| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
2. සහජාතවාරවණ්‌ණනා
2. Sahajātavāravaṇṇanā
234-242. සහජාතපච්‌චයකරණන්‌ති සහජාතං පච්‌චයධම්‌මං පච්‌චයං කත්‌වා පවත්‌ති. සහජාතායත්‌තභාවගමනන්‌ති සහජාතෙ පච්‌චයධම්‌මෙ ආයත්‌තභාවස්‌ස ගමනං පච්‌චයුප්‌පන්‌නස්‌ස අත්‌තනා සහජාතපච්‌චයායත්‌තවුත්‌තිතා . එත්‌ථ ච සහජාතපච්‌චයසඞ්‌ඛාතං සහජාතං කරොතීති සහජාතො, තථාපවත්‌තො පච්‌චයුප්‌පන්‌නධම්‌මො. තත්‌ථ පවත්‌තමානො සහජාතසද්‌දො යස්‌මා තස්‌ස පච්‌චයුප්‌පන්‌නස්‌ස අත්‌තනා සහජාතං පච්‌චයධම්‌මං පච්‌චයං කත්‌වා පවත්‌තිං තදායත්‌තභාවූපගමනඤ්‌ච වදතීති වුච්‌චති, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘සහජාතසද්‌දෙන…පෙ.… වුත්‌ත’’න්‌ති. තස්‌ස කරණස්‌ස ගමනස්‌ස වාති තස්‌ස යථාවුත්‌තස්‌ස සහජාතපච්‌චයකරණස්‌ස සහජාතායත්‌තභාවූපගමනස්‌ස වා. ‘‘කුසලං ධම්‌මං සහජාතො’’ති ඉමස්‌ස කුසලං ධම්‌මං සහජාතං තංසහභාවිතඤ්‌ච පච්‌චයං කත්‌වාති අයමත්‌ථොති ආහ ‘‘කුසලාදීනං කම්‌මභාවතො’’ති. සහජාතපච්‌චයසහභාවීනං පච්‌චයානං සඞ්‌ගණ්‌හත්‌ථඤ්‌හෙත්‌ථ ‘‘සහජාතායත්‌තභාවගමනං වා’’ති වුත්‌තං.
234-242. Sahajātapaccayakaraṇanti sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavatti. Sahajātāyattabhāvagamananti sahajāte paccayadhamme āyattabhāvassa gamanaṃ paccayuppannassa attanā sahajātapaccayāyattavuttitā . Ettha ca sahajātapaccayasaṅkhātaṃ sahajātaṃ karotīti sahajāto, tathāpavatto paccayuppannadhammo. Tattha pavattamāno sahajātasaddo yasmā tassa paccayuppannassa attanā sahajātaṃ paccayadhammaṃ paccayaṃ katvā pavattiṃ tadāyattabhāvūpagamanañca vadatīti vuccati, tasmā vuttaṃ ‘‘sahajātasaddena…pe… vutta’’nti. Tassa karaṇassa gamanassa vāti tassa yathāvuttassa sahajātapaccayakaraṇassa sahajātāyattabhāvūpagamanassa vā. ‘‘Kusalaṃ dhammaṃ sahajāto’’ti imassa kusalaṃ dhammaṃ sahajātaṃ taṃsahabhāvitañca paccayaṃ katvāti ayamatthoti āha ‘‘kusalādīnaṃ kammabhāvato’’ti. Sahajātapaccayasahabhāvīnaṃ paccayānaṃ saṅgaṇhatthañhettha ‘‘sahajātāyattabhāvagamanaṃ vā’’ti vuttaṃ.
තංකම්‌මභාවතොති තෙසං යථාවුත්‌තපච්‌චයකරණතදායත්‌තභාවගමනානං කම්‌මභාවතො. අට්‌ඨකථායං පන ‘‘කුසලං ධම්‌මං සහජාතොති කුසලං ධම්‌මං පටිච්‌ච තෙන සහජාතො හුත්‌වා’’ති පටිච්‌චසද්‌දං ආහරිත්‌වා අත්‌ථො වුත්‌තො, තං ‘‘පටිච්‌චත්‌ථො සහජාතත්‌ථො’’ති කත්‌වා වුත්‌තං. සහජාතසද්‌දයොගෙ කුසලං ධම්‌මන්‌ති උපයොගවචනස්‌ස යුත්‌ති න වුත්‌තා, ‘‘තෙන සහජාතො හුත්‌වා’’ති පන වුත්‌තත්‌තා කරණත්‌ථෙ උපයොගවචනන්‌ති දස්‌සිතන්‌ති කෙචි. නිස්‌සයවාරෙ පන කුසලං ධම්‌මං නිස්‌සයත්‌ථෙන පච්‌චයං කත්‌වාති වදන්‌තෙන ඉධාපි ‘‘කුසලං ධම්‌මං සහජාතත්‌ථෙන පච්‌චයං කත්‌වා’’ති අයමත්‌ථො වුත්‌තොයෙව හොති, පටිච්‌චසද්‌දාහරණම්‌පි ඉමමෙවත්‌ථං ඤාපෙතීති දට්‌ඨබ්‌බං. උපාදාරූපං කිඤ්‌චි භූතරූපස්‌ස අනුපාලකං උපත්‌ථම්‌භකඤ්‌ච හොන්‌තම්‌පි සහජාතලක්‌ඛණෙන න හොති, තස්‌මා පටිච්‌චත්‌ථං න ඵරතීති ආහ ‘‘පටිච්‌චාති ඉමිනා වචනෙන දීපිතො පච්‌චයො න හොතී’’ති. නිදස්‌සනවසෙන වුත්‌තන්‌ති උදාහරණවසෙන වුත්‌තං, න අනවසෙසතොති අත්‌ථො. යථාවුත්‌තොති පටිච්‌චත්‌ථඵරණවසෙන වුත්‌තො. යථා ච උපාදාරූපං භූතරූපස්‌ස උපාදාරූපස්‌ස ච පච්‌චයො න හොති, එවං ඨපෙත්‌වා ඡ වත්‌ථූනි සෙසරූපානි අරූපධම්‌මානං පච්‌චයො න හොතීති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘වත්‌ථුවජ්‌ජානි රූපානි ච අරූපාන’’න්‌ති ආහ.
Taṃkammabhāvatoti tesaṃ yathāvuttapaccayakaraṇatadāyattabhāvagamanānaṃ kammabhāvato. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātoti kusalaṃ dhammaṃ paṭicca tena sahajāto hutvā’’ti paṭiccasaddaṃ āharitvā attho vutto, taṃ ‘‘paṭiccattho sahajātattho’’ti katvā vuttaṃ. Sahajātasaddayoge kusalaṃ dhammanti upayogavacanassa yutti na vuttā, ‘‘tena sahajāto hutvā’’ti pana vuttattā karaṇatthe upayogavacananti dassitanti keci. Nissayavāre pana kusalaṃ dhammaṃ nissayatthena paccayaṃ katvāti vadantena idhāpi ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajātatthena paccayaṃ katvā’’ti ayamattho vuttoyeva hoti, paṭiccasaddāharaṇampi imamevatthaṃ ñāpetīti daṭṭhabbaṃ. Upādārūpaṃ kiñci bhūtarūpassa anupālakaṃ upatthambhakañca hontampi sahajātalakkhaṇena na hoti, tasmā paṭiccatthaṃ na pharatīti āha ‘‘paṭiccāti iminā vacanena dīpito paccayo na hotī’’ti. Nidassanavasena vuttanti udāharaṇavasena vuttaṃ, na anavasesatoti attho. Yathāvuttoti paṭiccatthapharaṇavasena vutto. Yathā ca upādārūpaṃ bhūtarūpassa upādārūpassa ca paccayo na hoti, evaṃ ṭhapetvā cha vatthūni sesarūpāni arūpadhammānaṃ paccayo na hotīti dassento ‘‘vatthuvajjāni rūpāni ca arūpāna’’nti āha.
සහජාතවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sahajātavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / 1. කුසලත්‌තිකං • 1. Kusalattikaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 2. සහජාතවාරවණ්‌ණනා • 2. Sahajātavāravaṇṇanā
