| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[६८] ८. साकेतजातकवण्णना
[68] 8. Sāketajātakavaṇṇanā
यस्मिं मनो निविसतीति इदं सत्था साकेतं निस्साय अञ्जनवने विहरन्तो एकं ब्राह्मणं आरब्भ कथेसि। भगवतो किर भिक्खुसङ्घपरिवुतस्स साकेतं पिण्डाय पविसनकाले एको साकेतनगरवासी महल्लकब्राह्मणो नगरतो बहि गच्छन्तो अन्तरद्वारे दसबलं दिस्वा पादेसु पतित्वा गोप्फकेसु गाळ्हं गहेत्वा ‘‘तात, ननु नाम पुत्तेहि जिण्णकाले मातापितरो पटिजग्गितब्बा, कस्मा एत्तकं कालं अम्हाकं अत्तानं न दस्सेसि? मया ताव दिट्ठोसि, मातरं पन पस्सितुं एही’’ति सत्थारं गहेत्वा अत्तनो गेहं अगमासि। सत्था तत्थ गन्त्वा निसीदि पञ्ञत्ते आसने सद्धिं भिक्खुसङ्घेन। ब्राह्मणीपि आगन्त्वा सत्थु पादेसु पतित्वा ‘‘तात, एत्तकं कालं कहं गतोसि, ननु नाम मातापितरो महल्लककाले उपट्ठातब्बा’’ति परिदेवि। पुत्तधीतरोपि ‘‘एथ, भातरं वन्दथा’’ति वन्दापेसि। उभो तुट्ठमानसा महादानं अदंसु। सत्था भत्तकिच्चं निट्ठापेत्वा तेसं द्विन्नम्पि जनानं जरासुत्तं (सु॰ नि॰ ८१० आदयो) कथेसि। सुत्तपरियोसाने उभोपि अनागामिफले पतिट्ठहिंसु। सत्था उट्ठायासना अञ्जनवनमेव अगमासि।
Yasmiṃmano nivisatīti idaṃ satthā sāketaṃ nissāya añjanavane viharanto ekaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Bhagavato kira bhikkhusaṅghaparivutassa sāketaṃ piṇḍāya pavisanakāle eko sāketanagaravāsī mahallakabrāhmaṇo nagarato bahi gacchanto antaradvāre dasabalaṃ disvā pādesu patitvā gopphakesu gāḷhaṃ gahetvā ‘‘tāta, nanu nāma puttehi jiṇṇakāle mātāpitaro paṭijaggitabbā, kasmā ettakaṃ kālaṃ amhākaṃ attānaṃ na dassesi? Mayā tāva diṭṭhosi, mātaraṃ pana passituṃ ehī’’ti satthāraṃ gahetvā attano gehaṃ agamāsi. Satthā tattha gantvā nisīdi paññatte āsane saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Brāhmaṇīpi āgantvā satthu pādesu patitvā ‘‘tāta, ettakaṃ kālaṃ kahaṃ gatosi, nanu nāma mātāpitaro mahallakakāle upaṭṭhātabbā’’ti paridevi. Puttadhītaropi ‘‘etha, bhātaraṃ vandathā’’ti vandāpesi. Ubho tuṭṭhamānasā mahādānaṃ adaṃsu. Satthā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā tesaṃ dvinnampi janānaṃ jarāsuttaṃ (su. ni. 810 ādayo) kathesi. Suttapariyosāne ubhopi anāgāmiphale patiṭṭhahiṃsu. Satthā uṭṭhāyāsanā añjanavanameva agamāsi.
भिक्खू धम्मसभायं सन्निसिन्ना कथं समुट्ठापेसुं ‘‘आवुसो, ब्राह्मणो ‘तथागतस्स पिता सुद्धोदनो, माता महामाया’ति जानाति, जानन्तोव सद्धिं ब्राह्मणिया तथागतं ‘अम्हाकं पुत्तो’ति वदति, सत्थापि अधिवासेति। किं नु खो कारण’’न्ति? सत्था तेसं कथं सुत्वा ‘‘भिक्खवे, उभोपि ते अत्तनो पुत्तमेव ‘पुत्तो’ति वदन्ती’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, brāhmaṇo ‘tathāgatassa pitā suddhodano, mātā mahāmāyā’ti jānāti, jānantova saddhiṃ brāhmaṇiyā tathāgataṃ ‘amhākaṃ putto’ti vadati, satthāpi adhivāseti. Kiṃ nu kho kāraṇa’’nti? Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, ubhopi te attano puttameva ‘putto’ti vadantī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
भिक्खवे, अयं ब्राह्मणो अतीते निरन्तरं पञ्च जातिसतानि मय्हं पिता अहोसि, पञ्च जातिसतानि चूळपिता, पञ्च जातिसतानि महापिता। एसापि ब्राह्मणी निरन्तरमेव पञ्च जातिसतानि माता अहोसि, पञ्च जातिसतानि चूळमाता, पञ्च जातिसतानि महामाता। एवाहं दियड्ढजातिसहस्सं ब्राह्मणस्स हत्थे संवड्ढो, दियड्ढजातिसहस्सं ब्राह्मणिया हत्थे संवड्ढोति तीणि जातिसहस्सानि कथेत्वा अभिसम्बुद्धो हुत्वा इमं गाथमाह –
Bhikkhave, ayaṃ brāhmaṇo atīte nirantaraṃ pañca jātisatāni mayhaṃ pitā ahosi, pañca jātisatāni cūḷapitā, pañca jātisatāni mahāpitā. Esāpi brāhmaṇī nirantarameva pañca jātisatāni mātā ahosi, pañca jātisatāni cūḷamātā, pañca jātisatāni mahāmātā. Evāhaṃ diyaḍḍhajātisahassaṃ brāhmaṇassa hatthe saṃvaḍḍho, diyaḍḍhajātisahassaṃ brāhmaṇiyā hatthe saṃvaḍḍhoti tīṇi jātisahassāni kathetvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –
६८.
68.
‘‘यस्मिं मनो निविसति, चित्तञ्चापि पसीदति।
‘‘Yasmiṃ mano nivisati, cittañcāpi pasīdati;
अदिट्ठपुब्बके पोसे, कामं तस्मिम्पि विस्ससे’’ति॥
Adiṭṭhapubbake pose, kāmaṃ tasmimpi vissase’’ti.
तत्थ यस्मिं मनो निविसतीति यस्मिं पुग्गले दिट्ठमत्तेयेव चित्तं पतिट्ठाति। चित्तञ्चापि पसीदतीति यस्मिं दिट्ठमत्ते चित्तं पसीदति, मुदुकं होति। अदिट्ठपुब्बके पोसेति पकतिया तस्मिं अत्तभावे अदिट्ठपुब्बेपि पुग्गले। कामं तस्मिम्पि विस्ससेति अनुभूतपुब्बसिनेहेनेव तस्मिम्पि पुग्गले एकंसेन विस्ससे, विस्सासं आपज्जतियेवाति अत्थो।
Tattha yasmiṃ mano nivisatīti yasmiṃ puggale diṭṭhamatteyeva cittaṃ patiṭṭhāti. Cittañcāpi pasīdatīti yasmiṃ diṭṭhamatte cittaṃ pasīdati, mudukaṃ hoti. Adiṭṭhapubbake poseti pakatiyā tasmiṃ attabhāve adiṭṭhapubbepi puggale. Kāmaṃ tasmimpi vissaseti anubhūtapubbasineheneva tasmimpi puggale ekaṃsena vissase, vissāsaṃ āpajjatiyevāti attho.
एवं सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा ब्राह्मणो च ब्राह्मणी च एते एव अहेसुं, पुत्तो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Evaṃ satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca ete eva ahesuṃ, putto pana ahameva ahosi’’nti.
साकेतजातकवण्णना अट्ठमा।
Sāketajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ६८. साकेतजातकं • 68. Sāketajātakaṃ
