| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๒๓๗] ๗. สาเกตชาตกวณฺณนา
[237] 7. Sāketajātakavaṇṇanā
โก นุ โข ภควา เหตูติ อิทํ สตฺถา สาเกตํ อุปนิสฺสาย วิหรโนฺต สาเกตํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิฯ วตฺถุ ปเนตฺถ อตีตมฺปิ ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ เหฎฺฐา เอกกนิปาเต (ชา. อฎฺฐ. ๑.๑.สาเกตชาตกวณฺณนา) กถิตเมวฯ ตถาคตสฺส ปน วิหารํ คตกาเล ภิกฺขู ‘‘สิเนโห นาเมส, ภเนฺต, กถํ ปติฎฺฐาตี’’ติ ปุจฺฉนฺตา ปฐมํ คาถมาหํสุ –
Konu kho bhagavā hetūti idaṃ satthā sāketaṃ upanissāya viharanto sāketaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Vatthu panettha atītampi paccuppannampi heṭṭhā ekakanipāte (jā. aṭṭha. 1.1.sāketajātakavaṇṇanā) kathitameva. Tathāgatassa pana vihāraṃ gatakāle bhikkhū ‘‘sineho nāmesa, bhante, kathaṃ patiṭṭhātī’’ti pucchantā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
๑๗๓.
173.
‘‘โก นุ โข ภควา เหตุ, เอกเจฺจ อิธ ปุคฺคเล;
‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, ekacce idha puggale;
อตีว หทยํ นิพฺพาติ, จิตฺตญฺจาปิ ปสีทตี’’ติฯ
Atīva hadayaṃ nibbāti, cittañcāpi pasīdatī’’ti.
ตสฺสโตฺถ – โก นุ โข เหตุ, เยน อิเธกเจฺจ ปุคฺคเล ทิฎฺฐมเตฺตเยว หทยํ อติวิย นิพฺพาติ, สุวาสิตสฺส สีตสฺส อุทกสฺส ฆฎสหเสฺสน ปริสิตฺตํ วิย สีตลํ โหติ, เอกเจฺจ น นิพฺพาติฯ เอกเจฺจ ทิฎฺฐมเตฺตเยว จิตฺตํ ปสีทติ, มุทุ โหติ, เปมวเสน อลฺลียติ, เอกเจฺจ น อลฺลียตีติฯ
Tassattho – ko nu kho hetu, yena idhekacce puggale diṭṭhamatteyeva hadayaṃ ativiya nibbāti, suvāsitassa sītassa udakassa ghaṭasahassena parisittaṃ viya sītalaṃ hoti, ekacce na nibbāti. Ekacce diṭṭhamatteyeva cittaṃ pasīdati, mudu hoti, pemavasena allīyati, ekacce na allīyatīti.
อถ เนสํ สตฺถา เปมการณํ ทเสฺสโนฺต ทุติยํ คาถมาห –
Atha nesaṃ satthā pemakāraṇaṃ dassento dutiyaṃ gāthamāha –
๑๗๔.
174.
‘‘ปุเพฺพว สนฺนิวาเสน, ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา;
‘‘Pubbeva sannivāsena, paccuppannahitena vā;
เอวํ ตํ ชายเต เปมํ, อุปฺปลํว ยโถทเก’’ติฯ
Evaṃ taṃ jāyate pemaṃ, uppalaṃva yathodake’’ti.
ตสฺสโตฺถ – ภิกฺขเว, เปมํ นาเมตํ ทฺวีหิ การเณหิ ชายติ, ปุริมภเว มาตา วา ปิตา วา ปุโตฺต วา ธีตา วา ภาตา วา ภคินี วา ปติ วา ภริยา วา สหาโย วา มิโตฺต วา หุตฺวา โย เยน สทฺธิํ เอกฎฺฐาเน วุตฺถปุโพฺพ, ตสฺส อิมินา ปุเพฺพว สนฺนิวาเสน ภวนฺตเรปิ อนุพนฺธโนฺต โส สิเนโห น วิชหติฯ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว กเตน ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา เอวํ ตํ ชายเต เปมํ, อิเมหิ ทฺวีหิ การเณหิ เปมํ นาม ชายติฯ ยถา กิํ? อุปฺปลํว ยโถทเกติฯ วา-การสฺส รสฺสตฺตํ กตํฯ สมุจฺจยเตฺถ เจส วุโตฺต, ตสฺมา อุปฺปลญฺจ เสสํ ชลชปุปฺผญฺจ ยถา อุทเก ชายมานํ เทฺว การณานิ นิสฺสาย ชายติ อุทกเญฺจว กลลญฺจ, ตถา เอเตหิ ทฺวีหิ การเณหิ เปมํ ชายตีติ เอวเมตฺถ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ
Tassattho – bhikkhave, pemaṃ nāmetaṃ dvīhi kāraṇehi jāyati, purimabhave mātā vā pitā vā putto vā dhītā vā bhātā vā bhaginī vā pati vā bhariyā vā sahāyo vā mitto vā hutvā yo yena saddhiṃ ekaṭṭhāne vutthapubbo, tassa iminā pubbeva sannivāsena bhavantarepi anubandhanto so sineho na vijahati. Imasmiṃ attabhāve katena paccuppannahitena vā evaṃ taṃ jāyate pemaṃ, imehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ nāma jāyati. Yathā kiṃ? Uppalaṃva yathodaketi. Vā-kārassa rassattaṃ kataṃ. Samuccayatthe cesa vutto, tasmā uppalañca sesaṃ jalajapupphañca yathā udake jāyamānaṃ dve kāraṇāni nissāya jāyati udakañceva kalalañca, tathā etehi dvīhi kāraṇehi pemaṃ jāyatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา พฺราหฺมโณ จ พฺราหฺมณี จ อิเม เทฺว ชนา อเหสุํ, ปุโตฺต ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca ime dve janā ahesuṃ, putto pana ahameva ahosi’’nti.
สาเกตชาตกวณฺณนา สตฺตมาฯ
Sāketajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๒๓๗. สาเกตชาตกํ • 237. Sāketajātakaṃ
