Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්ග-අට්ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
5. සහසෙය්යසික්ඛාපදවණ්ණනා
5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
49. පඤ්චමසික්ඛාපදෙ – මුට්ඨස්සතී අසම්පජානාති පුබ්බභාගෙ සතිසම්පජඤ්ඤස්ස අකරණවසෙනෙතං වුත්තං, භවඞ්ගොතිණ්ණකාලෙ පන කුතො සතිසම්පජඤ්ඤන්ති! විකූජමානාති විප්පලපමානා . කාකච්ඡමානාති නාසාය කාකසද්දං විය නිරත්ථකසද්දං මුඤ්චමානා. උපාසකාති පඨමතරං උට්ඨිතඋපාසකා.
49. Pañcamasikkhāpade – muṭṭhassatī asampajānāti pubbabhāge satisampajaññassa akaraṇavasenetaṃ vuttaṃ, bhavaṅgotiṇṇakāle pana kuto satisampajaññanti! Vikūjamānāti vippalapamānā . Kākacchamānāti nāsāya kākasaddaṃ viya niratthakasaddaṃ muñcamānā. Upāsakāti paṭhamataraṃ uṭṭhitaupāsakā.
50. එතදවොචුන්ති ‘‘භගවතා ආවුසො රාහුල සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්ත’’න්ති භික්ඛූ සික්ඛාපදගාරවෙනෙව එතං අවොචුං. පකතියා පන තෙ භගවති ච ගාරවෙන ආයස්මතො ච රාහුලස්ස සික්ඛාකාමතාය තස්ස ආයස්මතො වසනට්ඨානං ආගතස්ස චූළමඤ්චකං වා අපස්සෙනං වා යං අත්ථි තං පඤ්ඤපෙත්වා චීවරං වා උත්තරාසඞ්ගං වා උස්සීසකරණත්ථාය දෙන්ති . තත්රිදං තස්සායස්මතො සික්ඛාකාමතාය – භික්ඛූ කිර තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං දිස්වා මුට්ඨිසම්මුඤ්ජනිඤ්ච කචවරඡඩ්ඩනකඤ්ච බහි ඛිපන්ති. අථඤ්ඤෙහි ‘‘ආවුසො කෙනිදං පාතිත’’න්ති වුත්තෙ අඤ්ඤෙ එවං වදන්ති – ‘‘භන්තෙ, රාහුලො ඉමස්මිං පදෙසෙ සඤ්චරි, තෙන නු ඛො පාතිත’’න්ති. සො පනායස්මා ‘‘න මය්හං භන්තෙ ඉදං කම්ම’’න්ති එකදිවසම්පි අවත්වා තං පටිසාමෙත්වා භික්ඛූ ඛමාපෙත්වා ගච්ඡති. වච්චකුටියා සෙය්යං කප්පෙසීති තංයෙව සික්ඛාකාමතං අනුබ්රූහන්තො ධම්මසෙනාපතිමහාමොග්ගල්ලානආනන්දත්ථෙරාදීනං සන්තිකං අගන්ත්වා භගවතො වළඤ්ජනකවච්චකුටියං සෙය්යං කප්පෙසි. සා කිර කුටි කවාටබද්ධා ගන්ධපරිභණ්ඩකතා සමොසරිතපුප්ඵදාමා චෙතියට්ඨානමිව තිට්ඨති, අපරිභොගා අඤ්ඤෙසං.
50.Etadavocunti ‘‘bhagavatā āvuso rāhula sikkhāpadaṃ paññatta’’nti bhikkhū sikkhāpadagāraveneva etaṃ avocuṃ. Pakatiyā pana te bhagavati ca gāravena āyasmato ca rāhulassa sikkhākāmatāya tassa āyasmato vasanaṭṭhānaṃ āgatassa cūḷamañcakaṃ vā apassenaṃ vā yaṃ atthi taṃ paññapetvā cīvaraṃ vā uttarāsaṅgaṃ vā ussīsakaraṇatthāya denti . Tatridaṃ tassāyasmato sikkhākāmatāya – bhikkhū kira taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā muṭṭhisammuñjaniñca kacavarachaḍḍanakañca bahi khipanti. Athaññehi ‘‘āvuso kenidaṃ pātita’’nti vutte aññe evaṃ vadanti – ‘‘bhante, rāhulo imasmiṃ padese sañcari, tena nu kho pātita’’nti. So panāyasmā ‘‘na mayhaṃ bhante idaṃ kamma’’nti ekadivasampi avatvā taṃ paṭisāmetvā bhikkhū khamāpetvā gacchati. Vaccakuṭiyā seyyaṃ kappesīti taṃyeva sikkhākāmataṃ anubrūhanto dhammasenāpatimahāmoggallānaānandattherādīnaṃ santikaṃ agantvā bhagavato vaḷañjanakavaccakuṭiyaṃ seyyaṃ kappesi. Sā kira kuṭi kavāṭabaddhā gandhaparibhaṇḍakatā samosaritapupphadāmā cetiyaṭṭhānamiva tiṭṭhati, aparibhogā aññesaṃ.
51. උත්තරිදිරත්තතිරත්තන්ති භගවා සාමණෙරානං සඞ්ගහකරණත්ථාය තිරත්තං පරිහාරං අදාසි. න හි යුත්තං කුලදාරකෙ පබ්බාජෙත්වා නානුග්ගහෙතුන්ති. සහසෙය්යන්ති එකතො සෙය්යං. සෙය්යාති කායප්පසාරණසඞ්ඛාතං සයනම්පි වුච්චති, යස්මිං සෙනාසනෙ සයන්ති, තම්පි. තත්ථ සෙනාසනං තාව දස්සෙතුං ‘‘සෙය්යා නාම සබ්බච්ඡන්නා’’තිආදි වුත්තං. කායප්පසාරණං දස්සෙතුං අනුපසම්පන්නෙ නිපන්නෙ භික්ඛු නිපජ්ජතී’’තිආදි වුත්තං. තස්මා අයමෙත්ථ අත්ථො – ‘‘සෙනාසනසඞ්ඛාතං සෙය්යං පවිසිත්වා කායප්පසාරණසඞ්ඛාතං සෙය්යං කප්පෙය්ය විදහෙය්ය සම්පාදෙය්යා’’ති. සබ්බච්ඡන්නාතිආදිනා පන තස්සා සෙනාසනසඞ්ඛාතාය සෙය්යාය ලක්ඛණං වුත්තං. තස්මා යං සෙනාසනං උපරි පඤ්චහි ඡදනෙහි අඤ්ඤෙන වා කෙනචි සබ්බමෙව පටිච්ඡන්නං, අයං සබ්බච්ඡන්නා නාම සෙය්යා. අට්ඨකථාසු පන පාකටවොහාරං ගහෙත්වා වාචුග්ගතවසෙන ‘‘සබ්බච්ඡන්නා නාම පඤ්චහි ඡදනෙහි ඡන්නා’’ති වුත්තං. කිඤ්චාපි වුත්තං? අථ ඛො දුස්සකුටියං වසන්තස්සාපි න සක්කා අනාපත්ති කාතුං, තස්මා යං කිඤ්චි පටිච්ඡාදනසමත්ථං ඉධ ඡදනඤ්ච පරිච්ඡන්නඤ්ච වෙදිතබ්බං. පඤ්චවිධච්ඡදනෙයෙව හි ගය්හමානෙ පදරච්ඡන්නෙපි සහසෙය්යා න භවෙය්ය. යං පන සෙනාසනං භූමිතො පට්ඨාය යාව ඡදනං ආහච්ච පාකාරෙන වා අඤ්ඤෙන වා කෙනචි අන්තමසො වත්ථෙනාපි පරික්ඛිත්තං, අයං සබ්බපරිච්ඡන්නා නාම සෙය්යා. ඡදනං අනාහච්ච සබ්බන්තිමෙන පරියායෙන දියඩ්ඪහත්ථුබ්බෙධෙන පාකාරාදිනා පරික්ඛිත්තාපි සබ්බපරිච්ඡන්නායෙවාති කුරුන්දට්ඨකථායං වුත්තං. යස්සා පන උපරි බහුතරං ඨානං ඡන්නං, අප්පං අච්ඡන්නං, සමන්තතො වා බහුතරං පරික්ඛිත්තං, අප්පං අපරික්ඛිත්තං, අයං යෙභුය්යෙන ඡන්නා යෙභුය්යෙන පරිච්ඡන්නා නාම. ඉමිනා හි ලක්ඛණෙන සමන්නාගතො සචෙපි සත්තභූමකො පාසාදො එකූපචාරො හොති, සතගබ්භං වා චතුස්සාලං වා, එකසෙය්යාඉච්චෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති. තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘චතුත්ථෙ දිවසෙ අත්ථඞ්ගතෙ සූරියෙ අනුපසම්පන්නෙ නිපන්නෙ භික්ඛු නිපජ්ජති, ආපත්ති පාචිත්තියස්සා’’තිආදි.
51.Uttaridirattatirattanti bhagavā sāmaṇerānaṃ saṅgahakaraṇatthāya tirattaṃ parihāraṃ adāsi. Na hi yuttaṃ kuladārake pabbājetvā nānuggahetunti. Sahaseyyanti ekato seyyaṃ. Seyyāti kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ sayanampi vuccati, yasmiṃ senāsane sayanti, tampi. Tattha senāsanaṃ tāva dassetuṃ ‘‘seyyā nāma sabbacchannā’’tiādi vuttaṃ. Kāyappasāraṇaṃ dassetuṃ anupasampanne nipanne bhikkhu nipajjatī’’tiādi vuttaṃ. Tasmā ayamettha attho – ‘‘senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ pavisitvā kāyappasāraṇasaṅkhātaṃ seyyaṃ kappeyya vidaheyya sampādeyyā’’ti. Sabbacchannātiādinā pana tassā senāsanasaṅkhātāya seyyāya lakkhaṇaṃ vuttaṃ. Tasmā yaṃ senāsanaṃ upari pañcahi chadanehi aññena vā kenaci sabbameva paṭicchannaṃ, ayaṃ sabbacchannā nāma seyyā. Aṭṭhakathāsu pana pākaṭavohāraṃ gahetvā vācuggatavasena ‘‘sabbacchannā nāma pañcahi chadanehi channā’’ti vuttaṃ. Kiñcāpi vuttaṃ? Atha kho dussakuṭiyaṃ vasantassāpi na sakkā anāpatti kātuṃ, tasmā yaṃ kiñci paṭicchādanasamatthaṃ idha chadanañca paricchannañca veditabbaṃ. Pañcavidhacchadaneyeva hi gayhamāne padaracchannepi sahaseyyā na bhaveyya. Yaṃ pana senāsanaṃ bhūmito paṭṭhāya yāva chadanaṃ āhacca pākārena vā aññena vā kenaci antamaso vatthenāpi parikkhittaṃ, ayaṃ sabbaparicchannā nāma seyyā. Chadanaṃ anāhacca sabbantimena pariyāyena diyaḍḍhahatthubbedhena pākārādinā parikkhittāpi sabbaparicchannāyevāti kurundaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Yassā pana upari bahutaraṃ ṭhānaṃ channaṃ, appaṃ acchannaṃ, samantato vā bahutaraṃ parikkhittaṃ, appaṃ aparikkhittaṃ, ayaṃ yebhuyyena channā yebhuyyena paricchannā nāma. Iminā hi lakkhaṇena samannāgato sacepi sattabhūmako pāsādo ekūpacāro hoti, satagabbhaṃ vā catussālaṃ vā, ekaseyyāicceva saṅkhyaṃ gacchati. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘catutthe divase atthaṅgate sūriye anupasampanne nipanne bhikkhu nipajjati, āpatti pācittiyassā’’tiādi.
තත්ථ ච නිපජ්ජනමත්තෙනෙව පාචිත්තියං. සචෙ පන සම්බහුලා සාමණෙරා, එකො භික්ඛු, සාමණෙරගණනාය පාචිත්තියා. තෙ චෙ උට්ඨායුට්ඨාය නිපජ්ජන්ති, තෙසං පයොගෙ පයොගෙ භික්ඛුස්ස ආපත්ති. භික්ඛුස්ස උට්ඨායුට්ඨාය නිපජ්ජනෙ පන භික්ඛුස්සෙව පයොගෙන භික්ඛුස්ස ආපත්ති. සචෙ පන සම්බහුලා භික්ඛූ එකො සාමණෙරො සබ්බෙසං ආපත්තිං කරොති, තස්ස උට්ඨායුට්ඨාය නිපජ්ජනෙනපි භික්ඛූනං ආපත්තියෙව. උභයෙසං සම්බහුලභාවෙපි එසෙව නයො.
Tattha ca nipajjanamatteneva pācittiyaṃ. Sace pana sambahulā sāmaṇerā, eko bhikkhu, sāmaṇeragaṇanāya pācittiyā. Te ce uṭṭhāyuṭṭhāya nipajjanti, tesaṃ payoge payoge bhikkhussa āpatti. Bhikkhussa uṭṭhāyuṭṭhāya nipajjane pana bhikkhusseva payogena bhikkhussa āpatti. Sace pana sambahulā bhikkhū eko sāmaṇero sabbesaṃ āpattiṃ karoti, tassa uṭṭhāyuṭṭhāya nipajjanenapi bhikkhūnaṃ āpattiyeva. Ubhayesaṃ sambahulabhāvepi eseva nayo.
අපිචෙත්ථ එකාවාසාදිකම්පි චතුක්කං වෙදිතබ්බං. යො හි එකස්මිං ආවාසෙ එකෙනෙව අනුපසම්පන්නෙන සද්ධිං තිරත්තං සහසෙය්යං කප්පෙති, තස්ස චතුත්ථදිවසතො පට්ඨාය දෙවසිකා ආපත්ති. යොපි එකස්මිංයෙව ආවාසෙ නානාඅනුපසම්පන්නෙහි සද්ධිං තිරත්තං සහසෙය්යං කප්පෙති, තස්සපි. යොපි නානාආවාසෙසු එකෙනෙව අනුපසම්පන්නෙන සද්ධිං තිරත්තං සහසෙය්යං කප්පෙති, තස්සපි. යොපි නානාආවාසෙසු නානාඅනුපසම්පන්නෙහි සද්ධිං යොජනසතම්පි ගන්ත්වා සහසෙය්යං කප්පෙති, තස්සපි චතුත්ථදිවසතො පට්ඨාය දෙවසිකා ආපත්ති.
Apicettha ekāvāsādikampi catukkaṃ veditabbaṃ. Yo hi ekasmiṃ āvāse ekeneva anupasampannena saddhiṃ tirattaṃ sahaseyyaṃ kappeti, tassa catutthadivasato paṭṭhāya devasikā āpatti. Yopi ekasmiṃyeva āvāse nānāanupasampannehi saddhiṃ tirattaṃ sahaseyyaṃ kappeti, tassapi. Yopi nānāāvāsesu ekeneva anupasampannena saddhiṃ tirattaṃ sahaseyyaṃ kappeti, tassapi. Yopi nānāāvāsesu nānāanupasampannehi saddhiṃ yojanasatampi gantvā sahaseyyaṃ kappeti, tassapi catutthadivasato paṭṭhāya devasikā āpatti.
අයඤ්ච සහසෙය්යාපත්ති නාම ‘‘භික්ඛුං ඨපෙත්වා අවසෙසො අනුපසම්පන්නො නාමා’’ති වචනතො තිරච්ඡානගතෙනපි සද්ධිං හොති, තත්ර තිරච්ඡානගතස්ස පරිච්ඡෙදො මෙථුනධම්මාපත්තියා වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. තස්මා සචෙපි ගොධාබිළාලමඞ්ගුසාදීසු කොචි පවිසිත්වා භික්ඛුනො වසනසෙනාසනෙ එකූපචාරට්ඨානෙ සයති, සහසෙය්යාව හොති.
Ayañca sahaseyyāpatti nāma ‘‘bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampanno nāmā’’ti vacanato tiracchānagatenapi saddhiṃ hoti, tatra tiracchānagatassa paricchedo methunadhammāpattiyā vuttanayeneva veditabbo. Tasmā sacepi godhābiḷālamaṅgusādīsu koci pavisitvā bhikkhuno vasanasenāsane ekūpacāraṭṭhāne sayati, sahaseyyāva hoti.
යදි පන ථම්භානං උපරි කතපාසාදස්ස උපරිමතලෙන සද්ධිං අසම්බද්ධභිත්තිකස්ස භිත්තියා උපරි ඨිතසුසිරතුලාසීසස්ස සුසිරෙන පවිසිත්වා තුලාය අබ්භන්තරෙ සයිත්වා තෙනෙව සුසිරෙන නික්ඛමිත්වා ගච්ඡති , හෙට්ඨාපාසාදෙ සයිතභික්ඛුස්ස අනාපත්ති. සචෙ ඡදනෙ ඡිද්දං හොති, තෙන පවිසිත්වා අන්තොඡදනෙ වසිත්වා තෙනෙව පක්කමති, නානූපචාරෙ උපරිමතලෙ ඡදනබ්භන්තරෙ සයිතස්ස ආපත්ති, හෙට්ඨිමතලෙ සයිතස්ස අනාපත්ති. සචෙ අන්තොපාසාදෙනෙව ආරොහිත්වා සබ්බතලානි පරිභුඤ්ජන්ති, එකූපචාරානි හොන්ති, තෙසු යත්ථ කත්ථචි සයිතස්ස ආපත්ති.
Yadi pana thambhānaṃ upari katapāsādassa uparimatalena saddhiṃ asambaddhabhittikassa bhittiyā upari ṭhitasusiratulāsīsassa susirena pavisitvā tulāya abbhantare sayitvā teneva susirena nikkhamitvā gacchati , heṭṭhāpāsāde sayitabhikkhussa anāpatti. Sace chadane chiddaṃ hoti, tena pavisitvā antochadane vasitvā teneva pakkamati, nānūpacāre uparimatale chadanabbhantare sayitassa āpatti, heṭṭhimatale sayitassa anāpatti. Sace antopāsādeneva ārohitvā sabbatalāni paribhuñjanti, ekūpacārāni honti, tesu yattha katthaci sayitassa āpatti.
සභාසඞ්ඛෙපෙන කතෙ අඩ්ඪකුට්ටකසෙනාසනෙ සයිතස්ස වාළසඞ්ඝාටාදීසු කපොතාදයො පවිසිත්වා සයන්ති, ආපත්තියෙව. පරික්ඛෙපස්ස බහිගතෙ නිබ්බකොසබ්භන්තරෙ සයන්ති, අනාපත්ති. පරිමණ්ඩලං වා චතුරස්සං වා එකච්ඡදනාය ගබ්භමාලාය සතගබ්භං චෙපි සෙනාසනං හොති, තත්ර චෙ එකෙන සාධාරණද්වාරෙන පවිසිත්වා විසුං පාකාරෙන අපරිච්ඡින්නගබ්භූපචාරෙ සබ්බගබ්භෙ පවිසන්ති, එකගබ්භෙපි අනුපසම්පන්නෙ නිපන්නෙ සබ්බගබ්භෙසු නිපන්නානං ආපත්ති. සචෙ සපමුඛා ගබ්භා හොන්ති, පමුඛස්ස උපරි අච්ඡන්නං උච්චවත්ථුකං චෙපි හොති, පමුඛෙ සයිතො ගබ්භෙ සයිතානං ආපත්තිං න කරොති. සචෙ පන ගබ්භච්ඡදනෙනෙව සද්ධිං සම්බද්ධච්ඡදනං හොති, තත්ර සයිතො සබ්බෙසං ආපත්තිං කරොති. කස්මා? සබ්බච්ඡන්නත්තා සබ්බපරිච්ඡන්නත්තා ච, ගබ්භපරික්ඛෙපොයෙව හිස්ස පරික්ඛෙපොති. එතෙනෙව හි නයෙන අට්ඨකථාසු ලොහපාසාදපරික්ඛෙපස්ස චතූසු ද්වාරකොට්ඨකෙසු ආපත්ති වුත්තා.
Sabhāsaṅkhepena kate aḍḍhakuṭṭakasenāsane sayitassa vāḷasaṅghāṭādīsu kapotādayo pavisitvā sayanti, āpattiyeva. Parikkhepassa bahigate nibbakosabbhantare sayanti, anāpatti. Parimaṇḍalaṃ vā caturassaṃ vā ekacchadanāya gabbhamālāya satagabbhaṃ cepi senāsanaṃ hoti, tatra ce ekena sādhāraṇadvārena pavisitvā visuṃ pākārena aparicchinnagabbhūpacāre sabbagabbhe pavisanti, ekagabbhepi anupasampanne nipanne sabbagabbhesu nipannānaṃ āpatti. Sace sapamukhā gabbhā honti, pamukhassa upari acchannaṃ uccavatthukaṃ cepi hoti, pamukhe sayito gabbhe sayitānaṃ āpattiṃ na karoti. Sace pana gabbhacchadaneneva saddhiṃ sambaddhacchadanaṃ hoti, tatra sayito sabbesaṃ āpattiṃ karoti. Kasmā? Sabbacchannattā sabbaparicchannattā ca, gabbhaparikkhepoyeva hissa parikkhepoti. Eteneva hi nayena aṭṭhakathāsu lohapāsādaparikkhepassa catūsu dvārakoṭṭhakesu āpatti vuttā.
යං පන අන්ධකට්ඨකථායං ‘‘අපරික්ඛිත්තෙ පමුඛෙ අනාපත්තීති භූමියං විනා ජගතියා පමුඛං සන්ධාය කථින’’න්ති වුත්තං, තං අන්ධකරට්ඨෙ පාටෙක්කසන්නිවෙසා එකච්ඡදනා ගබ්භපාළියො සන්ධාය වුත්තං. යඤ්ච තත්ථ ‘‘භූමියං විනා ජගතියා’’ති වුත්තං, තං නෙව අට්ඨකථාසු අත්ථි; න පාළියා සමෙති. දසහත්ථුබ්බෙධාපි හි ජගති පරික්ඛෙපසඞ්ඛ්යං න ගච්ඡති. තස්මා යම්පි තත්ථ දුතියසික්ඛාපදෙ ජගතියා පමාණං වත්වා ‘‘එතං එකූපචාරං පරිච්ඡන්නං නාම හොතී’’ති වුත්තං, තං න ගහෙතබ්බං. යෙපි එකසාලද්විසාලතිසාලචතුස්සාලසන්නිවෙසා මහාපාසාදා එකස්මිං ඔකාසෙ පාදෙ ධොවිත්වා පවිට්ඨෙන සක්කා හොන්ති සබ්බත්ථ අනුපරිගන්තුං , තෙසුපි සහසෙය්යාපත්තියා න මුච්චති. සචෙ තස්මිං තස්මිං ඨානෙ උපචාරං පරිච්ඡින්දිත්වා කතා හොන්ති, එකූපචාරට්ඨානෙයෙව ආපත්ති.
Yaṃ pana andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘aparikkhitte pamukhe anāpattīti bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāya kathina’’nti vuttaṃ, taṃ andhakaraṭṭhe pāṭekkasannivesā ekacchadanā gabbhapāḷiyo sandhāya vuttaṃ. Yañca tattha ‘‘bhūmiyaṃ vinā jagatiyā’’ti vuttaṃ, taṃ neva aṭṭhakathāsu atthi; na pāḷiyā sameti. Dasahatthubbedhāpi hi jagati parikkhepasaṅkhyaṃ na gacchati. Tasmā yampi tattha dutiyasikkhāpade jagatiyā pamāṇaṃ vatvā ‘‘etaṃ ekūpacāraṃ paricchannaṃ nāma hotī’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ. Yepi ekasāladvisālatisālacatussālasannivesā mahāpāsādā ekasmiṃ okāse pāde dhovitvā paviṭṭhena sakkā honti sabbattha anuparigantuṃ , tesupi sahaseyyāpattiyā na muccati. Sace tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne upacāraṃ paricchinditvā katā honti, ekūpacāraṭṭhāneyeva āpatti.
ද්වීහි ද්වාරෙහි යුත්තස්ස සුධාඡදනමණ්ඩපස්ස මජ්ඣෙ පාකාරං කරොන්ති, එකෙන ද්වාරෙන පවිසිත්වා එකස්මිං පරිච්ඡෙදෙ අනුපසම්පන්නො සයති, එකස්මිං භික්ඛු, අනාපත්ති. පාකාරෙ ගොධාදීනං පවිසනමත්තම්පි ඡිද්දං හොති, එකස්මිඤ්ච පරිච්ඡෙදෙ ගොධා සයන්ති, අනාපත්තියෙව. න හි ඡිද්දෙන ගෙහං එකූපචාරං නාම හොති. සචෙ පාකාරමජ්ඣෙ ඡින්දිත්වා ද්වාරං යොජෙන්ති, එකූපචාරතාය ආපත්ති. තං ද්වාරං කවාටෙන පිදහිත්වා සයන්ති, ආපත්තියෙව. න හි ද්වාරපිදහනෙන ගෙහං නානූපචාරං නාම හොති, ද්වාරං වා අද්වාරං. කවාටඤ්හි සංවරණවිවරණෙහි යථාසුඛං වළඤ්ජනත්ථාය කතං, න වළඤ්ජනූපච්ඡෙදනත්ථාය. සචෙ පන තං ද්වාරං පුන ඉට්ඨකාහි පිදහන්ති, අද්වාරං හොති, පුරිමෙ නානූපචාරභාවෙයෙව තිට්ඨති. දීඝපමුඛං චෙතියඝරං හොති. එකං කවාටං අන්තො, එකං බහි, ද්වින්නං කවාටානං අන්තරෙ අනුපසම්පන්නො අන්තොචෙතියඝරෙ සයන්තස්ස ආපත්තිං කරොති, එකූපචාරත්තා.
Dvīhi dvārehi yuttassa sudhāchadanamaṇḍapassa majjhe pākāraṃ karonti, ekena dvārena pavisitvā ekasmiṃ paricchede anupasampanno sayati, ekasmiṃ bhikkhu, anāpatti. Pākāre godhādīnaṃ pavisanamattampi chiddaṃ hoti, ekasmiñca paricchede godhā sayanti, anāpattiyeva. Na hi chiddena gehaṃ ekūpacāraṃ nāma hoti. Sace pākāramajjhe chinditvā dvāraṃ yojenti, ekūpacāratāya āpatti. Taṃ dvāraṃ kavāṭena pidahitvā sayanti, āpattiyeva. Na hi dvārapidahanena gehaṃ nānūpacāraṃ nāma hoti, dvāraṃ vā advāraṃ. Kavāṭañhi saṃvaraṇavivaraṇehi yathāsukhaṃ vaḷañjanatthāya kataṃ, na vaḷañjanūpacchedanatthāya. Sace pana taṃ dvāraṃ puna iṭṭhakāhi pidahanti, advāraṃ hoti, purime nānūpacārabhāveyeva tiṭṭhati. Dīghapamukhaṃ cetiyagharaṃ hoti. Ekaṃ kavāṭaṃ anto, ekaṃ bahi, dvinnaṃ kavāṭānaṃ antare anupasampanno antocetiyaghare sayantassa āpattiṃ karoti, ekūpacārattā.
තත්ර යස්ස ‘‘සියා අයං එකූපචාරනානූපචාරතා නාම උදොසිතසික්ඛාපදෙ වුත්තා, ඉධ පන ‘සෙය්යා නාම සබ්බච්ඡන්නා සබ්බපරිච්ඡන්නා යෙභුය්යෙන ඡන්නා යෙභුය්යෙන පරිච්ඡන්නා’ති එත්තකමෙව වුත්තං, පිහිතද්වාරො ච ගබ්භො සබ්බපරිච්ඡන්නොව හොති. තස්මා තත්ථ අන්තො සයිතෙනෙව සද්ධිං ආපත්ති, බහි සයිතෙන අනාපත්තී’’ති. සො එවං වත්තබ්බො – ‘‘අපිහිතද්වාරෙ පන කස්මා බහි සයිතෙන ආපත්තී’’ති? පමුඛස්ස ගබ්භෙන සද්ධිං සබ්බච්ඡන්නත්තා. ‘‘කිං පන ගබ්භෙ පිහිතෙ ඡදනං විද්ධස්තං හොතී’’ති? න විද්ධස්තං, ගබ්භෙන සද්ධිං පමුඛස්ස සබ්බපරිච්ඡන්නතා න හොති. ‘‘කිං පරික්ඛෙපො විද්ධස්තො’’ති? අද්ධා වක්ඛති ‘‘න විද්ධස්තො, කවාටෙන උපචාරො පරිච්ඡන්නො’’ති. එවං දූරම්පි ගන්ත්වා පුන එකූපචාරනානූපචාරතංයෙව පච්චාගමිස්සති.
Tatra yassa ‘‘siyā ayaṃ ekūpacāranānūpacāratā nāma udositasikkhāpade vuttā, idha pana ‘seyyā nāma sabbacchannā sabbaparicchannā yebhuyyena channā yebhuyyena paricchannā’ti ettakameva vuttaṃ, pihitadvāro ca gabbho sabbaparicchannova hoti. Tasmā tattha anto sayiteneva saddhiṃ āpatti, bahi sayitena anāpattī’’ti. So evaṃ vattabbo – ‘‘apihitadvāre pana kasmā bahi sayitena āpattī’’ti? Pamukhassa gabbhena saddhiṃ sabbacchannattā. ‘‘Kiṃ pana gabbhe pihite chadanaṃ viddhastaṃ hotī’’ti? Na viddhastaṃ, gabbhena saddhiṃ pamukhassa sabbaparicchannatā na hoti. ‘‘Kiṃ parikkhepo viddhasto’’ti? Addhā vakkhati ‘‘na viddhasto, kavāṭena upacāro paricchanno’’ti. Evaṃ dūrampi gantvā puna ekūpacāranānūpacārataṃyeva paccāgamissati.
අපිච යදි බ්යඤ්ජනමත්තෙයෙව අත්ථො සුවිඤ්ඤෙය්යො සියා, සබ්බච්ඡන්නාති වචනතො පඤ්චන්නං අඤ්ඤතරෙන ඡදනෙන ඡන්නා එව සෙය්යා සියා, න අඤ්ඤෙන. එවඤ්ච සති පදරච්ඡන්නාදීසු අනාපත්ති සියා. තතො යදත්ථං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, ස්වෙව අත්ථො පරිහායෙය්ය . පරිහායතු වා මා වා, කථං අවුත්තං ගහෙතබ්බන්ති; කො වා වදති ‘‘අවුත්තං ගහෙතබ්බ’’න්ති? වුත්තඤ්හෙතං අනියතෙසු – ‘‘පටිච්ඡන්නං නාම ආසනං කුට්ටෙන වා කවාටෙන වා කිලඤ්ජෙන වා සාණිපාකාරෙන වා රුක්ඛෙන වා ථම්භෙන වා කොට්ඨලිකාය වා යෙන කෙනචි පටිච්ඡන්නං හොතී’’ති. තස්මා යථා තත්ථ යෙන කෙනචි පටිච්ඡන්නං පටිච්ඡන්නමෙව, එවමිධාපි ගහෙතබ්බං. තස්මා සෙනාසනං ඛුද්දකං වා හොතු මහන්තං වා අඤ්ඤෙන සද්ධිං සම්බද්ධං වා අසම්බද්ධං වා දීඝං වා වට්ටං වා චතුරස්සං වා එකභූමකං වා, අනෙකභූමකං වා, යං යං එකූපචාරං සබ්බත්ථ යෙන කෙනචි පටිච්ඡාදනෙන සබ්බච්ඡන්නෙ සබ්බපරිච්ඡන්නෙ යෙභුය්යෙන වා ඡන්නෙ යෙභුය්යෙන වා පරිච්ඡන්නෙ සහසෙය්යාපත්ති හොතීති.
Apica yadi byañjanamatteyeva attho suviññeyyo siyā, sabbacchannāti vacanato pañcannaṃ aññatarena chadanena channā eva seyyā siyā, na aññena. Evañca sati padaracchannādīsu anāpatti siyā. Tato yadatthaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, sveva attho parihāyeyya . Parihāyatu vā mā vā, kathaṃ avuttaṃ gahetabbanti; ko vā vadati ‘‘avuttaṃ gahetabba’’nti? Vuttañhetaṃ aniyatesu – ‘‘paṭicchannaṃ nāma āsanaṃ kuṭṭena vā kavāṭena vā kilañjena vā sāṇipākārena vā rukkhena vā thambhena vā koṭṭhalikāya vā yena kenaci paṭicchannaṃ hotī’’ti. Tasmā yathā tattha yena kenaci paṭicchannaṃ paṭicchannameva, evamidhāpi gahetabbaṃ. Tasmā senāsanaṃ khuddakaṃ vā hotu mahantaṃ vā aññena saddhiṃ sambaddhaṃ vā asambaddhaṃ vā dīghaṃ vā vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā ekabhūmakaṃ vā, anekabhūmakaṃ vā, yaṃ yaṃ ekūpacāraṃ sabbattha yena kenaci paṭicchādanena sabbacchanne sabbaparicchanne yebhuyyena vā channe yebhuyyena vā paricchanne sahaseyyāpatti hotīti.
53. උපඩ්ඪච්ඡන්නෙ උපඩ්ඪපරිච්ඡන්නෙ ආපත්ති දුක්කටස්සාති එත්ථ සබ්බච්ඡන්නෙ උපඩ්ඪපරිච්ඡන්නෙති එවමාදීසුපි මහාපච්චරියං දුක්කටමෙවාති වුත්තං. මහාඅට්ඨකථායං පන ‘‘සබ්බච්ඡන්නෙ යෙභුය්යෙනපරිච්ඡන්නෙ පාචිත්තියං, සබ්බච්ඡන්නෙ උපඩ්ඪපරිච්ඡන්නෙ පාචිත්තියං, යෙභුය්යෙනඡන්නෙ උපඩ්ඪපරිච්ඡන්නෙ පාචිත්තියං, සබ්බපරිච්ඡන්නෙ යෙභුය්යෙනඡන්නෙ පාචිත්තියං, සබ්බපරිඡන්නෙ උපඩ්ඪච්ඡන්නෙ පාචිත්තියං, යෙභුය්යෙනපරිච්ඡන්නෙ උපඩ්ඪච්ඡන්නෙ පාචිත්තියං, පාළියං වුත්තපාචිත්තියෙන සද්ධිං සත්ත පාචිත්තියානී’’ති වුත්තං. ‘‘සබ්බච්ඡන්නෙ චූළකපරිච්ඡන්නෙ දුක්කටං, යෙභුය්යෙනඡන්නෙ චූළකපරිච්ඡන්නෙ දුක්කටං, සබ්බපරිච්ඡන්නෙ චූළකච්ඡන්නෙ දුක්කටං, යෙභුය්යෙනපරිච්ඡන්නෙ චූළකච්ඡන්නෙ දුක්කටං, පාළියං දුක්කටෙන සහ පඤ්ච දුක්කටානී’’ති වුත්තං.
53.Upaḍḍhacchanne upaḍḍhaparicchanne āpatti dukkaṭassāti ettha sabbacchanne upaḍḍhaparicchanneti evamādīsupi mahāpaccariyaṃ dukkaṭamevāti vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sabbacchanne yebhuyyenaparicchanne pācittiyaṃ, sabbacchanne upaḍḍhaparicchanne pācittiyaṃ, yebhuyyenachanne upaḍḍhaparicchanne pācittiyaṃ, sabbaparicchanne yebhuyyenachanne pācittiyaṃ, sabbaparichanne upaḍḍhacchanne pācittiyaṃ, yebhuyyenaparicchanne upaḍḍhacchanne pācittiyaṃ, pāḷiyaṃ vuttapācittiyena saddhiṃ satta pācittiyānī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sabbacchanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyenachanne cūḷakaparicchanne dukkaṭaṃ, sabbaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, yebhuyyenaparicchanne cūḷakacchanne dukkaṭaṃ, pāḷiyaṃ dukkaṭena saha pañca dukkaṭānī’’ti vuttaṃ.
‘‘උපඩ්ඪච්ඡන්නෙ චූළකපරිච්ඡන්නෙ අනාපත්ති, උපඩ්ඪපරිච්ඡන්නෙ චූළකච්ඡන්නෙ අනාපත්ති, චූළකච්ඡන්නෙ චූළකපරිච්ඡන්නෙ අනාපත්ති, සබ්බච්ඡන්නෙ සබ්බඅපරිච්ඡන්නෙති ච එත්ථ සෙනම්බමණ්ඩපවණ්ණං හොතී’’ති වුත්තං. ඉමිනාපෙතං වෙදිතබ්බං – ‘‘යථා ජගති පරික්ඛෙපසඞ්ඛය න ගච්ඡතී’’ති. සෙසං උත්තානත්ථමෙව.
‘‘Upaḍḍhacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, upaḍḍhaparicchanne cūḷakacchanne anāpatti, cūḷakacchanne cūḷakaparicchanne anāpatti, sabbacchanne sabbaaparicchanneti ca ettha senambamaṇḍapavaṇṇaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Imināpetaṃ veditabbaṃ – ‘‘yathā jagati parikkhepasaṅkhaya na gacchatī’’ti. Sesaṃ uttānatthameva.
එළකලොමසමුට්ඨානං – කායතො ච කායචිත්තතො ච සමුට්ඨාති, කිරියං, නොසඤ්ඤාවිමොක්ඛං, අචිත්තකං, පණ්ණත්තිවජ්ජං, කායකම්මං, තිචිත්තං, තිවෙදනන්ති.
Eḷakalomasamuṭṭhānaṃ – kāyato ca kāyacittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
සහසෙය්යසික්ඛාපදං පඤ්චමං.
Sahaseyyasikkhāpadaṃ pañcamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්ග • Mahāvibhaṅga / 1. මුසාවාදවග්ගො • 1. Musāvādavaggo
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 5. සහසෙය්යසික්ඛාපදවණ්ණනා • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 5. පඨමසහසෙය්යසික්ඛාපදවණ්ණනා • 5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 5. සහසෙය්යසික්ඛාපදවණ්ණනා • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 5. සහසෙය්යසික්ඛාපදං • 5. Sahaseyyasikkhāpadaṃ