| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೫. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
೪೯-೫೦. ಪಞ್ಚಮೇ ವಿಕೂಜಮಾನಾತಿ ನಿತ್ಥುನನ್ತಾ। ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾತಿ ರೋದನ್ತಾ। ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥುನಿದಸ್ಸನಂ ವಾ। ತೇನ ನು ಖೋ ಪಾತಿತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಕಥಿತತ್ತಾ ನತ್ಥಿ ಮುಸಾವಾದೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸನ್ದೇಹವಸೇನ ವಚನಂ ಮುಸಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗನ್ತ್ವಾತಿ ‘‘ಯಂ ಏತೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತಿ, ತಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಗನ್ತ್ವಾ।
49-50. Pañcame vikūjamānāti nitthunantā. Kākacchamānāti rodantā. Tatridaṃ vatthunidassanaṃ vā. Tena nu kho pātitanti pucchāvasena kathitattā natthi musāvādo. Keci pana ‘‘sandehavasena vacanaṃ musā nāma na hoti, tasmā evaṃ vutta’’nti vadanti. Santikaṃ agantvāti ‘‘yaṃ etesaṃ na kappati, taṃ tesampi na kappatī’’ti adhippāyena agantvā.
೫೧. ದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಚನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಮತ್ತೇನ ದಿರತ್ತ-ಗ್ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಿರತ್ತಞ್ಹಿ ಸಹವಾಸೇ ಲಬ್ಭಮಾನೇ ದಿರತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ವಿಸುಂ ನ ಯೋಜೇತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಉತ್ತರಿದಿರತ್ತತಿರತ್ತನ್ತಿ ಭಗವಾ ಸಾಮಣೇರಾನಂ ಸಙ್ಗಹಕರಣತ್ಥಾಯ ತಿರತ್ತಪರಿಹಾರಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ। ನಿರನ್ತರಂ ತಿರತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವಾ ದಿರತ್ತಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ತಿರತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾಸೇನ ಅನ್ತರಿಕಮ್ಪಿ ತಿರತ್ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ದಿರತ್ತವಿಸಿಟ್ಠಂ ಪನ ತಿರತ್ತಂ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ತೇನ ಅನನ್ತರಿಕಮೇವ ತಿರತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ। ಸಯನಂ ಸೇಯ್ಯಾ, ಸಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿಪಿ ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಯಪ್ಪಸಾರಣಸಙ್ಖಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಮಾ। ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹೀತಿ ಇಟ್ಠಕಸಿಲಾಸುಧಾತಿಣಪಣ್ಣಸಙ್ಖಆತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಛದನೇಹಿ। ವಾಚುಗ್ಗತವಸೇನಾತಿ ಪಗುಣವಸೇನ। ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧೋ ವಡ್ಢಕೀಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಏಕೂಪಚಾರೋತಿ ವಳಞ್ಜನದ್ವಾರಸ್ಸ ಏಕತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸತಗಬ್ಭಂ ವಾ ಚತುಸ್ಸಾಲಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
51.Dirattatirattanti ettha vacanasiliṭṭhatāmattena diratta-ggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ. Tirattañhi sahavāse labbhamāne diratte vattabbameva natthīti dirattaggahaṇaṃ visuṃ na yojeti. Tenevāha ‘‘uttaridirattatirattanti bhagavā sāmaṇerānaṃ saṅgahakaraṇatthāya tirattaparihāraṃ adāsī’’ti. Nirantaraṃ tirattadassanatthaṃ vā dirattaggahaṇaṃ kataṃ. Kevalañhi tirattanti vutte aññattha vāsena antarikampi tirattaṃ gaṇheyya, dirattavisiṭṭhaṃ pana tirattaṃ vuccamānaṃ tena anantarikameva tirattaṃ dīpeti. Sayanaṃ seyyā, sayanti etthātipi seyyāti āha ‘‘kāyappasāraṇasaṅkhāta’’ntiādi. Tasmāti yasmā ubhayampi pariggahitaṃ, tasmā. Pañcahi chadanehīti iṭṭhakasilāsudhātiṇapaṇṇasaṅkhaātehi pañcahi chadanehi. Vācuggatavasenāti paguṇavasena. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakīhatthena gahetabbo. Ekūpacāroti vaḷañjanadvārassa ekattaṃ sandhāya vuttaṃ. Satagabbhaṃ vā catussālaṃ ekūpacāraṃ hotīti sambandho.
ಉಪರಿಮತಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ತುಲಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಯಿತ್ವಾ ಪುನ ತೇನೇವ ಸುಸಿರೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಅನ್ತರೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲಂ ಪವಿಸಿತುಂ ಯೋಗ್ಗೇಪಿ ಉಪರಿಮತಲೇನ ಅಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕೇ ಸೇನಾಸನೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ವುತ್ತಾಯ ತಥಾ ಪವಿಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ ಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಸಮ್ಬದ್ಧಭಿತ್ತಿಕೇ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಹೇಟ್ಠಾಪಾಸಾದೇ ಸಯಿತಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ತಾದಿಸೇ ಸೇನಾಸನೇ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ಸಯಿತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿಪ್ಪಸಙ್ಕಾ ಸಿಯಾತಿ ತಂನಿವಾರಣತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಉಪರಿಮತಲೇ ಸಯಿತಸ್ಸ ಆಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ನಾನೂಪಚಾರೇತಿ ಯತ್ಥ ಬಹಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ಉಪರಿಮತಲಂ ಆರೋಹನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಉಪರಿಮತಲೇಪಿ ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಛದನಬ್ಭನ್ತರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Uparimatalena saddhiṃ asambaddhabhittikassāti idaṃ tulāya abbhantare sayitvā puna teneva susirena nikkhamitvā bhittiantarena heṭṭhimatalaṃ pavisituṃ yoggepi uparimatalena asambaddhabhittike senāsane anāpattiyā vuttāya tathā pavisituṃ asakkuṇeyye sambaddhabhittike vattabbameva natthīti dassanatthaṃ vuttaṃ, na pana sambaddhabhittike āpattīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Heṭṭhāpāsāde sayitabhikkhussa anāpattīti idampi tādise senāsane heṭṭhimatale sayitasseva āpattippasaṅkā siyāti taṃnivāraṇatthaṃ vuttaṃ, na pana uparimatale sayitassa āpattīti dassanatthaṃ. Nānūpacāreti yattha bahi nisseṇiṃ katvā uparimatalaṃ ārohanti, tādisaṃ sandhāya vuttaṃ. Uparimatalepi ākāsaṅgaṇe nipajjantassa āpattiyā abhāvato ‘‘chadanabbhantare’’ti vuttaṃ.
ಸಭಾಸಙ್ಖೇಪೇನಾತಿ ಸಭಾಕಾರೇನ। ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇ ಸೇನಾಸನೇತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕಂ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಏಕಂ ಪಸ್ಸಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಭಿತ್ತಿಯೋ ಬದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯತ್ಥ ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಭಿತ್ತಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಉಪಡ್ಢಂ ಉಪಡ್ಢಂ ಕತ್ವಾ ಭಿತ್ತಿಯೋ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ತಾದಿಸಂ ಸೇನಾಸನ’’ನ್ತಿ ತೀಸುಪಿ ಗಣ್ಠಿಪದೇಸು ವುತ್ತಂ। ಗಣ್ಠಿಪದೇ ಪನ ‘‘ಅಡ್ಢಕುಟ್ಟಕೇತಿ ಛದನಂ ಅಡ್ಢೇನ ಅಸಮ್ಪತ್ತಕುಟ್ಟಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ನೋ ನ ಯುತ್ತಂ। ‘‘ವಾಳಸಙ್ಘಾಟೋ ನಾಮ ಥಮ್ಭಾನಂ ಉಪರಿ ವಾಳರೂಪೇಹಿ ಕತಸಙ್ಘಾಟೋ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಬಹಿಗತೇತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಪ್ಪದೇಸತೋ ಬಹಿಗತೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರೇತಿ ಏತ್ಥ ಮಜ್ಝೇ ವಿವಟಙ್ಗಣವನ್ತಾಸು ಪಮುಖಮಹಾಚತುಸ್ಸಾಲಾಸು ಯಥಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣಂ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಏಕೇಕಗಬ್ಭಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕುಟ್ಟಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕತಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರಂ ನಾಮ, ಇದಂ ಪನ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಗಬ್ಭೂಪಚಾರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಗಬ್ಭೇ ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಗಬ್ಭೂಪಚಾರಸ್ಸ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಆಕಾಸಙ್ಗಣಂ ಅನೋತರಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇನೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಅಥ ಕುತೋ ತಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಬ್ಭಪರಿಕ್ಖೇಪೋಯೇವ ಹಿಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಸಮನ್ತಾ ಗಬ್ಭಭಿತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಚತುಸ್ಸಾಲವಸೇನ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠೇಪಿ ಸೇನಾಸನೇ ಗಬ್ಭಪಮುಖಂ ವಿಸುಂ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಮನ್ತಾ ಠಿತಗಬ್ಭಭಿತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Sabhāsaṅkhepenāti sabhākārena. Aḍḍhakuṭṭake senāsaneti ettha ‘‘aḍḍhakuṭṭakaṃ nāma yattha ekaṃ passaṃ muñcitvā tīsu passesu bhittiyo baddhā honti, yattha vā ekasmiṃ passe bhittiṃ uṭṭhāpetvā ubhosu passesu upaḍḍhaṃ upaḍḍhaṃ katvā bhittiyo uṭṭhāpenti, tādisaṃ senāsana’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Gaṇṭhipade pana ‘‘aḍḍhakuṭṭaketi chadanaṃ aḍḍhena asampattakuṭṭake’’ti vuttaṃ, tampi no na yuttaṃ. ‘‘Vāḷasaṅghāṭo nāma thambhānaṃ upari vāḷarūpehi katasaṅghāṭo vuccatī’’ti vadanti. Parikkhepassa bahigateti ettha yasmiṃ passe parikkhepo natthi, tatthāpi parikkhepārahappadesato bahigate anāpattiyevāti daṭṭhabbaṃ. Aparicchinnagabbhūpacāreti ettha majjhe vivaṭaṅgaṇavantāsu pamukhamahācatussālāsu yathā ākāsaṅgaṇaṃ anotaritvā pamukheneva gantvā sabbagabbhe pavisituṃ na sakkā hoti, evaṃ ekekagabbhassa dvīsu passesu kuṭṭaṃ nīharitvā kataṃ paricchinnagabbhūpacāraṃ nāma, idaṃ pana tādisaṃ na hotīti ‘‘aparicchinnagabbhūpacāre’’ti vuttaṃ. Sabbagabbhe pavisantīti gabbhūpacārassa aparicchinnattā ākāsaṅgaṇaṃ anotaritvā pamukheneva gantvā taṃ taṃ gabbhaṃ pavisanti. Atha kuto tassa parikkhepoyeva sabbaparicchannattāti vuttanti āha ‘‘gabbhaparikkhepoyeva hissa parikkhepo’’ti. Idañca samantā gabbhabhittiyo sandhāya vuttaṃ. Catussālavasena sanniviṭṭhepi senāsane gabbhapamukhaṃ visuṃ aparikkhittampi samantā ṭhitagabbhabhittīnaṃ vasena parikkhittaṃ nāma hoti.
‘‘ನನು ಚ ‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’ತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಚತುಸ್ಸಾಲವಸೇನ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠೇಪಿ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಸುಂ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಯೋ ವದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ವಾದಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಪನ…ಪೇ॰… ಪಾಟೇಕ್ಕಸನ್ನಿವೇಸಾ ಏಕಚ್ಛದನಾ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ನ ಚತುಸ್ಸಾಲವಸೇನ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಾ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಕಿಞ್ಚರಹಿ ವಿಸುಂ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಂ ಏಕಮೇವ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಂ ಸನ್ಧಾಯ। ತಾದಿಸಾಯ ಹಿ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತಿ, ನ ಚತುಸ್ಸಾಲವಸೇನ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ। ಏಕಾಯ ಚ ಗಬ್ಭಪಾಳಿಯಾ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಖುದ್ದಕಭಿತ್ತೀನಂ ಉಟ್ಠಾಪನಮತ್ತೇನಪಿ ಪಮುಖಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಚತುಸ್ಸಾಲವಸೇನ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಾಸು ಪನ ಗಬ್ಭಪಾಳೀಸು ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಗಬ್ಭಭಿತ್ತೀನಂ ವಸೇನಪಿ ಪಮುಖಂ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಮುಖಂ, ತತ್ಥ ಆಪತ್ತಿ, ಇತರತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ।
‘‘Nanu ca ‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’ti andhakaṭṭhakathāyaṃ avisesena vuttaṃ, tasmā catussālavasena sanniviṭṭhepi senāsane visuṃ aparikkhitte pamukhe anāpattiyevā’’ti yo vadeyya, tassa vādaparimocanatthaṃ idaṃ vuttaṃ ‘‘yaṃ pana…pe… pāṭekkasannivesā ekacchadanā gabbhapāḷiyo sandhāya vutta’’nti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattīti yaṃ vuttaṃ, taṃ na catussālavasena sanniviṭṭhā gabbhapāḷiyo sandhāya vuttaṃ, kiñcarahi visuṃ sanniviṭṭhaṃ ekameva gabbhapāḷiṃ sandhāya. Tādisāya hi gabbhapāḷiyā aparikkhitte pamukhe anāpatti, na catussālavasena sanniviṭṭhāyā’’ti. Ekāya ca gabbhapāḷiyā tassa tassa gabbhassa upacāraṃ paricchinditvā antamaso ubhosu passesu khuddakabhittīnaṃ uṭṭhāpanamattenapi pamukhaṃ parikkhittaṃ nāma hoti, catussālavasena sanniviṭṭhāsu pana gabbhapāḷīsu ubhosu passesu gabbhabhittīnaṃ vasenapi pamukhaṃ parikkhittaṃ nāma hoti. Tasmā yaṃ iminā lakkhaṇena parikkhittaṃ pamukhaṃ, tattha āpatti, itarattha anāpattīti idamettha sanniṭṭhānaṃ.
ಇದಾನಿ ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ವಚನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೇನ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭೂಮಿಯಂ ವಿನಾ ಜಗತಿಯಾ ಪಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಅಯುತ್ತತಾವಿಭಾವನತ್ಥಂ ‘‘ಯಞ್ಚ ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಭೂಮಿಯಂ ವಿನಾ ಜಗತಿಯಾ ಪಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತನ್ತಿ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಪಮುಖೇ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ವಿನಾ ವತ್ಥುಂ ಭೂಮಿಯಂ ಕತಗೇಹಸ್ಸ ಪಮುಖಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಥಿತಂ। ಸಚೇ ಪನ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕಂ ಪಮುಖಂ ಹೋತಿ, ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ದಸಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಾಪಿ ಹಿ ಜಗತಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖ್ಯಂ ನ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಹೇಟ್ಠಾಪಿ ಇದಮೇವ ಮನಸಿ ಸನ್ನಿಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕಂ ಚೇಪಿ ಹೋತಿ, ಪಮುಖೇ ಸಯಿತೋ ಗಬ್ಭೇ ಸಯಿತಾನಂ ಆಪತ್ತಿಂ ನ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಅನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ। ಜಗತಿಯಾ ಪಮಾಣಂ ವತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಜಗತಿಯಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಸಯಿತೋ, ಜಗತಿಯಾ ಉಪರಿ ಸಯಿತಂ ನ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಜಗತಿಯಾ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಪಮಾಣಂ ವತ್ವಾ। ಏಕಸಾಲಾದೀಸು ಉಜುಕಮೇವ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ನಿವೇಸಿತೋ ಪಾಸಾದೋ ಏಕಸಾಲಸನ್ನಿವೇಸೋ। ದ್ವಿಸಾಲಸನ್ನಿವೇಸಾದಯೋಪಿ ವುತ್ತಾನುಸಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಾಲಪ್ಪಭೇದದೀಪನಮೇವ ಚೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತೋ ವಿಸೇಸೋ।
Idāni ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’’ti vatvā tasseva vacanassa adhippāyaṃ pakāsentena yaṃ vuttaṃ ‘‘bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāya kathita’’nti, tassa ayuttatāvibhāvanatthaṃ ‘‘yañca tatthā’’tiādi āraddhaṃ. Bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāya kathitanti hi imassa vacanassa ayamadhippāyo – ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ vinā vatthuṃ bhūmiyaṃ katagehassa pamukhaṃ sandhāya kathitaṃ. Sace pana uccavatthukaṃ pamukhaṃ hoti, parikkhittasaṅkhyaṃ na gacchatīti. Tenevāha ‘‘dasahatthubbedhāpi hi jagati parikkhepasaṅkhyaṃ na gacchatī’’ti. Heṭṭhāpi idameva manasi sannidhāya vuttaṃ ‘‘uccavatthukaṃ cepi hoti, pamukhe sayito gabbhe sayitānaṃ āpattiṃ na karotī’’ti. Tatthāti andhakaṭṭhakathāyaṃ. Jagatiyā pamāṇaṃ vatvāti ‘‘sace jagatiyā otaritvā bhūmiyaṃ sayito, jagatiyā upari sayitaṃ na passatī’’ti evaṃ jagatiyā ubbedhena pamāṇaṃ vatvā. Ekasālādīsu ujukameva dīghaṃ katvā sannivesito pāsādo ekasālasanniveso. Dvisālasannivesādayopi vuttānusārato veditabbā. Sālappabhedadīpanameva cettha heṭṭhā vuttato viseso.
ಮಜ್ಝೇಪಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧತ್ತಾ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥಂ ಚೇಪಿ ಮಜ್ಝೇ ಪಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ನಾನೂಪಚಾರಮೇವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಛಿದ್ದೇನ ಗೇಹಂ ಏಕೂಪಚಾರಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸಚೇ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ದಿಯಡ್ಢಹತ್ಥಬ್ಭನ್ತರೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಞ್ಚಾರಪ್ಪಹೋನಕಂ ಛಿದ್ದಂ ಹೋತಿ, ತಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಮೇವಾತಿ ಏಕೂಪಚಾರಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಪರಿಕ್ಖೇಪೋವಿದ್ಧಸ್ತೋತಿ ಪಮುಖಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಞ್ಚನ್ನಂಯೇವ ಛದನಾನಂ ಆಗತತ್ತಾ ವದತಿ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಞ್ಞತರೇನ ಛದನೇನ ಛನ್ನಾ’’ತಿ।
Majjhepākāraṃ karontīti etthāpi parikkhepassa heṭṭhimaparicchedena diyaḍḍhahatthubbedhattā diyaḍḍhahatthaṃ cepi majjhe pākāraṃ karonti, nānūpacārameva hotīti veditabbaṃ. Na hi chiddena gehaṃ ekūpacāraṃ nāma hotīti ettha sace ubbedhena diyaḍḍhahatthabbhantare manussānaṃ sañcārappahonakaṃ chiddaṃ hoti, tampi dvāramevāti ekūpacāraṃ hoti. Kiṃ parikkhepoviddhastoti pamukhassa parikkhepaṃ sandhāya vadati. Sabbattha pañcannaṃyeva chadanānaṃ āgatattā vadati ‘‘pañcannaṃ aññatarena chadanena channā’’ti.
೫೩. ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನಾ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನಸೇನಾಸನಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸ ಅವಸಾನಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ, ‘‘ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನೇ ಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಚ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಸೇನಾಸನಂ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ, ಉಭಿನ್ನಮನ್ತರಾ ಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯೇನ, ಉದಾಹು ದುಕ್ಕಟೇನಾತಿ? ಲೋಕವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸೇವ ಅನವಸೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಪನತೋ ಇಮಸ್ಸ ಚ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜತ್ತಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಉಪಡ್ಢಪರಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಅನಿವಾರಿತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯೇ ಚ ಗರುಕೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬತ್ತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ ದಸ್ಸಿತಂ। ಸತ್ತ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕತ್ತೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ವಿಸುಂ ಪನ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ‘‘ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೇ ಸಬ್ಬಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಪರಿಚ್ಛನ್ನೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ ಅಟ್ಠೇವ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
53. Pāḷiyaṃ ‘‘seyyā nāma sabbacchannā sabbaparicchannā yebhuyyenacchannā yebhuyyenaparicchannā’’ti vadantena yebhuyyenacchannayebhuyyenaparicchannasenāsanaṃ pācittiyassa avasānaṃ viya katvā dassitaṃ, ‘‘upaḍḍhacchanne upaḍḍhaparicchanne āpatti dukkaṭassā’’ti vadantena ca upaḍḍhacchannaupaḍḍhaparicchannasenāsanaṃ dukkaṭassa ādiṃ katvā dassitaṃ, ubhinnamantarā kena bhavitabbaṃ pācittiyena, udāhu dukkaṭenāti? Lokavajjasikkhāpadasseva anavasesaṃ katvā paññāpanato imassa ca paṇṇattivajjattā yebhuyyenacchannayebhuyyenaparicchannassa upaḍḍhacchannaupaḍḍhaparicchannassa ca antarā pācittiyaṃ anivāritameva, tasmā vinayavinicchaye ca garukeyeva ṭhātabbattā aṭṭhakathāyampi pācittiyameva dassitaṃ. Satta pācittiyānīti pāḷiyaṃ vuttapācittiyaṃ sāmaññato ekattena gahetvā vuttaṃ. Visuṃ pana gayhamāne ‘‘sabbacchanne sabbaparicchanne pācittiyaṃ, yebhuyyenacchanne yebhuyyenaparicchanne pācittiya’’nti aṭṭheva pācittiyāni honti.
ಸೇನಮ್ಬಮಣ್ಡಪವಣ್ಣಂ ಹೋತೀತಿ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಿರ ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕೋ ಸಬ್ಬಚ್ಛನ್ನೋ ಸಬ್ಬಅಪರಿಚ್ಛನ್ನೋ ಏವಂನಾಮಕೋ ಸನ್ನಿಪಾತಮಣ್ಡಪೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಜಗತಿಪರಿಕ್ಖೇಪಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಚ್ಚವತ್ಥುಕತ್ತಾ ಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಸಬ್ಬಅಪರಿಚ್ಛನ್ನತಾ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಿನಾಪೇತಂ ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನಾದೀನಿ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ – ಯಸ್ಸ ಚತೂಸು ಭಾಗೇಸು ಏಕೋ ಛನ್ನೋ, ಸೇಸಾ ಅಚ್ಛನ್ನಾ, ಇದಂ ಚೂಳಕಚ್ಛನ್ನಂ। ಯಸ್ಸ ತೀಸು ಭಾಗೇಸು ದ್ವೇ ಛನ್ನಾ, ಏಕೋ ಅಚ್ಛನ್ನೋ, ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಚ್ಛನ್ನಂ। ಯಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಭಾಗೇಸು ಏಕೋ ಛನ್ನೋ, ಏಕೋ ಅಚ್ಛನ್ನೋ, ಇದಂ ಉಪಡ್ಢಚ್ಛನ್ನಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಂ। ಚೂಳಕಪರಿಚ್ಛನ್ನಾದೀನಿಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥುಕಸೇನಾಸನಂ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹ ನಿಪಜ್ಜನಂ, ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನನ್ತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ।
Senambamaṇḍapavaṇṇaṃ hotīti sīhaḷadīpe kira uccavatthuko sabbacchanno sabbaaparicchanno evaṃnāmako sannipātamaṇḍapo atthi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yadi jagatiparikkhepasaṅkhyaṃ gacchati, uccavatthukattā maṇḍapassa sabbaaparicchannatā na yujjatīti āha ‘‘imināpetaṃ veditabba’’ntiādi. Cūḷakacchannādīni cettha evaṃ veditabbāni – yassa catūsu bhāgesu eko channo, sesā acchannā, idaṃ cūḷakacchannaṃ. Yassa tīsu bhāgesu dve channā, eko acchanno, idaṃ yebhuyyenacchannaṃ. Yassa dvīsu bhāgesu eko channo, eko acchanno, idaṃ upaḍḍhacchannaṃ nāma senāsanaṃ. Cūḷakaparicchannādīnipi imināva nayena veditabbāni. Sesaṃ uttānameva. Pācittiyavatthukasenāsanaṃ, tattha tattha anupasampannena saha nipajjanaṃ, catutthadivase sūriyatthaṅgamananti imānettha tīṇi aṅgāni.
ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗೋ • 1. Musāvādavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೫. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೫. ಪಠಮಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೫. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೫. ಸಹಸೇಯ್ಯಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 5. Sahaseyyasikkhāpadaṃ
