| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya |
៨. សក្កបញ្ហសុត្តំ
8. Sakkapañhasuttaṃ
៣៤៤. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា មគធេសុ វិហរតិ, បាចីនតោ រាជគហស្ស អម្ពសណ្ឌា នាម ព្រាហ្មណគាមោ, តស្សុត្តរតោ វេទិយកេ បព្ពតេ ឥន្ទសាលគុហាយំ។ តេន ខោ បន សមយេន សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស ឧស្សុក្កំ ឧទបាទិ ភគវន្តំ ទស្សនាយ។ អថ ខោ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘កហំ នុ ខោ ភគវា ឯតរហិ វិហរតិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ’’តិ? អទ្ទសា ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវន្តំ មគធេសុ វិហរន្តំ បាចីនតោ រាជគហស្ស អម្ពសណ្ឌា នាម ព្រាហ្មណគាមោ, តស្សុត្តរតោ វេទិយកេ បព្ពតេ ឥន្ទសាលគុហាយំ។ ទិស្វាន ទេវេ តាវតិំសេ អាមន្តេសិ – ‘‘អយំ, មារិសា, ភគវា មគធេសុ វិហរតិ, បាចីនតោ រាជគហស្ស អម្ពសណ្ឌា នាម ព្រាហ្មណគាមោ, តស្សុត្តរតោ វេទិយកេ បព្ពតេ ឥន្ទសាលគុហាយំ។ យទិ បន, មារិសា, មយំ តំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមេយ្យាម អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធ’’ន្តិ? ‘‘ឯវំ ភទ្ទន្តវា’’តិ ខោ ទេវា តាវតិំសា សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បច្ចស្សោសុំ។
344. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Tena kho pana samayena sakkassa devānamindassa ussukkaṃ udapādi bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti? Addasā kho sakko devānamindo bhagavantaṃ magadhesu viharantaṃ pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Disvāna deve tāvatiṃse āmantesi – ‘‘ayaṃ, mārisā, bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana, mārisā, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho devā tāvatiṃsā sakkassa devānamindassa paccassosuṃ.
៣៤៥. អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ បញ្ចសិខំ គន្ធព្ពទេវបុត្តំ 1 អាមន្តេសិ – ‘‘អយំ, តាត បញ្ចសិខ, ភគវា មគធេសុ វិហរតិ បាចីនតោ រាជគហស្ស អម្ពសណ្ឌា នាម ព្រាហ្មណគាមោ, តស្សុត្តរតោ វេទិយកេ បព្ពតេ ឥន្ទសាលគុហាយំ។ យទិ បន , តាត បញ្ចសិខ, មយំ តំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមេយ្យាម អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធ’’ន្តិ? ‘‘ឯវំ ភទ្ទន្តវា’’តិ ខោ បញ្ចសិខោ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បដិស្សុត្វា ពេលុវបណ្ឌុវីណំ អាទាយ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស អនុចរិយំ ឧបាគមិ។
345. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ 2 āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta pañcasikha, bhagavā magadhesu viharati pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana , tāta pañcasikha, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya sakkassa devānamindassa anucariyaṃ upāgami.
៣៤៦. អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ទេវេហិ តាវតិំសេហិ បរិវុតោ បញ្ចសិខេន គន្ធព្ពទេវបុត្តេន បុរក្ខតោ សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ វា ពាហំ បសារេយ្យ បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ; ឯវមេវ ទេវេសុ តាវតិំសេសុ អន្តរហិតោ មគធេសុ បាចីនតោ រាជគហស្ស អម្ពសណ្ឌា នាម ព្រាហ្មណគាមោ, តស្សុត្តរតោ វេទិយកេ បព្ពតេ បច្ចុដ្ឋាសិ។ តេន ខោ បន សមយេន វេទិយកោ បព្ពតោ អតិរិវ ឱភាសជាតោ ហោតិ អម្ពសណ្ឌា ច ព្រាហ្មណគាមោ យថា តំ ទេវានំ ទេវានុភាវេន។ អបិស្សុទំ បរិតោ គាមេសុ មនុស្សា ឯវមាហំសុ – ‘‘អាទិត្តស្សុ នាមជ្ជ វេទិយកោ បព្ពតោ ឈាយតិសុ 3 នាមជ្ជ វេទិយកោ បព្ពតោ ជលតិសុ 4 នាមជ្ជ វេទិយកោ បព្ពតោ កិំសុ នាមជ្ជ វេទិយកោ បព្ពតោ អតិរិវ ឱភាសជាតោ អម្ពសណ្ឌា ច ព្រាហ្មណគាមោ’’តិ សំវិគ្គា លោមហដ្ឋជាតា អហេសុំ។
346. Atha kho sakko devānamindo devehi tāvatiṃsehi parivuto pañcasikhena gandhabbadevaputtena purakkhato seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva devesu tāvatiṃsesu antarahito magadhesu pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate paccuṭṭhāsi. Tena kho pana samayena vediyako pabbato atiriva obhāsajāto hoti ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena. Apissudaṃ parito gāmesu manussā evamāhaṃsu – ‘‘ādittassu nāmajja vediyako pabbato jhāyatisu 5 nāmajja vediyako pabbato jalatisu 6 nāmajja vediyako pabbato kiṃsu nāmajja vediyako pabbato atiriva obhāsajāto ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo’’ti saṃviggā lomahaṭṭhajātā ahesuṃ.
៣៤៧. អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ បញ្ចសិខំ គន្ធព្ពទេវបុត្តំ អាមន្តេសិ – ‘‘ទុរុបសង្កមា ខោ, តាត បញ្ចសិខ, តថាគតា មាទិសេន, ឈាយី ឈានរតា, តទន្តរំ 7 បដិសល្លីនា។ យទិ បន ត្វំ, តាត បញ្ចសិខ, ភគវន្តំ បឋមំ បសាទេយ្យាសិ, តយា, តាត, បឋមំ បសាទិតំ បច្ឆា មយំ តំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមេយ្យាម អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធ’’ន្តិ។ ‘‘ឯវំ ភទ្ទន្តវា’’តិ ខោ បញ្ចសិខោ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បដិស្សុត្វា ពេលុវបណ្ឌុវីណំ អាទាយ យេន ឥន្ទសាលគុហា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ‘‘ឯត្តាវតា មេ ភគវា នេវ អតិទូរេ ភវិស្សតិ នាច្ចាសន្នេ, សទ្ទញ្ច មេ សោស្សតី’’តិ ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។
347. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘durupasaṅkamā kho, tāta pañcasikha, tathāgatā mādisena, jhāyī jhānaratā, tadantaraṃ 8 paṭisallīnā. Yadi pana tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādeyyāsi, tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena indasālaguhā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ‘‘ettāvatā me bhagavā neva atidūre bhavissati nāccāsanne, saddañca me sossatī’’ti ekamantaṃ aṭṭhāsi.
បញ្ចសិខគីតគាថា
Pañcasikhagītagāthā
៣៤៨. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ បញ្ចសិខោ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ ពេលុវបណ្ឌុវីណំ 9 អស្សាវេសិ, ឥមា ច គាថា អភាសិ ពុទ្ធូបសញ្ហិតា ធម្មូបសញ្ហិតា សង្ឃូបសញ្ហិតា អរហន្តូបសញ្ហិតា កាមូបសញ្ហិតា –
348. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbadevaputto beluvapaṇḍuvīṇaṃ 10 assāvesi, imā ca gāthā abhāsi buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –
‘‘វន្ទេ តេ បិតរំ ភទ្ទេ, តិម្ពរុំ សូរិយវច្ឆសេ;
‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;
យេន ជាតាសិ កល្យាណី, អានន្ទជននី មម។
Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama.
‘‘វាតោវ សេទតំ កន្តោ, បានីយំវ បិបាសតោ;
‘‘Vātova sedataṃ kanto, pānīyaṃva pipāsato;
អង្គីរសិ បិយាមេសិ, ធម្មោ អរហតាមិវ។
Aṅgīrasi piyāmesi, dhammo arahatāmiva.
‘‘អាតុរស្សេវ ភេសជ្ជំ, ភោជនំវ ជិឃច្ឆតោ;
‘‘Āturasseva bhesajjaṃ, bhojanaṃva jighacchato;
បរិនិព្ពាបយ មំ ភទ្ទេ, ជលន្តមិវ វារិនា។
Parinibbāpaya maṃ bhadde, jalantamiva vārinā.
‘‘សីតោទកំ បោក្ខរណិំ, យុត្តំ កិញ្ជក្ខរេណុនា;
‘‘Sītodakaṃ pokkharaṇiṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;
នាគោ ឃម្មាភិតត្តោវ, ឱគាហេ តេ ថនូទរំ។
Nāgo ghammābhitattova, ogāhe te thanūdaraṃ.
‘‘អច្ចង្កុសោវ នាគោវ, ជិតំ មេ តុត្តតោមរំ;
‘‘Accaṅkusova nāgova, jitaṃ me tuttatomaraṃ;
ការណំ នប្បជានាមិ, សម្មត្តោ លក្ខណូរុយា។
Kāraṇaṃ nappajānāmi, sammatto lakkhaṇūruyā.
‘‘តយិ គេធិតចិត្តោស្មិ, ចិត្តំ វិបរិណាមិតំ;
‘‘Tayi gedhitacittosmi, cittaṃ vipariṇāmitaṃ;
បដិគន្តុំ ន សក្កោមិ, វង្កឃស្តោវ អម្ពុជោ។
Paṭigantuṃ na sakkomi, vaṅkaghastova ambujo.
‘‘វាមូរុ សជ មំ ភទ្ទេ, សជ មំ មន្ទលោចនេ;
‘‘Vāmūru saja maṃ bhadde, saja maṃ mandalocane;
បលិស្សជ មំ កល្យាណិ, ឯតំ មេ អភិបត្ថិតំ។
Palissaja maṃ kalyāṇi, etaṃ me abhipatthitaṃ.
‘‘អប្បកោ វត មេ សន្តោ, កាមោ វេល្លិតកេសិយា;
‘‘Appako vata me santo, kāmo vellitakesiyā;
អនេកភាវោ សមុប្បាទិ, អរហន្តេវ ទក្ខិណា។
Anekabhāvo samuppādi, arahanteva dakkhiṇā.
‘‘យំ មេ អត្ថិ កតំ បុញ្ញំ, អរហន្តេសុ តាទិសុ;
‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, arahantesu tādisu;
តំ មេ សព្ពង្គកល្យាណិ, តយា សទ្ធិំ វិបច្ចតំ។
Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.
‘‘យំ មេ អត្ថិ កតំ បុញ្ញំ, អស្មិំ បថវិមណ្ឌលេ;
‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, asmiṃ pathavimaṇḍale;
តំ មេ សព្ពង្គកល្យាណិ, តយា សទ្ធិំ វិបច្ចតំ។
Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.
‘‘សក្យបុត្តោវ ឈានេន, ឯកោទិ និបកោ សតោ;
‘‘Sakyaputtova jhānena, ekodi nipako sato;
‘‘យថាបិ មុនិ នន្ទេយ្យ, បត្វា សម្ពោធិមុត្តមំ;
‘‘Yathāpi muni nandeyya, patvā sambodhimuttamaṃ;
ឯវំ នន្ទេយ្យំ កល្យាណិ, មិស្សីភាវំ គតោ តយា។
Evaṃ nandeyyaṃ kalyāṇi, missībhāvaṃ gato tayā.
‘‘សក្កោ ចេ មេ វរំ ទជ្ជា, តាវតិំសានមិស្សរោ;
‘‘Sakko ce me varaṃ dajjā, tāvatiṃsānamissaro;
តាហំ ភទ្ទេ វរេយ្យាហេ, ឯវំ កាមោ ទឡ្ហោ មម។
Tāhaṃ bhadde vareyyāhe, evaṃ kāmo daḷho mama.
‘‘សាលំវ ន ចិរំ ផុល្លំ, បិតរំ តេ សុមេធសេ;
‘‘Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;
វន្ទមានោ នមស្សាមិ, យស្សា សេតាទិសី បជា’’តិ។
Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.
៣៤៩. ឯវំ វុត្តេ ភគវា បញ្ចសិខំ គន្ធព្ពទេវបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘សំសន្ទតិ ខោ តេ, បញ្ចសិខ, តន្តិស្សរោ គីតស្សរេន, គីតស្សរោ ច តន្តិស្សរេន; ន ច បន 13 តេ បញ្ចសិខ, តន្តិស្សរោ គីតស្សរំ អតិវត្តតិ, គីតស្សរោ ច តន្តិស្សរំ។ កទា សំយូឡ្ហា បន តេ, បញ្ចសិខ, ឥមា គាថា ពុទ្ធូបសញ្ហិតា ធម្មូបសញ្ហិតា សង្ឃូបសញ្ហិតា អរហន្តូបសញ្ហិតា កាមូបសញ្ហិតា’’តិ? ‘‘ឯកមិទំ, ភន្តេ, សមយំ ភគវា ឧរុវេលាយំ វិហរតិ នជ្ជា នេរញ្ជរាយ តីរេ អជបាលនិគ្រោធេ បឋមាភិសម្ពុទ្ធោ ។ តេន ខោ បនាហំ, ភន្តេ, សមយេន ភទ្ទា នាម សូរិយវច្ឆសា តិម្ពរុនោ គន្ធព្ពរញ្ញោ ធីតា, តមភិកង្ខាមិ។ សា ខោ បន, ភន្តេ, ភគិនី បរកាមិនី ហោតិ; សិខណ្ឌី នាម មាតលិស្ស សង្គាហកស្ស បុត្តោ, តមភិកង្ខតិ។ យតោ ខោ អហំ, ភន្តេ, តំ ភគិនិំ នាលត្ថំ កេនចិ បរិយាយេន។ អថាហំ ពេលុវបណ្ឌុវីណំ អាទាយ យេន តិម្ពរុនោ គន្ធព្ពរញ្ញោ និវេសនំ តេនុបសង្កមិំ; ឧបសង្កមិត្វា ពេលុវបណ្ឌុវីណំ អស្សាវេសិំ, ឥមា ច គាថា អភាសិំ ពុទ្ធូបសញ្ហិតា ធម្មូបសញ្ហិតា សង្ឃូបសញ្ហិតា អរហន្តូបសញ្ហិតា កាមូបសញ្ហិតា –
349. Evaṃ vutte bhagavā pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ etadavoca – ‘‘saṃsandati kho te, pañcasikha, tantissaro gītassarena, gītassaro ca tantissarena; na ca pana 14 te pañcasikha, tantissaro gītassaraṃ ativattati, gītassaro ca tantissaraṃ. Kadā saṃyūḷhā pana te, pañcasikha, imā gāthā buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā’’ti? ‘‘Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho . Tena kho panāhaṃ, bhante, samayena bhaddā nāma sūriyavacchasā timbaruno gandhabbarañño dhītā, tamabhikaṅkhāmi. Sā kho pana, bhante, bhaginī parakāminī hoti; sikhaṇḍī nāma mātalissa saṅgāhakassa putto, tamabhikaṅkhati. Yato kho ahaṃ, bhante, taṃ bhaginiṃ nālatthaṃ kenaci pariyāyena. Athāhaṃ beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena timbaruno gandhabbarañño nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ assāvesiṃ, imā ca gāthā abhāsiṃ buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –
‘‘វន្ទេ តេ បិតរំ ភទ្ទេ, តិម្ពរុំ សូរិយវច្ឆសេ;
‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;
យេន ជាតាសិ កល្យាណី, អានន្ទជននី មម។ …បេ.…
Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama. …pe…
សាលំវ ន ចិរំ ផុល្លំ, បិតរំ តេ សុមេធសេ;
Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;
វន្ទមានោ នមស្សាមិ, យស្សា សេតាទិសី បជា’’តិ។
Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.
‘‘ឯវំ វុត្តេ, ភន្តេ, ភទ្ទា សូរិយវច្ឆសា មំ ឯតទវោច – ‘ន ខោ មេ, មារិស, សោ ភគវា សម្មុខា ទិដ្ឋោ អបិ ច សុតោយេវ មេ សោ ភគវា ទេវានំ តាវតិំសានំ សុធម្មាយំ សភាយំ ឧបនច្ចន្តិយា។ យតោ ខោ ត្វំ, មារិស, តំ ភគវន្តំ កិត្តេសិ, ហោតុ នោ អជ្ជ សមាគមោ’តិ។ សោយេវ នោ, ភន្តេ, តស្សា ភគិនិយា សទ្ធិំ សមាគមោ អហោសិ។ ន ច ទានិ តតោ បច្ឆា’’តិ។
‘‘Evaṃ vutte, bhante, bhaddā sūriyavacchasā maṃ etadavoca – ‘na kho me, mārisa, so bhagavā sammukhā diṭṭho api ca sutoyeva me so bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ upanaccantiyā. Yato kho tvaṃ, mārisa, taṃ bhagavantaṃ kittesi, hotu no ajja samāgamo’ti. Soyeva no, bhante, tassā bhaginiyā saddhiṃ samāgamo ahosi. Na ca dāni tato pacchā’’ti.
សក្កូបសង្កម
Sakkūpasaṅkama
៣៥០. អថ ខោ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘បដិសម្មោទតិ បញ្ចសិខោ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ ភគវតា, ភគវា ច បញ្ចសិខេនា’’តិ។ អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ បញ្ចសិខំ គន្ធព្ពទេវបុត្តំ អាមន្តេសិ – ‘‘អភិវាទេហិ មេ ត្វំ, តាត បញ្ចសិខ, ភគវន្តំ – ‘សក្កោ, ភន្តេ, ទេវានមិន្ទោ សាមច្ចោ សបរិជនោ ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទតី’តិ’’។ ‘‘ឯវំ ភទ្ទន្តវា’’តិ ខោ បញ្ចសិខោ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បដិស្សុត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេតិ – ‘‘សក្កោ, ភន្តេ, ទេវានមិន្ទោ សាមច្ចោ សបរិជនោ ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទតី’’តិ។ ‘‘ឯវំ សុខី ហោតុ, បញ្ចសិខ, សក្កោ ទេវានមិន្ទោ សាមច្ចោ សបរិជនោ; សុខកាមា ហិ ទេវា មនុស្សា អសុរា នាគា គន្ធព្ពា យេ ចញ្ញេ សន្តិ បុថុកាយា’’តិ។
350. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘paṭisammodati pañcasikho gandhabbadevaputto bhagavatā, bhagavā ca pañcasikhenā’’ti. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘abhivādehi me tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ – ‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’ti’’. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā bhagavantaṃ abhivādeti – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. ‘‘Evaṃ sukhī hotu, pañcasikha, sakko devānamindo sāmacco saparijano; sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā’’ti.
៣៥១. ឯវញ្ច បន តថាគតា ឯវរូបេ មហេសក្ខេ យក្ខេ អភិវទន្តិ។ អភិវទិតោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ឥន្ទសាលគុហំ បវិសិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ទេវាបិ តាវតិំសា ឥន្ទសាលគុហំ បវិសិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ បញ្ចសិខោបិ គន្ធព្ពទេវបុត្តោ ឥន្ទសាលគុហំ បវិសិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។
351. Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti. Abhivadito sakko devānamindo bhagavato indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Devāpi tāvatiṃsā indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Pañcasikhopi gandhabbadevaputto indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
តេន ខោ បន សមយេន ឥន្ទសាលគុហា វិសមា សន្តី សមា សមបាទិ, សម្ពាធា សន្តី ឧរុន្ទា 15 សមបាទិ, អន្ធការោ គុហាយំ អន្តរធាយិ, អាលោកោ ឧទបាទិ យថា តំ ទេវានំ ទេវានុភាវេន។
Tena kho pana samayena indasālaguhā visamā santī samā samapādi, sambādhā santī urundā 16 samapādi, andhakāro guhāyaṃ antaradhāyi, āloko udapādi yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena.
៣៥២. អថ ខោ ភគវា សក្កំ ទេវានមិន្ទំ ឯតទវោច – ‘‘អច្ឆរិយមិទំ អាយស្មតោ កោសិយស្ស, អព្ភុតមិទំ អាយស្មតោ កោសិយស្ស តាវ ពហុកិច្ចស្ស ពហុករណីយស្ស យទិទំ ឥធាគមន’’ន្តិ។ ‘‘ចិរបដិកាហំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិតុកាមោ; អបិ ច ទេវានំ តាវតិំសានំ កេហិចិ កេហិចិ 17 កិច្ចករណីយេហិ ព្យាវដោ; ឯវាហំ នាសក្ខិំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិតុំ។ ឯកមិទំ, ភន្តេ, សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ សលឡាគារកេ។ អថ ខ្វាហំ, ភន្តេ, សាវត្ថិំ អគមាសិំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ។ តេន ខោ បន, ភន្តេ, សមយេន ភគវា អញ្ញតរេន សមាធិនា និសិន្នោ ហោតិ, ភូជតិ 18 ច នាម វេស្សវណស្ស មហារាជស្ស បរិចារិកា ភគវន្តំ បច្ចុបដ្ឋិតា ហោតិ, បញ្ជលិកា នមស្សមានា តិដ្ឋតិ។ អថ ខ្វាហំ, ភន្តេ, ភូជតិំ ឯតទវោចំ – ‘អភិវាទេហិ មេ ត្វំ, ភគិនិ, ភគវន្តំ – ‘‘សក្កោ, ភន្តេ, ទេវានមិន្ទោ សាមច្ចោ សបរិជនោ ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទតី’’តិ។ ឯវំ វុត្តេ, ភន្តេ, សា ភូជតិ មំ ឯតទវោច – ‘អកាលោ ខោ, មារិស, ភគវន្តំ ទស្សនាយ; បដិសល្លីនោ ភគវា’តិ។ ‘តេន ហី, ភគិនិ, យទា ភគវា តម្ហា សមាធិម្ហា វុដ្ឋិតោ ហោតិ, អថ មម វចនេន ភគវន្តំ អភិវាទេហិ – ‘‘សក្កោ, ភន្តេ, ទេវានមិន្ទោ សាមច្ចោ សបរិជនោ ភគវតោ បាទេ សិរសា វន្ទតី’’តិ។ កច្ចិ មេ សា, ភន្តេ, ភគិនី ភគវន្តំ អភិវាទេសិ? សរតិ ភគវា តស្សា ភគិនិយា វចន’’ន្តិ? ‘‘អភិវាទេសិ មំ សា, ទេវានមិន្ទ, ភគិនី, សរាមហំ តស្សា ភគិនិយា វចនំ។ អបិ ចាហំ អាយស្មតោ នេមិសទ្ទេន 19 តម្ហា សមាធិម្ហា វុដ្ឋិតោ’’តិ។ ‘‘យេ តេ, ភន្តេ, ទេវា អម្ហេហិ បឋមតរំ តាវតិំសកាយំ ឧបបន្នា, តេសំ មេ សម្មុខា សុតំ សម្មុខា បដិគ្គហិតំ – ‘យទា តថាគតា លោកេ ឧប្បជ្ជន្តិ អរហន្តោ សម្មាសម្ពុទ្ធា, ទិព្ពា កាយា បរិបូរេន្តិ, ហាយន្តិ អសុរកាយា’តិ។ តំ មេ ឥទំ, ភន្តេ, សក្ខិទិដ្ឋំ យតោ តថាគតោ លោកេ ឧប្បន្នោ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ, ទិព្ពា កាយា បរិបូរេន្តិ, ហាយន្តិ អសុរកាយាតិ។
352. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘‘acchariyamidaṃ āyasmato kosiyassa, abbhutamidaṃ āyasmato kosiyassa tāva bahukiccassa bahukaraṇīyassa yadidaṃ idhāgamana’’nti. ‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo; api ca devānaṃ tāvatiṃsānaṃ kehici kehici 20 kiccakaraṇīyehi byāvaṭo; evāhaṃ nāsakkhiṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati salaḷāgārake. Atha khvāhaṃ, bhante, sāvatthiṃ agamāsiṃ bhagavantaṃ dassanāya. Tena kho pana, bhante, samayena bhagavā aññatarena samādhinā nisinno hoti, bhūjati 21 ca nāma vessavaṇassa mahārājassa paricārikā bhagavantaṃ paccupaṭṭhitā hoti, pañjalikā namassamānā tiṭṭhati. Atha khvāhaṃ, bhante, bhūjatiṃ etadavocaṃ – ‘abhivādehi me tvaṃ, bhagini, bhagavantaṃ – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Evaṃ vutte, bhante, sā bhūjati maṃ etadavoca – ‘akālo kho, mārisa, bhagavantaṃ dassanāya; paṭisallīno bhagavā’ti. ‘Tena hī, bhagini, yadā bhagavā tamhā samādhimhā vuṭṭhito hoti, atha mama vacanena bhagavantaṃ abhivādehi – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Kacci me sā, bhante, bhaginī bhagavantaṃ abhivādesi? Sarati bhagavā tassā bhaginiyā vacana’’nti? ‘‘Abhivādesi maṃ sā, devānaminda, bhaginī, sarāmahaṃ tassā bhaginiyā vacanaṃ. Api cāhaṃ āyasmato nemisaddena 22 tamhā samādhimhā vuṭṭhito’’ti. ‘‘Ye te, bhante, devā amhehi paṭhamataraṃ tāvatiṃsakāyaṃ upapannā, tesaṃ me sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘yadā tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’ti. Taṃ me idaṃ, bhante, sakkhidiṭṭhaṃ yato tathāgato loke uppanno arahaṃ sammāsambuddho, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyāti.
គោបកវត្ថុ
Gopakavatthu
៣៥៣. ‘‘ឥធេវ, ភន្តេ, កបិលវត្ថុស្មិំ គោបិកា នាម សក្យធីតា អហោសិ ពុទ្ធេ បសន្នា ធម្មេ បសន្នា សង្ឃេ បសន្នា សីលេសុ បរិបូរការិនី។ សា ឥត្ថិត្តំ 23 វិរាជេត្វា បុរិសត្តំ 24 ភាវេត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា។ ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ អម្ហាកំ បុត្តត្តំ អជ្ឈុបគតា។ តត្របិ នំ ឯវំ ជានន្តិ – ‘គោបកោ ទេវបុត្តោ, គោបកោ ទេវបុត្តោ’តិ។ អញ្ញេបិ, ភន្តេ, តយោ ភិក្ខូ ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា ហីនំ គន្ធព្ពកាយំ ឧបបន្នា។ តេ បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតា សមង្គីភូតា បរិចារយមានា អម្ហាកំ ឧបដ្ឋានំ អាគច្ឆន្តិ អម្ហាកំ បារិចរិយំ។ តេ អម្ហាកំ ឧបដ្ឋានំ អាគតេ អម្ហាកំ បារិចរិយំ គោបកោ ទេវបុត្តោ បដិចោទេសិ – ‘កុតោមុខា នាម តុម្ហេ , មារិសា, តស្ស ភគវតោ ធម្មំ អស្សុត្ថ 25 – អហញ្ហិ នាម ឥត្ថិកា សមានា ពុទ្ធេ បសន្នា ធម្មេ បសន្នា សង្ឃេ បសន្នា សីលេសុ បរិបូរការិនី ឥត្ថិត្តំ វិរាជេត្វា បុរិសត្តំ ភាវេត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នា, ទេវានំ តាវតិំសានំ សហព្យតំ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បុត្តត្តំ អជ្ឈុបគតា។ ឥធាបិ មំ ឯវំ ជានន្តិ ‘‘គោបកោ ទេវបុត្តោ គោបកោ ទេវបុត្តោ’តិ។ តុម្ហេ បន, មារិសា, ភគវតិ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា ហីនំ គន្ធព្ពកាយំ ឧបបន្នា។ ទុទ្ទិដ្ឋរូបំ វត, ភោ, អទ្ទសាម, យេ មយំ អទ្ទសាម សហធម្មិកេ ហីនំ គន្ធព្ពកាយំ ឧបបន្នេ’តិ។ តេសំ, ភន្តេ, គោបកេន ទេវបុត្តេន បដិចោទិតានំ ទ្វេ ទេវា ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សតិំ បដិលភិំសុ កាយំ ព្រហ្មបុរោហិតំ, ឯកោ បន ទេវោ កាមេ អជ្ឈាវសិ។
353. ‘‘Idheva, bhante, kapilavatthusmiṃ gopikā nāma sakyadhītā ahosi buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī. Sā itthittaṃ 26 virājetvā purisattaṃ 27 bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā. Devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ amhākaṃ puttattaṃ ajjhupagatā. Tatrapi naṃ evaṃ jānanti – ‘gopako devaputto, gopako devaputto’ti. Aññepi, bhante, tayo bhikkhū bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Te pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārayamānā amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti amhākaṃ pāricariyaṃ. Te amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgate amhākaṃ pāricariyaṃ gopako devaputto paṭicodesi – ‘kutomukhā nāma tumhe , mārisā, tassa bhagavato dhammaṃ assuttha 28 – ahañhi nāma itthikā samānā buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī itthittaṃ virājetvā purisattaṃ bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ sakkassa devānamindassa puttattaṃ ajjhupagatā. Idhāpi maṃ evaṃ jānanti ‘‘gopako devaputto gopako devaputto’ti. Tumhe pana, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Duddiṭṭharūpaṃ vata, bho, addasāma, ye mayaṃ addasāma sahadhammike hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapanne’ti. Tesaṃ, bhante, gopakena devaputtena paṭicoditānaṃ dve devā diṭṭheva dhamme satiṃ paṭilabhiṃsu kāyaṃ brahmapurohitaṃ, eko pana devo kāme ajjhāvasi.
៣៥៤.‘‘‘ឧបាសិកា ចក្ខុមតោ អហោសិំ,
354.‘‘‘Upāsikā cakkhumato ahosiṃ,
នាមម្បិ មយ្ហំ អហុ ‘គោបិកា’តិ;
Nāmampi mayhaṃ ahu ‘gopikā’ti;
ពុទ្ធេ ច ធម្មេ ច អភិប្បសន្នា,
Buddhe ca dhamme ca abhippasannā,
សង្ឃញ្ចុបដ្ឋាសិំ បសន្នចិត្តា។
Saṅghañcupaṭṭhāsiṃ pasannacittā.
‘‘‘តស្សេវ ពុទ្ធស្ស សុធម្មតាយ,
‘‘‘Tasseva buddhassa sudhammatāya,
សក្កស្ស បុត្តោម្ហិ មហានុភាវោ;
Sakkassa puttomhi mahānubhāvo;
មហាជុតីកោ តិទិវូបបន្នោ,
Mahājutīko tidivūpapanno,
ជានន្តិ មំ ឥធាបិ ‘គោបកោ’តិ។
Jānanti maṃ idhāpi ‘gopako’ti.
‘‘‘អថទ្ទសំ ភិក្ខវោ ទិដ្ឋបុព្ពេ,
‘‘‘Athaddasaṃ bhikkhavo diṭṭhapubbe,
គន្ធព្ពកាយូបគតេ វសីនេ;
Gandhabbakāyūpagate vasīne;
ឥមេហិ តេ គោតមសាវកាសេ,
Imehi te gotamasāvakāse,
យេ ច មយំ បុព្ពេ មនុស្សភូតា។
Ye ca mayaṃ pubbe manussabhūtā.
‘‘‘អន្នេន បានេន ឧបដ្ឋហិម្ហា,
‘‘‘Annena pānena upaṭṭhahimhā,
បាទូបសង្គយ្ហ សកេ និវេសនេ;
Pādūpasaṅgayha sake nivesane;
កុតោមុខា នាម ឥមេ ភវន្តោ,
Kutomukhā nāma ime bhavanto,
‘‘‘បច្ចត្តំ វេទិតព្ពោ ហិ ធម្មោ,
‘‘‘Paccattaṃ veditabbo hi dhammo,
សុទេសិតោ ចក្ខុមតានុពុទ្ធោ;
Sudesito cakkhumatānubuddho;
អហញ្ហិ តុម្ហេវ ឧបាសមានោ,
Ahañhi tumheva upāsamāno,
សុត្វាន អរិយាន សុភាសិតានិ។
Sutvāna ariyāna subhāsitāni.
‘‘‘សក្កស្ស បុត្តោម្ហិ មហានុភាវោ,
‘‘‘Sakkassa puttomhi mahānubhāvo,
មហាជុតីកោ តិទិវូបបន្នោ;
Mahājutīko tidivūpapanno;
តុម្ហេ បន សេដ្ឋមុបាសមានា,
Tumhe pana seṭṭhamupāsamānā,
អនុត្តរំ ព្រហ្មចរិយំ ចរិត្វា។
Anuttaraṃ brahmacariyaṃ caritvā.
‘‘‘ហីនំ កាយំ ឧបបន្នា ភវន្តោ,
‘‘‘Hīnaṃ kāyaṃ upapannā bhavanto,
អនានុលោមា ភវតូបបត្តិ;
Anānulomā bhavatūpapatti;
ទុទ្ទិដ្ឋរូបំ វត អទ្ទសាម,
Duddiṭṭharūpaṃ vata addasāma,
សហធម្មិកេ ហីនកាយូបបន្នេ។
Sahadhammike hīnakāyūpapanne.
‘‘‘គន្ធព្ពកាយូបគតា ភវន្តោ,
‘‘‘Gandhabbakāyūpagatā bhavanto,
ទេវានមាគច្ឆថ បារិចរិយំ;
Devānamāgacchatha pāricariyaṃ;
អគារេ វសតោ មយ្ហំ,
Agāre vasato mayhaṃ,
ឥមំ បស្ស វិសេសតំ។
Imaṃ passa visesataṃ.
‘‘‘ឥត្ថី ហុត្វា ស្វជ្ជ បុមោម្ហិ ទេវោ,
‘‘‘Itthī hutvā svajja pumomhi devo,
ទិព្ពេហិ កាមេហិ សមង្គិភូតោ’;
Dibbehi kāmehi samaṅgibhūto’;
តេ ចោទិតា គោតមសាវកេន,
Te coditā gotamasāvakena,
សំវេគមាបាទុ សមេច្ច គោបកំ។
Saṃvegamāpādu samecca gopakaṃ.
មា នោ មយំ បរបេស្សា អហុម្ហា’;
Mā no mayaṃ parapessā ahumhā’;
តេសំ ទុវេ វីរិយមារភិំសុ,
Tesaṃ duve vīriyamārabhiṃsu,
អនុស្សរំ គោតមសាសនានិ។
Anussaraṃ gotamasāsanāni.
‘‘ឥធេវ ចិត្តានិ វិរាជយិត្វា,
‘‘Idheva cittāni virājayitvā,
កាមេសុ អាទីនវមទ្ទសំសុ;
Kāmesu ādīnavamaddasaṃsu;
តេ កាមសំយោជនពន្ធនានិ,
Te kāmasaṃyojanabandhanāni,
បាបិមយោគានិ ទុរច្ចយានិ។
Pāpimayogāni duraccayāni.
ទេវេ តាវតិំសេ អតិក្កមិំសុ;
Deve tāvatiṃse atikkamiṃsu;
សឥន្ទា ទេវា សបជាបតិកា,
Saindā devā sapajāpatikā,
សព្ពេ សុធម្មាយ សភាយុបវិដ្ឋា។
Sabbe sudhammāya sabhāyupaviṭṭhā.
‘‘តេសំ និសិន្នានំ អភិក្កមិំសុ,
‘‘Tesaṃ nisinnānaṃ abhikkamiṃsu,
វីរា វិរាគា វិរជំ ករោន្តា;
Vīrā virāgā virajaṃ karontā;
តេ ទិស្វា សំវេគមកាសិ វាសវោ,
Te disvā saṃvegamakāsi vāsavo,
ទេវាភិភូ ទេវគណស្ស មជ្ឈេ។
Devābhibhū devagaṇassa majjhe.
‘‘‘ឥមេហិ តេ ហីនកាយូបបន្នា,
‘‘‘Imehi te hīnakāyūpapannā,
ទេវេ តាវតិំសេ អភិក្កមន្តិ’;
Deve tāvatiṃse abhikkamanti’;
សំវេគជាតស្ស វចោ និសម្ម,
Saṃvegajātassa vaco nisamma,
សោ គោបកោ វាសវមជ្ឈភាសិ។
So gopako vāsavamajjhabhāsi.
‘‘‘ពុទ្ធោ ជនិន្ទត្ថិ មនុស្សលោកេ,
‘‘‘Buddho janindatthi manussaloke,
កាមាភិភូ សក្យមុនីតិ ញាយតិ;
Kāmābhibhū sakyamunīti ñāyati;
តស្សេវ តេ បុត្តា សតិយា វិហីនា,
Tasseva te puttā satiyā vihīnā,
ចោទិតា មយា តេ សតិមជ្ឈលត្ថុំ។
Coditā mayā te satimajjhalatthuṃ.
គន្ធព្ពកាយូបគតោ វសីនោ;
Gandhabbakāyūpagato vasīno;
ទ្វេ ច សម្ពោធិបថានុសារិនោ,
Dve ca sambodhipathānusārino,
ទេវេបិ ហីឡេន្តិ សមាហិតត្តា។
Devepi hīḷenti samāhitattā.
‘‘‘ឯតាទិសី ធម្មប្បកាសនេត្ថ,
‘‘‘Etādisī dhammappakāsanettha,
ន តត្ថ កិំកង្ខតិ កោចិ សាវកោ;
Na tattha kiṃkaṅkhati koci sāvako;
និតិណ្ណឱឃំ វិចិកិច្ឆឆិន្នំ,
Nitiṇṇaoghaṃ vicikicchachinnaṃ,
ពុទ្ធំ នមស្សាម ជិនំ ជនិន្ទំ’។
Buddhaṃ namassāma jinaṃ janindaṃ’.
‘‘យំ តេ ធម្មំ ឥធញ្ញាយ,
‘‘Yaṃ te dhammaṃ idhaññāya,
កាយំ ព្រហ្មបុរោហិតំ,
Kāyaṃ brahmapurohitaṃ,
ទុវេ តេសំ វិសេសគូ។
Duve tesaṃ visesagū.
‘‘តស្ស ធម្មស្ស បត្តិយា,
‘‘Tassa dhammassa pattiyā,
អាគតម្ហាសិ មារិស;
Āgatamhāsi mārisa;
កតាវកាសា ភគវតា,
Katāvakāsā bhagavatā,
បញ្ហំ បុច្ឆេមុ មារិសា’’តិ។
Pañhaṃ pucchemu mārisā’’ti.
៣៥៥. អថ ខោ ភគវតោ ឯតទហោសិ – ‘‘ទីឃរត្តំ វិសុទ្ធោ ខោ អយំ យក្ខោ 41, យំ កិញ្ចិ មំ បញ្ហំ បុច្ឆិស្សតិ, សព្ពំ តំ អត្ថសញ្ហិតំយេវ បុច្ឆិស្សតិ, នោ អនត្ថសញ្ហិតំ។ យញ្ចស្សាហំ បុដ្ឋោ ព្យាករិស្សាមិ, តំ ខិប្បមេវ អាជានិស្សតី’’តិ។
355. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘dīgharattaṃ visuddho kho ayaṃ yakkho 42, yaṃ kiñci maṃ pañhaṃ pucchissati, sabbaṃ taṃ atthasañhitaṃyeva pucchissati, no anatthasañhitaṃ. Yañcassāhaṃ puṭṭho byākarissāmi, taṃ khippameva ājānissatī’’ti.
៣៥៦. អថ ខោ ភគវា សក្កំ ទេវានមិន្ទំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
356. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘បុច្ឆ វាសវ មំ បញ្ហំ, យំ កិញ្ចិ មនសិច្ឆសិ;
‘‘Puccha vāsava maṃ pañhaṃ, yaṃ kiñci manasicchasi;
តស្ស តស្សេវ បញ្ហស្ស, អហំ អន្តំ ករោមិ តេ’’តិ។
Tassa tasseva pañhassa, ahaṃ antaṃ karomi te’’ti.
បឋមភាណវារោ និដ្ឋិតោ។
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
៣៥៧. កតាវកាសោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតា ឥមំ ភគវន្តំ 43 បឋមំ បញ្ហំ អបុច្ឆិ –
357. Katāvakāso sakko devānamindo bhagavatā imaṃ bhagavantaṃ 44 paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘កិំ សំយោជនា នុ ខោ, មារិស, ទេវា មនុស្សា អសុរា នាគា គន្ធព្ពា យេ ចញ្ញេ សន្តិ បុថុកាយា, តេ – ‘អវេរា អទណ្ឌា អសបត្តា អព្យាបជ្ជា វិហរេមុ អវេរិនោ’តិ ឥតិ ច នេសំ ហោតិ, អថ ច បន សវេរា សទណ្ឌា សសបត្តា សព្យាបជ្ជា វិហរន្តិ សវេរិនោ’’តិ? ឥត្ថំ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវន្តំ បញ្ហំ 45 អបុច្ឆិ។ តស្ស ភគវា បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ –
‘‘Kiṃ saṃyojanā nu kho, mārisa, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti? Itthaṃ sakko devānamindo bhagavantaṃ pañhaṃ 46 apucchi. Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho byākāsi –
‘‘ឥស្សាមច្ឆរិយសំយោជនា ខោ, ទេវានមិន្ទ, ទេវា មនុស្សា អសុរា នាគា គន្ធព្ពា យេ ចញ្ញេ សន្តិ បុថុកាយា, តេ – ‘អវេរា អទណ្ឌា អសបត្តា អព្យាបជ្ជា វិហរេមុ អវេរិនោ’តិ ឥតិ ច នេសំ ហោតិ, អថ ច បន សវេរា សទណ្ឌា សសបត្តា សព្យាបជ្ជា វិហរន្តិ សវេរិនោ’’តិ។ ឥត្ថំ ភគវា សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ អត្តមនោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិ អនុមោទិ – ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត។ តិណ្ណា មេត្ថ កង្ខា វិគតា កថំកថា ភគវតោ បញ្ហវេយ្យាករណំ សុត្វា’’តិ។
‘‘Issāmacchariyasaṃyojanā kho, devānaminda, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
៣៥៨. ឥតិហ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ភគវន្តំ ឧត្តរិំ 47 បញ្ហំ អបុច្ឆិ –
358. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ 48 pañhaṃ apucchi –
‘‘ឥស្សាមច្ឆរិយំ បន, មារិស, កិំនិទានំ កិំសមុទយំ កិំជាតិកំ កិំបភវំ; កិស្មិំ សតិ ឥស្សាមច្ឆរិយំ ហោតិ; កិស្មិំ អសតិ ឥស្សាមច្ឆរិយំ ន ហោតី’’តិ? ‘‘ឥស្សាមច្ឆរិយំ ខោ, ទេវានមិន្ទ, បិយាប្បិយនិទានំ បិយាប្បិយសមុទយំ បិយាប្បិយជាតិកំ បិយាប្បិយបភវំ; បិយាប្បិយេ សតិ ឥស្សាមច្ឆរិយំ ហោតិ, បិយាប្បិយេ អសតិ ឥស្សាមច្ឆរិយំ ន ហោតី’’តិ។
‘‘Issāmacchariyaṃ pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati issāmacchariyaṃ hoti; kismiṃ asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Issāmacchariyaṃ kho, devānaminda, piyāppiyanidānaṃ piyāppiyasamudayaṃ piyāppiyajātikaṃ piyāppiyapabhavaṃ; piyāppiye sati issāmacchariyaṃ hoti, piyāppiye asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti.
‘‘បិយាប្បិយំ ខោ បន, មារិស, កិំនិទានំ កិំសមុទយំ កិំជាតិកំ កិំបភវំ; កិស្មិំ សតិ បិយាប្បិយំ ហោតិ; កិស្មិំ អសតិ បិយាប្បិយំ ន ហោតី’’តិ? ‘‘បិយាប្បិយំ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ឆន្ទនិទានំ ឆន្ទសមុទយំ ឆន្ទជាតិកំ ឆន្ទបភវំ; ឆន្ទេ សតិ បិយាប្បិយំ ហោតិ; ឆន្ទេ អសតិ បិយាប្បិយំ ន ហោតី’’តិ។
‘‘Piyāppiyaṃ kho pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati piyāppiyaṃ hoti; kismiṃ asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Piyāppiyaṃ kho, devānaminda, chandanidānaṃ chandasamudayaṃ chandajātikaṃ chandapabhavaṃ; chande sati piyāppiyaṃ hoti; chande asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti.
‘‘ឆន្ទោ ខោ បន, មារិស, កិំនិទានោ កិំសមុទយោ កិំជាតិកោ កិំបភវោ; កិស្មិំ សតិ ឆន្ទោ ហោតិ; កិស្មិំ អសតិ ឆន្ទោ ន ហោតី’’តិ? ‘‘ឆន្ទោ ខោ, ទេវានមិន្ទ, វិតក្កនិទានោ វិតក្កសមុទយោ វិតក្កជាតិកោ វិតក្កបភវោ; វិតក្កេ សតិ ឆន្ទោ ហោតិ; វិតក្កេ អសតិ ឆន្ទោ ន ហោតី’’តិ។
‘‘Chando kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati chando hoti; kismiṃ asati chando na hotī’’ti? ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno vitakkasamudayo vitakkajātiko vitakkapabhavo; vitakke sati chando hoti; vitakke asati chando na hotī’’ti.
‘‘វិតក្កោ ខោ បន, មារិស, កិំនិទានោ កិំសមុទយោ កិំជាតិកោ កិំបភវោ; កិស្មិំ សតិ វិតក្កោ ហោតិ; កិស្មិំ អសតិ វិតក្កោ ន ហោតី’’តិ? ‘‘វិតក្កោ ខោ, ទេវានមិន្ទ, បបញ្ចសញ្ញាសង្ខានិទានោ បបញ្ចសញ្ញាសង្ខាសមុទយោ បបញ្ចសញ្ញាសង្ខាជាតិកោ បបញ្ចសញ្ញាសង្ខាបភវោ; បបញ្ចសញ្ញាសង្ខាយ សតិ វិតក្កោ ហោតិ; បបញ្ចសញ្ញាសង្ខាយ អសតិ វិតក្កោ ន ហោតី’’តិ។
‘‘Vitakko kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati vitakko hoti; kismiṃ asati vitakko na hotī’’ti? ‘‘Vitakko kho, devānaminda, papañcasaññāsaṅkhānidāno papañcasaññāsaṅkhāsamudayo papañcasaññāsaṅkhājātiko papañcasaññāsaṅkhāpabhavo; papañcasaññāsaṅkhāya sati vitakko hoti; papañcasaññāsaṅkhāya asati vitakko na hotī’’ti.
‘‘កថំ បដិបន្នោ បន, មារិស, ភិក្ខុ បបញ្ចសញ្ញាសង្ខានិរោធសារុប្បគាមិនិំ បដិបទំ បដិបន្នោ ហោតី’’តិ?
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti?
វេទនាកម្មដ្ឋានំ
Vedanākammaṭṭhānaṃ
៣៥៩. ‘‘សោមនស្សំបាហំ 49, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ ទោមនស្សំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ ឧបេក្ខំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។
359. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ 50, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi.
៣៦០. ‘‘សោមនស្សំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា សោមនស្សំ ‘ឥមំ ខោ មេ សោមនស្សំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបំ សោមនស្សំ ន សេវិតព្ពំ។ តត្ថ យំ ជញ្ញា សោមនស្សំ ‘ឥមំ ខោ មេ សោមនស្សំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបំ សោមនស្សំ សេវិតព្ពំ។ តត្ថ យំ ចេ សវិតក្កំ សវិចារំ, យំ ចេ អវិតក្កំ អវិចារំ, យេ អវិតក្កេ អវិចារេ, តេ 51 បណីតតរេ។ សោមនស្សំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ។ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
360. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te 52 paṇītatare. Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
៣៦១. ‘‘ទោមនស្សំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ , អសេវិតព្ពម្បីតិ។ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា ទោមនស្សំ ‘ឥមំ ខោ មេ ទោមនស្សំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបំ ទោមនស្សំ ន សេវិតព្ពំ។ តត្ថ យំ ជញ្ញា ទោមនស្សំ ‘ឥមំ ខោ មេ ទោមនស្សំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបំ ទោមនស្សំ សេវិតព្ពំ។ តត្ថ យំ ចេ សវិតក្កំ សវិចារំ, យំ ចេ អវិតក្កំ អវិចារំ, យេ អវិតក្កេ អវិចារេ, តេ បណីតតរេ។ ទោមនស្សំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បី’តិ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
361. ‘‘Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi , asevitabbampīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
៣៦២. ‘‘ឧបេក្ខំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា ឧបេក្ខំ ‘ឥមំ ខោ មេ ឧបេក្ខំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបា ឧបេក្ខា ន សេវិតព្ពា។ តត្ថ យំ ជញ្ញា ឧបេក្ខំ ‘ឥមំ ខោ មេ ឧបេក្ខំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបា ឧបេក្ខា សេវិតព្ពា។ តត្ថ យំ ចេ សវិតក្កំ សវិចារំ, យំ ចេ អវិតក្កំ អវិចារំ, យេ អវិតក្កេ អវិចារេ, តេ បណីតតរេ។ ឧបេក្ខំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
362. ‘‘Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā upekkhā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā upekkhā sevitabbā. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
៣៦៣. ‘‘ឯវំ បដិបន្នោ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ភិក្ខុ បបញ្ចសញ្ញាសង្ខានិរោធសារុប្បគាមិនិំ បដិបទំ បដិបន្នោ ហោតី’’តិ។ ឥត្ថំ ភគវា សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ អត្តមនោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិ អនុមោទិ – ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត, តិណ្ណា មេត្ថ កង្ខា វិគតា កថំកថា ភគវតោ បញ្ហវេយ្យាករណំ សុត្វា’’តិ។
363. ‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata, tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
បាតិមោក្ខសំវរោ
Pātimokkhasaṃvaro
៣៦៤. ឥតិហ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ភគវន្តំ ឧត្តរិំ បញ្ហំ អបុច្ឆិ –
364. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘កថំ បដិបន្នោ បន, មារិស, ភិក្ខុ បាតិមោក្ខសំវរាយ បដិបន្នោ ហោតី’’តិ? ‘‘កាយសមាចារំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ វចីសមាចារំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ បរិយេសនំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ព’’ម្បិ។
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabba’’mpi.
‘‘កាយសមាចារំបាហំ , ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ សេវិតព្ពម្បិ អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា កាយសមាចារំ ‘ឥមំ ខោ មេ កាយសមាចារំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបោ កាយសមាចារោ ន សេវិតព្ពោ។ តត្ថ យំ ជញ្ញា កាយសមាចារំ ‘ឥមំ ខោ មេ កាយសមាចារំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបោ កាយសមាចារោ សេវិតព្ពោ។ កាយសមាចារំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘វចីសមាចារំបាហំ , ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បី’តិ។ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា វចីសមាចារំ ‘ឥមំ ខោ មេ វចីសមាចារំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបោ វចីសមាចារោ ន សេវិតព្ពោ។ តត្ថ យំ ជញ្ញា វចីសមាចារំ ‘ឥមំ ខោ មេ វចីសមាចារំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបោ វចីសមាចារោ សេវិតព្ពោ។ វចីសមាចារំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
‘‘Vacīsamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’ti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo vacīsamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo vacīsamācāro sevitabbo. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘បរិយេសនំបាហំ , ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ? តត្ថ យំ ជញ្ញា បរិយេសនំ ‘ឥមំ ខោ មេ បរិយេសនំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’តិ, ឯវរូបា បរិយេសនា ន សេវិតព្ពា។ តត្ថ យំ ជញ្ញា បរិយេសនំ ‘ឥមំ ខោ មេ បរិយេសនំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តី’តិ, ឯវរូបា បរិយេសនា សេវិតព្ពា។ បរិយេសនំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បីតិ ឥតិ យំ តំ វុត្តំ, ឥទមេតំ បដិច្ច វុត្តំ។
‘‘Pariyesanaṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ឯវំ បដិបន្នោ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ភិក្ខុ បាតិមោក្ខសំវរាយ បដិបន្នោ ហោតី’’តិ។ ឥត្ថំ ភគវា សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ អត្តមនោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិ អនុមោទិ – ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត។ តិណ្ណា មេត្ថ កង្ខា វិគតា កថំកថា ភគវតោ បញ្ហវេយ្យាករណំ សុត្វា’’តិ។
‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
ឥន្ទ្រិយសំវរោ
Indriyasaṃvaro
៣៦៥. ឥតិហ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ភគវន្តំ ឧត្តរិំ បញ្ហំ អបុច្ឆិ –
365. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘កថំ បដិបន្នោ បន, មារិស, ភិក្ខុ ឥន្ទ្រិយសំវរាយ បដិបន្នោ ហោតី’’តិ? ‘‘ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ សោតវិញ្ញេយ្យំ សទ្ទំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ ឃានវិញ្ញេយ្យំ គន្ធំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ រសំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ កាយវិញ្ញេយ្យំ ផោដ្ឋព្ពំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បិ។ មនោវិញ្ញេយ្យំ ធម្មំបាហំ, ទេវានមិន្ទ, ទុវិធេន វទាមិ – សេវិតព្ពម្បិ, អសេវិតព្ពម្បី’’តិ។
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu indriyasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Sotaviññeyyaṃ saddaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Ghānaviññeyyaṃ gandhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Jivhāviññeyyaṃ rasaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Manoviññeyyaṃ dhammaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’’ti.
ឯវំ វុត្តេ, សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវន្តំ ឯតទវោច –
Evaṃ vutte, sakko devānamindo bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ឥមស្ស ខោ អហំ, ភន្តេ, ភគវតា សង្ខិត្តេន ភាសិតស្ស ឯវំ វិត្ថារេន អត្ថំ អាជានាមិ។ យថារូបំ, ភន្តេ, ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, ឯវរូបំ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ ន សេវិតព្ពំ ។ យថារូបញ្ច ខោ, ភន្តេ, ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, ឯវរូបំ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យំ រូបំ សេវិតព្ពំ។ យថារូបញ្ច ខោ, ភន្តេ, សោតវិញ្ញេយ្យំ សទ្ទំ សេវតោ…បេ.… ឃានវិញ្ញេយ្យំ គន្ធំ សេវតោ… ជិវ្ហាវិញ្ញេយ្យំ រសំ សេវតោ… កាយវិញ្ញេយ្យំ ផោដ្ឋព្ពំ សេវតោ… មនោវិញ្ញេយ្យំ ធម្មំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, កុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, ឯវរូបោ មនោវិញ្ញេយ្យោ ធម្មោ ន សេវិតព្ពោ។ យថារូបញ្ច ខោ, ភន្តេ, មនោវិញ្ញេយ្យំ ធម្មំ សេវតោ អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ, កុសលា ធម្មា អភិវឌ្ឍន្តិ, ឯវរូបោ មនោវិញ្ញេយ្យោ ធម្មោ សេវិតព្ពោ។
‘‘Imassa kho ahaṃ, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Yathārūpaṃ, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ na sevitabbaṃ . Yathārūpañca kho, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho, bhante, sotaviññeyyaṃ saddaṃ sevato…pe… ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ sevato… jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevato… kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ sevato… manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo na sevitabbo. Yathārūpañca kho, bhante, manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo sevitabbo.
‘‘ឥមស្ស ខោ មេ, ភន្តេ, ភគវតា សង្ខិត្តេន ភាសិតស្ស ឯវំ វិត្ថារេន អត្ថំ អាជានតោ តិណ្ណា មេត្ថ កង្ខា វិគតា កថំកថា ភគវតោ បញ្ហវេយ្យាករណំ សុត្វា’’តិ។
‘‘Imassa kho me, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānato tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
៣៦៦. ឥតិហ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ភគវន្តំ ឧត្តរិំ បញ្ហំ អបុច្ឆិ –
366. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘សព្ពេវ នុ ខោ, មារិស, សមណព្រាហ្មណា ឯកន្តវាទា ឯកន្តសីលា ឯកន្តឆន្ទា ឯកន្តអជ្ឈោសានា’’តិ? ‘‘ន ខោ, ទេវានមិន្ទ, សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា ឯកន្តវាទា ឯកន្តសីលា ឯកន្តឆន្ទា ឯកន្តអជ្ឈោសានា’’តិ។
‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.
‘‘កស្មា បន, មារិស, ន សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា ឯកន្តវាទា ឯកន្តសីលា ឯកន្តឆន្ទា ឯកន្តអជ្ឈោសានា’’តិ? ‘‘អនេកធាតុ នានាធាតុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, លោកោ។ តស្មិំ អនេកធាតុនានាធាតុស្មិំ លោកេ យំ យទេវ សត្តា ធាតុំ អភិនិវិសន្តិ, តំ តទេវ ថាមសា បរាមាសា អភិនិវិស្ស វោហរន្តិ – ‘ឥទមេវ សច្ចំ មោឃមញ្ញ’ន្តិ។ តស្មា ន សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា ឯកន្តវាទា ឯកន្តសីលា ឯកន្តឆន្ទា ឯកន្តអជ្ឈោសានា’’តិ។
‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Anekadhātu nānādhātu kho, devānaminda, loko. Tasmiṃ anekadhātunānādhātusmiṃ loke yaṃ yadeva sattā dhātuṃ abhinivisanti, taṃ tadeva thāmasā parāmāsā abhinivissa voharanti – ‘idameva saccaṃ moghamañña’nti. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.
‘‘សព្ពេវ នុ ខោ, មារិស, សមណព្រាហ្មណា អច្ចន្តនិដ្ឋា អច្ចន្តយោគក្ខេមី អច្ចន្តព្រហ្មចារី អច្ចន្តបរិយោសានា’’តិ? ‘‘ន ខោ, ទេវានមិន្ទ, សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា អច្ចន្តនិដ្ឋា អច្ចន្តយោគក្ខេមី អច្ចន្តព្រហ្មចារី អច្ចន្តបរិយោសានា’’តិ។
‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.
‘‘កស្មា បន, មារិស, ន សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា អច្ចន្តនិដ្ឋា អច្ចន្តយោគក្ខេមី អច្ចន្តព្រហ្មចារី អច្ចន្តបរិយោសានា’’តិ? ‘‘យេ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ភិក្ខូ តណ្ហាសង្ខយវិមុត្តា តេ អច្ចន្តនិដ្ឋា អច្ចន្តយោគក្ខេមី អច្ចន្តព្រហ្មចារី អច្ចន្តបរិយោសានា។ តស្មា ន សព្ពេ សមណព្រាហ្មណា អច្ចន្តនិដ្ឋា អច្ចន្តយោគក្ខេមី អច្ចន្តព្រហ្មចារី អច្ចន្តបរិយោសានា’’តិ។
‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Ye kho, devānaminda, bhikkhū taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.
ឥត្ថំ ភគវា សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស បញ្ហំ បុដ្ឋោ ព្យាកាសិ។ អត្តមនោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិ អនុមោទិ – ‘‘ឯវមេតំ, ភគវា, ឯវមេតំ, សុគត។ តិណ្ណា មេត្ថ កង្ខា វិគតា កថំកថា ភគវតោ បញ្ហវេយ្យាករណំ សុត្វា’’តិ។
Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
៣៦៧. ឥតិហ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ភគវតោ ភាសិតំ អភិនន្ទិត្វា អនុមោទិត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច –
367. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ឯជា, ភន្តេ, រោគោ, ឯជា គណ្ឌោ, ឯជា សល្លំ, ឯជា ឥមំ បុរិសំ បរិកឌ្ឍតិ តស្ស តស្សេវ ភវស្ស អភិនិព្ពត្តិយា។ តស្មា អយំ បុរិសោ ឧច្ចាវចមាបជ្ជតិ ។ យេសាហំ, ភន្តេ, បញ្ហានំ ឥតោ ពហិទ្ធា អញ្ញេសុ សមណព្រាហ្មណេសុ ឱកាសកម្មម្បិ នាលត្ថំ, តេ មេ ភគវតា ព្យាកតា។ ទីឃរត្តានុសយិតញ្ច បន 53 មេ វិចិកិច្ឆាកថំកថាសល្លំ, តញ្ច ភគវតា អព្ពុឡ្ហ’’ន្តិ។
‘‘Ejā, bhante, rogo, ejā gaṇḍo, ejā sallaṃ, ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Tasmā ayaṃ puriso uccāvacamāpajjati . Yesāhaṃ, bhante, pañhānaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu okāsakammampi nālatthaṃ, te me bhagavatā byākatā. Dīgharattānusayitañca pana 54 me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ, tañca bhagavatā abbuḷha’’nti.
‘‘អភិជានាសិ នោ ត្វំ, ទេវានមិន្ទ, ឥមេ បញ្ហេ អញ្ញេ សមណព្រាហ្មណេ បុច្ឆិតា’’តិ? ‘‘អភិជានាមហំ, ភន្តេ, ឥមេ បញ្ហេ អញ្ញេ សមណព្រាហ្មណេ បុច្ឆិតា’’តិ។ ‘‘យថា កថំ បន តេ, ទេវានមិន្ទ, ព្យាកំសុ? សចេ តេ អគរុ ភាសស្សូ’’តិ។ ‘‘ន ខោ មេ, ភន្តេ, គរុ យត្ថស្ស ភគវា និសិន្នោ ភគវន្តរូបោ វា’’តិ។ ‘‘តេន ហិ, ទេវានមិន្ទ, ភាសស្សូ’’តិ។ ‘‘យេស្វាហំ 55, ភន្តេ , មញ្ញាមិ សមណព្រាហ្មណា អារញ្ញិកា បន្តសេនាសនាតិ, ត្យាហំ ឧបសង្កមិត្វា ឥមេ បញ្ហេ បុច្ឆាមិ, តេ មយា បុដ្ឋា ន សម្បាយន្តិ, អសម្បាយន្តា មមំយេវ បដិបុច្ឆន្តិ – ‘កោ នាមោ អាយស្មា’តិ? តេសាហំ បុដ្ឋោ ព្យាករោមិ – ‘អហំ ខោ, មារិស, សក្កោ ទេវានមិន្ទោ’តិ។ តេ មមំយេវ ឧត្តរិ បដិបុច្ឆន្តិ – ‘កិំ បនាយស្មា, ទេវានមិន្ទ 56, កម្មំ កត្វា ឥមំ ឋានំ បត្តោ’តិ? តេសាហំ យថាសុតំ យថាបរិយត្តំ ធម្មំ ទេសេមិ។ តេ តាវតកេនេវ អត្តមនា ហោន្តិ – ‘សក្កោ ច នោ ទេវានមិន្ទោ ទិដ្ឋោ, យញ្ច នោ អបុច្ឆិម្ហា, តញ្ច នោ ព្យាកាសី’តិ។ តេ អញ្ញទត្ថុ មមំយេវ សាវកា សម្បជ្ជន្តិ, ន ចាហំ តេសំ។ អហំ ខោ បន, ភន្តេ, ភគវតោ សាវកោ សោតាបន្នោ អវិនិបាតធម្មោ និយតោ សម្ពោធិបរាយណោ’’តិ ។
‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti? ‘‘Abhijānāmahaṃ, bhante, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, devānaminda, byākaṃsu? Sace te agaru bhāsassū’’ti. ‘‘Na kho me, bhante, garu yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā’’ti. ‘‘Tena hi, devānaminda, bhāsassū’’ti. ‘‘Yesvāhaṃ 57, bhante , maññāmi samaṇabrāhmaṇā āraññikā pantasenāsanāti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā ime pañhe pucchāmi, te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaṃyeva paṭipucchanti – ‘ko nāmo āyasmā’ti? Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi – ‘ahaṃ kho, mārisa, sakko devānamindo’ti. Te mamaṃyeva uttari paṭipucchanti – ‘kiṃ panāyasmā, devānaminda 58, kammaṃ katvā imaṃ ṭhānaṃ patto’ti? Tesāhaṃ yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desemi. Te tāvatakeneva attamanā honti – ‘sakko ca no devānamindo diṭṭho, yañca no apucchimhā, tañca no byākāsī’ti. Te aññadatthu mamaṃyeva sāvakā sampajjanti, na cāhaṃ tesaṃ. Ahaṃ kho pana, bhante, bhagavato sāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti .
សោមនស្សបដិលាភកថា
Somanassapaṭilābhakathā
៣៦៨. ‘‘អភិជានាសិ នោ ត្វំ, ទេវានមិន្ទ, ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភ’’ន្តិ? ‘‘អភិជានាមហំ , ភន្តេ, ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភ’’ន្តិ។ ‘‘យថា កថំ បន ត្វំ, ទេវានមិន្ទ, អភិជានាសិ ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភ’’ន្តិ?
368. ‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti? ‘‘Abhijānāmahaṃ , bhante, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti. ‘‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, devānaminda, abhijānāsi ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti?
‘‘ភូតបុព្ពំ, ភន្តេ, ទេវាសុរសង្គាមោ សមុបព្យូឡ្ហោ 59 អហោសិ។ តស្មិំ ខោ បន, ភន្តេ, សង្គាមេ ទេវា ជិនិំសុ, អសុរា បរាជយិំសុ 60។ តស្ស មយ្ហំ, ភន្តេ, តំ សង្គាមំ អភិវិជិនិត្វា វិជិតសង្គាមស្ស ឯតទហោសិ – ‘យា ចេវ ទានិ ទិព្ពា ឱជា យា ច អសុរា ឱជា, ឧភយមេតំ 61 ទេវា បរិភុញ្ជិស្សន្តី’តិ។ សោ ខោ បន មេ, ភន្តេ, វេទបដិលាភោ សោមនស្សបដិលាភោ សទណ្ឌាវចរោ សសត្ថាវចរោ ន និព្ពិទាយ ន វិរាគាយ ន និរោធាយ ន ឧបសមាយ ន អភិញ្ញាយ ន សម្ពោធាយ ន និព្ពានាយ សំវត្តតិ។ យោ ខោ បន មេ អយំ, ភន្តេ, ភគវតោ ធម្មំ សុត្វា វេទបដិលាភោ សោមនស្សបដិលាភោ, សោ អទណ្ឌាវចរោ អសត្ថាវចរោ ឯកន្តនិព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តតី’’តិ។
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhante, devāsurasaṅgāmo samupabyūḷho 62 ahosi. Tasmiṃ kho pana, bhante, saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājayiṃsu 63. Tassa mayhaṃ, bhante, taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmassa etadahosi – ‘yā ceva dāni dibbā ojā yā ca asurā ojā, ubhayametaṃ 64 devā paribhuñjissantī’ti. So kho pana me, bhante, vedapaṭilābho somanassapaṭilābho sadaṇḍāvacaro sasatthāvacaro na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo kho pana me ayaṃ, bhante, bhagavato dhammaṃ sutvā vedapaṭilābho somanassapaṭilābho, so adaṇḍāvacaro asatthāvacaro ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī’’ti.
៣៦៩. ‘‘កិំ បន ត្វំ, ទេវានមិន្ទ, អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេសី’’តិ? ‘‘ឆ ខោ អហំ, ភន្តេ, អត្ថវសេ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
369. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, devānaminda, atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedesī’’ti? ‘‘Cha kho ahaṃ, bhante, atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ឥធេវ តិដ្ឋមានស្ស, ទេវភូតស្ស មេ សតោ;
‘‘Idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato;
បុនរាយុ ច មេ លទ្ធោ, ឯវំ ជានាហិ មារិស។
Punarāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisa.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, បឋមំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, paṭhamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ចុតាហំ ទិវិយា កាយា, អាយុំ ហិត្វា អមានុសំ;
‘‘Cutāhaṃ diviyā kāyā, āyuṃ hitvā amānusaṃ;
អមូឡ្ហោ គព្ភមេស្សាមិ, យត្ថ មេ រមតី មនោ។
Amūḷho gabbhamessāmi, yattha me ramatī mano.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, ទុតិយំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, dutiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
ញាយេន វិហរិស្សាមិ, សម្បជានោ បដិស្សតោ។
Ñāyena viharissāmi, sampajāno paṭissato.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, តតិយំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, tatiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ញាយេន មេ ចរតោ ច, សម្ពោធិ ចេ ភវិស្សតិ;
‘‘Ñāyena me carato ca, sambodhi ce bhavissati;
អញ្ញាតា វិហរិស្សាមិ, ស្វេវ អន្តោ ភវិស្សតិ។
Aññātā viharissāmi, sveva anto bhavissati.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, ចតុត្ថំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, catutthaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ចុតាហំ មានុសា កាយា, អាយុំ ហិត្វាន មានុសំ;
‘‘Cutāhaṃ mānusā kāyā, āyuṃ hitvāna mānusaṃ;
បុន ទេវោ ភវិស្សាមិ, ទេវលោកម្ហិ ឧត្តមោ។
Puna devo bhavissāmi, devalokamhi uttamo.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, បញ្ចមំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, pañcamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
អន្តិមេ វត្តមានម្ហិ, សោ និវាសោ ភវិស្សតិ។
Antime vattamānamhi, so nivāso bhavissati.
‘‘ឥមំ ខោ អហំ, ភន្តេ, ឆដ្ឋំ អត្ថវសំ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, chaṭṭhaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ឥមេ ខោ អហំ, ភន្តេ, ឆ អត្ថវសេ សម្បស្សមានោ ឯវរូបំ វេទបដិលាភំ សោមនស្សបដិលាភំ បវេទេមិ។
‘‘Ime kho ahaṃ, bhante, cha atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
៣៧០.‘‘អបរិយោសិតសង្កប្បោ , វិចិកិច្ឆោ កថំកថី។
370.‘‘Apariyositasaṅkappo , vicikiccho kathaṃkathī.
វិចរិំ ទីឃមទ្ធានំ, អន្វេសន្តោ តថាគតំ។
Vicariṃ dīghamaddhānaṃ, anvesanto tathāgataṃ.
‘‘យស្សុ មញ្ញាមិ សមណេ, បវិវិត្តវិហារិនោ;
‘‘Yassu maññāmi samaṇe, pavivittavihārino;
សម្ពុទ្ធា ឥតិ មញ្ញានោ, គច្ឆាមិ តេ ឧបាសិតុំ។
Sambuddhā iti maññāno, gacchāmi te upāsituṃ.
‘‘‘កថំ អារាធនា ហោតិ, កថំ ហោតិ វិរាធនា’;
‘‘‘Kathaṃ ārādhanā hoti, kathaṃ hoti virādhanā’;
‘‘ត្យស្សុ យទា មំ ជានន្តិ, សក្កោ ទេវានមាគតោ;
‘‘Tyassu yadā maṃ jānanti, sakko devānamāgato;
ត្យស្សុ មមេវ បុច្ឆន្តិ, ‘កិំ កត្វា បាបុណី ឥទំ’។
Tyassu mameva pucchanti, ‘kiṃ katvā pāpuṇī idaṃ’.
តេន អត្តមនា ហោន្តិ, ‘ទិដ្ឋោ នោ វាសវោតិ ច’។
Tena attamanā honti, ‘diṭṭho no vāsavoti ca’.
‘‘យទា ច ពុទ្ធមទ្ទក្ខិំ, វិចិកិច្ឆាវិតារណំ;
‘‘Yadā ca buddhamaddakkhiṃ, vicikicchāvitāraṇaṃ;
‘‘តណ្ហាសល្លស្ស ហន្តារំ, ពុទ្ធំ អប្បដិបុគ្គលំ;
‘‘Taṇhāsallassa hantāraṃ, buddhaṃ appaṭipuggalaṃ;
អហំ វន្ទេ មហាវីរំ, ពុទ្ធមាទិច្ចពន្ធុនំ។
Ahaṃ vande mahāvīraṃ, buddhamādiccabandhunaṃ.
‘‘យំ ករោមសិ ព្រហ្មុនោ, សមំ ទេវេហិ មារិស;
‘‘Yaṃ karomasi brahmuno, samaṃ devehi mārisa;
សទេវកស្មិំ លោកស្មិំ, នត្ថិ តេ បដិបុគ្គលោ’’តិ។
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi te paṭipuggalo’’ti.
៣៧១. អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ បញ្ចសិខំ គន្ធព្ពបុត្តំ អាមន្តេសិ – ‘‘ពហូបការោ ខោ មេសិ ត្វំ, តាត បញ្ចសិខ, យំ ត្វំ ភគវន្តំ បឋមំ បសាទេសិ។ តយា, តាត, បឋមំ បសាទិតំ បច្ឆា មយំ តំ ភគវន្តំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិម្ហា អរហន្តំ សម្មាសម្ពុទ្ធំ។ បេត្តិកេ វា ឋានេ ឋបយិស្សាមិ , គន្ធព្ពរាជា ភវិស្សសិ, ភទ្ទញ្ច តេ សូរិយវច្ឆសំ ទម្មិ, សា ហិ តេ អភិបត្ថិតា’’តិ។
371. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbaputtaṃ āmantesi – ‘‘bahūpakāro kho mesi tvaṃ, tāta pañcasikha, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādesi. Tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamimhā arahantaṃ sammāsambuddhaṃ. Pettike vā ṭhāne ṭhapayissāmi , gandhabbarājā bhavissasi, bhaddañca te sūriyavacchasaṃ dammi, sā hi te abhipatthitā’’ti.
អថ ខោ សក្កោ ទេវានមិន្ទោ បាណិនា បថវិំ បរាមសិត្វា តិក្ខត្តុំ ឧទានំ ឧទានេសិ – ‘‘នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្សា’’តិ។
Atha kho sakko devānamindo pāṇinā pathaviṃ parāmasitvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi – ‘‘namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā’’ti.
ឥមស្មិញ្ច បន វេយ្យាករណស្មិំ ភញ្ញមានេ សក្កស្ស ទេវានមិន្ទស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧទបាទិ – ‘‘យំ កិញ្ចិ សមុទយធម្មំ, សព្ពំ តំ និរោធធម្ម’’ន្តិ។ អញ្ញេសញ្ច អសីតិយា ទេវតាសហស្សានំ , ឥតិ យេ សក្កេន ទេវានមិន្ទេន អជ្ឈិដ្ឋបញ្ហា បុដ្ឋា , តេ ភគវតា ព្យាកតា។ តស្មា ឥមស្ស វេយ្យាករណស្ស សក្កបញ្ហាត្វេវ អធិវចនន្តិ។
Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne sakkassa devānamindassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti. Aññesañca asītiyā devatāsahassānaṃ , iti ye sakkena devānamindena ajjhiṭṭhapañhā puṭṭhā , te bhagavatā byākatā. Tasmā imassa veyyākaraṇassa sakkapañhātveva adhivacananti.
សក្កបញ្ហសុត្តំ និដ្ឋិតំ អដ្ឋមំ។
Sakkapañhasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ៨. សក្កបញ្ហសុត្តវណ្ណនា • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ៨. សក្កបញ្ហសុត្តវណ្ណនា • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā
