| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२३७] ७. साकेतजातकवण्णना
[237] 7. Sāketajātakavaṇṇanā
को नु खो भगवा हेतूति इदं सत्था साकेतं उपनिस्साय विहरन्तो साकेतं ब्राह्मणं आरब्भ कथेसि। वत्थु पनेत्थ अतीतम्पि पच्चुप्पन्नम्पि हेट्ठा एककनिपाते (जा॰ अट्ठ॰ १.१.साकेतजातकवण्णना) कथितमेव। तथागतस्स पन विहारं गतकाले भिक्खू ‘‘सिनेहो नामेस, भन्ते, कथं पतिट्ठाती’’ति पुच्छन्ता पठमं गाथमाहंसु –
Konu kho bhagavā hetūti idaṃ satthā sāketaṃ upanissāya viharanto sāketaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Vatthu panettha atītampi paccuppannampi heṭṭhā ekakanipāte (jā. aṭṭha. 1.1.sāketajātakavaṇṇanā) kathitameva. Tathāgatassa pana vihāraṃ gatakāle bhikkhū ‘‘sineho nāmesa, bhante, kathaṃ patiṭṭhātī’’ti pucchantā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
१७३.
173.
‘‘को नु खो भगवा हेतु, एकच्चे इध पुग्गले।
‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, ekacce idha puggale;
अतीव हदयं निब्बाति, चित्तञ्चापि पसीदती’’ति॥
Atīva hadayaṃ nibbāti, cittañcāpi pasīdatī’’ti.
तस्सत्थो – को नु खो हेतु, येन इधेकच्चे पुग्गले दिट्ठमत्तेयेव हदयं अतिविय निब्बाति, सुवासितस्स सीतस्स उदकस्स घटसहस्सेन परिसित्तं विय सीतलं होति, एकच्चे न निब्बाति। एकच्चे दिट्ठमत्तेयेव चित्तं पसीदति, मुदु होति, पेमवसेन अल्लीयति, एकच्चे न अल्लीयतीति।
Tassattho – ko nu kho hetu, yena idhekacce puggale diṭṭhamatteyeva hadayaṃ ativiya nibbāti, suvāsitassa sītassa udakassa ghaṭasahassena parisittaṃ viya sītalaṃ hoti, ekacce na nibbāti. Ekacce diṭṭhamatteyeva cittaṃ pasīdati, mudu hoti, pemavasena allīyati, ekacce na allīyatīti.
अथ नेसं सत्था पेमकारणं दस्सेन्तो दुतियं गाथमाह –
Atha nesaṃ satthā pemakāraṇaṃ dassento dutiyaṃ gāthamāha –
१७४.
174.
‘‘पुब्बेव सन्निवासेन, पच्चुप्पन्नहितेन वा।
‘‘Pubbeva sannivāsena, paccuppannahitena vā;
एवं तं जायते पेमं, उप्पलंव यथोदके’’ति॥
Evaṃ taṃ jāyate pemaṃ, uppalaṃva yathodake’’ti.
तस्सत्थो – भिक्खवे, पेमं नामेतं द्वीहि कारणेहि जायति, पुरिमभवे माता वा पिता वा पुत्तो वा धीता वा भाता वा भगिनी वा पति वा भरिया वा सहायो वा मित्तो वा हुत्वा यो येन सद्धिं एकट्ठाने वुत्थपुब्बो, तस्स इमिना पुब्बेव सन्निवासेन भवन्तरेपि अनुबन्धन्तो सो सिनेहो न विजहति। इमस्मिं अत्तभावे कतेन पच्चुप्पन्नहितेन वा एवं तं जायते पेमं, इमेहि द्वीहि कारणेहि पेमं नाम जायति। यथा किं? उप्पलंव यथोदकेति। वा-कारस्स रस्सत्तं कतं। समुच्चयत्थे चेस वुत्तो, तस्मा उप्पलञ्च सेसं जलजपुप्फञ्च यथा उदके जायमानं द्वे कारणानि निस्साय जायति उदकञ्चेव कललञ्च, तथा एतेहि द्वीहि कारणेहि पेमं जायतीति एवमेत्थ अत्थो दट्ठब्बो।
Tassattho – bhikkhave, pemaṃ nāmetaṃ dvīhi kāraṇehi jāyati, purimabhave mātā vā pitā vā putto vā dhītā vā bhātā vā bhaginī vā pati vā bhariyā vā sahāyo vā mitto vā hutvā yo yena saddhiṃ ekaṭṭhāne vutthapubbo, tassa iminā pubbeva sannivāsena bhavantarepi anubandhanto so sineho na vijahati. Imasmiṃ attabhāve katena paccuppannahitena vā evaṃ taṃ jāyate pemaṃ, imehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ nāma jāyati. Yathā kiṃ? Uppalaṃva yathodaketi. Vā-kārassa rassattaṃ kataṃ. Samuccayatthe cesa vutto, tasmā uppalañca sesaṃ jalajapupphañca yathā udake jāyamānaṃ dve kāraṇāni nissāya jāyati udakañceva kalalañca, tathā etehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ jāyatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा ब्राह्मणो च ब्राह्मणी च इमे द्वे जना अहेसुं, पुत्तो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca ime dve janā ahesuṃ, putto pana ahameva ahosi’’nti.
साकेतजातकवण्णना सत्तमा।
Sāketajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २३७. साकेतजातकं • 237. Sāketajātakaṃ
