| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
២. សហជាតវារវណ្ណនា
2. Sahajātavāravaṇṇanā
២៣៤-២៤២. សហជាតបច្ចយករណន្តិ សហជាតំ បច្ចយធម្មំ បច្ចយំ កត្វា បវត្តិ។ សហជាតាយត្តភាវគមនន្តិ សហជាតេ បច្ចយធម្មេ អាយត្តភាវស្ស គមនំ បច្ចយុប្បន្នស្ស អត្តនា សហជាតបច្ចយាយត្តវុត្តិតា ។ ឯត្ថ ច សហជាតបច្ចយសង្ខាតំ សហជាតំ ករោតីតិ សហជាតោ, តថាបវត្តោ បច្ចយុប្បន្នធម្មោ។ តត្ថ បវត្តមានោ សហជាតសទ្ទោ យស្មា តស្ស បច្ចយុប្បន្នស្ស អត្តនា សហជាតំ បច្ចយធម្មំ បច្ចយំ កត្វា បវត្តិំ តទាយត្តភាវូបគមនញ្ច វទតីតិ វុច្ចតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘សហជាតសទ្ទេន…បេ.… វុត្ត’’ន្តិ។ តស្ស ករណស្ស គមនស្ស វាតិ តស្ស យថាវុត្តស្ស សហជាតបច្ចយករណស្ស សហជាតាយត្តភាវូបគមនស្ស វា។ ‘‘កុសលំ ធម្មំ សហជាតោ’’តិ ឥមស្ស កុសលំ ធម្មំ សហជាតំ តំសហភាវិតញ្ច បច្ចយំ កត្វាតិ អយមត្ថោតិ អាហ ‘‘កុសលាទីនំ កម្មភាវតោ’’តិ។ សហជាតបច្ចយសហភាវីនំ បច្ចយានំ សង្គណ្ហត្ថញ្ហេត្ថ ‘‘សហជាតាយត្តភាវគមនំ វា’’តិ វុត្តំ។
234-242. Sahajātapaccayakaraṇanti sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavatti. Sahajātāyattabhāvagamananti sahajāte paccayadhamme āyattabhāvassa gamanaṃ paccayuppannassa attanā sahajātapaccayāyattavuttitā . Ettha ca sahajātapaccayasaṅkhātaṃ sahajātaṃ karotīti sahajāto, tathāpavatto paccayuppannadhammo. Tattha pavattamāno sahajātasaddo yasmā tassa paccayuppannassa attanā sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavattiṃ tadāyattabhāvūpagamanañca vadatīti vuccati, tasmā vuttaṃ ‘‘sahajātasaddena…pe… vutta’’nti. Tassa karaṇassa gamanassa vāti tassa yathāvuttassa sahajātapaccayakaraṇassa sahajātāyattabhāvūpagamanassa vā. ‘‘Kusalaṃ dhammaṃ sahajāto’’ti imassa kusalaṃ dhammaṃ sahajātaṃ taṃsahabhāvitañca paccayaṃ katvāti ayamatthoti āha ‘‘kusalādīnaṃ kammabhāvato’’ti. Sahajātapaccayasahabhāvīnaṃ paccayānaṃ saṅgaṇhatthañhettha ‘‘sahajātāyattabhāvagamanaṃ vā’’ti vuttaṃ.
តំកម្មភាវតោតិ តេសំ យថាវុត្តបច្ចយករណតទាយត្តភាវគមនានំ កម្មភាវតោ។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘កុសលំ ធម្មំ សហជាតោតិ កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច តេន សហជាតោ ហុត្វា’’តិ បដិច្ចសទ្ទំ អាហរិត្វា អត្ថោ វុត្តោ, តំ ‘‘បដិច្ចត្ថោ សហជាតត្ថោ’’តិ កត្វា វុត្តំ។ សហជាតសទ្ទយោគេ កុសលំ ធម្មន្តិ ឧបយោគវចនស្ស យុត្តិ ន វុត្តា, ‘‘តេន សហជាតោ ហុត្វា’’តិ បន វុត្តត្តា ករណត្ថេ ឧបយោគវចនន្តិ ទស្សិតន្តិ កេចិ។ និស្សយវារេ បន កុសលំ ធម្មំ និស្សយត្ថេន បច្ចយំ កត្វាតិ វទន្តេន ឥធាបិ ‘‘កុសលំ ធម្មំ សហជាតត្ថេន បច្ចយំ កត្វា’’តិ អយមត្ថោ វុត្តោយេវ ហោតិ, បដិច្ចសទ្ទាហរណម្បិ ឥមមេវត្ថំ ញាបេតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឧបាទារូបំ កិញ្ចិ ភូតរូបស្ស អនុបាលកំ ឧបត្ថម្ភកញ្ច ហោន្តម្បិ សហជាតលក្ខណេន ន ហោតិ, តស្មា បដិច្ចត្ថំ ន ផរតីតិ អាហ ‘‘បដិច្ចាតិ ឥមិនា វចនេន ទីបិតោ បច្ចយោ ន ហោតី’’តិ។ និទស្សនវសេន វុត្តន្តិ ឧទាហរណវសេន វុត្តំ, ន អនវសេសតោតិ អត្ថោ។ យថាវុត្តោតិ បដិច្ចត្ថផរណវសេន វុត្តោ។ យថា ច ឧបាទារូបំ ភូតរូបស្ស ឧបាទារូបស្ស ច បច្ចយោ ន ហោតិ, ឯវំ ឋបេត្វា ឆ វត្ថូនិ សេសរូបានិ អរូបធម្មានំ បច្ចយោ ន ហោតីតិ ទស្សេន្តោ ‘‘វត្ថុវជ្ជានិ រូបានិ ច អរូបាន’’ន្តិ អាហ។
Taṃkammabhāvatoti tesaṃ yathāvuttapaccayakaraṇatadāyattabhāvagamanānaṃ kammabhāvato. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātoti kusalaṃ dhammaṃ paṭicca tena sahajāto hutvā’’ti paṭiccasaddaṃ āharitvā attho vutto, taṃ ‘‘paṭiccattho sahajātattho’’ti katvā vuttaṃ. Sahajātasaddayoge kusalaṃ dhammanti upayogavacanassa yutti na vuttā, ‘‘tena sahajāto hutvā’’ti pana vuttattā karaṇatthe upayogavacananti dassitanti keci. Nissayavāre pana kusalaṃ dhammaṃ nissayatthena paccayaṃ katvāti vadantena idhāpi ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātatthena paccayaṃ katvā’’ti ayamattho vuttoyeva hoti, paṭiccasaddāharaṇampi imamevatthaṃ ñāpetīti daṭṭhabbaṃ. Upādārūpaṃ kiñci bhūtarūpassa anupālakaṃ upatthambhakañca hontampi sahajātalakkhaṇena na hoti, tasmā paṭiccatthaṃ na pharatīti āha ‘‘paṭiccāti iminā vacanena dīpito paccayo na hotī’’ti. Nidassanavasena vuttanti udāharaṇavasena vuttaṃ, na anavasesatoti attho. Yathāvuttoti paṭiccatthapharaṇavasena vutto. Yathā ca upādārūpaṃ bhūtarūpassa upādārūpassa ca paccayo na hoti, evaṃ ṭhapetvā cha vatthūni sesarūpāni arūpadhammānaṃ paccayo na hotīti dassento ‘‘vatthuvajjāni rūpāni ca arūpāna’’nti āha.
សហជាតវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sahajātavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ១. កុសលត្តិកំ • 1. Kusalattikaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ២. សហជាតវារវណ្ណនា • 2. Sahajātavāravaṇṇanā
