| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៨. សកលិកសុត្តវណ្ណនា
8. Sakalikasuttavaṇṇanā
៣៨. តន្តិ ឧយ្យានំ សង្ខំ គតន្តិ សម្ពន្ធោ។ ធនុនា សរេន គហន្តិ បោថយន្តិ ពាធេន្តីតិ ធនុគ្គហា។ តំ សម្បដិច្ឆីតិ តស្សា សិលាយ ហេដ្ឋាភាគេន ឧគ្គន្ត្វា សម្បដិច្ឆិ។ សត្ថុ បុញ្ញានុភាវេន ឧបហតត្តា សយម្បិ បរិបតន្តី វាតំ ឧបត្ថម្ភេតិ។ អភិហនិ សត្ថារា អនាវជ្ជិតត្តា។ តញ្ច ខោ កម្មផលវសេនាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ តតោ ឯវ តតោ បដ្ឋាយ ភគវតោ អផាសុ ជាតន្តិ ឯតេនបិ ឧបាទិណ្ណកសរីរេ នាម អនិដ្ឋាបិ សម្ផស្សកា បតន្តិ ឯវ តថារូបេន កម្មុនា កតោកាសេតិ ទស្សេតិ។ អយំ វិហារោតិ គិជ្ឈកូដវិហារោ។ ឧជ្ជង្គលោ ន កត្តព្ពបរោ។ វិសមោតិ ភូមិភាគវសេន វិសមោ។ សិវិកាការេន សជ្ជិតោ មញ្ចោ ឯវ មញ្ចសិវិកា។
38.Tanti uyyānaṃ saṅkhaṃ gatanti sambandho. Dhanunā sarena gahanti pothayanti bādhentīti dhanuggahā. Taṃ sampaṭicchīti tassā silāya heṭṭhābhāgena uggantvā sampaṭicchi. Satthu puññānubhāvena upahatattā sayampi paripatantī vātaṃ upatthambheti. Abhihani satthārā anāvajjitattā. Tañca kho kammaphalavasenāti daṭṭhabbaṃ. Tato eva tato paṭṭhāya bhagavato aphāsu jātanti etenapi upādiṇṇakasarīre nāma aniṭṭhāpi samphassakā patanti eva tathārūpena kammunā katokāseti dasseti. Ayaṃvihāroti gijjhakūṭavihāro. Ujjaṅgalo na kattabbaparo. Visamoti bhūmibhāgavasena visamo. Sivikākārena sajjito mañco eva mañcasivikā.
ភុសាតិ ទឡ្ហា។ ទុក្ខាតិ ទុក្ខមា ទុត្តិតិក្ខា។ ខរាតិ កក្កសា។ កដុកាតិ អនិដ្ឋា។ អសាតាតិ ន សាតា អប្បិយា។ ន អប្បេតីតិ ន ឧបេតិ។ ន អប្បាយន្តីតិ ន ខមន្តិ។ វេទនាធិវាសនខន្តិយា សតិសម្បជញ្ញយុត្តត្តា សព្ពសត្តដ្ឋិតាហារសមុទយវត្ថុជាតស្ស អាទីនវនិស្សរណានំ បគេវ សុប្បដិវិទិតត្តា យថា សមុទាចារោ ចិត្តំ នាភិភវតិ, ឯវំ សម្មទេវ ឧបដ្ឋាបិតសតិសម្បជញ្ញត្តា វុត្តំ ‘‘វេទនាធិវាសន…បេ.… ហុត្វា’’តិ។ អបីឡិយមានោតិ អពាធិយមានោ។ កាមំ អនិដ្ឋាយ វេទនាយ ផុដ្ឋោ តាយ អបីឡិយមានោ នាម នត្ថិ, បរិញ្ញាតវត្ថុកត្តា បន តស្សា វសេ អវត្តមានោ ‘‘អវិហញ្ញមានោ’’តិ វុត្តោ។ តេនាហ ‘‘សម្បរិវត្តសាយិតាយ វេទនានំ វសំ អគច្ឆន្តោ’’តិ។
Bhusāti daḷhā. Dukkhāti dukkhamā duttitikkhā. Kharāti kakkasā. Kaṭukāti aniṭṭhā. Asātāti na sātā appiyā. Na appetīti na upeti. Na appāyantīti na khamanti. Vedanādhivāsanakhantiyā satisampajaññayuttattā sabbasattaṭṭhitāhārasamudayavatthujātassa ādīnavanissaraṇānaṃ pageva suppaṭividitattā yathā samudācāro cittaṃ nābhibhavati, evaṃ sammadeva upaṭṭhāpitasatisampajaññattā vuttaṃ ‘‘vedanādhivāsana…pe… hutvā’’ti. Apīḷiyamānoti abādhiyamāno. Kāmaṃ aniṭṭhāya vedanāya phuṭṭho tāya apīḷiyamāno nāma natthi, pariññātavatthukattā pana tassā vase avattamāno ‘‘avihaññamāno’’ti vutto. Tenāha ‘‘samparivattasāyitāya vedanānaṃ vasaṃ agacchanto’’ti.
សីហសេយ្យន្តិ ឯត្ថ សយនំ សេយ្យា, សីហស្ស វិយ សេយ្យា សីហសេយ្យា, តំ សីហសេយ្យំ។ អថ វា សីហសេយ្យន្តិ សេដ្ឋសេយ្យំ ឧត្តមសេយ្យំ។ ស្វាយមត្ថោ អដ្ឋកថាយមេវ អាគមិស្សតិ។ ‘‘វាមេន បស្សេន សេន្តី’’តិ ឯវំ វុត្តា កាមភោគិសេយ្យា។ ទក្ខិណបស្សេន សយានោ នាម នត្ថិ ទក្ខិណហត្ថស្ស សរីរគ្គហណាទិយោគក្ខមតោ។ បុរិសវសេន ចេតំ វុត្តំ។ ឯកេន បស្សេន សយិតុំ ន សក្កោន្តិ ទុក្ខុប្បត្តិតោ។ អយំ សីហសេយ្យាតិ អយំ យថាវុត្តា សីហសេយ្យា។ តេជុស្សទត្តាតិ ឥមិនា សីហស្ស អភីតភាវំ ទស្សេតិ។ ភីរុកជាតិកា ហិ សេសមិគា អត្តនោ អាសយំ បវិសិត្វា ឧត្រាសពហុលា សន្តាសបុព្ពកំ យថា តថា សយន្តិ, សីហោ បន អភិរុកភាវតោ សតោការី ភិក្ខុ វិយ សតិំ ឧបដ្ឋបេត្វាវ សយតិ។ តេនាហ ‘‘ទ្វេ បុរិមបាទេ’’តិអាទិ។ បុរិមបាទេតិ ទក្ខិណបុរិមបាទេ វាមស្ស បុរិមបាទស្ស ឋបនវសេន ទ្វេ បុរិមបាទេ ឯកស្មិំ ឋានេ ឋបេត្វា។ បច្ឆិមបាទេតិ ទ្វេ បច្ឆិមបាទេ។ វុត្តនយេនេវ ឥធាបិ ឯកស្មិំ ឋានេ ឋបនំ វេទិតព្ពំ។ ឋិតោកាសសល្លក្ខណំ អភីរុកភាវេនេវ។ សីសំ បន ឧក្ខិបិត្វាតិអាទិនា វុត្តសីហកិរិយា អនុត្រាសបពុជ្ឈនំ វិយ អភីរុកភាវសិទ្ធា ធម្មតាវសេនេវាតិ វេទិតព្ពា។ សីហវិជម្ភិតវិជម្ភនំ អតិវេលំ ឯកាការេន ឋបិតានំ សរីរាវយវានំ គមនាទិកិរិយាសុ យោគ្គភាវាបាទនត្ថំ។ តិក្ខត្តុំ សីហនាទនទនំ អប្បេសក្ខមិគជាតបរិហរណត្ថំ។
Sīhaseyyanti ettha sayanaṃ seyyā, sīhassa viya seyyā sīhaseyyā, taṃ sīhaseyyaṃ. Atha vā sīhaseyyanti seṭṭhaseyyaṃ uttamaseyyaṃ. Svāyamattho aṭṭhakathāyameva āgamissati. ‘‘Vāmena passena sentī’’ti evaṃ vuttā kāmabhogiseyyā. Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthassa sarīraggahaṇādiyogakkhamato. Purisavasena cetaṃ vuttaṃ. Ekena passena sayituṃ na sakkonti dukkhuppattito. Ayaṃ sīhaseyyāti ayaṃ yathāvuttā sīhaseyyā. Tejussadattāti iminā sīhassa abhītabhāvaṃ dasseti. Bhīrukajātikā hi sesamigā attano āsayaṃ pavisitvā utrāsabahulā santāsapubbakaṃ yathā tathā sayanti, sīho pana abhirukabhāvato satokārī bhikkhu viya satiṃ upaṭṭhapetvāva sayati. Tenāha ‘‘dve purimapāde’’tiādi. Purimapādeti dakkhiṇapurimapāde vāmassa purimapādassa ṭhapanavasena dve purimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā. Pacchimapādeti dve pacchimapāde. Vuttanayeneva idhāpi ekasmiṃ ṭhāne ṭhapanaṃ veditabbaṃ. Ṭhitokāsasallakkhaṇaṃ abhīrukabhāveneva. Sīsaṃ pana ukkhipitvātiādinā vuttasīhakiriyā anutrāsapabujjhanaṃ viya abhīrukabhāvasiddhā dhammatāvasenevāti veditabbā. Sīhavijambhitavijambhanaṃ ativelaṃ ekākārena ṭhapitānaṃ sarīrāvayavānaṃ gamanādikiriyāsu yoggabhāvāpādanatthaṃ. Tikkhattuṃ sīhanādanadanaṃ appesakkhamigajātapariharaṇatthaṃ.
សេតិ អព្យាវដភាវេន បវត្តតិ ឯត្ថាតិ សេយ្យា, ចតុត្ថជ្ឈានមេវ សេយ្យា ចតុត្ថជ្ឈានសេយ្យា។ កិំ បនេត្ថ តំ ចតុត្ថជ្ឈានន្តិ? អានាបានចតុត្ថជ្ឈានំ។ តតោ ហិ វុដ្ឋហិត្វា វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អនុក្កមេន អគ្គមគ្គំ អធិគន្ត្វា តថាគតោ ជាតោតិ។ ‘‘តយិទំ បទដ្ឋានំ នាម, ន សេយ្យា, តថាបិ យស្មា ‘ចតុត្ថជ្ឈានា វុដ្ឋហិត្វា សមនន្តរំ ភគវា បរិនិព្ពាយី’តិ មហាបរិនិព្ពានេ (ទី. និ. ២.២១៩) អាគតំ។ តស្មា លោកិយចតុត្ថជ្ឈានសមាបត្តិ ឯវ តថាគតសេយ្យា’’តិ កេចិ។ ឯវំ សតិ បរិនិព្ពានកាលិកាវ តថាគតសេយ្យាតិ អាបជ្ជតិ; ន ច តថាគតោ លោកិយចតុត្ថជ្ឈានសមាបជ្ជនពហុលោ វិហាសិ។ អគ្គផលវសេន បវត្តំ បនេត្ថ ចតុត្ថជ្ឈានំ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ យថា សត្តានំ និទ្ទុបគមលក្ខណា សេយ្យា ភវង្គចិត្តវសេន ហោតិ, សា ច នេសំ បឋមំ ជាតិសមន្វយា យេភុយ្យវុត្តិកា, ឯវំ ភគវតោ អរិយជាតិសមន្វយំ យេភុយ្យវុត្តិកំ អគ្គផលភូតំ ចតុត្ថជ្ឈានំ តថាគតសេយ្យាតិ វេទិតព្ពា។ សីហសេយ្យា នាម សេដ្ឋសេយ្យាតិ អាហ ‘‘ឧត្តមសេយ្យា’’តិ។
Seti abyāvaṭabhāvena pavattati etthāti seyyā, catutthajjhānameva seyyā catutthajjhānaseyyā. Kiṃ panettha taṃ catutthajjhānanti? Ānāpānacatutthajjhānaṃ. Tato hi vuṭṭhahitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anukkamena aggamaggaṃ adhigantvā tathāgato jātoti. ‘‘Tayidaṃ padaṭṭhānaṃ nāma, na seyyā, tathāpi yasmā ‘catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantaraṃ bhagavā parinibbāyī’ti mahāparinibbāne (dī. ni. 2.219) āgataṃ. Tasmā lokiyacatutthajjhānasamāpatti eva tathāgataseyyā’’ti keci. Evaṃ sati parinibbānakālikāva tathāgataseyyāti āpajjati; na ca tathāgato lokiyacatutthajjhānasamāpajjanabahulo vihāsi. Aggaphalavasena pavattaṃ panettha catutthajjhānaṃ veditabbaṃ. Tattha yathā sattānaṃ niddupagamalakkhaṇā seyyā bhavaṅgacittavasena hoti, sā ca nesaṃ paṭhamaṃ jātisamanvayā yebhuyyavuttikā, evaṃ bhagavato ariyajātisamanvayaṃ yebhuyyavuttikaṃ aggaphalabhūtaṃ catutthajjhānaṃ tathāgataseyyāti veditabbā. Sīhaseyyā nāma seṭṭhaseyyāti āha ‘‘uttamaseyyā’’ti.
‘‘កាលបរិច្ឆេទំ កត្វា យថាបរិច្ឆេទំ ឧដ្ឋហិស្សាមី’’តិ ឯវំ តទា មនសិការស្ស អកតត្តា បាឡិយំ ‘‘ឧដ្ឋានសញ្ញំ មនសិករិត្វា’’តិ ន វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ឧដ្ឋានសញ្ញន្តិ បនេត្ថ ន វុត្ត’’ន្តិ។ តត្ថ ការណមាហ ‘‘គិលានសេយ្យា ហេសា’’តិ។ សា ហិ ចិរកាលប្បវត្តិកា ហោតិ។
‘‘Kālaparicchedaṃ katvā yathāparicchedaṃ uṭṭhahissāmī’’ti evaṃ tadā manasikārassa akatattā pāḷiyaṃ ‘‘uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā’’ti na vuttanti āha ‘‘uṭṭhānasaññanti panettha na vutta’’nti. Tattha kāraṇamāha ‘‘gilānaseyyā hesā’’ti. Sā hi cirakālappavattikā hoti.
វិសុំ វិសុំ រាសិវសេន អនាគន្ត្វា ឯកជ្ឈំ បុញ្ជវសេន អាគតត្តា វុត្តំ ‘‘សព្ពាបិ តា’’តិ។ តេនាហ ‘‘សត្តសតា’’តិ។ វិការមត្តម្បីតិ វេទនាយ អសហនវសេន បវត្តនាការមត្តម្បិ។ សុសម្មដ្ឋកញ្ចនំ វិយាតិ សម្មដ្ឋសុសជ្ជិតសុវណ្ណំ វិយ។
Visuṃ visuṃ rāsivasena anāgantvā ekajjhaṃ puñjavasena āgatattā vuttaṃ ‘‘sabbāpi tā’’ti. Tenāha ‘‘sattasatā’’ti. Vikāramattampīti vedanāya asahanavasena pavattanākāramattampi. Susammaṭṭhakañcanaṃ viyāti sammaṭṭhasusajjitasuvaṇṇaṃ viya.
ធម្មាលបនន្តិ អសង្ខារិកសមុប្បន្នសភាវាលបនំ។ សមុល្លបិតញ្ហិ អាការសមានវចនមេតំ។ នាគោ វិយ វាតិ បវត្តតីតិ នាគវោ។ តស្ស ភាវោ នាគវតា។ វិភត្តិលោបេន ហេស និទ្ទេសោ, មហានាគហត្ថិសទិសតាយាតិ អត្ថោ។ ព្យត្តុបរិចរណដ្ឋេនាតិ ព្យត្តំ ឧបរូបរិ អត្តនោ កិរិយាចរណេន។ អាជានីយោតិ សម្មាបតិតំ ទុក្ខំ សហន្តោ អត្តនា កាតព្ពកិរិយំ ធីរោ ហុត្វា និត្ថារកោ។ ការណាការណជាននេនាតិ និយ្យានិកានិយ្យានិកករណញាតតាយ។ តេនេវដ្ឋេនាតិ អប្បដិសមដ្ឋេនេវ។ ‘‘មុត្តោ មោចេយ្យ’’ន្តិអាទិ ធុរវាហដ្ឋេន។ និព្ពិសេវនដ្ឋេនាតិ រាគាទិវិសវិគតភាវេន។
Dhammālapananti asaṅkhārikasamuppannasabhāvālapanaṃ. Samullapitañhi ākārasamānavacanametaṃ. Nāgo viya vāti pavattatīti nāgavo. Tassa bhāvo nāgavatā. Vibhattilopena hesa niddeso, mahānāgahatthisadisatāyāti attho. Byattuparicaraṇaṭṭhenāti byattaṃ uparūpari attano kiriyācaraṇena. Ājānīyoti sammāpatitaṃ dukkhaṃ sahanto attanā kātabbakiriyaṃ dhīro hutvā nitthārako. Kāraṇākāraṇajānanenāti niyyānikāniyyānikakaraṇañātatāya. Tenevaṭṭhenāti appaṭisamaṭṭheneva. ‘‘Mutto moceyya’’ntiādi dhuravāhaṭṭhena. Nibbisevanaṭṭhenāti rāgādivisavigatabhāvena.
អនិយមិតាណត្តីតិ អនុទ្ទេសិកំ អាណាបនំ។ សាមញ្ញកតោបិ សមាធិសទ្ទោ បករណតោ ឥធ វិសេសត្ថោតិ អាហ ‘‘សមាធិន្តិ អរហត្តផលសមាធិ’’ន្តិ។ បដិប្បស្សទ្ធិវសេន សព្ពកិលេសេហិ សុដ្ឋុ វិមុត្តន្តិ សុវិមុត្តំ។ អភិនតំ នាម អារម្មណេ អភិមុខភាវេន បវត្តិយា។ អបនតំ អបគមនវសេន បវត្តិយា, វិមុខតាយាតិ អត្ថោ។ លោកិយជ្ឈានចិត្តំ វិយ វិបស្សនា វិយ ច សសង្ខារេន សប្បយោគេន តទង្គប្បហានវិក្ខម្ភនបហានវសេន ច វិក្ខម្ភេត្វា ន អធិគតំ ន ឋបិតំ, កិញ្ចរហិ កិលេសានំ សព្ពសោ ឆិន្នតាយាតិ អាហ ‘‘ឆិន្នត្តា វតំ ផលសមាធិនា សមាហិត’’ន្តិ។ អតិក្កមិតព្ពន្តិ អាចារាតិក្កមវសេន លង្ឃិតព្ពំ។ សា បន លង្ឃនា អាសាទនា ឃដ្ដនាតិ អាហ ‘‘ឃដ្ដេតព្ព’’ន្តិ។
Aniyamitāṇattīti anuddesikaṃ āṇāpanaṃ. Sāmaññakatopi samādhisaddo pakaraṇato idha visesatthoti āha ‘‘samādhinti arahattaphalasamādhi’’nti. Paṭippassaddhivasena sabbakilesehi suṭṭhu vimuttanti suvimuttaṃ. Abhinataṃ nāma ārammaṇe abhimukhabhāvena pavattiyā. Apanataṃ apagamanavasena pavattiyā, vimukhatāyāti attho. Lokiyajjhānacittaṃ viya vipassanā viya ca sasaṅkhārena sappayogena tadaṅgappahānavikkhambhanapahānavasena ca vikkhambhetvā na adhigataṃ na ṭhapitaṃ, kiñcarahi kilesānaṃ sabbaso chinnatāyāti āha ‘‘chinnattā vataṃ phalasamādhinā samāhita’’nti. Atikkamitabbanti ācārātikkamavasena laṅghitabbaṃ. Sā pana laṅghanā āsādanā ghaṭṭanāti āha ‘‘ghaṭṭetabba’’nti.
បញ្ចវេទា នាម – ឥរុវេទោ, យជុវេទោ, សាមវេទោ, អាថព្ពណវេទោ, ឥតិហាសោ ចាតិ ឯវំ ឥតិហាសបញ្ចមានំ វេទានំ។ ‘‘ចរ’’ន្តិ វចនវិបល្លាសេន វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ចរន្តា’’តិ, តបន្តាតិ អត្ថោ។ ហីនត្តរូបាតិ ហីនាធិមុត្តិកតាយ និហីនចិត្តសភាវា។ វិមុត្តិកតាយ អភាវតោ និព្ពានង្គមា ន ហោន្តិ។ អរហត្តាធិគមកម្មស្ស អភព្ពតាយ បរិហីនត្ថា។ អជ្ឈោត្ថដាតិ អភិភូតា។ តាទិសេហេវ សីលេហីតិ គោសីលាទីហិ។ ពទ្ធាតិ សមាទបេត្វា បវត្តនវសេន អនុពទ្ធា។ លូខំ តបន្តិ អត្តកិលមថានុយោគំ។ តំ បន ឯកទេសេន ទស្សេន្តោ ‘‘បញ្ចាតបតាបន’’ន្តិអាទិមាហ។ ‘‘ឯវំ បដិបន្នស្ស មោក្ខោ នត្ថិ, ឯវំ បដិបន្នស្ស វដ្ដតោ មុត្តិ អត្ថី’’តិ វទន្តី សា អត្តតោ សាសនស្ស និយ្យានភាវោ កថិតោ នាម ហោតីតិ អាហ ‘‘សាសនស្ស និយ្យានិកភាវំ កថេន្តី’’តិ។ អាទិន្តិ គាថាទ្វយំ។
Pañcavedā nāma – iruvedo, yajuvedo, sāmavedo, āthabbaṇavedo, itihāso cāti evaṃ itihāsapañcamānaṃ vedānaṃ. ‘‘Cara’’nti vacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘carantā’’ti, tapantāti attho. Hīnattarūpāti hīnādhimuttikatāya nihīnacittasabhāvā. Vimuttikatāya abhāvato nibbānaṅgamā na honti. Arahattādhigamakammassa abhabbatāya parihīnatthā. Ajjhotthaṭāti abhibhūtā. Tādiseheva sīlehīti gosīlādīhi. Baddhāti samādapetvā pavattanavasena anubaddhā. Lūkhaṃ tapanti attakilamathānuyogaṃ. Taṃ pana ekadesena dassento ‘‘pañcātapatāpana’’ntiādimāha. ‘‘Evaṃ paṭipannassa mokkho natthi, evaṃ paṭipannassa vaṭṭato mutti atthī’’ti vadantī sā attato sāsanassa niyyānabhāvo kathito nāma hotīti āha ‘‘sāsanassa niyyānikabhāvaṃ kathentī’’ti. Ādinti gāthādvayaṃ.
សកលិកសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sakalikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៨. សកលិកសុត្តំ • 8. Sakalikasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៨. សកលិកសុត្តវណ្ណនា • 8. Sakalikasuttavaṇṇanā
