Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
౨. సహజాతవారవణ్ణనా
2. Sahajātavāravaṇṇanā
౨౩౪-౨౪౨. సహజాతపచ్చయకరణన్తి సహజాతం పచ్చయధమ్మం పచ్చయం కత్వా పవత్తి. సహజాతాయత్తభావగమనన్తి సహజాతే పచ్చయధమ్మే ఆయత్తభావస్స గమనం పచ్చయుప్పన్నస్స అత్తనా సహజాతపచ్చయాయత్తవుత్తితా . ఏత్థ చ సహజాతపచ్చయసఙ్ఖాతం సహజాతం కరోతీతి సహజాతో, తథాపవత్తో పచ్చయుప్పన్నధమ్మో. తత్థ పవత్తమానో సహజాతసద్దో యస్మా తస్స పచ్చయుప్పన్నస్స అత్తనా సహజాతం పచ్చయధమ్మం పచ్చయం కత్వా పవత్తిం తదాయత్తభావూపగమనఞ్చ వదతీతి వుచ్చతి, తస్మా వుత్తం ‘‘సహజాతసద్దేన…పే॰… వుత్త’’న్తి. తస్స కరణస్స గమనస్స వాతి తస్స యథావుత్తస్స సహజాతపచ్చయకరణస్స సహజాతాయత్తభావూపగమనస్స వా. ‘‘కుసలం ధమ్మం సహజాతో’’తి ఇమస్స కుసలం ధమ్మం సహజాతం తంసహభావితఞ్చ పచ్చయం కత్వాతి అయమత్థోతి ఆహ ‘‘కుసలాదీనం కమ్మభావతో’’తి. సహజాతపచ్చయసహభావీనం పచ్చయానం సఙ్గణ్హత్థఞ్హేత్థ ‘‘సహజాతాయత్తభావగమనం వా’’తి వుత్తం.
234-242. Sahajātapaccayakaraṇanti sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavatti. Sahajātāyattabhāvagamananti sahajāte paccayadhamme āyattabhāvassa gamanaṃ paccayuppannassa attanā sahajātapaccayāyattavuttitā . Ettha ca sahajātapaccayasaṅkhātaṃ sahajātaṃ karotīti sahajāto, tathāpavatto paccayuppannadhammo. Tattha pavattamāno sahajātasaddo yasmā tassa paccayuppannassa attanā sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavattiṃ tadāyattabhāvūpagamanañca vadatīti vuccati, tasmā vuttaṃ ‘‘sahajātasaddena…pe… vutta’’nti. Tassa karaṇassa gamanassa vāti tassa yathāvuttassa sahajātapaccayakaraṇassa sahajātāyattabhāvūpagamanassa vā. ‘‘Kusalaṃ dhammaṃ sahajāto’’ti imassa kusalaṃ dhammaṃ sahajātaṃ taṃsahabhāvitañca paccayaṃ katvāti ayamatthoti āha ‘‘kusalādīnaṃ kammabhāvato’’ti. Sahajātapaccayasahabhāvīnaṃ paccayānaṃ saṅgaṇhatthañhettha ‘‘sahajātāyattabhāvagamanaṃ vā’’ti vuttaṃ.
తంకమ్మభావతోతి తేసం యథావుత్తపచ్చయకరణతదాయత్తభావగమనానం కమ్మభావతో. అట్ఠకథాయం పన ‘‘కుసలం ధమ్మం సహజాతోతి కుసలం ధమ్మం పటిచ్చ తేన సహజాతో హుత్వా’’తి పటిచ్చసద్దం ఆహరిత్వా అత్థో వుత్తో, తం ‘‘పటిచ్చత్థో సహజాతత్థో’’తి కత్వా వుత్తం. సహజాతసద్దయోగే కుసలం ధమ్మన్తి ఉపయోగవచనస్స యుత్తి న వుత్తా, ‘‘తేన సహజాతో హుత్వా’’తి పన వుత్తత్తా కరణత్థే ఉపయోగవచనన్తి దస్సితన్తి కేచి. నిస్సయవారే పన కుసలం ధమ్మం నిస్సయత్థేన పచ్చయం కత్వాతి వదన్తేన ఇధాపి ‘‘కుసలం ధమ్మం సహజాతత్థేన పచ్చయం కత్వా’’తి అయమత్థో వుత్తోయేవ హోతి, పటిచ్చసద్దాహరణమ్పి ఇమమేవత్థం ఞాపేతీతి దట్ఠబ్బం. ఉపాదారూపం కిఞ్చి భూతరూపస్స అనుపాలకం ఉపత్థమ్భకఞ్చ హోన్తమ్పి సహజాతలక్ఖణేన న హోతి, తస్మా పటిచ్చత్థం న ఫరతీతి ఆహ ‘‘పటిచ్చాతి ఇమినా వచనేన దీపితో పచ్చయో న హోతీ’’తి. నిదస్సనవసేన వుత్తన్తి ఉదాహరణవసేన వుత్తం, న అనవసేసతోతి అత్థో. యథావుత్తోతి పటిచ్చత్థఫరణవసేన వుత్తో. యథా చ ఉపాదారూపం భూతరూపస్స ఉపాదారూపస్స చ పచ్చయో న హోతి, ఏవం ఠపేత్వా ఛ వత్థూని సేసరూపాని అరూపధమ్మానం పచ్చయో న హోతీతి దస్సేన్తో ‘‘వత్థువజ్జాని రూపాని చ అరూపాన’’న్తి ఆహ.
Taṃkammabhāvatoti tesaṃ yathāvuttapaccayakaraṇatadāyattabhāvagamanānaṃ kammabhāvato. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātoti kusalaṃ dhammaṃ paṭicca tena sahajāto hutvā’’ti paṭiccasaddaṃ āharitvā attho vutto, taṃ ‘‘paṭiccattho sahajātattho’’ti katvā vuttaṃ. Sahajātasaddayoge kusalaṃ dhammanti upayogavacanassa yutti na vuttā, ‘‘tena sahajāto hutvā’’ti pana vuttattā karaṇatthe upayogavacananti dassitanti keci. Nissayavāre pana kusalaṃ dhammaṃ nissayatthena paccayaṃ katvāti vadantena idhāpi ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātatthena paccayaṃ katvā’’ti ayamattho vuttoyeva hoti, paṭiccasaddāharaṇampi imamevatthaṃ ñāpetīti daṭṭhabbaṃ. Upādārūpaṃ kiñci bhūtarūpassa anupālakaṃ upatthambhakañca hontampi sahajātalakkhaṇena na hoti, tasmā paṭiccatthaṃ na pharatīti āha ‘‘paṭiccāti iminā vacanena dīpito paccayo na hotī’’ti. Nidassanavasena vuttanti udāharaṇavasena vuttaṃ, na anavasesatoti attho. Yathāvuttoti paṭiccatthapharaṇavasena vutto. Yathā ca upādārūpaṃ bhūtarūpassa upādārūpassa ca paccayo na hoti, evaṃ ṭhapetvā cha vatthūni sesarūpāni arūpadhammānaṃ paccayo na hotīti dassento ‘‘vatthuvajjāni rūpāni ca arūpāna’’nti āha.
సహజాతవారవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sahajātavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / పట్ఠానపాళి • Paṭṭhānapāḷi / ౧. కుసలత్తికం • 1. Kusalattikaṃ
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౨. సహజాతవారవణ్ణనా • 2. Sahajātavāravaṇṇanā