| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. រាជការាមវគ្គោ
2. Rājakārāmavaggo
១. សហស្សភិក្ខុនិសង្ឃសុត្តវណ្ណនា
1. Sahassabhikkhunisaṅghasuttavaṇṇanā
១០០៧. ទុតិយស្ស បឋមេ រាជការាមេតិ រញ្ញា ការិតត្តា ឯវំ លទ្ធនាមេ អារាមេ, តំ រញ្ញា បសេនទិកោសលេន កតំ។ បឋមពោធិយំ កិរ លាភគ្គយសគ្គបត្តំ សត្ថារំ ទិស្វា តិត្ថិយា ចិន្តយិំសុ – ‘‘សមណោ គោតមោ លាភគ្គយសគ្គបត្តោ, ន ខោ បនេស អញ្ញំ កិញ្ចិ សីលំ វា សមាធិំ វា និស្សាយ ឯវំ លាភគ្គយសគ្គបត្តោ។ ភូមិសីសំ បន តេន គហិតំ, សចេ មយម្បិ ជេតវនសមីបេ អារាមំ ការាបេតុំ សក្កុណេយ្យាម, លាភគ្គយសគ្គបត្តា ភវេយ្យាមា’’តិ។ តេ អត្តនោ អត្តនោ ឧបដ្ឋាកេ សមាទបេត្វា សតសហស្សមត្តេ កហាបណេ លភិត្វា តេ អាទាយ រញ្ញោ សន្តិកំ អគមំសុ។ រាជា ‘‘កិំ ឯត’’ន្តិ? បុច្ឆិ។ មយំ ជេតវនសមីបេ តិត្ថិយារាមំ ករោម, សចេ សមណោ គោតមោ វា សមណស្ស គោតមស្ស សាវកា វា អាគន្ត្វា វារេស្សន្តិ, វារេតុំ មា អទត្ថាតិ លញ្ជំ អទំសុ។ រាជា លញ្ជំ គហេត្វា ‘‘គច្ឆថ ការេថា’’តិ អាហ។
1007. Dutiyassa paṭhame rājakārāmeti raññā kāritattā evaṃ laddhanāme ārāme, taṃ raññā pasenadikosalena kataṃ. Paṭhamabodhiyaṃ kira lābhaggayasaggapattaṃ satthāraṃ disvā titthiyā cintayiṃsu – ‘‘samaṇo gotamo lābhaggayasaggapatto, na kho panesa aññaṃ kiñci sīlaṃ vā samādhiṃ vā nissāya evaṃ lābhaggayasaggapatto. Bhūmisīsaṃ pana tena gahitaṃ, sace mayampi jetavanasamīpe ārāmaṃ kārāpetuṃ sakkuṇeyyāma, lābhaggayasaggapattā bhaveyyāmā’’ti. Te attano attano upaṭṭhāke samādapetvā satasahassamatte kahāpaṇe labhitvā te ādāya rañño santikaṃ agamaṃsu. Rājā ‘‘kiṃ eta’’nti? Pucchi. Mayaṃ jetavanasamīpe titthiyārāmaṃ karoma, sace samaṇo gotamo vā samaṇassa gotamassa sāvakā vā āgantvā vāressanti, vāretuṃ mā adatthāti lañjaṃ adaṃsu. Rājā lañjaṃ gahetvā ‘‘gacchatha kārethā’’ti āha.
តេ គន្ត្វា, អត្តនោ ឧបដ្ឋាកេហិ ទព្ពសម្ភារេ អាហរាបេត្វា, ថម្ភុស្សាបនាទីនិ ករោន្តា, ឧច្ចាសទ្ទា មហាសទ្ទា ឯកកោលាហលំ អកំសុ។ សត្ថា គន្ធកុដិតោ និក្ខម្ម បមុខេ ឋត្វា ‘‘កេ បន តេ, អានន្ទ, ឧច្ចាសទ្ទា មហាសទ្ទា កេវដ្ដា មញ្ញេ មច្ឆវិលោបេ’’តិ?, បុច្ឆិ។ តិត្ថិយា, ភន្តេ , ជេតវនសមីបេ តិត្ថិយារាមំ ករោន្តីតិ។ អានន្ទ, ឥមេ សាសនេន បដិវិរុទ្ធា ភិក្ខុសង្ឃស្ស អផាសុវិហារំ ករិស្សន្តិ, រញ្ញោ អារោចេត្វា វារាបេហីតិ។
Te gantvā, attano upaṭṭhākehi dabbasambhāre āharāpetvā, thambhussāpanādīni karontā, uccāsaddā mahāsaddā ekakolāhalaṃ akaṃsu. Satthā gandhakuṭito nikkhamma pamukhe ṭhatvā ‘‘ke pana te, ānanda, uccāsaddā mahāsaddā kevaṭṭā maññe macchavilope’’ti?, Pucchi. Titthiyā, bhante , jetavanasamīpe titthiyārāmaṃ karontīti. Ānanda, ime sāsanena paṭiviruddhā bhikkhusaṅghassa aphāsuvihāraṃ karissanti, rañño ārocetvā vārāpehīti.
ថេរោ ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ គន្ត្វា រាជទ្វារេ អដ្ឋាសិ។ រញ្ញោ ‘‘ថេរា, ទេវ, អាគតា’’តិ និវេទយិំសុ។ រាជា លញ្ជស្ស គហិតត្តា ន និក្ខមិ។ ថេរា គន្ត្វា សត្ថុ អារោចយិំសុ។ សត្ថា សារិបុត្តមោគ្គល្លានេ បេសេសិ។ រាជា តេសម្បិ ទស្សនំ ន អទាសិ។ តេ អាគន្ត្វា សត្ថុ អារោចយិំសុ ‘‘ន, ភន្តេ, រាជា និក្ខន្តោ’’តិ។ សត្ថា តង្ខណំយេវ ព្យាកាសិ – ‘‘អត្តនោ រជ្ជេ ឋត្វា កាលំ កាតុំ ន លភិស្សតី’’តិ។
Thero bhikkhusaṅghena saddhiṃ gantvā rājadvāre aṭṭhāsi. Rañño ‘‘therā, deva, āgatā’’ti nivedayiṃsu. Rājā lañjassa gahitattā na nikkhami. Therā gantvā satthu ārocayiṃsu. Satthā sāriputtamoggallāne pesesi. Rājā tesampi dassanaṃ na adāsi. Te āgantvā satthu ārocayiṃsu ‘‘na, bhante, rājā nikkhanto’’ti. Satthā taṅkhaṇaṃyeva byākāsi – ‘‘attano rajje ṭhatvā kālaṃ kātuṃ na labhissatī’’ti.
ទុតិយទិវសេ ច សាមំយេវ ភិក្ខុសង្ឃបរិវារោ គន្ត្វា រាជទ្វារេ អដ្ឋាសិ។ រាជា ‘‘សត្ថា អាគតោ’’តិ សុត្វា និក្ខមិត្វា, និវេសនំ បវេសេត្វា, សារបល្លង្កេ និសីទាបេត្វា, យាគុខជ្ជកំ អទាសិ។ សត្ថា បរិភុត្តយាគុខាទនីយោ ‘‘យាវ ភត្តំ និដ្ឋាតិ, តាវ សត្ថុ សន្តិកេ និសីទិស្សាមី’’តិ អាគន្ត្វា និសិន្នំ រាជានំ ‘‘តយា, មហារាជ, ឥទំ នាម កត’’ន្តិ អវត្វា, ‘‘ការណេនេវ នំ សញ្ញាបេស្សាមី’’តិ ឥទំ អតីតការណំ អាហរិ – មហារាជ, បព្ពជិតេ នាម អញ្ញមញ្ញំ យុជ្ឈាបេតុំ ន វដ្ដតិ។ អតីតេបិ ឥសយោ អញ្ញមញ្ញំ យុជ្ឈាបេត្វា សហ រដ្ឋេន រាជា សមុទ្ទំ បវិដ្ឋោតិ។ កទា ភគវាតិ?
Dutiyadivase ca sāmaṃyeva bhikkhusaṅghaparivāro gantvā rājadvāre aṭṭhāsi. Rājā ‘‘satthā āgato’’ti sutvā nikkhamitvā, nivesanaṃ pavesetvā, sārapallaṅke nisīdāpetvā, yāgukhajjakaṃ adāsi. Satthā paribhuttayāgukhādanīyo ‘‘yāva bhattaṃ niṭṭhāti, tāva satthu santike nisīdissāmī’’ti āgantvā nisinnaṃ rājānaṃ ‘‘tayā, mahārāja, idaṃ nāma kata’’nti avatvā, ‘‘kāraṇeneva naṃ saññāpessāmī’’ti idaṃ atītakāraṇaṃ āhari – mahārāja, pabbajite nāma aññamaññaṃ yujjhāpetuṃ na vaṭṭati. Atītepi isayo aññamaññaṃ yujjhāpetvā saha raṭṭhena rājā samuddaṃ paviṭṭhoti. Kadā bhagavāti?
អតីតេ, មហារាជ, ភរុរដ្ឋេ ភរុរាជា នាម រជ្ជំ ការេតិ។ បញ្ចសតា បញ្ចសតា ទ្វេ ឥសិគណា បព្ពតបាទតោ លោណម្ពិលសេវនត្ថាយ ភរុនគរំ គន្ត្វា នគរស្ស អវិទូរេ ទ្វេ រុក្ខា អត្ថិ, បឋមំ អាគតោ ឥសិគណោ ឯកស្ស រុក្ខស្ស មូលេ និសីទិ, បច្ឆាគតោបិ ឯកស្សាតិ។ តេ យថាភិរន្តំ វិហរិត្វា បព្ពតបាទំ ឯវ អគមំសុ។ តេ បុន អាគច្ឆន្តាបិ អត្តនោ រុក្ខមូលេយេវ និសីទន្តិ។ អទ្ធានេ គច្ឆន្តេ ឯកោ រុក្ខោ សុក្ខិ, តស្មិំ សុក្ខេ អាគតា តាបសា ‘‘អយំ រុក្ខោ មហា, អម្ហាកម្បិ តេសម្បិ បហោស្សតី’’តិ ឥតរេសំ រុក្ខមូលស្ស ឯកបទេសេ និសីទិំសុ។ តេ បច្ឆា អាគច្ឆន្តា រុក្ខមូលំ អបវិសិត្វា ពហិ ឋិតាវ ‘‘កស្មា តុម្ហេ ឯត្ថ និសីទថា’’តិ អាហំសុ។ អាចរិយា អម្ហាកំ រុក្ខោ សុក្ខោ, អយំ រុក្ខោ មហា, តុម្ហេបិ បវិសថ, តុម្ហាកម្បិ អម្ហាកម្បិ បហោស្សតីតិ។ តេ ‘‘ន មយំ បវិសាម, និក្ខមថ តុម្ហេ’’តិ កថំ វឌ្ឍេត្វា ‘‘ន តុម្ហេ អត្តនោវ មនេន និក្ខមិស្សថា’’តិ ហត្ថាទីសុ គហេត្វា និក្កឌ្ឍិំសុ។ តេ ‘‘ហោតុ សិក្ខាបេស្សាម នេ’’តិ ឥទ្ធិយា សោវណ្ណមយានិ ទ្វេ ចក្កានិ រជតមយញ្ច អក្ខំ មាបេត្វា បវដ្ដេន្តា រាជទ្វារំ អគមិំសុ។ រញ្ញោ ‘‘ឯវរូបំ, ទេវ, តាបសា បណ្ណាការំ គហេត្វា ឋិតា’’តិ និវេទយិំសុ។ រាជា តុដ្ឋោ ‘‘បក្កោសថា’’តិ តេ បក្កោសាបេត្វា ‘‘មហាកម្មំ តុម្ហេហិ កតំ, អត្ថិ វោ កិញ្ចិ មយា កត្តព្ព’’ន្តិ អាហ។ អាម, មហារាជ, អម្ហាកំ និសិន្នដ្ឋានំ ឯករុក្ខមូលំ អត្ថិ, តំ អញ្ញេហិ ឥសីហិ គហិតំ, តំ នោ ទាបេហីតិ។ រាជា បុរិសេ បេសេត្វា តាបសេ និក្កឌ្ឍាបេសិ។
Atīte, mahārāja, bharuraṭṭhe bharurājā nāma rajjaṃ kāreti. Pañcasatā pañcasatā dve isigaṇā pabbatapādato loṇambilasevanatthāya bharunagaraṃ gantvā nagarassa avidūre dve rukkhā atthi, paṭhamaṃ āgato isigaṇo ekassa rukkhassa mūle nisīdi, pacchāgatopi ekassāti. Te yathābhirantaṃ viharitvā pabbatapādaṃ eva agamaṃsu. Te puna āgacchantāpi attano rukkhamūleyeva nisīdanti. Addhāne gacchante eko rukkho sukkhi, tasmiṃ sukkhe āgatā tāpasā ‘‘ayaṃ rukkho mahā, amhākampi tesampi pahossatī’’ti itaresaṃ rukkhamūlassa ekapadese nisīdiṃsu. Te pacchā āgacchantā rukkhamūlaṃ apavisitvā bahi ṭhitāva ‘‘kasmā tumhe ettha nisīdathā’’ti āhaṃsu. Ācariyā amhākaṃ rukkho sukkho, ayaṃ rukkho mahā, tumhepi pavisatha, tumhākampi amhākampi pahossatīti. Te ‘‘na mayaṃ pavisāma, nikkhamatha tumhe’’ti kathaṃ vaḍḍhetvā ‘‘na tumhe attanova manena nikkhamissathā’’ti hatthādīsu gahetvā nikkaḍḍhiṃsu. Te ‘‘hotu sikkhāpessāma ne’’ti iddhiyā sovaṇṇamayāni dve cakkāni rajatamayañca akkhaṃ māpetvā pavaṭṭentā rājadvāraṃ agamiṃsu. Rañño ‘‘evarūpaṃ, deva, tāpasā paṇṇākāraṃ gahetvā ṭhitā’’ti nivedayiṃsu. Rājā tuṭṭho ‘‘pakkosathā’’ti te pakkosāpetvā ‘‘mahākammaṃ tumhehi kataṃ, atthi vo kiñci mayā kattabba’’nti āha. Āma, mahārāja, amhākaṃ nisinnaṭṭhānaṃ ekarukkhamūlaṃ atthi, taṃ aññehi isīhi gahitaṃ, taṃ no dāpehīti. Rājā purise pesetvā tāpase nikkaḍḍhāpesi.
តេ ពហិ ឋិតា ‘‘កិំ នុ ខោ ទត្វា លភិំសូ’’តិ ឱលោកយមានា ‘‘ឥទំ នាមា’’តិ ទិស្វា ‘‘មយម្បិ លញ្ជំ ទត្វា បុន គណ្ហិស្សាមា’’តិ ឥទ្ធិយា សោវណ្ណមយំ រថបញ្ជរំ មាបេត្វា អាទាយ អគមំសុ។ រាជា ទិស្វា តុដ្ឋោ – ‘‘កិំ, ភន្តេ, កាតព្ព’’ន្តិ?, អាហ។ មហារាជ អម្ហាកំ រុក្ខមូលេ អញ្ញោ ឥសិគណោ និសិន្នោ, តំ នោ រុក្ខមូលំ ទាបេហីតិ។ រាជា បុរិសេ បេសេត្វា តេ និក្កឌ្ឍាបេសិ។ តាបសា អញ្ញមញ្ញំ កលហំ កត្វា, ‘‘អននុច្ឆវិកំ អម្ហេហិ កត’’ន្តិ វិប្បដិសារិនោ ហុត្វា បព្ពតបាទមេវ អគមំសុ។ តតោ ទេវតា ‘‘អយំ រាជា ទ្វិន្នំ ឥសិគណានំ ហត្ថតោ លញ្ជំ គហេត្វា អញ្ញមញ្ញំ កលហំ ការាបេសី’’តិ កុជ្ឈិត្វា មហាសមុទ្ទំ ឧព្ពដ្ដេត្វា តស្ស រញ្ញោ វិជិតំ យោជនសហស្សមត្តដ្ឋានំ សមុទ្ទមេវ អកំសូតិ។
Te bahi ṭhitā ‘‘kiṃ nu kho datvā labhiṃsū’’ti olokayamānā ‘‘idaṃ nāmā’’ti disvā ‘‘mayampi lañjaṃ datvā puna gaṇhissāmā’’ti iddhiyā sovaṇṇamayaṃ rathapañjaraṃ māpetvā ādāya agamaṃsu. Rājā disvā tuṭṭho – ‘‘kiṃ, bhante, kātabba’’nti?, Āha. Mahārāja amhākaṃ rukkhamūle añño isigaṇo nisinno, taṃ no rukkhamūlaṃ dāpehīti. Rājā purise pesetvā te nikkaḍḍhāpesi. Tāpasā aññamaññaṃ kalahaṃ katvā, ‘‘ananucchavikaṃ amhehi kata’’nti vippaṭisārino hutvā pabbatapādameva agamaṃsu. Tato devatā ‘‘ayaṃ rājā dvinnaṃ isigaṇānaṃ hatthato lañjaṃ gahetvā aññamaññaṃ kalahaṃ kārāpesī’’ti kujjhitvā mahāsamuddaṃ ubbaṭṭetvā tassa rañño vijitaṃ yojanasahassamattaṭṭhānaṃ samuddameva akaṃsūti.
‘‘ឥសីនមន្តរំ កត្វា, ភរុរាជាតិ មេ សុតំ;
‘‘Isīnamantaraṃ katvā, bharurājāti me sutaṃ;
ឧច្ឆិន្នោ សហ រដ្ឋេហិ, ស រាជា វិភវង្គតោ’’តិ។ (ជា. ១.២.១២៥) –
Ucchinno saha raṭṭhehi, sa rājā vibhavaṅgato’’ti. (jā. 1.2.125) –
ឯវំ ភគវតា ឥមស្មិំ អតីតេ ទស្សិតេ យស្មា ពុទ្ធានំ នាម កថា ឱកប្បនិយា ហោតិ, ‘‘តស្មា រាជា អត្តនោ កិរិយំ សល្លក្ខេត្វា អនុបធារេត្វា មយា អកត្តព្ពំ កម្មំ កត’’ន្តិ ‘‘គច្ឆថ, ភណេ, តិត្ថិយេ និក្កឌ្ឍថា’’តិ និក្កឌ្ឍាបេត្វា ចិន្តេសិ – ‘‘មយា ការិតោ វិហារោ នាម នត្ថិ, តស្មិំយេវ ឋានេ វិហារំ ការេស្សាមី’’តិ តេសំ ទព្ពសម្ភារេបិ អទត្វា វិហារំ ការេសិ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
Evaṃ bhagavatā imasmiṃ atīte dassite yasmā buddhānaṃ nāma kathā okappaniyā hoti, ‘‘tasmā rājā attano kiriyaṃ sallakkhetvā anupadhāretvā mayā akattabbaṃ kammaṃ kata’’nti ‘‘gacchatha, bhaṇe, titthiye nikkaḍḍhathā’’ti nikkaḍḍhāpetvā cintesi – ‘‘mayā kārito vihāro nāma natthi, tasmiṃyeva ṭhāne vihāraṃ kāressāmī’’ti tesaṃ dabbasambhārepi adatvā vihāraṃ kāresi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. សហស្សភិក្ខុនិសង្ឃសុត្តំ • 1. Sahassabhikkhunisaṅghasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១. សហស្សភិក្ខុនិសង្ឃសុត្តវណ្ណនា • 1. Sahassabhikkhunisaṅghasuttavaṇṇanā
