsativasso puggalo upasampādetabbo’ti. Tumhe ca ūnavīsativassā upasampannā. Kacci no tumhe anupasampannā’’ti? Te rodanti. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘kissa tumhe, āvuso, rodathā’’ti? ‘‘Ime , āvuso, chabbaggiyā bhikkhū amhākaṃ sañcicca kukkuccaṃ upadahantī’’ti . Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū bhikkhūnaṃ sañcicca kukkuccaṃ upadahissantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, bhikkhūnaṃ sañcicca kukkuccaṃ upadahathāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, bhikkhūnaṃ sañcicca kukkuccaṃ upadahissatha! Netaṃ, moghapurisā appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४६५. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खुस्स सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहेय्य 15 – ‘इतिस्स मुहुत्तम्पि अफासु भविस्सती’ति एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञं, पाचित्तिय’’न्ति।
465.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhussa sañcicca kukkuccaṃ upadaheyya 16 – ‘itissa muhuttampi aphāsu bhavissatī’ti etadeva paccayaṃ karitvā anaññaṃ, pācittiya’’nti.
४६६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
466.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खुस्साति अञ्ञस्स भिक्खुस्स।
Bhikkhussāti aññassa bhikkhussa.
सञ्चिच्चाति जानन्तो सञ्जानन्तो चेच्च अभिवितरित्वा वीतिक्कमो।
Sañciccāti jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo.
कुक्कुच्चं उपदहेय्याति ‘‘ऊनवीसतिवस्सो मञ्ञे त्वं उपसम्पन्नो, विकाले मञ्ञे तया भुत्तं, मज्जं मञ्ञे तया पीतं, मातुगामेन सद्धिं रहो मञ्ञे तया निसिन्न’’न्ति कुक्कुच्चं उपदहति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Kukkuccaṃ upadaheyyāti ‘‘ūnavīsativasso maññe tvaṃ upasampanno, vikāle maññe tayā bhuttaṃ, majjaṃ maññe tayā pītaṃ, mātugāmena saddhiṃ raho maññe tayā nisinna’’nti kukkuccaṃ upadahati, āpatti pācittiyassa.
एतदेव पच्चयं करित्वा, अनञ्ञन्ति न अञ्ञो कोचि पच्चयो होति कुक्कुच्चं उपदहितुं।
Etadevapaccayaṃ karitvā, anaññanti na añño koci paccayo hoti kukkuccaṃ upadahituṃ.
४६७. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
467. Upasampanne upasampannasaññī sañcicca kukkuccaṃ upadahati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko sañcicca kukkuccaṃ upadahati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī sañcicca kukkuccaṃ upadahati, āpatti pācittiyassa.
अनुपसम्पन्नस्स सञ्चिच्च कुक्कुच्चं उपदहति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannassa sañcicca kukkuccaṃ upadahati, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४६८. अनापत्ति न कुक्कुच्चं उपदहितुकामो ‘‘ऊनवीसतिवस्सो मञ्ञे त्वं उपसम्पन्नो, विकाले मञ्ञे तया भुत्तं, मज्जं मञ्ञे तया पीतं, मातुगामेन सद्धिं रहो मञ्ञे तया निसिन्नं, इङ्घ जानाहि, मा ते पच्छा कुक्कुच्चं अहोसी’’ति भणति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
468. Anāpatti na kukkuccaṃ upadahitukāmo ‘‘ūnavīsativasso maññe tvaṃ upasampanno, vikāle maññe tayā bhuttaṃ, majjaṃ maññe tayā pītaṃ, mātugāmena saddhiṃ raho maññe tayā nisinnaṃ, iṅgha jānāhi, mā te pacchā kukkuccaṃ ahosī’’ti bhaṇati, ummattakassa, ādikammikassāti.
सञ्चिच्चसिक्खापदं निट्ठितं सत्तमं।
Sañciccasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
८. उपस्सुतिसिक्खापदं
8. Upassutisikkhāpadaṃ
४६९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू पेसलेहि भिक्खूहि सद्धिं भण्डन्ति। पेसला भिक्खू एवं वदन्ति – ‘‘अलज्जिनो इमे, आवुसो, छब्बग्गिया भिक्खू। न सक्का इमेहि सह भण्डितु’’न्ति। छब्बग्गिया भिक्खू एवं वदन्ति – ‘‘किस्स तुम्हे, आवुसो, अम्हे अलज्जिवादेन पापेथा’’ति? ‘‘कहं पन तुम्हे, आवुसो, अस्सुत्था’’ति? ‘‘मयं आयस्मन्तानं उपस्सुतिं 17 तिट्ठम्हा’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खूनं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानं उपस्सुतिं 18 तिट्ठिस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, भिक्खूनं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानं उपस्सुतिं 19 तिट्ठथाति? ‘‘सच्च, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, भिक्खूनं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानं उपस्सुतिं 20 तिट्ठिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
469. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū pesalehi bhikkhūhi saddhiṃ bhaṇḍanti. Pesalā bhikkhū evaṃ vadanti – ‘‘alajjino ime, āvuso, chabbaggiyā bhikkhū. Na sakkā imehi saha bhaṇḍitu’’nti. Chabbaggiyā bhikkhū evaṃ vadanti – ‘‘kissa tumhe, āvuso, amhe alajjivādena pāpethā’’ti? ‘‘Kahaṃ pana tumhe, āvuso, assutthā’’ti? ‘‘Mayaṃ āyasmantānaṃ upassutiṃ 21 tiṭṭhamhā’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ upassutiṃ 22 tiṭṭhissantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ upassutiṃ 23 tiṭṭhathāti? ‘‘Sacca, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ upassutiṃ 24 tiṭṭhissatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४७०. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खूनं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानं उपस्सुतिं तिट्ठेय्य – ‘यं इमे भणिस्सन्ति तं सोस्सामी’ति एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञं, पाचित्तिय’’न्ति।
470.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ upassutiṃ tiṭṭheyya – ‘yaṃ ime bhaṇissanti taṃ sossāmī’ti etadeva paccayaṃ karitvā anaññaṃ, pācittiya’’nti.
४७१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
471.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खूनन्ति अञ्ञेसं भिक्खूनं।
Bhikkhūnanti aññesaṃ bhikkhūnaṃ.
भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्नानन्ति अधिकरणजातानं।
Bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānanti adhikaraṇajātānaṃ.
उपस्सुतिं तिट्ठेय्याति ‘‘इमेसं सुत्वा चोदेस्सामि सारेस्सामि पटिचोदेस्सामि पटिसारेस्सामि मङ्कू करिस्सामी’’ति गच्छति, आपत्ति दुक्कटस्स। यत्थ ठितो सुणाति, आपत्ति पाचित्तियस्स। पच्छतो गच्छन्तो तुरितो गच्छति सोस्सामीति, आपत्ति दुक्कटस्स। यत्थ ठितो सुणाति, आपत्ति पाचित्तियस्स। पुरतो गच्छन्तो ओहिय्यति सोस्सामीति, आपत्ति दुक्कटस्स। यत्थ ठितो सुणाति, आपत्ति पाचित्तियस्स। भिक्खुस्स ठितोकासं वा निसिन्नोकासं वा निपन्नोकासं वा आगन्त्वा मन्तेन्तं उक्कासितब्बं , विजानापेतब्बं, नो चे उक्कासेय्य वा विजानापेय्य वा, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Upassutiṃ tiṭṭheyyāti ‘‘imesaṃ sutvā codessāmi sāressāmi paṭicodessāmi paṭisāressāmi maṅkū karissāmī’’ti gacchati, āpatti dukkaṭassa. Yattha ṭhito suṇāti, āpatti pācittiyassa. Pacchato gacchanto turito gacchati sossāmīti, āpatti dukkaṭassa. Yattha ṭhito suṇāti, āpatti pācittiyassa. Purato gacchanto ohiyyati sossāmīti, āpatti dukkaṭassa. Yattha ṭhito suṇāti, āpatti pācittiyassa. Bhikkhussa ṭhitokāsaṃ vā nisinnokāsaṃ vā nipannokāsaṃ vā āgantvā mantentaṃ ukkāsitabbaṃ , vijānāpetabbaṃ, no ce ukkāseyya vā vijānāpeyya vā, āpatti pācittiyassa.
एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञन्ति न अञ्ञो कोचि पच्चयो होति उपस्सुतिं तिट्ठितुं।
Etadeva paccayaṃ karitvā anaññanti na añño koci paccayo hoti upassutiṃ tiṭṭhituṃ.
४७२. उपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी उपस्सुतिं तिट्ठति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने वेमतिको उपस्सुतिं तिट्ठति, आपत्ति पाचित्तियस्स। उपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी उपस्सुतिं तिट्ठति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
472. Upasampanne upasampannasaññī upassutiṃ tiṭṭhati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne vematiko upassutiṃ tiṭṭhati, āpatti pācittiyassa. Upasampanne anupasampannasaññī upassutiṃ tiṭṭhati, āpatti pācittiyassa.
अनुपसम्पन्नस्स उपस्सुतिं तिट्ठति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने उपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्ने अनुपसम्पन्नसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannassa upassutiṃ tiṭṭhati, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne upasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne vematiko, āpatti dukkaṭassa. Anupasampanne anupasampannasaññī, āpatti dukkaṭassa.
४७३. अनापत्ति – ‘‘इमेसं सुत्वा ओरमिस्सामि विरमिस्सामि वूपसमिस्सामि 25 अत्तानं परिमोचेस्सामी’’ति गच्छति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
473. Anāpatti – ‘‘imesaṃ sutvā oramissāmi viramissāmi vūpasamissāmi 26 attānaṃ parimocessāmī’’ti gacchati, ummattakassa, ādikammikassāti.
उपस्सुतिसिक्खापदं निट्ठितं अट्ठमं।
Upassutisikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
९. कम्मपटिबाहनसिक्खापदं
9. Kammapaṭibāhanasikkhāpadaṃ
४७४. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू अनाचारं आचरित्वा एकमेकस्स कम्मे कयिरमाने पटिक्कोसन्ति। तेन खो पन समयेन सङ्घो सन्निपतितो होति केनचिदेव करणीयेन। छब्बग्गिया भिक्खू चीवरकम्मं करोन्ता एकस्स छन्दं अदंसु। अथ खो सङ्घो – ‘‘अयं, आवुसो, छब्बग्गियो भिक्खु एकको आगतो, हन्दस्स मयं कम्मं करोमा’’ति तस्स कम्मं अकासि। अथ खो सो भिक्खु येन छब्बग्गिया भिक्खू तेनुपसङ्कमि। छब्बग्गिया भिक्खू तं भिक्खुं एतदवोचुं – ‘‘किं, आवुसो, सङ्घो अकासी’’ति? ‘‘सङ्घो मे, आवुसो, कम्मं अकासी’’ति। ‘‘न मयं, आवुसो, एतदत्थाय छन्दं अदम्हा – ‘‘तुय्हं कम्मं करिस्सती’’ति। सचे च मयं जानेय्याम ‘‘तुय्हं कम्मं करिस्सती’’ति, न मयं छन्दं ददेय्यामा’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू धम्मिकानं कम्मानं छन्दं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं 27 आपज्जिस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, धम्मिकानं कम्मानं छन्दं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं 28 आपज्जथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, धम्मिकानं कम्मानं छन्दं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं 29 आपज्जिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
474. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū anācāraṃ ācaritvā ekamekassa kamme kayiramāne paṭikkosanti. Tena kho pana samayena saṅgho sannipatito hoti kenacideva karaṇīyena. Chabbaggiyā bhikkhū cīvarakammaṃ karontā ekassa chandaṃ adaṃsu. Atha kho saṅgho – ‘‘ayaṃ, āvuso, chabbaggiyo bhikkhu ekako āgato, handassa mayaṃ kammaṃ karomā’’ti tassa kammaṃ akāsi. Atha kho so bhikkhu yena chabbaggiyā bhikkhū tenupasaṅkami. Chabbaggiyā bhikkhū taṃ bhikkhuṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ, āvuso, saṅgho akāsī’’ti? ‘‘Saṅgho me, āvuso, kammaṃ akāsī’’ti. ‘‘Na mayaṃ, āvuso, etadatthāya chandaṃ adamhā – ‘‘tuyhaṃ kammaṃ karissatī’’ti. Sace ca mayaṃ jāneyyāma ‘‘tuyhaṃ kammaṃ karissatī’’ti, na mayaṃ chandaṃ dadeyyāmā’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ 30 āpajjissantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ 31 āpajjathāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ 32 āpajjissatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४७५. ‘‘यो पन भिक्खु धम्मिकानं कम्मानं छन्दं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं आपज्जेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
475.‘‘Yo pana bhikkhu dhammikānaṃ kammānaṃ chandaṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya, pācittiya’’nti.
४७६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
476.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
धम्मिकं नाम कम्मं अपलोकनकम्मं ञत्तिकम्मं ञत्तिदुतियकम्मं ञत्तिचतुत्थकम्मं धम्मेन विनयेन सत्थुसासनेन कतं, एतं धम्मिकं नाम कम्मं। छन्दं दत्वा खिय्यति आपत्ति पाचित्तियस्स।
Dhammikaṃ nāma kammaṃ apalokanakammaṃ ñattikammaṃ ñattidutiyakammaṃ ñatticatutthakammaṃ dhammena vinayena satthusāsanena kataṃ, etaṃ dhammikaṃ nāma kammaṃ. Chandaṃ datvā khiyyati āpatti pācittiyassa.
४७७. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी छन्दं दत्वा खिय्यति, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको छन्दं दत्वा खिय्यति, आपत्ति दुक्कटस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी छन्दं दत्वा खिय्यति, अनापत्ति। अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, अनापत्ति।
477. Dhammakamme dhammakammasaññī chandaṃ datvā khiyyati, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko chandaṃ datvā khiyyati, āpatti dukkaṭassa. Dhammakamme adhammakammasaññī chandaṃ datvā khiyyati, anāpatti. Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī, anāpatti.
४७८. अनापत्ति – ‘‘अधम्मेन वा वग्गेन वा न कम्मारहस्स वा कम्मं कत’’न्ति जानन्तो खिय्यति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
478. Anāpatti – ‘‘adhammena vā vaggena vā na kammārahassa vā kammaṃ kata’’nti jānanto khiyyati, ummattakassa, ādikammikassāti.
कम्मपटिबाहनसिक्खापदं निट्ठितं नवमं।
Kammapaṭibāhanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
१०. छन्दंअदत्वागमनसिक्खापदं
10. Chandaṃadatvāgamanasikkhāpadaṃ
४७९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सङ्घो सन्निपतितो होति केनचिदेव करणीयेन। छब्बग्गिया भिक्खू चीवरकम्मं करोन्ता एकस्स छन्दं अदंसु। अथ खो सङ्घो ‘‘यस्सत्थाय सन्निपतितो तं कम्मं करिस्सामी’’ति ञत्तिं ठपेसि। अथ खो सो भिक्खु – ‘‘एवमेविमे एकमेकस्स कम्मं करोन्ति, कस्स तुम्हे कम्मं करिस्सथा’’ति छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कामि। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खु सङ्घे विनिच्छयकथाय वत्तमानाय छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमिस्सती’’ति…पे॰… सच्चं किर त्वं, भिक्खु, सङ्घे विनिच्छयकथाय वत्तमानाय छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमसीति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, सङ्घे विनिच्छयकथाय वत्तमानाय छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमिस्ससि ! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
479. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena saṅgho sannipatito hoti kenacideva karaṇīyena. Chabbaggiyā bhikkhū cīvarakammaṃ karontā ekassa chandaṃ adaṃsu. Atha kho saṅgho ‘‘yassatthāya sannipatito taṃ kammaṃ karissāmī’’ti ñattiṃ ṭhapesi. Atha kho so bhikkhu – ‘‘evamevime ekamekassa kammaṃ karonti, kassa tumhe kammaṃ karissathā’’ti chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamissatī’’ti…pe… saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamasīti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamissasi ! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४८०. ‘‘यो पन भिक्खु सङ्घे विनिच्छयकथाय वत्तमानाय छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
480.‘‘Yo pana bhikkhu saṅghe vinicchayakathāya vattamānāya chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyya, pācittiya’’nti.
४८१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
481.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
सङ्घे विनिच्छयकथा नाम वत्थु वा आरोचितं होति अविनिच्छितं, ञत्ति वा ठपिता होति, कम्मवाचा वा विप्पकता होति।
Saṅghe vinicchayakathā nāma vatthu vā ārocitaṃ hoti avinicchitaṃ, ñatti vā ṭhapitā hoti, kammavācā vā vippakatā hoti.
छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमेय्याति – ‘‘कथं इदं कम्मं कुप्पं अस्स वग्गं अस्स न करेय्या’’ति गच्छति, आपत्ति दुक्कटस्स। परिसाय हत्थपासं विजहन्तस्स आपत्ति दुक्कटस्स। विजहिते आपत्ति पाचित्तियस्स।
Chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkameyyāti – ‘‘kathaṃ idaṃ kammaṃ kuppaṃ assa vaggaṃ assa na kareyyā’’ti gacchati, āpatti dukkaṭassa. Parisāya hatthapāsaṃ vijahantassa āpatti dukkaṭassa. Vijahite āpatti pācittiyassa.
४८२. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमति, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमति, आपत्ति दुक्कटस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी छन्दं अदत्वा उट्ठायासना पक्कमति, अनापत्ति। अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, अनापत्ति।
482. Dhammakamme dhammakammasaññī chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamati, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamati, āpatti dukkaṭassa. Dhammakamme adhammakammasaññī chandaṃ adatvā uṭṭhāyāsanā pakkamati, anāpatti. Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī, anāpatti.
४८३. अनापत्ति – ‘‘सङ्घस्स भण्डनं वा कलहो वा विग्गहो वा विवादो वा भविस्सती’’ति गच्छति, ‘‘सङ्घभेदो वा सङ्घराजि वा भविस्सती’’ति गच्छति, ‘‘अधम्मेन वा वग्गेन वा न कम्मारहस्स वा कम्मं करिस्सती’’ति गच्छति, गिलानो गच्छति, गिलानस्स करणीयेन गच्छति, उच्चारेन वा पस्सावेन वा पीळितो गच्छति, ‘‘न कम्मं कोपेतुकामो पुन पच्चागमिस्सामी’’ति गच्छति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
483. Anāpatti – ‘‘saṅghassa bhaṇḍanaṃ vā kalaho vā viggaho vā vivādo vā bhavissatī’’ti gacchati, ‘‘saṅghabhedo vā saṅgharāji vā bhavissatī’’ti gacchati, ‘‘adhammena vā vaggena vā na kammārahassa vā kammaṃ karissatī’’ti gacchati, gilāno gacchati, gilānassa karaṇīyena gacchati, uccārena vā passāvena vā pīḷito gacchati, ‘‘na kammaṃ kopetukāmo puna paccāgamissāmī’’ti gacchati, ummattakassa, ādikammikassāti.
छन्दं अदत्वा गमनसिक्खापदं निट्ठितं दसमं।
Chandaṃ adatvā gamanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
११. दुब्बलसिक्खापदं
11. Dubbalasikkhāpadaṃ
४८४. तेन समयेन बुद्धो भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। तेन खो पन समयेन आयस्मा दब्बो मल्लपुत्तो सङ्घस्स सेनासनञ्च पञ्ञपेति भत्तानि च उद्दिसति। सो चायस्मा दुब्बलचीवरो होति। तेन खो पन समयेन सङ्घस्स एकं चीवरं उप्पन्नं होति। अथ खो सङ्घो तं चीवरं आयस्मतो दब्बस्स मल्लपुत्तस्स अदासि । छब्बग्गिया भिक्खू उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘यथासन्थुतं भिक्खू सङ्घिकं लाभं परिणामेन्ती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू समग्गेन सङ्घेन चीवरं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं आपज्जिस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, समग्गेन सङ्घेन चीवरं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं आपज्जथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, समग्गेन सङ्घेन चीवरं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं आपज्जिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं, वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
484. Tena samayena buddho bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā dabbo mallaputto saṅghassa senāsanañca paññapeti bhattāni ca uddisati. So cāyasmā dubbalacīvaro hoti. Tena kho pana samayena saṅghassa ekaṃ cīvaraṃ uppannaṃ hoti. Atha kho saṅgho taṃ cīvaraṃ āyasmato dabbassa mallaputtassa adāsi . Chabbaggiyā bhikkhū ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yathāsanthutaṃ bhikkhū saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇāmentī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjissantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjathāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjissatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ, vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४८५. ‘‘यो पन भिक्खु समग्गेन सङ्घेन चीवरं दत्वा पच्छा खीयनधम्मं आपज्जेय्य ‘यथासन्थुतं भिक्खू सङ्घिकं लाभं परिणामेन्ती’ति, पाचित्तिय’’न्ति।
485.‘‘Yo pana bhikkhu samaggena saṅghena cīvaraṃ datvā pacchā khīyanadhammaṃ āpajjeyya ‘yathāsanthutaṃ bhikkhū saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇāmentī’ti, pācittiya’’nti.
४८६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
486.Yopanāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
समग्गो नाम सङ्घो समानसंवासको समानसीमायं ठितो।
Samaggo nāma saṅgho samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito.
चीवरं नाम छन्नं चीवरानं अञ्ञतरं चीवरं विकप्पनुपगं पच्छिमं।
Cīvaraṃ nāma channaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ vikappanupagaṃ pacchimaṃ.
दत्वाति सयं दत्वा।
Datvāti sayaṃ datvā.
यथासन्थुतं नाम यथामित्तता यथासन्दिट्ठता यथासम्भत्तता यथासमानुपज्झायकता यथासमानाचरियकता।
Yathāsanthutaṃ nāma yathāmittatā yathāsandiṭṭhatā yathāsambhattatā yathāsamānupajjhāyakatā yathāsamānācariyakatā.
सङ्घिकं नाम सङ्घस्स दिन्नं होति परिच्चत्तं।
Saṅghikaṃ nāma saṅghassa dinnaṃ hoti pariccattaṃ.
लाभो नाम चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारा, अन्तमसो चुण्णपिण्डोपि, दन्तकट्ठम्पि, दसिकसुत्तम्पि।
Lābho nāma cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārā, antamaso cuṇṇapiṇḍopi, dantakaṭṭhampi, dasikasuttampi.
पच्छा खीयनधम्मं आपज्जेय्याति उपसम्पन्नस्स सङ्घेन सम्मतस्स सेनासनपञ्ञापकस्स वा भत्तुद्देसकस्स वा यागुभाजकस्स वा फलभाजकस्स वा खज्जभाजकस्स वा अप्पमत्तकविस्सज्जकस्स वा चीवरं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Pacchākhīyanadhammaṃ āpajjeyyāti upasampannassa saṅghena sammatassa senāsanapaññāpakassa vā bhattuddesakassa vā yāgubhājakassa vā phalabhājakassa vā khajjabhājakassa vā appamattakavissajjakassa vā cīvaraṃ dinne khiyyati, āpatti pācittiyassa.
४८७. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी चीवरं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको चीवरं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी चीवरं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
487. Dhammakamme dhammakammasaññī cīvaraṃ dinne khiyyati, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko cīvaraṃ dinne khiyyati, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme adhammakammasaññī cīvaraṃ dinne khiyyati, āpatti pācittiyassa.
अञ्ञं परिक्खारं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति दुक्कटस्स। उपसम्पन्नस्स सङ्घेन असम्मतस्स सेनासनपञ्ञापकस्स वा भत्तुद्देसकस्स वा यागुभाजकस्स वा फलभाजकस्स वा खज्जभाजकस्स वा अप्पमत्तकविस्सज्जकस्स वा चीवरं वा अञ्ञं वा परिक्खारं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्नस्स सङ्घेन सम्मतस्स वा असम्मतस्स वा सेनासनपञ्ञापकस्स वा भत्तुद्देसकस्स वा यागुभाजकस्स वा फलभाजकस्स वा खज्जभाजकस्स वा अप्पमत्तकविस्सज्जकस्स वा चीवरं वा अञ्ञं वा परिक्खारं दिन्ने खिय्यति, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, अनापत्ति।
Aññaṃ parikkhāraṃ dinne khiyyati, āpatti dukkaṭassa. Upasampannassa saṅghena asammatassa senāsanapaññāpakassa vā bhattuddesakassa vā yāgubhājakassa vā phalabhājakassa vā khajjabhājakassa vā appamattakavissajjakassa vā cīvaraṃ vā aññaṃ vā parikkhāraṃ dinne khiyyati, āpatti dukkaṭassa. Anupasampannassa saṅghena sammatassa vā asammatassa vā senāsanapaññāpakassa vā bhattuddesakassa vā yāgubhājakassa vā phalabhājakassa vā khajjabhājakassa vā appamattakavissajjakassa vā cīvaraṃ vā aññaṃ vā parikkhāraṃ dinne khiyyati, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī, anāpatti.
४८८. अनापत्ति – पकतिया छन्दा दोसा मोहा भया करोन्तं ‘‘क्वत्थो तस्स दिन्नेन लद्धापि विनिपातेस्सति न सम्मा उपनेस्सती’’ति खिय्यति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
488. Anāpatti – pakatiyā chandā dosā mohā bhayā karontaṃ ‘‘kvattho tassa dinnena laddhāpi vinipātessati na sammā upanessatī’’ti khiyyati, ummattakassa, ādikammikassāti.
दुब्बलसिक्खापदं निट्ठितं एकादसमं।
Dubbalasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ ekādasamaṃ.
१२. परिणामनसिक्खापदं
12. Pariṇāmanasikkhāpadaṃ
४८९. 33 तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सावत्थियं अञ्ञतरस्स पूगस्स सङ्घस्स सचीवरभत्तं पटियत्तं होति – ‘‘भोजेत्वा चीवरेन अच्छादेस्सामा’’ति। अथ खो छब्बग्गिया भिक्खू येन सो पूगो तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा तं पूगं एतदवोचुं – ‘‘देथावुसो, इमानि चीवरानि इमेसं भिक्खून’’न्ति। ‘‘न मयं, भन्ते, दस्साम। अम्हाकं सङ्घस्स अनुवस्सं सचीवरभिक्खा पञ्ञत्ता’’ति। ‘‘बहू, आवुसो, सङ्घस्स दायका, बहू सङ्घस्स भत्ता 34। इमे तुम्हे निस्साय तुम्हे सम्पस्सन्ता इध विहरन्ति। तुम्हे चे इमेसं न दस्सथ, अथ को चरहि इमेसं दस्सति? देथावुसो, इमानि चीवरानि इमेसं भिक्खून’’न्ति। अथ खो सो पूगो छब्बग्गियेहि भिक्खूहि निप्पीळियमानो यथापटियत्तं चीवरं छब्बग्गियानं भिक्खूनं दत्वा सङ्घं भत्तेन परिविसि। ये ते भिक्खू जानन्ति सङ्घस्स सचीवरभत्तं पटियत्तं ‘‘न च जानन्ति छब्बग्गियानं भिक्खूनं दिन्न’’न्ति ते एवमाहंसु – ‘‘ओणोजेथावुसो, सङ्घस्स चीवर’’न्ति। ‘‘नत्थि, भन्ते। यथापटियत्तं चीवरं अय्या छब्बग्गिया अय्यानं छब्बग्गियानं परिणामेसु’’न्ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू जानं सङ्घिकं लाभं परिणतं पुग्गलस्स परिणामेस्सन्ती’’ति…पे॰… सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, जानं सङ्घिकं लाभं परिणतं पुग्गलस्स परिणामेथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, जानं सङ्घिकं लाभं परिणतं पुग्गलस्स परिणामेस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
489.35 Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sāvatthiyaṃ aññatarassa pūgassa saṅghassa sacīvarabhattaṃ paṭiyattaṃ hoti – ‘‘bhojetvā cīvarena acchādessāmā’’ti. Atha kho chabbaggiyā bhikkhū yena so pūgo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā taṃ pūgaṃ etadavocuṃ – ‘‘dethāvuso, imāni cīvarāni imesaṃ bhikkhūna’’nti. ‘‘Na mayaṃ, bhante, dassāma. Amhākaṃ saṅghassa anuvassaṃ sacīvarabhikkhā paññattā’’ti. ‘‘Bahū, āvuso, saṅghassa dāyakā, bahū saṅghassa bhattā 36. Ime tumhe nissāya tumhe sampassantā idha viharanti. Tumhe ce imesaṃ na dassatha, atha ko carahi imesaṃ dassati? Dethāvuso, imāni cīvarāni imesaṃ bhikkhūna’’nti. Atha kho so pūgo chabbaggiyehi bhikkhūhi nippīḷiyamāno yathāpaṭiyattaṃ cīvaraṃ chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ datvā saṅghaṃ bhattena parivisi. Ye te bhikkhū jānanti saṅghassa sacīvarabhattaṃ paṭiyattaṃ ‘‘na ca jānanti chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ dinna’’nti te evamāhaṃsu – ‘‘oṇojethāvuso, saṅghassa cīvara’’nti. ‘‘Natthi, bhante. Yathāpaṭiyattaṃ cīvaraṃ ayyā chabbaggiyā ayyānaṃ chabbaggiyānaṃ pariṇāmesu’’nti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū jānaṃ saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ puggalassa pariṇāmessantī’’ti…pe… saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, jānaṃ saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ puggalassa pariṇāmethāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, jānaṃ saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ puggalassa pariṇāmessatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
४९०. ‘‘यो पन भिक्खु जानं सङ्घिकं लाभं परिणतं पुग्गलस्स परिणामेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
490.‘‘Yo pana bhikkhu jānaṃ saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ puggalassa pariṇāmeyya, pācittiya’’nti.
४९१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
491.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
जानाति नाम सामं वा जानाति, अञ्ञे वा तस्स आरोचेन्ति, सो वा आरोचेति।
Jānāti nāma sāmaṃ vā jānāti, aññe vā tassa ārocenti, so vā āroceti.
सङ्घिकं नाम सङ्घस्स दिन्नं होति परिच्चत्तं।
Saṅghikaṃ nāma saṅghassa dinnaṃ hoti pariccattaṃ.
लाभो नाम चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खारा, अन्तमसो चुण्णपिण्डोपि, दन्तकट्ठम्पि, दसिकसुत्तम्पि।
Lābho nāma cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārā, antamaso cuṇṇapiṇḍopi, dantakaṭṭhampi, dasikasuttampi.
परिणतं नाम ‘‘दस्साम करिस्सामा’’ति वाचा भिन्ना होति, तं पुग्गलस्स परिणामेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Pariṇataṃ nāma ‘‘dassāma karissāmā’’ti vācā bhinnā hoti, taṃ puggalassa pariṇāmeti, āpatti pācittiyassa.
४९२. परिणते परिणतसञ्ञी पुग्गलस्स परिणामेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। परिणते वेमतिको पुग्गलस्स परिणामेति, आपत्ति दुक्कटस्स। परिणते अपरिणतसञ्ञी पुग्गलस्स परिणामेति, अनापत्ति। सङ्घस्स परिणतं अञ्ञसङ्घस्स वा चेतियस्स वा परिणामेति, आपत्ति दुक्कटस्स। चेतियस्स परिणतं अञ्ञचेतियस्स वा सङ्घस्स वा पुग्गलस्स वा परिणामेति, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलस्स परिणतं अञ्ञपुग्गलस्स वा सङ्घस्स वा चेतियस्स वा परिणामेति, आपत्ति दुक्कटस्स । अपरिणते परिणतसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अपरिणते वेमतिको , आपत्ति दुक्कटस्स। अपरिणते अपरिणतसञ्ञी, अनापत्ति।
492. Pariṇate pariṇatasaññī puggalassa pariṇāmeti, āpatti pācittiyassa. Pariṇate vematiko puggalassa pariṇāmeti, āpatti dukkaṭassa. Pariṇate apariṇatasaññī puggalassa pariṇāmeti, anāpatti. Saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, āpatti dukkaṭassa. Cetiyassa pariṇataṃ aññacetiyassa vā saṅghassa vā puggalassa vā pariṇāmeti, āpatti dukkaṭassa. Puggalassa pariṇataṃ aññapuggalassa vā saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, āpatti dukkaṭassa . Apariṇate pariṇatasaññī, āpatti dukkaṭassa. Apariṇate vematiko , āpatti dukkaṭassa. Apariṇate apariṇatasaññī, anāpatti.
४९३. अनापत्ति – ‘‘कत्थ देमा’’ति पुच्छीयमानो – ‘‘यत्थ तुम्हाकं देय्यधम्मो परिभोगं वा लभेय्य पटिसङ्खारं वा लभेय्य चिरट्ठितिको वा अस्स यत्थ वा पन तुम्हाकं चित्तं पसीदति तत्थ देथा’’ति भणति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
493. Anāpatti – ‘‘kattha demā’’ti pucchīyamāno – ‘‘yattha tumhākaṃ deyyadhammo paribhogaṃ vā labheyya paṭisaṅkhāraṃ vā labheyya ciraṭṭhitiko vā assa yattha vā pana tumhākaṃ cittaṃ pasīdati tattha dethā’’ti bhaṇati, ummattakassa, ādikammikassāti.
परिणामनसिक्खापदं निट्ठितं द्वादसमं।
Pariṇāmanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dvādasamaṃ.
सहधम्मिकवग्गो अट्ठमो।
Sahadhammikavaggo aṭṭhamo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
सहधम्म-विवण्णञ्च, मोहापनं पहारकं।
Sahadhamma-vivaṇṇañca, mohāpanaṃ pahārakaṃ;
तलसत्ति अमूलञ्च, सञ्चिच्च च उपस्सुति।
Talasatti amūlañca, sañcicca ca upassuti;
पटिबाहनछन्दञ्च, दब्बञ्च परिणामनन्ति॥
Paṭibāhanachandañca, dabbañca pariṇāmananti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā
१. सहधम्मिकसिक्खापदवण्णना • 1. Sahadhammikasikkhāpadavaṇṇanā
२. विलेखनसिक्खापदवण्णना • 2. Vilekhanasikkhāpadavaṇṇanā
३. मोहनसिक्खापदवण्णना • 3. Mohanasikkhāpadavaṇṇanā
४. पहारसिक्खापदवण्णना • 4. Pahārasikkhāpadavaṇṇanā
५. तलसत्तिकसिक्खापदवण्णना • 5. Talasattikasikkhāpadavaṇṇanā
६. अमूलकसिक्खापदवण्णना • 6. Amūlakasikkhāpadavaṇṇanā
७. सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना • 7. Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā
८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
९. कम्मपटिबाहनसिक्खापदवण्णना • 9. Kammapaṭibāhanasikkhāpadavaṇṇanā
१०. छन्दंअदत्वागमनसिक्खापदवण्णना • 10. Chandaṃadatvāgamanasikkhāpadavaṇṇanā
११. दुब्बलसिक्खापदवण्णना • 11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
१२. परिणामनसिक्खापदवण्णना • 12. Pariṇāmanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
१. सहधम्मिकसिक्खापदवण्णना • 1. Sahadhammikasikkhāpadavaṇṇanā
२. विलेखनसिक्खापदवण्णना • 2. Vilekhanasikkhāpadavaṇṇanā
३. मोहनसिक्खापदवण्णना • 3. Mohanasikkhāpadavaṇṇanā
४. पहारसिक्खापदवण्णना • 4. Pahārasikkhāpadavaṇṇanā
५. तलसत्तिकसिक्खापदवण्णना • 5. Talasattikasikkhāpadavaṇṇanā
६. अमूलकसिक्खापदवण्णना • 6. Amūlakasikkhāpadavaṇṇanā
७. सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना • 7. Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā
८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
९. कम्मपटिबाहनसिक्खापदवण्णना • 9. Kammapaṭibāhanasikkhāpadavaṇṇanā
१०. छन्दं अदत्वा गमनसिक्खापदवण्णना • 10. Chandaṃ adatvā gamanasikkhāpadavaṇṇanā
११. दुब्बलसिक्खापदवण्णना • 11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā
१. सहधम्मिकसिक्खापदवण्णना • 1. Sahadhammikasikkhāpadavaṇṇanā
२. विलेखनसिक्खापदवण्णना • 2. Vilekhanasikkhāpadavaṇṇanā
३. मोहनसिक्खापदवण्णना • 3. Mohanasikkhāpadavaṇṇanā
४. पहारसिक्खापदवण्णना • 4. Pahārasikkhāpadavaṇṇanā
५. तलसत्तिकसिक्खापदवण्णना • 5. Talasattikasikkhāpadavaṇṇanā
६. अमूलकसिक्खापदवण्णना • 6. Amūlakasikkhāpadavaṇṇanā
७. सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना • 7. Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā
८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
९. कम्मपटिबाहनसिक्खापदवण्णना • 9. Kammapaṭibāhanasikkhāpadavaṇṇanā
१०. छन्दंअदत्वागमनसिक्खापदवण्णना • 10. Chandaṃadatvāgamanasikkhāpadavaṇṇanā
११. दुब्बलसिक्खापदवण्णना • 11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
१२. परिणामनसिक्खापदवण्णना • 12. Pariṇāmanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā
१. सहधम्मिकसिक्खापदवण्णना • 1. Sahadhammikasikkhāpadavaṇṇanā
२. विलेखनसिक्खापदवण्णना • 2. Vilekhanasikkhāpadavaṇṇanā
३. मोहनसिक्खापदवण्णना • 3. Mohanasikkhāpadavaṇṇanā
४. पहारसिक्खापदवण्णना • 4. Pahārasikkhāpadavaṇṇanā
५. तलसत्तिकसिक्खापदवण्णना • 5. Talasattikasikkhāpadavaṇṇanā
६. अमूलकसिक्खापदवण्णना • 6. Amūlakasikkhāpadavaṇṇanā
७. कुक्कुच्चुप्पादनसिक्खापदवण्णना • 7. Kukkuccuppādanasikkhāpadavaṇṇanā
८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
९. खिय्यनसिक्खापदवण्णना • 9. Khiyyanasikkhāpadavaṇṇanā
१०. पक्कमनसिक्खापदवण्णना • 10. Pakkamanasikkhāpadavaṇṇanā
११. दुब्बलसिक्खापदवण्णना • 11. Dubbalasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi
१. सहधम्मिकसिक्खापद-अत्थयोजना • 1. Sahadhammikasikkhāpada-atthayojanā
२. विलेखनसिक्खापदं • 2. Vilekhanasikkhāpadaṃ
३. मोहनसिक्खापदं • 3. Mohanasikkhāpadaṃ
४. पहारसिक्खापदं • 4. Pahārasikkhāpadaṃ
५. तलसत्तिकसिक्खापदं • 5. Talasattikasikkhāpadaṃ
६. अमूलकसिक्खापदं • 6. Amūlakasikkhāpadaṃ
७. सञ्चिच्चसिक्खापदं • 7. Sañciccasikkhāpadaṃ
८. उपस्सुतिसिक्खापदं • 8. Upassutisikkhāpadaṃ
९. कम्मपटिबाहनसिक्खापदं • 9. Kammapaṭibāhanasikkhāpadaṃ
१०. छन्दं अदत्वागमनसिक्खापदं • 10. Chandaṃ adatvāgamanasikkhāpadaṃ
११. दुब्बलसिक्खापदं • 11. Dubbalasikkhāpadaṃ
१२. परिणामनसिक्खापदं • 12. Pariṇāmanasikkhāpadaṃ
