| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๖. สหชาตปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา
6. Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā
๖. สหชาตปจฺจยนิเทฺทเส อญฺญมญฺญนฺติ อโญฺญ อญฺญสฺสฯ อิมินา เอเตสํ ธมฺมานํ เอกกฺขเณ ปจฺจยภาวเญฺจว ปจฺจยุปฺปนฺนภาวญฺจ ทีเปติฯ โอกฺกนฺติกฺขเณติ ปญฺจโวการภเว ปฎิสนฺธิกฺขเณฯ ตสฺมิญฺหิ ขเณ นามรูปํ โอกฺกนฺตํ วิย ปกฺขนฺทนฺตํ วิย ปรโลกโต อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ปวิสนฺตํ วิย อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา โส ขโณ ‘‘โอกฺกนฺติกฺขโณ’’ติ วุจฺจติฯ เอตฺถ จ รูปนฺติ หทยวตฺถุมตฺตเมว อธิเปฺปตํฯ ตญฺหิ นามสฺส, นามญฺจ ตสฺส อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจยฎฺฐํ ผรติฯ จิตฺตเจตสิกาติ ปวตฺติยํ จตฺตาโร ขนฺธาฯ สหชาตปจฺจเยนาติ เอตฺถ จิตฺตสมุฎฺฐานรูปา จิตฺตเจตสิกานํ ปจฺจยฎฺฐํ น ผรนฺติ, ตสฺมา ‘‘อญฺญมญฺญ’’นฺติ น วุตฺตํฯ ตถา อุปาทารูปา ภูตานํฯ รูปิโน ธมฺมา อรูปีนํ ธมฺมานนฺติ หทยวตฺถุ จตุนฺนํ ขนฺธานํฯ กิญฺจิ กาเลติ กิสฺมิญฺจิ กาเลฯ สหชาตปจฺจเยนาติ ปฎิสนฺธิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น สหชาตปจฺจเยนาติ ปวตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ
6. Sahajātapaccayaniddese aññamaññanti añño aññassa. Iminā etesaṃ dhammānaṃ ekakkhaṇe paccayabhāvañceva paccayuppannabhāvañca dīpeti. Okkantikkhaṇeti pañcavokārabhave paṭisandhikkhaṇe. Tasmiñhi khaṇe nāmarūpaṃ okkantaṃ viya pakkhandantaṃ viya paralokato imaṃ lokaṃ āgantvā pavisantaṃ viya uppajjati, tasmā so khaṇo ‘‘okkantikkhaṇo’’ti vuccati. Ettha ca rūpanti hadayavatthumattameva adhippetaṃ. Tañhi nāmassa, nāmañca tassa aññamaññaṃ sahajātapaccayaṭṭhaṃ pharati. Cittacetasikāti pavattiyaṃ cattāro khandhā. Sahajātapaccayenāti ettha cittasamuṭṭhānarūpā cittacetasikānaṃ paccayaṭṭhaṃ na pharanti, tasmā ‘‘aññamañña’’nti na vuttaṃ. Tathā upādārūpā bhūtānaṃ. Rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānanti hadayavatthu catunnaṃ khandhānaṃ. Kiñci kāleti kismiñci kāle. Sahajātapaccayenāti paṭisandhiṃ sandhāya vuttaṃ. Na sahajātapaccayenāti pavattiṃ sandhāya vuttaṃ.
อยํ ปน ‘จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’ติ เอวํ ฉหิ โกฎฺฐาเสหิ ฐิโตฯ ตตฺถ ตโย โกฎฺฐาสา อญฺญมญฺญวเสน วุตฺตา, ตโย น อญฺญมญฺญวเสนฯ ตตฺถ ปฐมโกฎฺฐาเส อรูปเมว ปจฺจโย เจว ปจฺจยุปฺปนฺนญฺจ, ทุติเย รูปเมว, ตติเย นามรูปํ, จตุเตฺถ ปจฺจโย อรูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ รูปํ; ปญฺจเม ปจฺจโยปิ ปจฺจยุปฺปนฺนมฺปิ รูปเมว; ฉเฎฺฐ ปจฺจโย รูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ อรูปนฺติ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ
Ayaṃ pana ‘cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ sahajātapaccayena paccayo’ti evaṃ chahi koṭṭhāsehi ṭhito. Tattha tayo koṭṭhāsā aññamaññavasena vuttā, tayo na aññamaññavasena. Tattha paṭhamakoṭṭhāse arūpameva paccayo ceva paccayuppannañca, dutiye rūpameva, tatiye nāmarūpaṃ, catutthe paccayo arūpaṃ, paccayuppannaṃ rūpaṃ; pañcame paccayopi paccayuppannampi rūpameva; chaṭṭhe paccayo rūpaṃ, paccayuppannaṃ arūpanti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
อยํ ปน สหชาตปจฺจโย ชาติวเสน กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยํ รูปนฺติ ปญฺจธา ภิชฺชติฯ ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล เอกวิโธว วิปาโก จตุพฺพิโธ, กิริยสงฺขาโต ติวิโธ, รูปํ เอกวิธํ กามาวจรเมวาติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Ayaṃ pana sahajātapaccayo jātivasena kusalo akusalo vipāko kiriyaṃ rūpanti pañcadhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmito catubbidho hoti, akusalo ekavidhova vipāko catubbidho, kiriyasaṅkhāto tividho, rūpaṃ ekavidhaṃ kāmāvacaramevāti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
เอวํ ภิเนฺน ปเนตฺถ จตุภูมกมฺปิ กุสลํ ปญฺจโวการภเว อตฺตนา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปสฺส จ สหชาตปจฺจโย โหติ, ตถา อกุสลํฯ ยํ ปเนตฺถ อรูเป อุปฺปชฺชติ, ตํ อรูปธมฺมานํเยว สหชาตปจฺจโย โหติฯ
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakampi kusalaṃ pañcavokārabhave attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātapaccayo hoti, tathā akusalaṃ. Yaṃ panettha arūpe uppajjati, taṃ arūpadhammānaṃyeva sahajātapaccayo hoti.
กามาวจรรูปาวจรวิปากํ จิตฺตสมุฎฺฐานรูปสฺส เจว สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติฯ ยํ ปเนตฺถ รูปํ น สมุฎฺฐาเปติ, ตํ สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺญวฯ ยํ ปฎิสนฺธิยํ อุปฺปชฺชติ, ตํ กฎตฺตารูปานญฺจาปิ สหชาตปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรวิปากํ สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺญวฯ โลกุตฺตรวิปากํ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ, จตุโวกาเร อรูปานเญฺญวฯ กามาวจรอรูปาวจรกิริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตกานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ สหชาตปจฺจโย โหติ, จตุโวกาเร อรูปานเญฺญวฯ รูปาวจรกิริยา สมฺปยุตฺตธมฺมานเญฺจว จิตฺตสมุฎฺฐานรูปานญฺจ เอกเนฺตน สหชาตปจฺจโย โหติฯ
Kāmāvacararūpāvacaravipākaṃ cittasamuṭṭhānarūpassa ceva sampayuttadhammānañca sahajātapaccayo hoti. Yaṃ panettha rūpaṃ na samuṭṭhāpeti, taṃ sampayuttadhammānaññeva. Yaṃ paṭisandhiyaṃ uppajjati, taṃ kaṭattārūpānañcāpi sahajātapaccayo hoti. Arūpāvacaravipākaṃ sampayuttadhammānaññeva. Lokuttaravipākaṃ pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca, catuvokāre arūpānaññeva. Kāmāvacaraarūpāvacarakiriyā pañcavokāre sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca sahajātapaccayo hoti, catuvokāre arūpānaññeva. Rūpāvacarakiriyā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca ekantena sahajātapaccayo hoti.
จตุสมุฎฺฐานิกสฺส รูปสฺส กมฺมสมุฎฺฐานรูเป เอกํ มหาภูตํ ติณฺณํ, ตีณิ เอกสฺส, เทฺว ทฺวินฺนํ มหาภูตานํ, มหาภูตา อุปาทารูปสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ กามาวจรรูปาวจรปฎิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ วิปากกฺขนฺธานํ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อุตุจิตฺตาหารสมุฎฺฐาเนสุ ปน มหาภูตานิ อญฺญมญฺญเญฺจว อุปาทารูปสฺส จ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยติฯ
Catusamuṭṭhānikassa rūpassa kammasamuṭṭhānarūpe ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ mahābhūtānaṃ, mahābhūtā upādārūpassa sahajātapaccayena paccayo. Kāmāvacararūpāvacarapaṭisandhikkhaṇe vatthurūpaṃ vipākakkhandhānaṃ sahajātapaccayena paccayo. Utucittāhārasamuṭṭhānesu pana mahābhūtāni aññamaññañceva upādārūpassa ca sahajātapaccayena paccayoti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
สหชาตปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนาฯ
Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso
