| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතක-අට්‌ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā |
[68] 8. සාකෙතජාතකවණ්‌ණනා
[68] 8. Sāketajātakavaṇṇanā
යස්‌මිං මනො නිවිසතීති ඉදං සත්‌ථා සාකෙතං නිස්‌සාය අඤ්‌ජනවනෙ විහරන්‌තො එකං බ්‍රාහ්‌මණං ආරබ්‌භ කථෙසි. භගවතො කිර භික්‌ඛුසඞ්‌ඝපරිවුතස්‌ස සාකෙතං පිණ්‌ඩාය පවිසනකාලෙ එකො සාකෙතනගරවාසී මහල්‌ලකබ්‍රාහ්‌මණො නගරතො බහි ගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරද්‌වාරෙ දසබලං දිස්‌වා පාදෙසු පතිත්‌වා ගොප්‌ඵකෙසු ගාළ්‌හං ගහෙත්‌වා ‘‘තාත, නනු නාම පුත්‌තෙහි ජිණ්‌ණකාලෙ මාතාපිතරො පටිජග්‌ගිතබ්‌බා, කස්‌මා එත්‌තකං කාලං අම්‌හාකං අත්‌තානං න දස්‌සෙසි? මයා තාව දිට්‌ඨොසි, මාතරං පන පස්‌සිතුං එහී’’ති සත්‌ථාරං ගහෙත්‌වා අත්‌තනො ගෙහං අගමාසි. සත්‌ථා තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා නිසීදි පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. බ්‍රාහ්‌මණීපි ආගන්‌ත්‌වා සත්‌ථු පාදෙසු පතිත්‌වා ‘‘තාත, එත්‌තකං කාලං කහං ගතොසි, නනු නාම මාතාපිතරො මහල්‌ලකකාලෙ උපට්‌ඨාතබ්‌බා’’ති පරිදෙවි. පුත්‌තධීතරොපි ‘‘එථ, භාතරං වන්‌දථා’’ති වන්‌දාපෙසි. උභො තුට්‌ඨමානසා මහාදානං අදංසු. සත්‌ථා භත්‌තකිච්‌චං නිට්‌ඨාපෙත්‌වා තෙසං ද්‌වින්‌නම්‌පි ජනානං ජරාසුත්‌තං (සු. නි. 810 ආදයො) කථෙසි. සුත්‌තපරියොසානෙ උභොපි අනාගාමිඵලෙ පතිට්‌ඨහිංසු. සත්‌ථා උට්‌ඨායාසනා අඤ්‌ජනවනමෙව අගමාසි.
Yasmiṃmano nivisatīti idaṃ satthā sāketaṃ nissāya añjanavane viharanto ekaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi. Bhagavato kira bhikkhusaṅghaparivutassa sāketaṃ piṇḍāya pavisanakāle eko sāketanagaravāsī mahallakabrāhmaṇo nagarato bahi gacchanto antaradvāre dasabalaṃ disvā pādesu patitvā gopphakesu gāḷhaṃ gahetvā ‘‘tāta, nanu nāma puttehi jiṇṇakāle mātāpitaro paṭijaggitabbā, kasmā ettakaṃ kālaṃ amhākaṃ attānaṃ na dassesi? Mayā tāva diṭṭhosi, mātaraṃ pana passituṃ ehī’’ti satthāraṃ gahetvā attano gehaṃ agamāsi. Satthā tattha gantvā nisīdi paññatte āsane saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Brāhmaṇīpi āgantvā satthu pādesu patitvā ‘‘tāta, ettakaṃ kālaṃ kahaṃ gatosi, nanu nāma mātāpitaro mahallakakāle upaṭṭhātabbā’’ti paridevi. Puttadhītaropi ‘‘etha, bhātaraṃ vandathā’’ti vandāpesi. Ubho tuṭṭhamānasā mahādānaṃ adaṃsu. Satthā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā tesaṃ dvinnampi janānaṃ jarāsuttaṃ (su. ni. 810 ādayo) kathesi. Suttapariyosāne ubhopi anāgāmiphale patiṭṭhahiṃsu. Satthā uṭṭhāyāsanā añjanavanameva agamāsi.
භික්‌ඛූ ධම්‌මසභායං සන්‌නිසින්‌නා කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං ‘‘ආවුසො, බ්‍රාහ්‌මණො ‘තථාගතස්‌ස පිතා සුද්‌ධොදනො, මාතා මහාමායා’ති ජානාති, ජානන්‌තොව සද්‌ධිං බ්‍රාහ්‌මණියා තථාගතං ‘අම්‌හාකං පුත්‌තො’ති වදති, සත්‌ථාපි අධිවාසෙති. කිං නු ඛො කාරණ’’න්‌ති? සත්‌ථා තෙසං කථං සුත්‌වා ‘‘භික්‌ඛවෙ, උභොපි තෙ අත්‌තනො පුත්‌තමෙව ‘පුත්‌තො’ති වදන්‌තී’’ති වත්‌වා අතීතං ආහරි.
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, brāhmaṇo ‘tathāgatassa pitā suddhodano, mātā mahāmāyā’ti jānāti, jānantova saddhiṃ brāhmaṇiyā tathāgataṃ ‘amhākaṃ putto’ti vadati, satthāpi adhivāseti. Kiṃ nu kho kāraṇa’’nti? Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, ubhopi te attano puttameva ‘putto’ti vadantī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
භික්‌ඛවෙ, අයං බ්‍රාහ්‌මණො අතීතෙ නිරන්‌තරං පඤ්‌ච ජාතිසතානි මය්‌හං පිතා අහොසි, පඤ්‌ච ජාතිසතානි චූළපිතා, පඤ්‌ච ජාතිසතානි මහාපිතා. එසාපි බ්‍රාහ්‌මණී නිරන්‌තරමෙව පඤ්‌ච ජාතිසතානි මාතා අහොසි, පඤ්‌ච ජාතිසතානි චූළමාතා, පඤ්‌ච ජාතිසතානි මහාමාතා. එවාහං දියඩ්‌ඪජාතිසහස්‌සං බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස හත්‌ථෙ සංවඩ්‌ඪො, දියඩ්‌ඪජාතිසහස්‌සං බ්‍රාහ්‌මණියා හත්‌ථෙ සංවඩ්‌ඪොති තීණි ජාතිසහස්‌සානි කථෙත්‌වා අභිසම්‌බුද්‌ධො හුත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –
Bhikkhave, ayaṃ brāhmaṇo atīte nirantaraṃ pañca jātisatāni mayhaṃ pitā ahosi, pañca jātisatāni cūḷapitā, pañca jātisatāni mahāpitā. Esāpi brāhmaṇī nirantarameva pañca jātisatāni mātā ahosi, pañca jātisatāni cūḷamātā, pañca jātisatāni mahāmātā. Evāhaṃ diyaḍḍhajātisahassaṃ brāhmaṇassa hatthe saṃvaḍḍho, diyaḍḍhajātisahassaṃ brāhmaṇiyā hatthe saṃvaḍḍhoti tīṇi jātisahassāni kathetvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –
68.
68.
‘‘යස්‌මිං මනො නිවිසති, චිත්‌තඤ්‌චාපි පසීදති;
‘‘Yasmiṃ mano nivisati, cittañcāpi pasīdati;
අදිට්‌ඨපුබ්‌බකෙ පොසෙ, කාමං තස්‌මිම්‌පි විස්‌සසෙ’’ති.
Adiṭṭhapubbake pose, kāmaṃ tasmimpi vissase’’ti.
තත්‌ථ යස්‌මිං මනො නිවිසතීති යස්‌මිං පුග්‌ගලෙ දිට්‌ඨමත්‌තෙයෙව චිත්‌තං පතිට්‌ඨාති. චිත්‌තඤ්‌චාපි පසීදතීති යස්‌මිං දිට්‌ඨමත්‌තෙ චිත්‌තං පසීදති, මුදුකං හොති. අදිට්‌ඨපුබ්‌බකෙ පොසෙති පකතියා තස්‌මිං අත්‌තභාවෙ අදිට්‌ඨපුබ්‌බෙපි පුග්‌ගලෙ. කාමං තස්‌මිම්‌පි විස්‌සසෙති අනුභූතපුබ්‌බසිනෙහෙනෙව තස්‌මිම්‌පි පුග්‌ගලෙ එකංසෙන විස්‌සසෙ, විස්‌සාසං ආපජ්‌ජතියෙවාති අත්‌ථො.
Tattha yasmiṃ mano nivisatīti yasmiṃ puggale diṭṭhamatteyeva cittaṃ patiṭṭhāti. Cittañcāpi pasīdatīti yasmiṃ diṭṭhamatte cittaṃ pasīdati, mudukaṃ hoti. Adiṭṭhapubbake poseti pakatiyā tasmiṃ attabhāve adiṭṭhapubbepi puggale. Kāmaṃ tasmimpi vissaseti anubhūtapubbasineheneva tasmimpi puggale ekaṃsena vissase, vissāsaṃ āpajjatiyevāti attho.
එවං සත්‌ථා ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා බ්‍රාහ්‌මණො ච බ්‍රාහ්‌මණී ච එතෙ එව අහෙසුං, පුත්‌තො පන අහමෙව අහොසි’’න්‌ති.
Evaṃ satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca ete eva ahesuṃ, putto pana ahameva ahosi’’nti.
සාකෙතජාතකවණ්‌ණනා අට්‌ඨමා.
Sāketajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi / 68. සාකෙතජාතකං • 68. Sāketajātakaṃ
