| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
5. සහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
50-51. පඤ්‌චමෙ තත්‍රිදං නිදස්‌සනන්‌ති සෙසො. දිරත්‌තතිරත්‌තන්‌ති එත්‌ථ දිරත්‌තග්‌ගහණං වචනාලඞ්‌කාරත්‌ථං, නිරන්‌තරං තිස්‌සොව රත්‌තියො වසිත්‌වා චතුත්‌ථදිවසාදීසු සයන්‌තස්‌සෙව ආපත්‌ති, න එකන්‌තරිකාදිවසෙන සයන්‌තස්‌සාති දස්‌සනත්‌ථම්‌පීති දට්‌ඨබ්‌බං. දිරත්‌තවිසිට්‌ඨඤ්‌හි තිරත්‌තං වුච්‌චමානං, තෙන අනන්‌තරිකමෙව තිරත්‌තං දීපෙතීති. පඤ්‌චහි ඡදනෙහීති ඉට්‌ඨකසිලාසුධාතිණපණ්‌ණෙහි. වාචුග්‌ගතවසෙනාති පගුණවසෙන. දියඩ්‌ඪහත්‌ථුබ්‌බෙධො වඩ්‌ඪකීහත්‌ථෙන ගහෙතබ්‌බො. එකූපචාරො එකෙන මග්‌ගෙන පවිසිත්‌වා අබ්‌භොකාසං අනුක්‌කමිත්‌වා සබ්‌බත්‌ථ අනුපරිගමනයොග්‌ගො, එතං බහුද්‌වාරම්‌පි එකූපචාරොව. තත්‌ථ පන කුට්‌ටාදීහි රුන්‌ධිත්‌වා විසුං ද්‌වාරං යොජෙන්‌ති, නානූපචාරො හොති. සචෙ පන රුන්‌ධති එව, විසුං ද්‌වාරං න යොජෙන්‌ති, ‘‘එතම්‌පි එකූපචාරමෙව මත්‌තිකාදීහි පිහිතද්‌වාරො විය ගබ්‌භො’’ති ගහෙතබ්‌බං. අඤ්‌ඤථා ගබ්‌භෙ පවිසිත්‌වා පමුඛාදීසු නිපන්‌නානුපසම්‌පන්‌නෙහි සහසෙය්‍යාපරිමුත්‌තියා ගබ්‌භද්‌වාරං මත්‌තිකාදීහි පිදහාපෙත්‌වා උට්‌ඨිතෙ අරුණෙ විවරාපෙන්‌තස්‌සපි අනාපත්‌ති භවෙය්‍යාති.
50-51. Pañcame tatridaṃ nidassananti seso. Dirattatirattanti ettha dirattaggahaṇaṃ vacanālaṅkāratthaṃ, nirantaraṃ tissova rattiyo vasitvā catutthadivasādīsu sayantasseva āpatti, na ekantarikādivasena sayantassāti dassanatthampīti daṭṭhabbaṃ. Dirattavisiṭṭhañhi tirattaṃ vuccamānaṃ, tena anantarikameva tirattaṃ dīpetīti. Pañcahi chadanehīti iṭṭhakasilāsudhātiṇapaṇṇehi. Vācuggatavasenāti paguṇavasena. Diyaḍḍhahatthubbedho vaḍḍhakīhatthena gahetabbo. Ekūpacāro ekena maggena pavisitvā abbhokāsaṃ anukkamitvā sabbattha anuparigamanayoggo, etaṃ bahudvārampi ekūpacārova. Tattha pana kuṭṭādīhi rundhitvā visuṃ dvāraṃ yojenti, nānūpacāro hoti. Sace pana rundhati eva, visuṃ dvāraṃ na yojenti, ‘‘etampi ekūpacārameva mattikādīhi pihitadvāro viya gabbho’’ti gahetabbaṃ. Aññathā gabbhe pavisitvā pamukhādīsu nipannānupasampannehi sahaseyyāparimuttiyā gabbhadvāraṃ mattikādīhi pidahāpetvā uṭṭhite aruṇe vivarāpentassapi anāpatti bhaveyyāti.
තෙසං පයොගෙ පයොගෙ භික්‌ඛුස්‌ස ආපත්‌තීති එත්‌ථ කෙචි ‘‘අනුට්‌ඨහනෙන අකිරියසමුට්‌ඨානා ආපත්‌ති වුත්‌තා තස්‌මිං ඛණෙ සයන්‌තස්‌ස කිරියාභාවා. ඉදඤ්‌හි සික්‌ඛාපදං සියා කිරියාය සමුට්‌ඨාති, සියා අකිරියාය සමුට්‌ඨාති. කිරියාසමුට්‌ඨානතා චස්‌ස තබ්‌බහුලවසෙන වුත්‌තාති වදති. යථා චෙතං, එවං දිවාසයනම්‌පි. අනුට්‌ඨහනෙන, හි ද්‌වාරාසංවරණෙන චෙතං අකිරියසමඋට්‌ඨානම්‌පි හොතී’’ති වදන්‌ති. ඉදඤ්‌ච යුත්‌තං විය දිස්‌සති, වීමංසිත්‌වා ගහෙතබ්‌බං.
Tesaṃ payoge payoge bhikkhussa āpattīti ettha keci ‘‘anuṭṭhahanena akiriyasamuṭṭhānā āpatti vuttā tasmiṃ khaṇe sayantassa kiriyābhāvā. Idañhi sikkhāpadaṃ siyā kiriyāya samuṭṭhāti, siyā akiriyāya samuṭṭhāti. Kiriyāsamuṭṭhānatā cassa tabbahulavasena vuttāti vadati. Yathā cetaṃ, evaṃ divāsayanampi. Anuṭṭhahanena, hi dvārāsaṃvaraṇena cetaṃ akiriyasamauṭṭhānampi hotī’’ti vadanti. Idañca yuttaṃ viya dissati, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
‘‘උපරිමතලෙන සද්‌ධිං අසම්‌බද්‌ධභිත්‌තිකස්‌සා’’ති ඉදං සම්‌බද්‌ධභිත්‌තිකෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථීති දස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං. උපරිමතලෙ සයිතස්‌ස සඞ්‌කා එව නත්‌ථීති ‘‘හෙට්‌ඨාපාසාදෙ’’තිආදි වුත්‌තං. නානූපචාරෙති බහි නිස්‌සෙණියා ආරොහණීයෙ.
‘‘Uparimatalenasaddhiṃ asambaddhabhittikassā’’ti idaṃ sambaddhabhittike vattabbameva natthīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Uparimatale sayitassa saṅkā eva natthīti ‘‘heṭṭhāpāsāde’’tiādi vuttaṃ. Nānūpacāreti bahi nisseṇiyā ārohaṇīye.
සභාසඞ්‌ඛෙපෙනාති සභාකාරෙන. ‘‘අඩ්‌ඪකුට්‌ටකෙ’’ති ඉමිනා සණ්‌ඨානං දස්‌සෙති. යත්‌ථ තීසු ද්‌වීසු වා පස්‌සෙසු භිත්‌තියො බද්‌ධා, ඡදනං වා අසම්‌පත්‌තා අඩ්‌ඪභිත්‌ති, ඉදං අඩ්‌ඪකුට්‌ටකං නාම. වාළසඞ්‌ඝාටො නාම පරික්‌ඛෙපස්‌ස අන්‌තො ථම්‌භාදීනං උපරි වාළරූපෙහි කතසඞ්‌ඝාටො. පරික්‌ඛෙපස්‌ස බහිගතෙති එත්‌ථ යස්‌මිං පස්‌සෙ පරික්‌ඛෙපො නත්‌ථි, තත්‌ථ සචෙ භූමිතො වත්‌ථු උච්‌චං හොති, උභතො උච්‌චවත්‌ථුතො හෙට්‌ඨා භූමියං නිබ්‌බකොසබ්‌භන්‌තරෙපි අනාපත්‌ති එව තත්‌ථ සෙනාසනවොහාරාභාවතො. අථ වත්‌ථු නීචං භූමිසමමෙව සෙනාසනස්‌ස හෙට්‌ඨිමතලෙ තිට්‌ඨති, තත්‌ථ පරික්‌ඛෙපරහිතදිසාය නිබ්‌බකොසබ්‌භන්‌තරෙ සබ්‌බත්‌ථ ආපත්‌ති හොති, පරිච්‌ඡෙදාභාවතො පරික්‌ඛෙපස්‌ස බහි එව අනාපත්‌තීති දට්‌ඨබ්‌බං. පරිමණ්‌ඩලං වාතිආදි මජ්‌ඣෙ උදකපතනත්‌ථාය ආකාසඞ්‌ගණවන්‌තං සෙනාසනං සන්‌ධාය වුත්‌තං. තත්‌ථ අපරිච්‌ඡින්‌නගබ්‌භූපචාරෙති එකෙකගබ්‌භස්‌ස ද්‌වීසු පස්‌සෙසු පමුඛෙන ගමනං පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා දියඩ්‌ඪහත්‌ථුබ්‌බෙධතො අනූනං කුට්‌ටං කත්‌වා ආකාසඞ්‌ගණෙන පවෙසං කරොන්‌ති, එවං අකතොති අත්‌ථො. ගබ්‌භපරික්‌ඛෙපොති චතුරස්‌සපාසාදාදීසු සමන්‌තා ඨිතගබ්‌භභිත්‌තියො සන්‌ධාය වුත්‌තං.
Sabhāsaṅkhepenāti sabhākārena. ‘‘Aḍḍhakuṭṭake’’ti iminā saṇṭhānaṃ dasseti. Yattha tīsu dvīsu vā passesu bhittiyo baddhā, chadanaṃ vā asampattā aḍḍhabhitti, idaṃ aḍḍhakuṭṭakaṃ nāma. Vāḷasaṅghāṭo nāma parikkhepassa anto thambhādīnaṃ upari vāḷarūpehi katasaṅghāṭo. Parikkhepassa bahigateti ettha yasmiṃ passe parikkhepo natthi, tattha sace bhūmito vatthu uccaṃ hoti, ubhato uccavatthuto heṭṭhā bhūmiyaṃ nibbakosabbhantarepi anāpatti eva tattha senāsanavohārābhāvato. Atha vatthu nīcaṃ bhūmisamameva senāsanassa heṭṭhimatale tiṭṭhati, tattha parikkheparahitadisāya nibbakosabbhantare sabbattha āpatti hoti, paricchedābhāvato parikkhepassa bahi eva anāpattīti daṭṭhabbaṃ. Parimaṇḍalaṃ vātiādi majjhe udakapatanatthāya ākāsaṅgaṇavantaṃ senāsanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha aparicchinnagabbhūpacāreti ekekagabbhassa dvīsu passesu pamukhena gamanaṃ paricchinditvā diyaḍḍhahatthubbedhato anūnaṃ kuṭṭaṃ katvā ākāsaṅgaṇena pavesaṃ karonti, evaṃ akatoti attho. Gabbhaparikkhepoti caturassapāsādādīsu samantā ṭhitagabbhabhittiyo sandhāya vuttaṃ.
පාටෙක්‌කසන්‌නිවෙසාති එකෙකදිසාය ගබ්‌භපාළියො ඉතරදිසාසු ගබ්‌භපාළීනං අභාවෙන, භාවෙපි වා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤභිත්‌තිච්‌ඡදනෙහි අසම්‌බන්‌ධතාය පාටෙක්‌කසන්‌නිවෙසා නාම වුච්‌චති. තං…පෙ.… සන්‌ධාය වුත්‌තන්‌ති තත්‌ථ පාචිත්‌තියෙන අනාපත්‌තීති වුත්‌තං, න දුක්‌කටෙන. තාදිසාය හි ගබ්‌භපාළියා පමුඛං තීසු දිසාසු භිත්‌තීනං අභාවෙන එකදිසාය ගබ්‌භභිත්‌තිමත්‌තෙන සබ්‌බච්‌ඡන්‌නං චූළපරිච්‌ඡන්‌නං නාම හොති. තස්‌මා දුක්‌කටමෙව. යදි පන තස්‌ස පමුඛස්‌ස ඉතරදිසාසුපි එකිස්‌සං, සබ්‌බාසු වා භිත්‌තිං කරොන්‌ති, තදා සබ්‌බච්‌ඡන්‌නඋපඩ්‌ඪපරිච්‌ඡන්‌නාදිභාවතො පාචිත්‌තියමෙව හොතීති දට්‌ඨබ්‌බං. භූමියං විනා ජගතියා පමුඛං සන්‌ධායාති එත්‌ථ උච්‌චවත්‌ථුං අකත්‌වා භූමියං කතගෙහස්‌ස පමුඛං සන්‌ධාය අපරික්‌ඛිත්‌තෙ පාචිත්‌තියෙන අනාපත්‌තීති ඉදං කථිතං . උච්‌චවත්‌ථුකං චෙ පමුඛං හොති, තෙන වත්‌ථුනා පරික්‌ඛිත්‌තසඞ්‌ඛ්‍යමෙව පමුඛං ගච්‌ඡතීති අධිප්‌පායො. තත්‌ථාති අන්‌ධකට්‌ඨකථායං. ජගතියා පමාණං වත්‌වාති පකතිභූමියා නිපන්‌නො යථා ජගතියා උපරි සයිතං න පස්‌සති, එවං උච්‌චාතිඋච්‌චවත්‌ථුස්‌ස උබ්‌බෙධප්‌පමාණං වත්‌වා. එකදිසාය උජුකමෙව දීඝං කත්‌වා සන්‌නිවෙසිතො පාසාදො එකසාලසන්‌නිවෙසො. ද්‌වීසු, තීසු වා චතූසුපි වා දිසාසු සිඞ්‌ඝාටකසණ්‌ඨානාදිවසෙන කතා ද්‌විසාලාදිසන්‌නිවෙසා වෙදිතබ්‌බා. සාලප්‌පභෙදදීපනමෙව චෙත්‌ථ පුරිමතො විසෙසොති. පරික්‌ඛෙපො විද්‌ධස්‌තොති පමුඛස්‌ස පරික්‌ඛෙපං සන්‌ධාය වදති.
Pāṭekkasannivesāti ekekadisāya gabbhapāḷiyo itaradisāsu gabbhapāḷīnaṃ abhāvena, bhāvepi vā aññamaññabhitticchadanehi asambandhatāya pāṭekkasannivesā nāma vuccati. Taṃ…pe… sandhāya vuttanti tattha pācittiyena anāpattīti vuttaṃ, na dukkaṭena. Tādisāya hi gabbhapāḷiyā pamukhaṃ tīsu disāsu bhittīnaṃ abhāvena ekadisāya gabbhabhittimattena sabbacchannaṃ cūḷaparicchannaṃ nāma hoti. Tasmā dukkaṭameva. Yadi pana tassa pamukhassa itaradisāsupi ekissaṃ, sabbāsu vā bhittiṃ karonti, tadā sabbacchannaupaḍḍhaparicchannādibhāvato pācittiyameva hotīti daṭṭhabbaṃ. Bhūmiyaṃ vinā jagatiyā pamukhaṃ sandhāyāti ettha uccavatthuṃ akatvā bhūmiyaṃ katagehassa pamukhaṃ sandhāya aparikkhitte pācittiyena anāpattīti idaṃ kathitaṃ . Uccavatthukaṃ ce pamukhaṃ hoti, tena vatthunā parikkhittasaṅkhyameva pamukhaṃ gacchatīti adhippāyo. Tatthāti andhakaṭṭhakathāyaṃ. Jagatiyā pamāṇaṃ vatvāti pakatibhūmiyā nipanno yathā jagatiyā upari sayitaṃ na passati, evaṃ uccātiuccavatthussa ubbedhappamāṇaṃ vatvā. Ekadisāya ujukameva dīghaṃ katvā sannivesito pāsādo ekasālasanniveso. Dvīsu, tīsu vā catūsupi vā disāsu siṅghāṭakasaṇṭhānādivasena katā dvisālādisannivesā veditabbā. Sālappabhedadīpanameva cettha purimato visesoti. Parikkhepo viddhastoti pamukhassa parikkhepaṃ sandhāya vadati.
53. උපඩ්‌ඪච්‌ඡන්‌නඋපඩ්‌ඪපරිච්‌ඡන්‌නං සෙනාසනං දුක්‌කටස්‌ස ආදිං වත්‌වා පාළියං දස්‌සිතත්‌තා තතො අධිකං සබ්‌බච්‌ඡන්‌නඋපඩ්‌ඪපරිච්‌ඡන්‌නාදිකම්‌පි සබ්‌බං පාළියං අවුත්‌තම්‌පි පාචිත්‌තියස්‌සෙව වත්‌ථුභාවෙන දස්‌සිතං සික්‌ඛාපදස්‌ස පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජත්‌තා, ගරුකෙ ඨාතබ්‌බතො චාති වෙදිතබ්‌බං. සත්‌ත පාචිත්‌තියානීති පාළියං වුත්‌තපාචිත්‌තියද්‌වයං සාමඤ්‌ඤතො එකත්‌තෙන ගහෙත්‌වා වුත්‌තං.
53. Upaḍḍhacchannaupaḍḍhaparicchannaṃ senāsanaṃ dukkaṭassa ādiṃ vatvā pāḷiyaṃ dassitattā tato adhikaṃ sabbacchannaupaḍḍhaparicchannādikampi sabbaṃ pāḷiyaṃ avuttampi pācittiyasseva vatthubhāvena dassitaṃ sikkhāpadassa paṇṇattivajjattā, garuke ṭhātabbato cāti veditabbaṃ. Satta pācittiyānīti pāḷiyaṃ vuttapācittiyadvayaṃ sāmaññato ekattena gahetvā vuttaṃ.
54. පාළියං ‘‘තතියාය රත්‌තියා පුරාරුණා නික්‌ඛමිත්‌වා පුන වසතී’’ති ඉදං උක්‌කට්‌ඨවසෙන වුත්‌තං, අනික්‌ඛමිත්‌වා පන පුරාරුණා උට්‌ඨහිත්‌වා අන්‌තොඡදනෙ නිසින්‌නස්‌සාපි පුනදිවසෙ සහසෙය්‍යෙන අනාපත්‌ති එව. සෙනම්‌බමණ්‌ඩපවණ්‌ණං හොතීති සීහළදීපෙ කිර උච්‌චවත්‌ථුකො සබ්‌බච්‌ඡන්‌නො සබ්‌බඅපරිච්‌ඡන්‌නො එවංනාමකො සන්‌නිපාතමණ්‌ඩපො අත්‌ථි, තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. එත්‌ථ චතුත්‌ථභාගො චූළකං, ද්‌වෙ භාගා උපඩ්‌ඪං, තීසු භාගෙසු ද්‌වෙ භාගා යෙභුය්‍යන්‌ති ඉමිනා නයෙන චූළකච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නතාදීනි වෙදිතබ්‌බානි. පාචිත්‌තියවත්‌ථුකසෙනාසනං, තත්‌ථ අනුපසම්‌පන්‌නෙන සහ නිපජ්‌ජනං, චතුත්‌ථදිවසෙ සූරියත්‌ථඞ්‌ගමනන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි.
54. Pāḷiyaṃ ‘‘tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasatī’’ti idaṃ ukkaṭṭhavasena vuttaṃ, anikkhamitvā pana purāruṇā uṭṭhahitvā antochadane nisinnassāpi punadivase sahaseyyena anāpatti eva. Senambamaṇḍapavaṇṇaṃ hotīti sīhaḷadīpe kira uccavatthuko sabbacchanno sabbaaparicchanno evaṃnāmako sannipātamaṇḍapo atthi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Ettha catutthabhāgo cūḷakaṃ, dve bhāgā upaḍḍhaṃ, tīsu bhāgesu dve bhāgā yebhuyyanti iminā nayena cūḷakacchannaparicchannatādīni veditabbāni. Pācittiyavatthukasenāsanaṃ, tattha anupasampannena saha nipajjanaṃ, catutthadivase sūriyatthaṅgamananti imānettha tīṇi aṅgāni.
සහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. මුසාවාදවග්‌ගො • 1. Musāvādavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 5. සහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 5. සහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Sahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 5. පඨමසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 5. සහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදං • 5. Sahaseyyasikkhāpadaṃ
