| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
៦. សហជាតបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
6. Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā
៦. ‘‘អញ្ញមញ្ញស្សាតិ អញ្ញោ អញ្ញស្សា’’តិ បោរាណបាឋោ។ បាឡិយំ បន ‘‘អញ្ញមញ្ញំ សហជាតបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ឯត្ថ វុត្តស្ស ‘‘អញ្ញមញ្ញ’’ន្តិ ឥមស្ស អត្ថោ វត្តព្ពោ , ន អវុត្តស្ស ‘‘អញ្ញមញ្ញស្សា’’តិ ឥមស្ស, ន ច សមានត្ថស្សបិ សទ្ទន្តរស្ស អត្ថេ វុត្តេ សទ្ទន្តរស្ស អត្ថោ វុត្តោ ហោតិ, តស្មា ‘‘អញ្ញមញ្ញន្តិ អញ្ញោ អញ្ញស្សា’’តិ បឋន្តិ។ ឱក្កន្តីតិ បញ្ចវោការបដិសន្ធិយេវ វុច្ចតិ, ន ឥតរាតិ ឥមិនា អធិប្បាយេនាហ ‘‘បញ្ចវោការភវេ បដិសន្ធិក្ខណេ’’តិ។ រូបិនោ ធម្មា អរូបីនំ ធម្មានន្តិ ឥទំ យទិបិ បុព្ពេ ‘‘ឱក្កន្តិក្ខណេ នាមរូប’’ន្តិ វុត្តំ, តថាបិ ន តេន ខណន្តរេ បច្ចយភាវោ រូបីនំ និវារិតោតិ តន្និវារណត្ថំ វុត្តំ។ កញ្ចិ កាលេតិ កេចិ កិស្មិញ្ចិ កាលេតិ វា អត្ថោ។ តេន រូបិនោ ធម្មា កេចិ វត្ថុភូតា កិស្មិញ្ចិ បដិសន្ធិកាលេតិ រូបន្តរានំ វត្ថុស្ស ច កាលន្តរេ អរូបីនំ សហជាតបច្ចយំ បុព្ពេ អនិវារិតំ និវារេតិ។ ឯវញ្ច កត្វា ‘‘កញ្ចិ កាល’’ន្តិ វា ‘‘កិស្មិញ្ចិ កាលេ’’តិ វា វត្តព្ពេ វិភត្តិវិបល្លាសោ កតោ។ តេន ហិ ‘‘កញ្ចី’’តិ ឧបយោគេកវចនំ ‘‘រូបិនោ ធម្មា’’តិ ឯតេន សហ សម្ពន្ធេន បច្ចត្តពហុវចនស្ស អាទេសោ, ‘‘កាលេ’’តិ ឥមិនា សម្ពន្ធេន ភុម្មេកវចនស្សាតិ វិញ្ញាយតិ។ បុរិមេន ច ‘‘ឯកោ ខន្ធោ វត្ថុ ច តិណ្ណន្នំ ខន្ធាន’’ន្តិអាទិនា នាមសហិតស្សេវ វត្ថុស្ស ‘‘នាមស្ស បច្ចយោ’’តិ វត្តព្ពត្តេ អាបន្នេ ឯតេន កេវលស្សេវ តថា វត្តព្ពតំ ទស្សេតិ។
6. ‘‘Aññamaññassāti añño aññassā’’ti porāṇapāṭho. Pāḷiyaṃ pana ‘‘aññamaññaṃ sahajātapaccayena paccayo’’ti ettha vuttassa ‘‘aññamañña’’nti imassa attho vattabbo , na avuttassa ‘‘aññamaññassā’’ti imassa, na ca samānatthassapi saddantarassa atthe vutte saddantarassa attho vutto hoti, tasmā ‘‘aññamaññanti añño aññassā’’ti paṭhanti. Okkantīti pañcavokārapaṭisandhiyeva vuccati, na itarāti iminā adhippāyenāha ‘‘pañcavokārabhave paṭisandhikkhaṇe’’ti. Rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānanti idaṃ yadipi pubbe ‘‘okkantikkhaṇe nāmarūpa’’nti vuttaṃ, tathāpi na tena khaṇantare paccayabhāvo rūpīnaṃ nivāritoti tannivāraṇatthaṃ vuttaṃ. Kañci kāleti keci kismiñci kāleti vā attho. Tena rūpino dhammā keci vatthubhūtā kismiñci paṭisandhikāleti rūpantarānaṃ vatthussa ca kālantare arūpīnaṃ sahajātapaccayaṃ pubbe anivāritaṃ nivāreti. Evañca katvā ‘‘kañci kāla’’nti vā ‘‘kismiñci kāle’’ti vā vattabbe vibhattivipallāso kato. Tena hi ‘‘kañcī’’ti upayogekavacanaṃ ‘‘rūpino dhammā’’ti etena saha sambandhena paccattabahuvacanassa ādeso, ‘‘kāle’’ti iminā sambandhena bhummekavacanassāti viññāyati. Purimena ca ‘‘eko khandho vatthu ca tiṇṇannaṃ khandhāna’’ntiādinā nāmasahitasseva vatthussa ‘‘nāmassa paccayo’’ti vattabbatte āpanne etena kevalasseva tathā vattabbataṃ dasseti.
តយោ ន អញ្ញមញ្ញវសេនាតិ លព្ភមានេបិ កត្ថចិ អញ្ញមញ្ញសហជាតបច្ចយភាវេ វចនេន អសង្គហិតត្តា តស្ស ឯវំ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ ចតុសមុដ្ឋានិកស្ស រូបស្ស ឯកទេសភូតេ កម្មសមុដ្ឋានរូបេ សមុទាយេកទេសវសេន សាមិវចនំ ទដ្ឋព្ពំ, និទ្ធារណេ វា។
Tayo na aññamaññavasenāti labbhamānepi katthaci aññamaññasahajātapaccayabhāve vacanena asaṅgahitattā tassa evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Catusamuṭṭhānikassa rūpassa ekadesabhūte kammasamuṭṭhānarūpe samudāyekadesavasena sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ, niddhāraṇe vā.
សហជាតបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៦. សហជាតបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា • 6. Sahajātapaccayaniddesavaṇṇanā
