| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៨. សកលិកសុត្តវណ្ណនា
8. Sakalikasuttavaṇṇanā
៣៨. អដ្ឋមេ មទ្ទកុច្ឆិស្មិន្តិ ឯវំនាមកេ ឧយ្យានេ។ តញ្ហិ អជាតសត្តុម្ហិ កុច្ឆិគតេ តស្ស មាតរា – ‘‘អយំ មយ្ហំ កុច្ឆិគតោ គព្ភោ រញ្ញោ សត្តុ ភវិស្សតិ។ កិំ មេ ឥមិនា’’តិ? គព្ភបាតនត្ថំ កុច្ឆិ មទ្ទាបិតា។ តស្មា ‘‘មទ្ទកុច្ឆី’’តិ សង្ខំ គតំ។ មិគានំ បន អភយវាសត្ថាយ ទិន្នត្តា មិគទាយោតិ វុច្ចតិ។
38. Aṭṭhame maddakucchisminti evaṃnāmake uyyāne. Tañhi ajātasattumhi kucchigate tassa mātarā – ‘‘ayaṃ mayhaṃ kucchigato gabbho rañño sattu bhavissati. Kiṃ me iminā’’ti? Gabbhapātanatthaṃ kucchi maddāpitā. Tasmā ‘‘maddakucchī’’ti saṅkhaṃ gataṃ. Migānaṃ pana abhayavāsatthāya dinnattā migadāyoti vuccati.
តេន ខោ បន សមយេនាតិ ឯត្ថ អយំ អនុបុព្ពិកថា – ទេវទត្តោ ហិ អជាតសត្តុំ និស្សាយ ធនុគ្គហេ ច ធនបាលកញ្ច បយោជេត្វាបិ តថាគតស្ស ជីវិតន្តរាយំ កាតុំ អសក្កោន្តោ ‘‘សហត្ថេនេវ មារេស្សាមី’’តិ គិជ្ឈកូដបព្ពតំ អភិរុហិត្វា មហន្តំ កូដាគារប្បមាណំ សិលំ ឧក្ខិបិត្វា, ‘‘សមណោ គោតមោ ចុណ្ណវិចុណ្ណោ ហោតូ’’តិ បវិជ្ឈិ។ មហាថាមវា កិរេស បញ្ចន្នំ ហត្ថីនំ ពលំ ធារេតិ។ អដ្ឋានំ ខោ បនេតំ, យំ ពុទ្ធានំ បរូបក្កមេន ជីវិតន្តរាយោ ភវេយ្យាតិ តំ តថាគតស្ស សរីរាភិមុខំ អាគច្ឆន្តំ អាកាសេ អញ្ញា សិលា ឧដ្ឋហិត្វា សម្បដិច្ឆិ។ ទ្វិន្នំ សិលានំ សម្បហារេន មហន្តោ បាសាណស្ស សកលិកា ឧដ្ឋហិត្វា ភគវតោ បិដ្ឋិបាទបរិយន្តំ អភិហនិ, បាទោ មហាផរសុនា បហតោ វិយ សមុគ្គតលោហិតេន លាខារសមក្ខិតោ វិយ អហោសិ។ ភគវា ឧទ្ធំ ឧល្លោកេត្វា ទេវទត្តំ ឯតទវោច – ‘‘ពហុ តយា មោឃបុរិស, អបុញ្ញំ បសុតំ, យោ ត្វំ បទុដ្ឋចិត្តោ វធកចិត្តោ តថាគតស្ស លោហិតំ ឧប្បាទេសី’’តិ។ តតោ បដ្ឋាយ ភគវតោ អផាសុ ជាតំ។ ភិក្ខូ ចិន្តយិំសុ – ‘‘អយំ វិហារោ ឧជ្ជង្គលោ វិសមោ, ពហូនំ ខត្តិយាទីនញ្ចេវ បព្ពជិតានញ្ច អនោកាសោ’’តិ។ តេ តថាគតំ មញ្ចសិវិកាយ អាទាយ មទ្ទកុច្ឆិំ នយិំសុ។ តេន វុត្តំ – ‘‘តេន ខោ បន សមយេន ភគវតោ បាទោ សកលិកាយ ខតោ ហោតី’’តិ។
Tena kho pana samayenāti ettha ayaṃ anupubbikathā – devadatto hi ajātasattuṃ nissāya dhanuggahe ca dhanapālakañca payojetvāpi tathāgatassa jīvitantarāyaṃ kātuṃ asakkonto ‘‘sahattheneva māressāmī’’ti gijjhakūṭapabbataṃ abhiruhitvā mahantaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ silaṃ ukkhipitvā, ‘‘samaṇo gotamo cuṇṇavicuṇṇo hotū’’ti pavijjhi. Mahāthāmavā kiresa pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. Aṭṭhānaṃ kho panetaṃ, yaṃ buddhānaṃ parūpakkamena jīvitantarāyo bhaveyyāti taṃ tathāgatassa sarīrābhimukhaṃ āgacchantaṃ ākāse aññā silā uṭṭhahitvā sampaṭicchi. Dvinnaṃ silānaṃ sampahārena mahanto pāsāṇassa sakalikā uṭṭhahitvā bhagavato piṭṭhipādapariyantaṃ abhihani, pādo mahāpharasunā pahato viya samuggatalohitena lākhārasamakkhito viya ahosi. Bhagavā uddhaṃ ulloketvā devadattaṃ etadavoca – ‘‘bahu tayā moghapurisa, apuññaṃ pasutaṃ, yo tvaṃ paduṭṭhacitto vadhakacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādesī’’ti. Tato paṭṭhāya bhagavato aphāsu jātaṃ. Bhikkhū cintayiṃsu – ‘‘ayaṃ vihāro ujjaṅgalo visamo, bahūnaṃ khattiyādīnañceva pabbajitānañca anokāso’’ti. Te tathāgataṃ mañcasivikāya ādāya maddakucchiṃ nayiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavato pādo sakalikāya khato hotī’’ti.
ភុសាតិ ពលវតិយោ។ សុទន្តិ និបាតមត្តំ។ ទុក្ខន្តិ សុខបដិក្ខេបោ។ តិព្ពាតិ ពហលា។ ខរាតិ ផរុសា។ កដុកាតិ តិខិណា។ អសាតាតិ អមធុរា។ ន តាសុ មនោ អប្បេតិ, ន តា មនំ អប្បាយន្តិ វឌ្ឍេន្តីតិ អមនាបា។ សតោ សម្បជានោតិ វេទនាធិវាសនសតិសម្បជញ្ញេន សមន្នាគតោ ហុត្វា។ អវិហញ្ញមានោតិ អបីឡិយមានោ, សម្បរិវត្តសាយិតាយ វេទនានំ វសំ អគច្ឆន្តោ។
Bhusāti balavatiyo. Sudanti nipātamattaṃ. Dukkhanti sukhapaṭikkhepo. Tibbāti bahalā. Kharāti pharusā. Kaṭukāti tikhiṇā. Asātāti amadhurā. Na tāsu mano appeti, na tā manaṃ appāyanti vaḍḍhentīti amanāpā. Sato sampajānoti vedanādhivāsanasatisampajaññena samannāgato hutvā. Avihaññamānoti apīḷiyamāno, samparivattasāyitāya vedanānaṃ vasaṃ agacchanto.
សីហសេយ្យន្តិ ឯត្ថ កាមភោគិសេយ្យា, បេតសេយ្យា, សីហសេយ្យា, តថាគតសេយ្យាតិ ចតស្សោ សេយ្យា។ តត្ថ ‘‘យេភុយ្យេន, ភិក្ខវេ, កាមភោគី សត្តា វាមេន បស្សេន សេន្តី’’តិ អយំ កាមភោគិសេយ្យា។ តេសុ ហិ យេភុយ្យេន ទក្ខិណបស្សេន សយានោ នាម នត្ថិ។ ‘‘យេភុយ្យេន, ភិក្ខវេ, បេតា ឧត្តានា សេន្តី’’តិ អយំ បេតសេយ្យា។ អប្បមំសលោហិតត្តា ហិ អដ្ឋិសង្ឃាដជដិតា ឯកេន បស្សេន សយិតុំ ន សក្កោន្តិ, ឧត្តានាវ សេន្តិ។ ‘‘យេភុយ្យេន, ភិក្ខវេ, សីហោ មិគរាជា នង្គុដ្ឋំ អន្តរសត្ថិម្ហិ អនុបក្ខិបិត្វា ទក្ខិណេន បស្សេន សេតី’’តិ អយំ សីហសេយ្យា។ តេជុស្សទត្តា ហិ សីហោ មិគរាជា ទ្វេ បុរិមបាទេ ឯកស្មិំ, ‘បច្ឆិមបាទេ ឯកស្មិំ ឋានេ ឋបេត្វា នង្គុដ្ឋំ អន្តរសត្ថិម្ហិ បក្ខិបិត្វា បុរិមបាទបច្ឆិមបាទនង្គុដ្ឋានំ ឋិតោកាសំ សល្លក្ខេត្វា ទ្វិន្នំ បុរិមបាទានំ មត្ថកេ សីសំ ឋបេត្វា សយតិ, ទិវសម្បិ សយិត្វា បពុជ្ឈមានោ ន ឧត្រសន្តោ បពុជ្ឈតិ, សីសំ បន ឧក្ខិបិត្វា បុរិមបាទាទីនំ ឋិតោកាសំ សល្លក្ខេតិ’។ សចេ កិញ្ចិ ឋានំ វិជហិត្វា ឋិតំ ហោតិ, ‘‘នយិទំ តុយ្ហំ ជាតិយា, ន សូរភាវស្ស អនុរូប’’ន្តិ អនត្តមនោ ហុត្វា តត្ថេវ សយតិ, ន គោចរាយ បក្កមតិ។ អវិជហិត្វា ឋិតេ បន ‘‘តុយ្ហំ ជាតិយា ច សូរភាវស្ស ច អនុរូបមិទ’’ន្តិ ហដ្ឋតុដ្ឋោ ឧដ្ឋាយ សីហវិជម្ភិតំ វិជម្ភិត្វា កេសរភារំ វិធុនិត្វា តិក្ខត្តុំ សីហនាទំ នទិត្វា គោចរាយ បក្កមតិ។ ចតុត្ថជ្ឈានសេយ្យា បន ‘‘តថាគតសេយ្យា’’តិ វុច្ចតិ។ តាសុ ឥធ សីហសេយ្យា អាគតា។ អយញ្ហិ តេជុស្សទឥរិយាបថត្តា ឧត្តមសេយ្យា នាម។
Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā. Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī sattā vāmena passena sentī’’ti ayaṃ kāmabhogiseyyā. Tesu hi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi. ‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, petā uttānā sentī’’ti ayaṃ petaseyyā. Appamaṃsalohitattā hi aṭṭhisaṅghāṭajaṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva senti. ‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena setī’’ti ayaṃ sīhaseyyā. Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ, ‘pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati, divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrasanto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti’. Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati. Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati. Catutthajjhānaseyyā pana ‘‘tathāgataseyyā’’ti vuccati. Tāsu idha sīhaseyyā āgatā. Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma.
បាទេ បាទន្តិ ទក្ខិណបាទេ វាមបាទំ។ អច្ចាធាយាតិ អតិអាធាយ, ឦសកំ អតិក្កម្ម ឋបេត្វា ។ គោប្ផកេន ហិ គោប្ផកេ ជាណុនា វា ជាណុម្ហិ សង្ឃដ្ដិយមានេ អភិណ្ហំ វេទនា ឧប្បជ្ជតិ, ចិត្តំ ឯកគ្គំ ន ហោតិ, សេយ្យា អផាសុកា ហោតិ។ យថា ន សង្ឃដ្ដេតិ, ឯវំ អតិក្កម្ម ឋបិតេ វេទនា នុប្បជ្ជតិ, ចិត្តំ ឯកគ្គំ ហោតិ, សេយ្យា ផាសុ ហោតិ។ តស្មា ឯវំ និបជ្ជិ។ សតោ សម្បជានោតិ សយនបរិគ្គាហកសតិសម្បជញ្ញេន សមន្នាគតោ។ ‘‘ឧដ្ឋានសញ្ញ’’ន្តិ បនេត្ថ ន វុត្តំ, គិលានសេយ្យា ហេសា តថាគតស្ស។
Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ. Accādhāyāti atiādhāya, īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā . Gopphakena hi gopphake jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti. Yathā na saṅghaṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsu hoti. Tasmā evaṃ nipajji. Sato sampajānoti sayanapariggāhakasatisampajaññena samannāgato. ‘‘Uṭṭhānasañña’’nti panettha na vuttaṃ, gilānaseyyā hesā tathāgatassa.
សត្តសតាតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ សព្ពាបិ តា ទេវតា គិលានសេយ្យដ្ឋានំ អាគតា។ ឧទានំ ឧទានេសីតិ គិលានសេយ្យំ អាគតានំ ទោមនស្សេន ភវិតព្ពំ សិយា។ ឥមាសំ បន តថាគតស្ស វេទនាធិវាសនំ ទិស្វា, ‘‘អហោ ពុទ្ធានំ មហានុភាវតា! ឯវរូបាសុ នាម វេទនាសុ វត្តមានាសុ វិការមត្តម្បិ នត្ថិ, សិរីសយនេ អលង្ករិត្វា ឋបិតសុវណ្ណរូបកំ វិយ អនិញ្ជមានេន កាយេន និបន្នោ, ឥទានិស្ស អធិកតរំ មុខវណ្ណោ វិរោចតិ, អាភាសម្បន្នោ បុណ្ណចន្ទោ វិយ សម្បតិ វិកសិតំ វិយ ច អរវិន្ទំ អស្ស មុខំ សោភតិ, កាយេបិ វណ្ណាយតនំ ឥទានិ សុសម្មដ្ឋកញ្ចនំ វិយ វិប្បសីទតី’’តិ ឧទានំ ឧទបាទិ។
Sattasatāti imasmiṃ sutte sabbāpi tā devatā gilānaseyyaṭṭhānaṃ āgatā. Udānaṃ udānesīti gilānaseyyaṃ āgatānaṃ domanassena bhavitabbaṃ siyā. Imāsaṃ pana tathāgatassa vedanādhivāsanaṃ disvā, ‘‘aho buddhānaṃ mahānubhāvatā! Evarūpāsu nāma vedanāsu vattamānāsu vikāramattampi natthi, sirīsayane alaṅkaritvā ṭhapitasuvaṇṇarūpakaṃ viya aniñjamānena kāyena nipanno, idānissa adhikataraṃ mukhavaṇṇo virocati, ābhāsampanno puṇṇacando viya sampati vikasitaṃ viya ca aravindaṃ assa mukhaṃ sobhati, kāyepi vaṇṇāyatanaṃ idāni susammaṭṭhakañcanaṃ viya vippasīdatī’’ti udānaṃ udapādi.
នាគោ វត ភោតិ, ឯត្ថ ភោតិ ធម្មាលបនំ។ ពលវន្តដ្ឋេន នាគោ។ នាគវតាតិ នាគភាវេន។ សីហោ វតាតិអាទីសុ អសន្តាសនដ្ឋេន សីហោ។ ព្យត្តបរិចយដ្ឋេន ការណាការណជាននេន វា អាជានីយោ។ អប្បដិសមដ្ឋេន និសភោ។ គវសតជេដ្ឋកោ ហិ ឧសភោ, គវសហស្សជេដ្ឋកោ វសភោ, គវសតសហស្សជេដ្ឋកោ និសភោតិ វុច្ចតិ។ ភគវា បន អប្បដិសមដ្ឋេន អាសភំ ឋានំ បដិជានាតិ។ តេនេវត្ថេន ឥធ ‘‘និសភោ’’តិ វុត្តោ។ ធុរវាហដ្ឋេន ធោរយ្ហោ។ និព្ពិសេវនដ្ឋេន ទន្តោ។
Nāgovata bhoti, ettha bhoti dhammālapanaṃ. Balavantaṭṭhena nāgo. Nāgavatāti nāgabhāvena. Sīho vatātiādīsu asantāsanaṭṭhena sīho. Byattaparicayaṭṭhena kāraṇākāraṇajānanena vā ājānīyo. Appaṭisamaṭṭhena nisabho. Gavasatajeṭṭhako hi usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, gavasatasahassajeṭṭhako nisabhoti vuccati. Bhagavā pana appaṭisamaṭṭhena āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti. Tenevatthena idha ‘‘nisabho’’ti vutto. Dhuravāhaṭṭhena dhorayho. Nibbisevanaṭṭhena danto.
បស្សាតិ អនិយមិតាណត្តិ។ សមាធិន្តិ អរហត្តផលសមាធិំ។ សុវិមុត្តន្តិ ផលវិមុត្តិយា សុវិមុត្តំ។ រាគានុគតំ បន ចិត្តំ អភិនតំ នាម ហោតិ, ទោសានុគតំ អបនតំ។ តទុភយបដិក្ខេបេន ន ចាភិនតំ ន ចាបនតន្តិ អាហ។ ន ច សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិតគតន្តិ ន សសង្ខារេន សប្បយោគេន កិលេសេ និគ្គហេត្វា វារិតវតំ, កិលេសានំ បន ឆិន្នត្តា វតំ ផលសមាធិនា សមាហិតន្តិ អត្ថោ។ អតិក្កមិតព្ពន្តិ វិហេឋេតព្ពំ ឃដ្ដេតព្ពំ។ អទស្សនាតិ អញ្ញាណា។ អញ្ញាណី ហិ អន្ធពាលោវ ឯវរូបេ សត្ថរិ អបរជ្ឈេយ្យាតិ ទេវទត្តំ ឃដ្ដយមានា វទន្តិ។
Passāti aniyamitāṇatti. Samādhinti arahattaphalasamādhiṃ. Suvimuttanti phalavimuttiyā suvimuttaṃ. Rāgānugataṃ pana cittaṃ abhinataṃ nāma hoti, dosānugataṃ apanataṃ. Tadubhayapaṭikkhepena na cābhinataṃ na cāpanatanti āha. Na ca sasaṅkhāraniggayhavāritagatanti na sasaṅkhārena sappayogena kilese niggahetvā vāritavataṃ, kilesānaṃ pana chinnattā vataṃ phalasamādhinā samāhitanti attho. Atikkamitabbanti viheṭhetabbaṃ ghaṭṭetabbaṃ. Adassanāti aññāṇā. Aññāṇī hi andhabālova evarūpe satthari aparajjheyyāti devadattaṃ ghaṭṭayamānā vadanti.
បញ្ចវេទាតិ ឥតិហាសបញ្ចមានំ វេទានំ ធារកា។ សតំ សមន្តិ វស្សសតំ។ តបស្សីតិ តបនិស្សិតកា ហុត្វា។ ចរន្តិ ចរន្តា។ ន សម្មាវិមុត្តន្តិ សចេបិ ឯវរូបា ព្រាហ្មណា វស្សសតំ ចរន្តិ, ចិត្តញ្ច នេសំ សម្មា វិមុត្តំ ន ហោតិ។ ហីនត្តរូបា ន បារំ គមា តេតិ ហីនត្តសភាវា តេ និព្ពានង្គមា ន ហោន្តិ។ ‘‘ហីនត្ថរូបា’’តិបិ បាឋោ, ហីនត្ថជាតិកា បរិហីនត្ថាតិ អត្ថោ។ តណ្ហាធិបន្នាតិ តណ្ហាយ អជ្ឈោត្ថដា។ វតសីលពទ្ធាតិ អជវតកុក្កុរវតាទីហិ ច វតេហិ តាទិសេហេវ ច សីលេហិ ពទ្ធា។ លូខំ តបន្តិ បញ្ចាតបតាបនំ កណ្ដកសេយ្យាទិកំ តបំ។ ឥទានិ សា ទេវតា សាសនស្ស និយ្យានិកភាវំ កថេន្តី ន មានកាមស្សាតិអាទិមាហ។ តំ វុត្តត្ថមេវាតិ។ អដ្ឋមំ។
Pañcavedāti itihāsapañcamānaṃ vedānaṃ dhārakā. Sataṃ samanti vassasataṃ. Tapassīti tapanissitakā hutvā. Caranti carantā. Na sammāvimuttanti sacepi evarūpā brāhmaṇā vassasataṃ caranti, cittañca nesaṃ sammā vimuttaṃ na hoti. Hīnattarūpā na pāraṃ gamā teti hīnattasabhāvā te nibbānaṅgamā na honti. ‘‘Hīnattharūpā’’tipi pāṭho, hīnatthajātikā parihīnatthāti attho. Taṇhādhipannāti taṇhāya ajjhotthaṭā. Vatasīlabaddhāti ajavatakukkuravatādīhi ca vatehi tādiseheva ca sīlehi baddhā. Lūkhaṃ tapanti pañcātapatāpanaṃ kaṇṭakaseyyādikaṃ tapaṃ. Idāni sā devatā sāsanassa niyyānikabhāvaṃ kathentī na mānakāmassātiādimāha. Taṃ vuttatthamevāti. Aṭṭhamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៨. សកលិកសុត្តំ • 8. Sakalikasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៨. សកលិកសុត្តវណ្ណនា • 8. Sakalikasuttavaṇṇanā
