Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Dīgha Nikāya, English translation |
දීඝ නිකාය 21
Long Discourses 21
සක්කපඤ්හසුත්ත
Sakka’s Questions
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා මගධේසු විහරති, පාචීනතෝ රාජගහස්ස අම්බසණ්ඩා නාම බ්රාහ්මණගාමෝ, තස්සුත්තරතෝ වේදියකේ පබ්බතේ ඉන්දසාලගුහායං.
So I have heard. At one time the Buddha was staying in the land of the Magadhans, where east of Rājagaha there is a brahmin village named Ambasaṇḍā, north of which, on Mount Vediyaka, is Indra’s hill cave.
තේන ඛෝ පන සමයේන සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස උස්සුක්කං උදපාදි භගවන්තං දස්සනාය. අථ ඛෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස ඒතදහෝසි: “කහං නු ඛෝ භගවා ඒතරහි විහරති අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ”ති?
Now at that time Sakka, the lord of gods, grew eager to see the Buddha. He thought, “Where is the Blessed One at present, the perfected one, the fully awakened Buddha?”
අද්දසා ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවන්තං මගධේසු විහරන්තං පාචීනතෝ රාජගහස්ස අම්බසණ්ඩා නාම බ්රාහ්මණගාමෝ, තස්සුත්තරතෝ වේදියකේ පබ්බතේ ඉන්දසාලගුහායං. දිස්වාන දේවේ තාවතිංසේ ආමන්තේසි: “අයං, මාරිසා, භගවා මගධේසු විහරති, පාචීනතෝ රාජගහස්ස අම්බසණ්ඩා නාම බ්රාහ්මණගාමෝ, තස්සුත්තරතෝ වේදියකේ පබ්බතේ ඉන්දසාලගුහායං. යදි පන, මාරිසා, මයං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමේය්යාම අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධන්”ති?
Seeing that the Buddha was at Indra’s hill cave, he addressed the gods of the Thirty-Three, “Good sirs, the Buddha is staying in the land of the Magadhans at Indra’s hill cave. What if we were to go and see that Blessed One, the perfected one, the fully awakened Buddha?”
“ඒවං, භද්දන්තවා”ති ඛෝ දේවා තාවතිංසා සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පච්චස්සෝසුං.
“Yes, lord,” replied the gods.
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ පඤ්චසිඛං ගන්ධබ්බදේවපුත්තං ආමන්තේසි: “අයං, තාත පඤ්චසිඛ, භගවා මගධේසු විහරති පාචීනතෝ රාජගහස්ස අම්බසණ්ඩා නාම බ්රාහ්මණගාමෝ, තස්සුත්තරතෝ වේදියකේ පබ්බතේ ඉන්දසාලගුහායං. යදි පන, තාත පඤ්චසිඛ, මයං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමේය්යාම අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධන්”ති?
Then Sakka addressed the centaur Pañcasikha, “Dear Pañcasikha, the Buddha is staying in the land of the Magadhans at Indra’s hill cave. What if we were to go and see that Blessed One, the perfected one, the fully awakened Buddha?”
“ඒවං, භද්දන්තවා”ති ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පටිස්සුත්වා බේලුවපණ්ඩුවීණං ආදාය සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස අනුචරියං උපාගමි.
“Yes, lord,” replied the centaur Pañcasikha. Taking his arched harp made from the pale timber of wood-apple, he went as Sakka’s attendant.
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ දේවේහි තාවතිංසේහි පරිවුතෝ පඤ්චසිඛේන ගන්ධබ්බදේවපුත්තේන පුරක්ඛතෝ—සේය්යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරේය්ය පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජේය්ය; ඒවමේව—දේවේසු තාවතිංසේසු අන්තරහිතෝ මගධේසු පාචීනතෝ රාජගහස්ස අම්බසණ්ඩා නාම බ්රාහ්මණගාමෝ, තස්සුත්තරතෝ වේදියකේ පබ්බතේ පච්චුට්ඨාසි.
Then Sakka went at the head of a retinue consisting of the gods of the Thirty-Three and the centaur Pañcasikha. As easily as a strong person would extend or contract their arm, he vanished from the heaven of the gods of the Thirty-Three and landed on Mount Vediyaka north of Ambasaṇḍā.
තේන ඛෝ පන සමයේන වේදියකෝ පබ්බතෝ අතිරිව ඕභාසජාතෝ හෝති අම්බසණ්ඩා ච බ්රාහ්මණගාමෝ යථා තං දේවානං දේවානුභාවේන. අපිස්සුදං පරිතෝ ගාමේසු මනුස්සා ඒවමාහංසු: “ආදිත්තස්සු නාමජ්ජ වේදියකෝ පබ්බතෝ ඣායතිසු නාමජ්ජ වේදියකෝ පබ්බතෝ ජලතිසු. නාමජ්ජ වේදියකෝ පබ්බතෝ. කිංසු නාමජ්ජ වේදියකෝ පබ්බතෝ අතිරිව ඕභාසජාතෝ අම්බසණ්ඩා ච බ්රාහ්මණගාමෝ”ති; සංවිග්ගා ලෝමහට්ඨජාතා අහේසුං.
Now at that time a dazzling light appeared over Mount Vediyaka and Ambasaṇḍā, as happens through the glory of the gods. People in the villages round about, terrified, shocked, and awestruck, said, “Mount Vediyaka must be on fire today, blazing and burning! Oh why has such a dazzling light appeared over Mount Vediyaka and Ambasaṇḍā?”
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ පඤ්චසිඛං ගන්ධබ්බදේවපුත්තං ආමන්තේසි: “දුරුපසඞ්කමා ඛෝ, තාත පඤ්චසිඛ, තථාගතා මාදිසේන, ඣායී ඣානරතා, තදන්තරං පටිසල්ලීනා. යදි පන ත්වං, තාත පඤ්චසිඛ, භගවන්තං පඨමං පසාදේය්යාසි, තයා, තාත, පඨමං පසාදිතං පච්ඡා මයං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමේය්යාම අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධන්”ති.
Then Sakka addressed the centaur Pañcasikha, “My dear Pañcasikha, it is hard for one like me to get near the Realized Ones while they are on retreat practicing jhāna, enjoying jhāna. But if you were to charm the Buddha first, then I could go to see him.”
“ඒවං, භද්දන්තවා”ති ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පටිස්සුත්වා බේලුවපණ්ඩුවීණං ආදාය යේන ඉන්දසාලගුහා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා: “ඒත්තාවතා මේ භගවා නේව අතිදූරේ භවිස්සති නාච්චාසන්නේ, සද්දඤ්ච මේ සෝස්සතී”ති—ඒකමන්තං අට්ඨාසි.
“Yes, lord,” replied the centaur Pañcasikha. Taking his arched harp made from the pale timber of wood-apple, he went to Indra’s hill cave. When he had drawn near, he stood to one side, thinking, “This is neither too far nor too near; and he’ll hear my voice.”
1. පඤ්චසිඛගීතගාථා
1. Pañcasikha’s Song
ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ බේලුවපණ්ඩුවීණං අස්සාවේසි, ඉමා ච ගාථා අභාසි බුද්ධූපසඤ්හිතා ධම්මූපසඤ්හිතා සඞ්ඝූපසඤ්හිතා අරහන්තූපසඤ්හිතා කාමූපසඤ්හිතා:
Standing to one side, Pañcasikha played his arched harp, and sang these verses on the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the perfected ones, and sensual love.
“වන්දේ තේ පිතරං භද්දේ, තිම්බරුං සූරියවච්ඡසේ; යේන ජාතාසි කල්යාණී, ආනන්දජනනී මම.
“O Bhaddā Suriyavaccasā, my Darling Sunshine, I pay homage to your father Timbaru, through whom was born a lady so fine, to fill me with a joy I never knew.
වාතෝව සේදතං කන්තෝ, පානීයංව පිපාසතෝ; අඞ්ගීරසි පියාමේසි, ධම්මෝ අරහතාමිව.
As sweet as a breeze to one who’s sweating, or when thirsty, a sweet and cooling drink, so dear are you, Aṅgīrasi, to me—just like the teaching is to all the saints!
ආතුරස්සේව භේසජ්ජං, භෝජනංව ජිඝච්ඡතෝ; පරිනිබ්බාපය මං භද්දේ, ජලන්තමිව වාරිනා.
Like a cure when you’re struck by fever dire, or food to ease the hunger pain, come on, Bhaddā, please put out my fire, quench me like water on a flame.
සීතෝදකං පෝක්ඛරණිං, යුත්තං කිඤ්ජක්ඛරේණුනා; නාගෝ ඝම්මාභිතත්තෝව, ඕගාහේ තේ ථනූදරං.
As elephants burning in the heat of summer, sink down in a lotus pond to rest, so cool, full of petals and of pollen—that’s how I would plunge into your breast.
අච්චඞ්කුසෝව නාගෝව, ජිතං මේ තුත්තතෝමරං; කාරණං නප්පජානාමි, සම්මත්තෝ ලක්ඛණූරුයා.
Like elephants bursting bonds in rutting season, beating off the pricks of lance and pikes—I just don’t understand what is the reason I’m so crazy for your shapely thighs!
තයි ගේධිතචිත්තෝස්මි, චිත්තං විපරිණාමිතං; පටිගන්තුං න සක්කෝමි, වඞ්කඝස්තෝව අම්බුජෝ.
For you, my heart is full of passion, I’m in an besotted state of mind. There is no going back, I’m just not able, I’m like a fish that’s hooked up on the line.
වාමූරු සජ මං භද්දේ, සජ මං මන්දලෝචනේ; පලිස්සජ මං කල්යාණි, ඒතං මේ අභිපත්ථිතං.
Come on, my Bhaddā, hold me, fair of thighs! Embrace me, with your so bashful eyes! Take me in your arms, my lovely lady, that’s all I’d ever want or could desire.
අප්පකෝ වත මේ සන්තෝ, කාමෝ වේල්ලිතකේසියා; අනේකභාවෝ සමුප්පාදි, අරහන්තේව දක්ඛිණා.
Ah, then my desire was such a small thing, my sweet, with your curling wavy hair; now, like to arahants an offering, it’s grown so very much from there.
යං මේ අත්ථි කතං පුඤ්ඤං, අරහන්තේසු තාදිසු; තං මේ සබ්බඞ්ගකල්යාණි, තයා සද්ධිං විපච්චතං.
Whatever the merit I have forged by giving to such perfected beings—may that, my altogether gorgeous, ripen in togetherness with you.
යං මේ අත්ථි කතං පුඤ්ඤං, අස්මිං පථවිමණ්ඩලේ; තං මේ සබ්බඞ්ගකල්යාණි, තයා සද්ධිං විපච්චතං.
Whatever the merit I have forged in this vast territory, may that, my altogether gorgeous, ripen in togetherness with you.
සක්යපුත්තෝව ඣානේන, ඒකෝදි නිපකෝ සතෝ; අමතං මුනි ජිගීසානෝ, තමහං සූරියවච්ඡසේ.
As the Sakyan, absorbed, did meditate at one, alert, and mindful too, the sage seeking the deathless state—so I, oh my Sunshine, seek for you!
යථාපි මුනි නන්දේය්ය, පත්වා සම්බෝධිමුත්තමං; ඒවං නන්දේය්යං කල්යාණි, මිස්සීභාවං ගතෝ තයා.
And just like the sage would delight, once he had awakened to the truth, so I would delight, my fine lady, were I to become one with you.
සක්කෝ චේ මේ වරං දජ්ජා, තාවතිංසානමිස්සරෝ; තාහං භද්දේ වරේය්යාහේ, ඒවං කාමෝ දළ්හෝ මම.
If Sakka were to grant me one wish, as Lord of the Thirty and Three, my Bhaddā, you’re all I would wish for, so strong is the love in me.
සාලංව න චිරං ඵුල්ලං, පිතරං තේ සුමේධසේ; වන්දමානෝ නමස්සාමි, යස්සාසේතාදිසී පජා”ති.
Like a freshly blossoming sal tree is your father, my lady so wise. I pay homage to he, bowing humbly, whose daughter is of such a kind.”
ඒවං වුත්තේ, භගවා පඤ්චසිඛං ගන්ධබ්බදේවපුත්තං ඒතදවෝච: “සංසන්දති ඛෝ තේ, පඤ්චසිඛ, තන්තිස්සරෝ ගීතස්සරේන, ගීතස්සරෝ ච තන්තිස්සරේන; න ච පන තේ, පඤ්චසිඛ, තන්තිස්සරෝ ගීතස්සරං අතිවත්තති, ගීතස්සරෝ ච තන්තිස්සරං. කදා සංයූළ්හා පන තේ, පඤ්චසිඛ, ඉමා ගාථා බුද්ධූපසඤ්හිතා ධම්මූපසඤ්හිතා සඞ්ඝූපසඤ්හිතා අරහන්තූපසඤ්හිතා කාමූපසඤ්හිතා”ති?
When Pañcasikha had spoken, the Buddha said to him, “Pañcasikha, the sound of your strings blends well with the sound of your singing, so that neither overpowers the other. But when did you compose these verses on the Buddha, the teaching, the Saṅgha, the perfected ones, and sensual love?”
“ඒකමිදං, භන්තේ, සමයං භගවා උරුවේලායං විහරති නජ්ජා නේරඤ්ජරාය තීරේ අජපාලනිග්රෝධේ පඨමාභිසම්බුද්ධෝ. තේන ඛෝ පනාහං, භන්තේ, සමයේන භද්දා නාම සූරියවච්ඡසා තිම්බරුනෝ ගන්ධබ්බරඤ්ඤෝ ධීතා, තමභිකඞ්ඛාමි. සා ඛෝ පන, භන්තේ, භගිනී පරකාමිනී හෝති; සිඛණ්ඩී නාම මාතලිස්ස සඞ්ගාහකස්ස පුත්තෝ, තමභිකඞ්ඛති. යතෝ ඛෝ අහං, භන්තේ, තං භගිනිං නාලත්ථං කේනචි පරියායේන. අථාහං බේලුවපණ්ඩුවීණං ආදාය යේන තිම්බරුනෝ ගන්ධබ්බරඤ්ඤෝ නිවේසනං තේනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා බේලුවපණ්ඩුවීණං අස්සාවේසිං, ඉමා ච ගාථා අභාසිං බුද්ධූපසඤ්හිතා ධම්මූපසඤ්හිතා සඞ්ඝූපසඤ්හිතා අරහන්තූපසඤ්හිතා කාමූපසඤ්හිතා—
“This one time, sir, when you were first awakened, you were staying near Uruvelā at the goatherd’s banyan tree on the bank of the Nerañjarā River. And at that time I was in love with the lady named Bhaddā Suriyavaccasā, ‘Darling Sunshine’, the daughter of the centaur king Timbaru. But the sister desired another—it was the one named Sikhaṇḍī—Mātali the charioteer’s son—who she loved. Since I couldn’t win that sister by any means, I took my arched harp to Timbaru’s home, where I played those verses.
වන්දේ තේ පිතරං භද්දේ, තිම්බරුං සූරියවච්ඡසේ; යේන ජාතාසි කල්යාණී, ආනන්දජනනී මම.
…පේ…
සාලංව න චිරං ඵුල්ලං, පිතරං තේ සුමේධසේ; වන්දමානෝ නමස්සාමි, යස්සාසේතාදිසී පජාති.
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, භද්දා සූරියවච්ඡසා මං ඒතදවෝච: ‘න ඛෝ මේ, මාරිස, සෝ භගවා සම්මුඛා දිට්ඨෝ, අපි ච සුතෝයේව මේ සෝ භගවා දේවානං තාවතිංසානං සුධම්මායං සභායං උපනච්චන්තියා. යතෝ ඛෝ ත්වං, මාරිස, තං භගවන්තං කිත්තේසි, හෝතු නෝ අජ්ජ සමාගමෝ(අ)ති. සෝයේව නෝ, භන්තේ, තස්සා භගිනියා සද්ධිං සමාගමෝ අහෝසි. න ච දානි තතෝ පච්ඡා”ති.
When I finished, Suriyavaccasā said to me, ‘Dear sir, I have not personally seen the Buddha. But I did hear about him when I went to dance for the gods of the Thirty-Three in the Hall of Justice. Since you extol the Buddha, let us meet up today.’ And that’s when I met up with that sister. But we have not met since.”
2. සක්කූපසඞ්කම
2. The Approach of Sakka
අථ ඛෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස ඒතදහෝසි: “පටිසම්මෝදති පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ භගවතා, භගවා ච පඤ්චසිඛේනා”ති.
Then Sakka, lord of gods, thought, “Pañcasikha is exchanging pleasantries with the Buddha.”
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ පඤ්චසිඛං ගන්ධබ්බදේවපුත්තං ආමන්තේසි: “අභිවාදේහි මේ ත්වං, තාත පඤ්චසිඛ, භගවන්තං: ‘සක්කෝ, භන්තේ, දේවානමින්දෝ සාමච්චෝ සපරිජනෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී(අ)”ති.
So he addressed Pañcasikha, “My dear Pañcasikha, please bow to the Buddha for me, saying: ‘Sir, Sakka, lord of gods, with his ministers and retinue, bows with his head at your feet.’”
“ඒවං, භද්දන්තවා”ති ඛෝ පඤ්චසිඛෝ ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පටිස්සුත්වා භගවන්තං අභිවාදේති: “සක්කෝ, භන්තේ, දේවානමින්දෝ සාමච්චෝ සපරිජනෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී”ති.
“Yes, lord,” replied Pañcasikha. He bowed to the Buddha and said, “Sir, Sakka, lord of gods, with his ministers and retinue, bows with his head at your feet.”
“ඒවං සුඛී හෝතු, පඤ්චසිඛ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ සාමච්චෝ සපරිජනෝ; සුඛකාමා හි දේවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා යේ චඤ්ඤේ සන්ති පුථුකායා”ති.
“So may Sakka with his ministers and retinue be happy, Pañcasikha,” said the Buddha, “for all want to be happy—whether gods, humans, demons, dragons, centaurs, or any of the other diverse creatures there may be.”
ඒවඤ්ච පන තථාගතා ඒවරූපේ මහේසක්ඛේ යක්ඛේ අභිවදන්ති. අභිවදිතෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ ඉන්දසාලගුහං පවිසිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. දේවාපි තාවතිංසා ඉන්දසාලගුහං පවිසිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨංසු. පඤ්චසිඛෝපි ගන්ධබ්බදේවපුත්තෝ ඉන්දසාලගුහං පවිසිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි.
For that is how the Realized Ones salute such illustrious spirits. And being saluted by the Buddha, Sakka entered Indra’s hill cave, bowed to the Buddha, and stood to one side. And the gods of the Thirty-Three did likewise, as did Pañcasikha.
තේන ඛෝ පන සමයේන ඉන්දසාලගුහා විසමා සන්තී සමා සමපාදි, සම්බාධා සන්තී උරුන්දා සමපාදි, අන්ධකාරෝ ගුහායං අන්තරධායි, ආලෝකෝ උදපාදි යථා තං දේවානං දේවානුභාවේන.
And at that time the uneven places were evened out, the cramped places were opened up, the darkness vanished in the cave and light appeared, as happens through the glory of the gods.
අථ ඛෝ භගවා සක්කං දේවානමින්දං ඒතදවෝච: “අච්ඡරියමිදං ආයස්මතෝ කෝසියස්ස, අබ්භුතමිදං ආයස්මතෝ කෝසියස්ස තාව බහුකිච්චස්ස බහුකරණීයස්ස යදිදං ඉධාගමනන්”ති.
Then the Buddha said to Sakka, “It’s incredible and amazing that you, the venerable Kosiya, who has so many duties and so much to do, should come here.”
“චිරපටිකාහං, භන්තේ, භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුකාමෝ; අපි ච දේවානං තාවතිංසානං කේහිචි කේහිචි කිච්චකරණීයේහි බ්යාවටෝ; ඒවාහං නාසක්ඛිං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිතුං. ඒකමිදං, භන්තේ, සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති සලළාගාරකේ. අථ ඛ්වාහං, භන්තේ, සාවත්ථිං අගමාසිං භගවන්තං දස්සනාය. තේන ඛෝ පන, භන්තේ, සමයේන භගවා අඤ්ඤතරේන සමාධිනා නිසින්නෝ හෝති, භූජති ච නාම වේස්සවණස්ස මහාරාජස්ස පරිචාරිකා භගවන්තං පච්චුපට්ඨිතා හෝති, පඤ්ජලිකා නමස්සමානා තිට්ඨති.
“For a long time I’ve wanted to come and see the Buddha, but I wasn’t able, being prevented by my many duties and responsibilities for the gods of the Thirty-Three. This one time, sir, the Buddha was staying near Sāvatthī in the frankincense-tree hut. Then I went to Sāvatthī to see the Buddha. But at that time the Buddha was sitting immersed in some kind of meditation. And a divine maiden of Great King Vessavaṇa named Bhūjati was attending on the Buddha, standing there paying homage to him with joined palms.
අථ ඛ්වාහං, භන්තේ, භූජතිං ඒතදවෝචං: ‘අභිවාදේහි මේ ත්වං, භගිනි, භගවන්තං: “සක්කෝ, භන්තේ, දේවානමින්දෝ සාමච්චෝ සපරිජනෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී”(අ)ති.
So I said to her, ‘Sister, please bow to the Buddha for me, saying: “Sir, Sakka, lord of gods, with his ministers and retinue, bows with his head at your feet.”’
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, සා භූජති මං ඒතදවෝච: ‘අකාලෝ ඛෝ, මාරිස, භගවන්තං දස්සනාය; පටිසල්ලීනෝ භගවා(අ)ති.
When I said this, she said to me, ‘It’s the wrong time to see the Buddha, as he’s in retreat.’
‘තේන හි, භගිනි, යදා භගවා තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨිතෝ හෝති, අථ මම වචනේන භගවන්තං අභිවාදේහි: “සක්කෝ, භන්තේ, දේවානමින්දෝ සාමච්චෝ සපරිජනෝ භගවතෝ පාදේ සිරසා වන්දතී”(අ)ති. කච්චි මේ සා, භන්තේ, භගිනී භගවන්තං අභිවාදේසි? සරති භගවා තස්සා භගිනියා වචනන්”ති?
‘Well then, sister, please convey my message when the Buddha emerges from that immersion.’ I hope that sister bowed to you? Do you remember what she said?”
“අභිවාදේසි මං සා, දේවානමින්ද, භගිනී, සරාමහං තස්සා භගිනියා වචනං. අපි චාහං ආයස්මතෝ නේමිසද්දේන තම්හා සමාධිම්හා වුට්ඨිතෝ”ති.
“She did bow, lord of gods, and I remember what she said. I also remember that it was the sound of your chariot wheels that pulled me out of that immersion.”
“යේ තේ, භන්තේ, දේවා අම්හේහි පඨමතරං තාවතිංසකායං උපපන්නා, තේසං මේ සම්මුඛා සුතං සම්මුඛා පටිග්ගහිතං: ‘යදා තථාගතා ලෝකේ උප්පජ්ජන්ති අරහන්තෝ සම්මාසම්බුද්ධා, දිබ්බා කායා පරිපූරේන්ති, හායන්ති අසුරකායා(අ)ති. තං මේ ඉදං, භන්තේ, සක්ඛිදිට්ඨං යතෝ තථාගතෝ ලෝකේ උප්පන්නෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ, දිබ්බා කායා පරිපූරේන්ති, හායන්ති අසුරකායාති.
“Sir, I have heard and learned this in the presence of the gods who were reborn in the host of the Thirty-Three before me: ‘When a Realized One arises in the world, perfected and fully awakened, the heavenly hosts swell, while the demon hosts dwindle.’ And I have seen this with my own eyes.
2.1. ගෝපකවත්ථු
2.1. The Story of Gopikā
ඉධේව, භන්තේ, කපිලවත්ථුස්මිං ගෝපිකා නාම සක්යධීතා අහෝසි බුද්ධේ පසන්නා ධම්මේ පසන්නා සඞ්ඝේ පසන්නා සීලේසු පරිපූරකාරිනී. සා ඉත්ථිත්තං විරාජේත්වා පුරිසත්තං භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපන්නා. දේවානං තාවතිංසානං සහබ්යතං අම්හාකං පුත්තත්තං අජ්ඣුපගතා. තත්රපි නං ඒවං ජානන්ති: ‘ගෝපකෝ දේවපුත්තෝ, ගෝපකෝ දේවපුත්තෝ(අ)ති.
Right here in Kapilavatthu there was a Sakyan lady named Gopikā who had confidence in the Buddha, the teaching, and the Saṅgha, and had fulfilled her ethics. Losing her attachment to femininity, she developed masculinity. When her body broke up, after death, she was reborn in a good place, a heavenly realm. In the company of the gods of the Thirty-Three she became one of my sons. There they knew him as the god Gopaka.
අඤ්ඤේපි, භන්තේ, තයෝ භික්ඛූ භගවති බ්රහ්මචරියං චරිත්වා හීනං ගන්ධබ්බකායං උපපන්නා. තේ පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතා සමඞ්ගීභූතා පරිචාරයමානා අම්හාකං උපට්ඨානං ආගච්ඡන්ති අම්හාකං පාරිචරියං.
Meanwhile three others, bhikkhus who had led the spiritual life under the Buddha, were reborn in the inferior centaur realm. There they amused themselves, supplied and provided with the five kinds of sensual stimulation, and became my servants and attendants.
තේ අම්හාකං උපට්ඨානං ආගතේ අම්හාකං පාරිචරියං ගෝපකෝ දේවපුත්තෝ පටිචෝදේසි: ‘කුතෝමුඛා නාම තුම්හේ, මාරිසා, තස්ස භගවතෝ ධම්මං අස්සුත්ථ—අහඤ්හි නාම ඉත්ථිකා සමානා බුද්ධේ පසන්නා ධම්මේ පසන්නා සඞ්ඝේ පසන්නා සීලේසු පරිපූරකාරිනී ඉත්ථිත්තං විරාජේත්වා පුරිසත්තං භාවේත්වා කායස්ස භේදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලෝකං උපපන්නා, දේවානං තාවතිංසානං සහබ්යතං සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පුත්තත්තං අජ්ඣුපගතා. ඉධාපි මං ඒවං ජානන්ති: “ගෝපකෝ දේවපුත්තෝ ගෝපකෝ දේවපුත්තෝ”ති. තුම්හේ පන, මාරිසා, භගවති බ්රහ්මචරියං චරිත්වා හීනං ගන්ධබ්බකායං උපපන්නා. දුද්දිට්ඨරූපං වත භෝ අද්දසාම, යේ මයං අද්දසාම සහධම්මිකේ හීනං ගන්ධබ්බකායං උපපන්නේ(අ)ති.
At that, Gopaka scolded them, ‘Where on earth were you at, good sirs, when you heard the Buddha’s teaching! For while I was still a woman I had confidence in the Buddha, the teaching, and the Saṅgha, and had fulfilled my ethics. I lost my attachment to femininity and developed masculinity. When my body broke up, after death, I was reborn in a good place, a heavenly realm. In the company of the gods of the Thirty-Three I became one of Sakka’s sons. Here they know me as the god Gopaka. But you, having led the spiritual life under the Buddha, were reborn in the inferior centaur realm. It is a sad sight indeed to see fellow practitioners reborn in the inferior centaur realm.’
තේසං, භන්තේ, ගෝපකේන දේවපුත්තේන පටිචෝදිතානං ද්වේ දේවා දිට්ඨේව ධම්මේ සතිං පටිලභිංසු කායං බ්රහ්මපුරෝහිතං, ඒකෝ පන දේවෝ කාමේ අජ්ඣාවසි.
When scolded by Gopaka, two of those gods regained their memory right away. They went to the host of Brahmā’s Ministers, but one god remained attached to sensual pleasures.
‘උපාසිකා චක්ඛුමතෝ අහෝසිං, නාමම්පි මය්හං අහු “ගෝපිකා”ති; බුද්ධේ ච ධම්මේ ච අභිප්පසන්නා, සඞ්ඝඤ්චුපට්ඨාසිං පසන්නචිත්තා.
‘“I was a laywoman disciple of the Clear-eyed One, and my name was Gopikā. I was devoted to the Buddha and the teaching, and I faithfully served the Saṅgha.
තස්සේව බුද්ධස්ස සුධම්මතාය, සක්කස්ස පුත්තෝම්හි මහානුභාවෝ; මහාජුතීකෝ තිදිවූපපන්නෝ, ජානන්ති මං ඉධාපි “ගෝපකෝ”ති.
Because of the excellence of the Buddha’s teaching, I’m now a mighty, splendid son of Sakka, reborn among the Three and Thirty. And here they know me as Gopaka.
අථද්දසං භික්ඛවෝ දිට්ඨපුබ්බේ, ගන්ධබ්බකායූපගතේ වසීනේ; ඉමේහි තේ ගෝතමසාවකාසේ, යේ ච මයං පුබ්බේ මනුස්සභූතා.
Then I saw some bhikkhus who I’d seen before, dwelling in the host of centaurs. When I used to be a human, they were disciples of Gotama.
අන්නේන පානේන උපට්ඨහිම්හා, පාදූපසඞ්ගය්හ සකේ නිවේසනේ; කුතෝමුඛා නාම ඉමේ භවන්තෝ, බුද්ධස්ස ධම්මානි පටිග්ගහේසුං.
I served them with food and drink, and clasped their feet in my own home. Where on earth were these good sirs at when they learned the Buddha’s teachings?
පච්චත්තං වේදිතබ්බෝ හි ධම්මෝ, සුදේසිතෝ චක්ඛුමතානුබුද්ධෝ; අහඤ්හි තුම්හේව උපාසමානෝ, සුත්වාන අරියාන සුභාසිතානි.
For each must know for themselves the teaching so well-taught, realized by the Clear-eyed One. I was one who followed you, having heard the fine words of the noble ones.
සක්කස්ස පුත්තෝම්හි මහානුභාවෝ, මහාජුතීකෝ තිදිවූපපන්නෝ; තුම්හේ පන සේට්ඨමුපාසමානා, අනුත්තරං බ්රහ්මචරියං චරිත්වා.
I’m now a mighty, splendid son of Sakka, reborn among the Three and Thirty. But you followed the best of men, and led the supreme spiritual life,
හීනං කායං උපපන්නා භවන්තෝ, අනානුලෝමා භවතූපපත්ති; දුද්දිට්ඨරූපං වත අද්දසාම, සහධම්මිකේ හීනකායූපපන්නේ.
but still you’re born in this lesser realm, a rebirth unbefitting. It’s a sad sight I see, good sirs, fellow practitioners in a lesser realm.
ගන්ධබ්බකායූපගතා භවන්තෝ, දේවානමාගච්ඡථ පාරිචරියං; අගාරේ වසතෝ මය්හං, ඉමං පස්ස විසේසතං.
Reborn in the host of centaurs, only to wait upon the gods. Meanwhile, I dwelt in a house—but see my distinction now!
ඉත්ථී හුත්වා ස්වජ්ජ පුමෝම්හි දේවෝ, දිබ්බේහි කාමේහි සමඞ්ගිභූතෝ(අ); තේ චෝදිතා ගෝතමසාවකේන, සංවේගමාපාදු සමේච්ච ගෝපකං.
Having been a woman now I’m a male god, blessed with heavenly sensual pleasures.” Scolded by that disciple of Gotama, comprehending Gopaka, they were struck with urgency.
‘හන්ද වියායාම බ්යායාම, මා නෝ මයං පරපේස්සා අහුම්හා(අ); තේසං දුවේ වීරියමාරභිංසු, අනුස්සරං ගෝතමසාසනානි.
“Let’s strive, let’s try hard—we won’t serve others any more!” Two of them roused up energy, recalling the Buddha’s instructions.
ඉධේව චිත්තානි විරාජයිත්වා, කාමේසු ආදීනවමද්දසංසු; තේ කාමසංයෝජනබන්ධනානි, පාපිමයෝගානි දුරච්චයානි.
Right away they became dispassionate, seeing the drawbacks in sensual pleasures. The fetters and bonds of sensual pleasures—the ties of the Wicked One so hard to break—
නාගෝව සන්නානි ගුණානි ඡේත්වා, දේවේ තාවතිංසේ අතික්කමිංසු; සෛන්දා දේවා සපජාපතිකා, සබ්බේ සුධම්මාය සභායුපවිට්ඨා.
they burst them like a bull elephant his ropes, and passed right over the Thirty-Three. The gods with Indra and the Progenitor were all gathered in the Hall of Justice.
තේසං නිසින්නානං අභික්කමිංසු, වීරා විරාගා විරජං කරෝන්තා; තේ දිස්වා සංවේගමකාසි වාසවෝ, දේවාභිභූ දේවගණස්ස මජ්ඣේ.
As they sat there, they passed over them, the heroes desireless, practicing purity. Seeing them, Vāsava was struck with urgency; the master of gods in the midst of the group said,
‘ඉමේහි තේ හීනකායූපපන්නා, දේවේ තාවතිංසේ අභික්කමන්ති(අ); සංවේගජාතස්ස වචෝ නිසම්ම, සෝ ගෝපකෝ වාසවමජ්ඣභාසි.
“These were born in the lesser centaur realm, but now they pass us by!” Heeding the speech of one so moved, Gopaka addressed Vāsava,
‘බුද්ධෝ ජනින්දත්ථි මනුස්සලෝකේ, කාමාභිභූ සක්යමුනීති ඤායති; තස්සේව තේ පුත්තා සතියා විහීනා, චෝදිතා මයා තේ සතිමජ්ඣලත්ථුං(අ).
“There is a Buddha, a lord of men, in the world. Known as the Sakyan Sage, he’s mastered the senses. Those sons of his lost their memory; but when scolded by me they gained it back.
තිණ්ණං තේසං ආවසිනේත්ථ ඒකෝ, ගන්ධබ්බකායූපගතෝ වසීනෝ; ද්වේ ච සම්බෝධිපථානුසාරිනෝ, දේවේපි හීළේන්ති සමාහිතත්තා.
Of the three, there is one who remains dwelling in the host of centaurs. But two, recollecting the path to awakening, serene, spurn even the gods.
ඒතාදිසී ධම්මප්පකාසනේත්ථ, න තත්ථ කිඞ්කඞ්ඛති කෝචි සාවකෝ; නිතිණ්ණඕඝං විචිකිච්ඡඡින්නං, බුද්ධං නමස්සාම ජිනං ජනින්දං.
Of such power is the explanation of the teaching here: not a single disciple doubts that. We venerate the Buddha, the victor, lord of men, who has crossed the flood and cut off doubt.
යං තේ ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, විසේසං අජ්ඣගංසු තේ; කායං බ්රහ්මපුරෝහිතං, දුවේ තේසං විසේසගූ.
They attained distinction to the extent they understood the teaching here; two of them distinguished in the host of Brahmā’s Ministers.”’
තස්ස ධම්මස්ස පත්තියා, ආගතම්හාසි මාරිස; කතාවකාසා භගවතා, පඤ්හං පුච්ඡේමු මාරිසා”ති.
We have come here, dear sir, to realize this same teaching. If the Buddha would give me a chance, I would ask a question, dear sir.”
අථ ඛෝ භගවතෝ ඒතදහෝසි: “දීඝරත්තං විසුද්ධෝ ඛෝ අයං යක්ඛෝ, යං කිඤ්චි මං පඤ්හං පුච්ඡිස්සති, සබ්බං තං අත්ථසඤ්හිතංයේව පුච්ඡිස්සති, නෝ අනත්ථසඤ්හිතං. යඤ්චස්සාහං පුට්ඨෝ බ්යාකරිස්සාමි, තං ඛිප්පමේව ආජානිස්සතී”ති.
Then the Buddha thought, “For a long time now this spirit has led a pure life. Any question he asks me will be beneficial, not useless. And he will quickly understand any answer I give to his question.”
අථ ඛෝ භගවා සක්කං දේවානමින්දං ගාථාය අජ්ඣභාසි:
So the Buddha addressed Sakka in verse:
“පුච්ඡ වාසව මං පඤ්හං, යං කිඤ්චි මනසිච්ඡසි; තස්ස තස්සේව පඤ්හස්ස, අහං අන්තං කරෝමි තේ”ති.
“Ask me your question, Vāsava, whatever you want. I’ll solve each and every question you have.”
පඨමභාණවාරෝ නිට්ඨිතෝ.
The first recitation section is finished.
කතාවකාසෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතා ඉමං භගවන්තං පඨමං පඤ්හං අපුච්ඡි:
Having been granted an opportunity by the Buddha, Sakka asked the first question.
“කිංසංයෝජනා නු ඛෝ, මාරිස, දේවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා යේ චඤ්ඤේ සන්ති පුථුකායා, තේ: ‘අවේරා අදණ්ඩා අසපත්තා අබ්යාපජ්ජා විහරේමු අවේරිනෝ(අ)ති ඉති ච නේසං හෝති, අථ ච පන සවේරා සදණ්ඩා සසපත්තා සබ්යාපජ්ජා විහරන්ති සවේරිනෝ”ති?
“Dear sir, what fetters bind the gods, humans, demons, dragons, centaurs—and any of the other diverse creatures—so that, though they wish to be free of enmity, violence, hostility, and hate, they still have enmity, violence, hostility, and hate?”
ඉත්ථං සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවන්තං පඤ්හං අපුච්ඡි. තස්ස භගවා පඤ්හං පුට්ඨෝ බ්යාකාසි:
Such was Sakka’s question to the Buddha. And the Buddha answered him:
“ඉස්සාමච්ඡරියසංයෝජනා ඛෝ, දේවානමින්ද, දේවා මනුස්සා අසුරා නාගා ගන්ධබ්බා යේ චඤ්ඤේ සන්ති පුථුකායා, තේ: ‘අවේරා අදණ්ඩා අසපත්තා අබ්යාපජ්ජා විහරේමු අවේරිනෝ(අ)ති ඉති ච නේසං හෝති, අථ ච පන සවේරා සදණ්ඩා සසපත්තා සබ්යාපජ්ජා විහරන්ති සවේරිනෝ”ති.
“Lord of gods, the fetters of jealousy and stinginess bind the gods, humans, demons, dragons, centaurs—and any of the other diverse creatures—so that, though they wish to be free of enmity, violence, hostility, and hate, they still have enmity, violence, hostility, and hate.”
ඉත්ථං භගවා සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පඤ්හං පුට්ඨෝ බ්යාකාසි. අත්තමනෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දි අනුමෝදි: “ඒවමේතං, භගවා, ඒවමේතං, සුගත. තිණ්ණා මේත්ථ කඞ්ඛා විගතා කථඞ්කථා භගවතෝ පඤ්හවේය්යාකරණං සුත්වා”ති.
Such was the Buddha’s answer to Sakka. Delighted, Sakka approved and agreed with what the Buddha said, saying, “That’s so true, Blessed One! That’s so true, Holy One! Hearing the Buddha’s answer, I’ve gone beyond doubt and got rid of indecision.”
ඉතිහ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං උත්තරි පඤ්හං අපුච්ඡි:
And then, having approved and agreed with what the Buddha said, Sakka asked another question:
“ඉස්සාමච්ඡරියං පන, මාරිස, කිංනිදානං කිංසමුදයං කිංජාතිකං කිංපභවං; කිස්මිං සති ඉස්සාමච්ඡරියං හෝති; කිස්මිං අසති ඉස්සාමච්ඡරියං න හෝතී”ති?
“But dear sir, what is the source, origin, birthplace, and inception of jealousy and stinginess? When what exists is there jealousy and stinginess? When what doesn’t exist is there no jealousy and stinginess?”
“ඉස්සාමච්ඡරියං ඛෝ, දේවානමින්ද, පියාප්පියනිදානං පියාප්පියසමුදයං පියාප්පියජාතිකං පියාප්පියපභවං; පියාප්පියේ සති ඉස්සාමච්ඡරියං හෝති, පියාප්පියේ අසති ඉස්සාමච්ඡරියං න හෝතී”ති.
“The liked and the disliked, lord of gods, are the source of jealousy and stinginess. When the liked and the disliked exist there is jealousy and stinginess. When the liked and the disliked don’t exist there is no jealousy and stinginess.”
“පියාප්පියං පන, මාරිස, කිංනිදානං කිංසමුදයං කිංජාතිකං කිංපභවං; කිස්මිං සති පියාප්පියං හෝති; කිස්මිං අසති පියාප්පියං න හෝතී”ති?
“But dear sir, what is the source of what is liked and disliked?”
“පියාප්පියං ඛෝ, දේවානමින්ද, ඡන්දනිදානං ඡන්දසමුදයං ඡන්දජාතිකං ඡන්දපභවං; ඡන්දේ සති පියාප්පියං හෝති; ඡන්දේ අසති පියාප්පියං න හෝතී”ති.
“Desire is the source of what is liked and disliked.”
“ඡන්දෝ පන, මාරිස, කිංනිදානෝ කිංසමුදයෝ කිංජාතිකෝ කිංපභවෝ; කිස්මිං සති ඡන්දෝ හෝති; කිස්මිං අසති ඡන්දෝ න හෝතී”ති?
“But what is the source of desire?”
“ඡන්දෝ ඛෝ, දේවානමින්ද, විතක්කනිදානෝ විතක්කසමුදයෝ විතක්කජාතිකෝ විතක්කපභවෝ; විතක්කේ සති ඡන්දෝ හෝති; විතක්කේ අසති ඡන්දෝ න හෝතී”ති.
“Thought is the source of desire.”
“විතක්කෝ පන, මාරිස, කිංනිදානෝ කිංසමුදයෝ කිංජාතිකෝ කිංපභවෝ; කිස්මිං සති විතක්කෝ හෝති; කිස්මිං අසති විතක්කෝ න හෝතී”ති?
“But what is the source of thought?”
“විතක්කෝ ඛෝ, දේවානමින්ද, පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛානිදානෝ පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාසමුදයෝ පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාජාතිකෝ පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාපභවෝ; පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාය සති විතක්කෝ හෝති; පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාය අසති විතක්කෝ න හෝතී”ති.
“Concepts of identity that emerge from the proliferation of perceptions are the source of thoughts.”
“කථං පටිපන්නෝ පන, මාරිස, භික්ඛු පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛානිරෝධසාරුප්පගාමිනිං පටිපදං පටිපන්නෝ හෝතී”ති?
“But how does a bhikkhu fittingly practice for the cessation of concepts of identity that emerge from the proliferation of perceptions?”
2.2. වේදනාකම්මට්ඨාන
2.2. Meditation on Feelings
“සෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. දෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. උපේක්ඛම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි.
“Lord of gods, there are two kinds of happiness, I say: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate. There are two kinds of sadness, I say: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate. There are two kinds of equanimity, I say: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate.
සෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෝමනස්සං ‘ඉමං ඛෝ මේ සෝමනස්සං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපං සෝමනස්සං න සේවිතබ්බං. තත්ථ යං ජඤ්ඤා සෝමනස්සං ‘ඉමං ඛෝ මේ සෝමනස්සං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපං සෝමනස්සං සේවිතබ්බං. තත්ථ යඤ්චේ සවිතක්කං සවිචාරං, යඤ්චේ අවිතක්කං අවිචාරං, යේ අවිතක්කේ අවිචාරේ, තේ පණීතතරේ. සෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති. ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of happiness? Well, should you know of a happiness: ‘When I cultivate this kind of happiness, unskillful qualities grow, and skillful qualities decline.’ You should not cultivate that kind of happiness. Whereas, should you know of a happiness: ‘When I cultivate this kind of happiness, unskillful qualities decline, and skillful qualities grow.’ You should cultivate that kind of happiness. And that which is free of placing the mind and keeping it connected is better than that which still involves placing the mind and keeping it connected. That’s why I said there are two kinds of happiness.
දෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා දෝමනස්සං ‘ඉමං ඛෝ මේ දෝමනස්සං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපං දෝමනස්සං න සේවිතබ්බං. තත්ථ යං ජඤ්ඤා දෝමනස්සං ‘ඉමං ඛෝ මේ දෝමනස්සං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපං දෝමනස්සං සේවිතබ්බං. තත්ථ යඤ්චේ සවිතක්කං සවිචාරං, යඤ්චේ අවිතක්කං අවිචාරං, යේ අවිතක්කේ අවිචාරේ, තේ පණීතතරේ. දෝමනස්සම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of sadness? Well, should you know of a sadness: ‘When I cultivate this kind of sadness, unskillful qualities grow, and skillful qualities decline.’ You should not cultivate that kind of sadness. Whereas, should you know of a sadness: ‘When I cultivate this kind of sadness, unskillful qualities decline, and skillful qualities grow.’ You should cultivate that kind of sadness. And that which is free of placing the mind and keeping it connected is better than that which still involves placing the mind and keeping it connected. That’s why I said there are two kinds of sadness.
උපේක්ඛම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා උපේක්ඛං ‘ඉමං ඛෝ මේ උපේක්ඛං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපා උපේක්ඛා න සේවිතබ්බා. තත්ථ යං ජඤ්ඤා උපේක්ඛං ‘ඉමං ඛෝ මේ උපේක්ඛං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපා උපේක්ඛා සේවිතබ්බා. තත්ථ යඤ්චේ සවිතක්කං සවිචාරං, යඤ්චේ අවිතක්කං අවිචාරං, යේ අවිතක්කේ අවිචාරේ, තේ පණීතතරේ. උපේක්ඛම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of equanimity? Well, should you know of an equanimity: ‘When I cultivate this kind of equanimity, unskillful qualities grow, and skillful qualities decline.’ You should not cultivate that kind of equanimity. Whereas, should you know of an equanimity: ‘When I cultivate this kind of equanimity, unskillful qualities decline, and skillful qualities grow.’ You should cultivate that kind of equanimity. And that which is free of placing the mind and keeping it connected is better than that which still involves placing the mind and keeping it connected. That’s why I said there are two kinds of equanimity.
ඒවං පටිපන්නෝ ඛෝ, දේවානමින්ද, භික්ඛු පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛානිරෝධසාරුප්පගාමිනිං පටිපදං පටිපන්නෝ හෝතී”ති.
That’s how a bhikkhu fittingly practices for the cessation of concepts of identity that emerge from the proliferation of perceptions.”
ඉත්ථං භගවා සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පඤ්හං පුට්ඨෝ බ්යාකාසි. අත්තමනෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දි අනුමෝදි: “ඒවමේතං, භගවා, ඒවමේතං, සුගත. තිණ්ණා මේත්ථ කඞ්ඛා විගතා කථඞ්කථා භගවතෝ පඤ්හවේය්යාකරණං සුත්වා”ති.
Such was the Buddha’s answer to Sakka. Delighted, Sakka approved and agreed with what the Buddha said, saying, “That’s so true, Blessed One! That’s so true, Holy One! Hearing the Buddha’s answer, I’ve gone beyond doubt and got rid of indecision.”
2.3. පාතිමෝක්ඛසංවර
2.3. Restraint in the Monastic Code
ඉතිහ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං උත්තරි පඤ්හං අපුච්ඡි:
And then Sakka asked another question:
“කථං පටිපන්නෝ පන, මාරිස, භික්ඛු පාතිමෝක්ඛසංවරාය පටිපන්නෝ හෝතී”ති?
“But dear sir, how does a bhikkhu practice for restraint in the monastic code?”
“කායසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. වචීසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. පරියේසනංපාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි.
“Lord of gods, I say that there are two kinds of bodily behavior: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate. I say that there are two kinds of verbal behavior: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate. There are two kinds of search, I say: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate.
කායසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි සේවිතබ්බම්පි අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා කායසමාචාරං ‘ඉමං ඛෝ මේ කායසමාචාරං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපෝ කායසමාචාරෝ න සේවිතබ්බෝ. තත්ථ යං ජඤ්ඤා කායසමාචාරං ‘ඉමං ඛෝ මේ කායසමාචාරං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපෝ කායසමාචාරෝ සේවිතබ්බෝ. කායසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of bodily behavior? Well, should you know of a bodily conduct: ‘When I cultivate this kind of bodily conduct, unskillful qualities grow, and skillful qualities decline.’ You should not cultivate that kind of bodily conduct. Whereas, should you know of a bodily conduct: ‘When I cultivate this kind of bodily conduct, unskillful qualities decline, and skillful qualities grow.’ You should cultivate that kind of bodily conduct. That’s why I said there are two kinds of bodily behavior.
වචීසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා වචීසමාචාරං ‘ඉමං ඛෝ මේ වචීසමාචාරං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපෝ වචීසමාචාරෝ න සේවිතබ්බෝ. තත්ථ යං ජඤ්ඤා වචීසමාචාරං ‘ඉමං ඛෝ මේ වචීසමාචාරං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපෝ වචීසමාචාරෝ සේවිතබ්බෝ. වචීසමාචාරම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of verbal behavior? Well, should you know of a kind of verbal behavior that it causes unskillful qualities to grow while skillful qualities decline, you should not cultivate it. Whereas, should you know of a kind of verbal behavior that it causes unskillful qualities to decline while skillful qualities grow, you should cultivate it. That’s why I said there are two kinds of verbal behavior.
පරියේසනංපාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? තත්ථ යං ජඤ්ඤා පරියේසනං ‘ඉමං ඛෝ මේ පරියේසනං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී(අ)ති, ඒවරූපා පරියේසනා න සේවිතබ්බා. තත්ථ යං ජඤ්ඤා පරියේසනං ‘ඉමං ඛෝ මේ පරියේසනං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී(අ)ති, ඒවරූපා පරියේසනා සේවිතබ්බා. පරියේසනංපාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පීති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
Why did I say that there are two kinds of search? Well, should you know of a kind of search that it causes unskillful qualities to grow while skillful qualities decline, you should not cultivate it. Whereas, should you know of a kind of search that it causes unskillful qualities to decline while skillful qualities grow, you should cultivate it. That’s why I said there are two kinds of search.
ඒවං පටිපන්නෝ ඛෝ, දේවානමින්ද, භික්ඛු පාතිමෝක්ඛසංවරාය පටිපන්නෝ හෝතී”ති.
That’s how a bhikkhu practices for restraint in the monastic code.”
ඉත්ථං භගවා සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පඤ්හං පුට්ඨෝ බ්යාකාසි. අත්තමනෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දි අනුමෝදි: “ඒවමේතං, භගවා, ඒවමේතං, සුගත. තිණ්ණා මේත්ථ කඞ්ඛා විගතා කථඞ්කථා භගවතෝ පඤ්හවේය්යාකරණං සුත්වා”ති.
Such was the Buddha’s answer to Sakka. Delighted, Sakka approved and agreed with what the Buddha said, saying, “That’s so true, Blessed One! That’s so true, Holy One! Hearing the Buddha’s answer, I’ve gone beyond doubt and got rid of indecision.”
2.4. ඉන්ද්රියසංවර
2.4. Sense Restraint
ඉතිහ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං උත්තරි පඤ්හං අපුච්ඡි:
And then Sakka asked another question:
“කථං පටිපන්නෝ පන, මාරිස, භික්ඛු ඉන්ද්රියසංවරාය පටිපන්නෝ හෝතී”ති?
“But dear sir, how does a bhikkhu practice for restraint of the sense faculties?”
“චක්ඛුවිඤ්ඤේය්යං රූපම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. සෝතවිඤ්ඤේය්යං සද්දම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. ඝානවිඤ්ඤේය්යං ගන්ධම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. ජිව්හාවිඤ්ඤේය්යං රසම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. කායවිඤ්ඤේය්යං ඵෝට්ඨබ්බම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පි. මනෝවිඤ්ඤේය්යං ධම්මම්පාහං, දේවානමින්ද, දුවිධේන වදාමි—සේවිතබ්බම්පි, අසේවිතබ්බම්පී”ති.
“Lord of gods, I say that there are two kinds of sight known by the eye: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate. There are two kinds of sound known by the ear … smells known by the nose … tastes known by the tongue … touches known by the body … thoughts known by the mind: that which you should cultivate, and that which you should not cultivate.”
ඒවං වුත්තේ, සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවන්තං ඒතදවෝච:
When the Buddha said this, Sakka said to him:
“ඉමස්ස ඛෝ අහං, භන්තේ, භගවතා සඞ්ඛිත්තේන භාසිතස්ස ඒවං විත්ථාරේන අත්ථං ආජානාමි. යථාරූපං, භන්තේ, චක්ඛුවිඤ්ඤේය්යං රූපං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, ඒවරූපං චක්ඛුවිඤ්ඤේය්යං රූපං න සේවිතබ්බං. යථාරූපඤ්ච ඛෝ, භන්තේ, චක්ඛුවිඤ්ඤේය්යං රූපං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, ඒවරූපං චක්ඛුවිඤ්ඤේය්යං රූපං සේවිතබ්බං. යථාරූපඤ්ච ඛෝ, භන්තේ, සෝතවිඤ්ඤේය්යං සද්දං සේවතෝ …පේ… ඝානවිඤ්ඤේය්යං ගන්ධං සේවතෝ … ජිව්හාවිඤ්ඤේය්යං රසං සේවතෝ … කායවිඤ්ඤේය්යං ඵෝට්ඨබ්බං සේවතෝ … මනෝවිඤ්ඤේය්යං ධම්මං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, ඒවරූපෝ මනෝවිඤ්ඤේය්යෝ ධම්මෝ න සේවිතබ්බෝ. යථාරූපඤ්ච ඛෝ, භන්තේ, මනෝවිඤ්ඤේය්යං ධම්මං සේවතෝ අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, ඒවරූපෝ මනෝවිඤ්ඤේය්යෝ ධම්මෝ සේවිතබ්බෝ.
“Sir, this is how I understand the detailed meaning of the Buddha’s brief statement: You should not cultivate the kind of sight known by the eye which causes unskillful qualities to grow while skillful qualities decline. And you should cultivate the kind of sight known by the eye which causes unskillful qualities to decline while skillful qualities grow. You should not cultivate the kind of sound, smell, taste, touch, or thought known by the mind which causes unskillful qualities to grow while skillful qualities decline. And you should cultivate the kind of thought known by the mind which causes unskillful qualities to decline while skillful qualities grow.
ඉමස්ස ඛෝ මේ, භන්තේ, භගවතා සඞ්ඛිත්තේන භාසිතස්ස ඒවං විත්ථාරේන අත්ථං ආජානතෝ තිණ්ණා මේත්ථ කඞ්ඛා විගතා කථඞ්කථා භගවතෝ පඤ්හවේය්යාකරණං සුත්වා”ති.
Sir, that’s how I understand the detailed meaning of the Buddha’s brief statement. Hearing the Buddha’s answer, I’ve gone beyond doubt and got rid of indecision.”
ඉතිහ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං උත්තරි පඤ්හං අපුච්ඡි:
And then Sakka asked another question:
“සබ්බේව නු ඛෝ, මාරිස, සමණබ්රාහ්මණා ඒකන්තවාදා ඒකන්තසීලා ඒකන්තඡන්දා ඒකන්තඅජ්ඣෝසානා”ති?
“Dear sir, do all ascetics and brahmins have a single doctrine, ethics, desire, and attachment?”
“න ඛෝ, දේවානමින්ද, සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා ඒකන්තවාදා ඒකන්තසීලා ඒකන්තඡන්දා ඒකන්තඅජ්ඣෝසානා”ති.
“No, lord of gods, they do not.”
“කස්මා පන, මාරිස, න සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා ඒකන්තවාදා ඒකන්තසීලා ඒකන්තඡන්දා ඒකන්තඅජ්ඣෝසානා”ති?
“Why not?”
“අනේකධාතු නානාධාතු ඛෝ, දේවානමින්ද, ලෝකෝ. තස්මිං අනේකධාතුනානාධාතුස්මිං ලෝකේ යං යදේව සත්තා ධාතුං අභිනිවිසන්ති, තං තදේව ථාමසා පරාමාසා අභිනිවිස්ස වෝහරන්ති: ‘ඉදමේව සච්චං මෝඝමඤ්ඤන්(අ)ති. තස්මා න සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා ඒකන්තවාදා ඒකන්තසීලා ඒකන්තඡන්දා ඒකන්තඅජ්ඣෝසානා”ති.
“The world has many and diverse elements. Whatever element sentient beings insist on in this world of many and diverse elements, they obstinately stick to it, insisting that: ‘This is the only truth, other ideas are silly.’ That’s why not all ascetics and brahmins have a single doctrine, ethics, desire, and attachment.”
“සබ්බේව නු ඛෝ, මාරිස, සමණබ්රාහ්මණා අච්චන්තනිට්ඨා අච්චන්තයෝගක්ඛේමී අච්චන්තබ්රහ්මචාරී අච්චන්තපරියෝසානා”ති?
“Dear sir, have all ascetics and brahmins reached the ultimate end, the ultimate sanctuary from the yoke, the ultimate spiritual life, the ultimate goal?”
“න ඛෝ, දේවානමින්ද, සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා අච්චන්තනිට්ඨා අච්චන්තයෝගක්ඛේමී අච්චන්තබ්රහ්මචාරී අච්චන්තපරියෝසානා”ති.
“No, lord of gods, they have not.”
“කස්මා පන, මාරිස, න සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා අච්චන්තනිට්ඨා අච්චන්තයෝගක්ඛේමී අච්චන්තබ්රහ්මචාරී අච්චන්තපරියෝසානා”ති?
“Why not?”
“යේ ඛෝ, දේවානමින්ද, භික්ඛූ තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්තා තේ අච්චන්තනිට්ඨා අච්චන්තයෝගක්ඛේමී අච්චන්තබ්රහ්මචාරී අච්චන්තපරියෝසානා. තස්මා න සබ්බේ සමණබ්රාහ්මණා අච්චන්තනිට්ඨා අච්චන්තයෝගක්ඛේමී අච්චන්තබ්රහ්මචාරී අච්චන්තපරියෝසානා”ති.
“Those bhikkhus who are freed through the ending of craving have reached the ultimate end, the ultimate sanctuary from the yoke, the ultimate spiritual life, the ultimate goal. That’s why not all ascetics and brahmins have reached the ultimate end, the ultimate sanctuary from the yoke, the ultimate spiritual life, the ultimate goal.”
ඉත්ථං භගවා සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස පඤ්හං පුට්ඨෝ බ්යාකාසි. අත්තමනෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දි අනුමෝදි: “ඒවමේතං, භගවා, ඒවමේතං, සුගත. තිණ්ණා මේත්ථ කඞ්ඛා විගතා කථඞ්කථා භගවතෝ පඤ්හවේය්යාකරණං සුත්වා”ති.
Such was the Buddha’s answer to Sakka. Delighted, Sakka approved and agreed with what the Buddha said, saying, “That’s so true, Blessed One! That’s so true, Holy One! Hearing the Buddha’s answer, I’ve gone beyond doubt and got rid of indecision.”
ඉතිහ සක්කෝ දේවානමින්දෝ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං ඒතදවෝච:
And then Sakka, having approved and agreed with what the Buddha said, said to him,
“ඒජා, භන්තේ, රෝගෝ, ඒජා ගණ්ඩෝ, ඒජා සල්ලං, ඒජා ඉමං පුරිසං පරිකඩ්ඪති තස්ස තස්සේව භවස්ස අභිනිබ්බත්තියා. තස්මා අයං පුරිසෝ උච්චාවචමාපජ්ජති. යේසාහං, භන්තේ, පඤ්හානං ඉතෝ බහිද්ධා අඤ්ඤේසු සමණබ්රාහ්මණේසු ඕකාසකම්මම්පි නාලත්ථං, තේ මේ භගවතා බ්යාකතා. දීඝරත්තානුසයිතඤ්ච පන මේ විචිකිච්ඡාකථඞ්කථාසල්ලං, තඤ්ච භගවතා අබ්බුළ්හන්”ති.
“Turbulence, sir, is a disease, a boil, a dart. Turbulence drags a person to be reborn in life after life. That’s why a person finds themselves in states high and low. Elsewhere, among other ascetics and brahmins, I wasn’t even given a chance to ask these questions that the Buddha has answered. The dart of doubt and uncertainty has lain within me for a long time, but the Buddha has plucked it out.”
“අභිජානාසි නෝ ත්වං, දේවානමින්ද, ඉමේ පඤ්හේ අඤ්ඤේ සමණබ්රාහ්මණේ පුච්ඡිතා”ති?
“Lord of gods, do you recall having asked this question of other ascetics and brahmins?”
“අභිජානාමහං, භන්තේ, ඉමේ පඤ්හේ අඤ්ඤේ සමණබ්රාහ්මණේ පුච්ඡිතා”ති.
“I do, sir.”
“යථා කථං පන තේ, දේවානමින්ද, බ්යාකංසු? සචේ තේ අගරු භාසස්සූ”ති.
“If you wouldn’t mind, lord of gods, tell me how they answered.”
“න ඛෝ මේ, භන්තේ, ගරු යත්ථස්ස භගවා නිසින්නෝ භගවන්තරූපෝ වා”ති.
“It’s no trouble when someone such as the Blessed One is sitting here.”
“තේන හි, දේවානමින්ද, භාසස්සූ”ති.
“Well, speak then, lord of gods.”
“යේස්වාහං, භන්තේ, මඤ්ඤාමි සමණබ්රාහ්මණා ආරඤ්ඤිකා පන්තසේනාසනාති, ත්යාහං උපසඞ්කමිත්වා ඉමේ පඤ්හේ පුච්ඡාමි, තේ මයා පුට්ඨා න සම්පායන්ති, අසම්පායන්තා මමංයේව පටිපුච්ඡන්ති: ‘කෝ නාමෝ ආයස්මා(අ)ති? තේසාහං පුට්ඨෝ බ්යාකරෝමි: ‘අහං ඛෝ, මාරිස, සක්කෝ දේවානමින්දෝ(අ)ති. තේ මමංයේව උත්තරි පටිපුච්ඡන්ති: ‘කිං පනායස්මා, දේවානමින්ද, කම්මං කත්වා ඉමං ඨානං පත්තෝ(අ)ති? තේසාහං යථාසුතං යථාපරියත්තං ධම්මං දේසේමි. තේ තාවතකේනේව අත්තමනා හෝන්ති: ‘සක්කෝ ච නෝ දේවානමින්දෝ දිට්ඨෝ, යඤ්ච නෝ අපුච්ඡිම්හා, තඤ්ච නෝ බ්යාකාසී(අ)ති. තේ අඤ්ඤදත්ථු මමංයේව සාවකා සම්පජ්ජන්ති, න චාහං තේසං. අහං ඛෝ පන, භන්තේ, භගවතෝ සාවකෝ සෝතාපන්නෝ අවිනිපාතධම්මෝ නියතෝ සම්බෝධිපරායණෝ”ති.
“Sir, I approached those who I imagined were ascetics and brahmins living in the wilderness, in remote lodgings. But they were stumped by my question, and they even questioned me in return: ‘What is the venerable’s name?’ So I answered them: ‘Dear sir, I am Sakka, lord of gods.’ So they asked me another question: ‘But lord of gods, what deed brought you to this position?’ So I taught them the Dhamma as I had learned and memorized it. And they were pleased with just that much: ‘We have seen Sakka, lord of gods! And he answered our questions!’ Invariably, they become my disciples, I don’t become theirs. But sir, I am the Buddha’s disciple, a stream-enterer, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening.”
2.5. සෝමනස්සපටිලාභකථා
2.5. On Feeling Happy
“අභිජානාසි නෝ ත්වං, දේවානමින්ද, ඉතෝ පුබ්බේ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභන්”ති?
“Lord of gods, do you recall ever feeling such joy and happiness before?”
“අභිජානාමහං, භන්තේ, ඉතෝ පුබ්බේ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභන්”ති.
“I do, sir.”
“යථා කථං පන ත්වං, දේවානමින්ද, අභිජානාසි ඉතෝ පුබ්බේ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභන්”ති?
“But how?”
“භූතපුබ්බං, භන්තේ, දේවාසුරසඞ්ගාමෝ සමුපබ්යූළ්හෝ අහෝසි. තස්මිං ඛෝ පන, භන්තේ, සඞ්ගාමේ දේවා ජිනිංසු, අසුරා පරාජයිංසු. තස්ස මය්හං, භන්තේ, තං සඞ්ගාමං අභිවිජිනිත්වා විජිතසඞ්ගාමස්ස ඒතදහෝසි: ‘යා චේව දානි දිබ්බා ඕජා යා ච අසුරා ඕජා, උභයමේතං දේවා පරිභුඤ්ජිස්සන්තී(අ)ති. සෝ ඛෝ පන මේ, භන්තේ, වේදපටිලාභෝ සෝමනස්සපටිලාභෝ සදණ්ඩාවචරෝ සසත්ථාවචරෝ න නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරෝධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බෝධාය න නිබ්බානාය සංවත්තති. යෝ ඛෝ පන මේ අයං, භන්තේ, භගවතෝ ධම්මං සුත්වා වේදපටිලාභෝ සෝමනස්සපටිලාභෝ, සෝ අදණ්ඩාවචරෝ අසත්ථාවචරෝ ඒකන්තනිබ්බිදාය විරාගාය නිරෝධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තතී”ති.
“Once upon a time, sir, a battle was fought between the gods and the demons. In that battle the gods won and the demons lost. It occurred to me as victor, ‘Now the gods shall enjoy both the nectar of the gods and the nectar of the demons.’ But sir, that joy and happiness is in the sphere of the rod and the sword. It doesn’t lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana. But the joy and happiness I feel listening to the Buddha’s teaching is not in the sphere of the rod and the sword. It does lead to disillusionment, dispassion, cessation, peace, insight, awakening, and Nibbana.”
“කිං පන ත්වං, දේවානමින්ද, අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේසී”ති?
“But lord of gods, what reason do you see for speaking of such joy and happiness?”
“ඡ ඛෝ අහං, භන්තේ, අත්ථවසේ සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
“I see six reasons to speak of such joy and happiness, sir.
ඉධේව තිට්ඨමානස්ස, දේවභූතස්ස මේ සතෝ; පුනරායු ච මේ ලද්ධෝ, ඒවං ජානාහි මාරිස.
While staying right here, remaining in the godly form, I have gained an extended life: know this, dear sir.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, පඨමං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the first reason.
චුතාහං දිවියා කායා, ආයුං හිත්වා අමානුසං; අමූළ්හෝ ගබ්භමේස්සාමි, යත්ථ මේ රමතී මනෝ.
When I fall from the heavenly host, leaving behind the non-human life, I shall consciously go to a new womb, wherever my mind delights.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, දුතියං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the second reason.
ස්වාහං අමූළ්හපඤ්ඤස්ස, විහරං සාසනේ රතෝ; ඤායේන විහරිස්සාමි, සම්පජානෝ පටිස්සතෝ.
Living happily under the guidance of the one of unclouded wisdom, I shall practice systematically, aware and mindful.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, තතියං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the third reason.
ඤායේන මේ චරතෝ ච, සම්බෝධි චේ භවිස්සති; අඤ්ඤාතා විහරිස්සාමි, ස්වේව අන්තෝ භවිස්සති.
And if awakening should arise as I practice systematically, I shall live as one who understands, and my end shall come right there.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, චතුත්ථං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the fourth reason.
චුතාහං මානුසා කායා, ආයුං හිත්වාන මානුසං; පුන දේවෝ භවිස්සාමි, දේවලෝකම්හි උත්තමෝ.
When I fall from the human realm, leaving behind the human life, I shall become a god again, in the supreme heaven realm.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, පඤ්චමං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the fifth reason.
තේ පණීතතරා දේවා, අකනිට්ඨා යසස්සිනෝ; අන්තිමේ වත්තමානම්හි, සෝ නිවාසෝ භවිස්සති.
They are the finest of gods, the glorious Akaniṭṭhas. So long as my final life goes on, there my home will be.
ඉමං ඛෝ අහං, භන්තේ, ඡට්ඨං අත්ථවසං සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
This is the sixth reason.
ඉමේ ඛෝ අහං, භන්තේ, ඡ අත්ථවසේ සම්පස්සමානෝ ඒවරූපං වේදපටිලාභං සෝමනස්සපටිලාභං පවේදේමි.
Seeing these six reasons I speak of such joy and happiness.
අපරියෝසිතසඞ්කප්පෝ, විචිකිච්ඡෝ කථඞ්කථී; විචරිං දීඝමද්ධානං, අන්වේසන්තෝ තථාගතං.
My wishes unfulfilled, doubting and undecided, I wandered for such a long time, in search of the Realized One.
යස්සු මඤ්ඤාමි සමණේ, පවිවිත්තවිහාරිනෝ; සම්බුද්ධා ඉති මඤ්ඤානෝ, ගච්ඡාමි තේ උපාසිතුං.
I imagined that ascetics living in seclusion must surely be awakened, so I went to sit near them.
‘කථං ආරාධනා හෝති, කථං හෝති විරාධනා(අ); ඉති පුට්ඨා න සම්පායන්ති, මග්ගේ පටිපදාසු ච.
‘How is there success? How is there failure?’ But they were stumped by such questions about the path and practice.
ත්යස්සු යදා මං ජානන්ති, සක්කෝ දේවානමාගතෝ; ත්යස්සු මමේව පුච්ඡන්ති, ‘කිං කත්වා පාපුණී ඉදං(අ).
And when they found out that I was Sakka, come from the gods, they questioned me instead about the deed that brought me to this state.
තේසං යථාසුතං ධම්මං, දේසයාමි ජනේ සුතං; තේන අත්තමනා හෝන්ති, ‘දිට්ඨෝ නෝ වාසවෝති ච(අ).
I taught them the Dhamma as I had learned it among men. They were delighted with that, saying: ‘We’ve seen Vāsava!’
යදා ච බුද්ධමද්දක්ඛිං, විචිකිච්ඡාවිතාරණං; සෝම්හි වීතභයෝ අජ්ජ, සම්බුද්ධං පයිරුපාසිය.
Now since I’ve seen the Buddha, who helps us overcome doubt, today, free of fear, I pay homage to the awakened one.
තණ්හාසල්ලස්ස හන්තාරං, බුද්ධං අප්පටිපුග්ගලං; අහං වන්දේ මහාවීරං, බුද්ධමාදිච්චබන්ධුනං.
Destroyer of the dart of craving, the Buddha is unrivaled. I bow to the great hero, the Buddha, kinsman of the Sun.
යං කරෝමසි බ්රහ්මුනෝ, සමං දේවේහි මාරිස; තදජ්ජ තුය්හං කස්සාම, හන්ද සාමං කරෝම තේ.
In the same way that Brahmā ought be revered by we gods, dear sir, today we shall revere you—come, let us revere you ourselves!
ත්වමේව අසි සම්බුද්ධෝ, තුවං සත්ථා අනුත්තරෝ; සදේවකස්මිං ලෝකස්මිං, නත්ථි තේ පටිපුග්ගලෝ”ති.
You alone are the Awakened! You are the Teacher supreme! In the world with its gods, you have no rival.”
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ පඤ්චසිඛං ගන්ධබ්බපුත්තං ආමන්තේසි: “බහූපකාරෝ ඛෝ මේසි ත්වං, තාත පඤ්චසිඛ, යං ත්වං භගවන්තං පඨමං පසාදේසි. තයා, තාත, පඨමං පසාදිතං පච්ඡා මයං තං භගවන්තං දස්සනාය උපසඞ්කමිම්හා අරහන්තං සම්මාසම්බුද්ධං. පේත්තිකේ වා ඨානේ ඨපයිස්සාමි, ගන්ධබ්බරාජා භවිස්සසි, භද්දඤ්ච තේ සූරියවච්ඡසං දම්මි, සා හි තේ අභිපත්ථිතා”ති.
Then Sakka addressed the centaur Pañcasikha, “Dear Pañcasikha, you were very helpful to me, since you first charmed the Buddha, after which I went to see him. I shall appoint you to your father’s position—you shall be king of the centaurs. And I give you Bhaddā Suriyavaccasā, for she loves you very much.”
අථ ඛෝ සක්කෝ දේවානමින්දෝ පාණිනා පථවිං පරාමසිත්වා තික්ඛත්තුං උදානං උදානේසි:
Then Sakka, touching the ground with his hand, expressed this heartfelt sentiment three times:
“නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස.
“Homage to that Blessed One, the perfected one, the fully awakened Buddha!
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස.
Homage to that Blessed One, the perfected one, the fully awakened Buddha!
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්සා”ති.
Homage to that Blessed One, the perfected one, the fully awakened Buddha!”
ඉමස්මිඤ්ච පන වේය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානේ සක්කස්ස දේවානමින්දස්ස විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි: “යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරෝධධම්මන්”ති. අඤ්ඤේසඤ්ච අසීතියා දේවතාසහස්සානං;
And while this discourse was being spoken, the stainless, immaculate vision of the Dhamma arose in Sakka, lord of gods: “Everything that has a beginning has an end.” And also for another 80,000 deities.
ඉති යේ සක්කේන දේවානමින්දේන අජ්ඣිට්ඨපඤ්හා පුට්ඨා, තේ භගවතා බ්යාකතා. තස්මා ඉමස්ස වේය්යාකරණස්ස සක්කපඤ්හාත්වේව අධිවචනන්ති.
Such were the questions Sakka was invited to ask, and which were answered by the Buddha. And that’s why the name of this discussion is “Sakka’s Questions”.
සක්කපඤ්හසුත්තං නිට්ඨිතං අට්ඨමං.
The authoritative text of the Dīgha Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]