Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ദീഘനികായ • Dīghanikāya |
൮. സക്കപഞ്ഹസുത്തം
8. Sakkapañhasuttaṃ
൩൪൪. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ മഗധേസു വിഹരതി, പാചീനതോ രാജഗഹസ്സ അമ്ബസണ്ഡാ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തസ്സുത്തരതോ വേദിയകേ പബ്ബതേ ഇന്ദസാലഗുഹായം. തേന ഖോ പന സമയേന സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ ഉസ്സുക്കം ഉദപാദി ഭഗവന്തം ദസ്സനായ. അഥ ഖോ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘കഹം നു ഖോ ഭഗവാ ഏതരഹി വിഹരതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി? അദ്ദസാ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവന്തം മഗധേസു വിഹരന്തം പാചീനതോ രാജഗഹസ്സ അമ്ബസണ്ഡാ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തസ്സുത്തരതോ വേദിയകേ പബ്ബതേ ഇന്ദസാലഗുഹായം. ദിസ്വാന ദേവേ താവതിംസേ ആമന്തേസി – ‘‘അയം, മാരിസാ, ഭഗവാ മഗധേസു വിഹരതി, പാചീനതോ രാജഗഹസ്സ അമ്ബസണ്ഡാ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തസ്സുത്തരതോ വേദിയകേ പബ്ബതേ ഇന്ദസാലഗുഹായം. യദി പന, മാരിസാ, മയം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമേയ്യാമ അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധ’’ന്തി? ‘‘ഏവം ഭദ്ദന്തവാ’’തി ഖോ ദേവാ താവതിംസാ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പച്ചസ്സോസും.
344. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Tena kho pana samayena sakkassa devānamindassa ussukkaṃ udapādi bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘kahaṃ nu kho bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti? Addasā kho sakko devānamindo bhagavantaṃ magadhesu viharantaṃ pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Disvāna deve tāvatiṃse āmantesi – ‘‘ayaṃ, mārisā, bhagavā magadhesu viharati, pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana, mārisā, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho devā tāvatiṃsā sakkassa devānamindassa paccassosuṃ.
൩൪൫. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ പഞ്ചസിഖം ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തം 1 ആമന്തേസി – ‘‘അയം, താത പഞ്ചസിഖ, ഭഗവാ മഗധേസു വിഹരതി പാചീനതോ രാജഗഹസ്സ അമ്ബസണ്ഡാ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തസ്സുത്തരതോ വേദിയകേ പബ്ബതേ ഇന്ദസാലഗുഹായം. യദി പന , താത പഞ്ചസിഖ, മയം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമേയ്യാമ അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധ’’ന്തി? ‘‘ഏവം ഭദ്ദന്തവാ’’തി ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പടിസ്സുത്വാ ബേലുവപണ്ഡുവീണം ആദായ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ അനുചരിയം ഉപാഗമി.
345. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ 2 āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta pañcasikha, bhagavā magadhesu viharati pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate indasālaguhāyaṃ. Yadi pana , tāta pañcasikha, mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti? ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya sakkassa devānamindassa anucariyaṃ upāgami.
൩൪൬. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ദേവേഹി താവതിംസേഹി പരിവുതോ പഞ്ചസിഖേന ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തേന പുരക്ഖതോ സേയ്യഥാപി നാമ ബലവാ പുരിസോ സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ; ഏവമേവ ദേവേസു താവതിംസേസു അന്തരഹിതോ മഗധേസു പാചീനതോ രാജഗഹസ്സ അമ്ബസണ്ഡാ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തസ്സുത്തരതോ വേദിയകേ പബ്ബതേ പച്ചുട്ഠാസി. തേന ഖോ പന സമയേന വേദിയകോ പബ്ബതോ അതിരിവ ഓഭാസജാതോ ഹോതി അമ്ബസണ്ഡാ ച ബ്രാഹ്മണഗാമോ യഥാ തം ദേവാനം ദേവാനുഭാവേന. അപിസ്സുദം പരിതോ ഗാമേസു മനുസ്സാ ഏവമാഹംസു – ‘‘ആദിത്തസ്സു നാമജ്ജ വേദിയകോ പബ്ബതോ ഝായതിസു 3 നാമജ്ജ വേദിയകോ പബ്ബതോ ജലതിസു 4 നാമജ്ജ വേദിയകോ പബ്ബതോ കിംസു നാമജ്ജ വേദിയകോ പബ്ബതോ അതിരിവ ഓഭാസജാതോ അമ്ബസണ്ഡാ ച ബ്രാഹ്മണഗാമോ’’തി സംവിഗ്ഗാ ലോമഹട്ഠജാതാ അഹേസും.
346. Atha kho sakko devānamindo devehi tāvatiṃsehi parivuto pañcasikhena gandhabbadevaputtena purakkhato seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evameva devesu tāvatiṃsesu antarahito magadhesu pācīnato rājagahassa ambasaṇḍā nāma brāhmaṇagāmo, tassuttarato vediyake pabbate paccuṭṭhāsi. Tena kho pana samayena vediyako pabbato atiriva obhāsajāto hoti ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena. Apissudaṃ parito gāmesu manussā evamāhaṃsu – ‘‘ādittassu nāmajja vediyako pabbato jhāyatisu 5 nāmajja vediyako pabbato jalatisu 6 nāmajja vediyako pabbato kiṃsu nāmajja vediyako pabbato atiriva obhāsajāto ambasaṇḍā ca brāhmaṇagāmo’’ti saṃviggā lomahaṭṭhajātā ahesuṃ.
൩൪൭. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ പഞ്ചസിഖം ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘ദുരുപസങ്കമാ ഖോ, താത പഞ്ചസിഖ, തഥാഗതാ മാദിസേന, ഝായീ ഝാനരതാ, തദന്തരം 7 പടിസല്ലീനാ. യദി പന ത്വം, താത പഞ്ചസിഖ, ഭഗവന്തം പഠമം പസാദേയ്യാസി, തയാ, താത, പഠമം പസാദിതം പച്ഛാ മയം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമേയ്യാമ അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധ’’ന്തി. ‘‘ഏവം ഭദ്ദന്തവാ’’തി ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പടിസ്സുത്വാ ബേലുവപണ്ഡുവീണം ആദായ യേന ഇന്ദസാലഗുഹാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘ഏത്താവതാ മേ ഭഗവാ നേവ അതിദൂരേ ഭവിസ്സതി നാച്ചാസന്നേ, സദ്ദഞ്ച മേ സോസ്സതീ’’തി ഏകമന്തം അട്ഠാസി.
347. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘durupasaṅkamā kho, tāta pañcasikha, tathāgatā mādisena, jhāyī jhānaratā, tadantaraṃ 8 paṭisallīnā. Yadi pana tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādeyyāsi, tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyāma arahantaṃ sammāsambuddha’’nti. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena indasālaguhā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ‘‘ettāvatā me bhagavā neva atidūre bhavissati nāccāsanne, saddañca me sossatī’’ti ekamantaṃ aṭṭhāsi.
പഞ്ചസിഖഗീതഗാഥാ
Pañcasikhagītagāthā
൩൪൮. ഏകമന്തം ഠിതോ ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ ബേലുവപണ്ഡുവീണം 9 അസ്സാവേസി, ഇമാ ച ഗാഥാ അഭാസി ബുദ്ധൂപസഞ്ഹിതാ ധമ്മൂപസഞ്ഹിതാ സങ്ഘൂപസഞ്ഹിതാ അരഹന്തൂപസഞ്ഹിതാ കാമൂപസഞ്ഹിതാ –
348. Ekamantaṃ ṭhito kho pañcasikho gandhabbadevaputto beluvapaṇḍuvīṇaṃ 10 assāvesi, imā ca gāthā abhāsi buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –
‘‘വന്ദേ തേ പിതരം ഭദ്ദേ, തിമ്ബരും സൂരിയവച്ഛസേ;
‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;
യേന ജാതാസി കല്യാണീ, ആനന്ദജനനീ മമ.
Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama.
‘‘വാതോവ സേദതം കന്തോ, പാനീയംവ പിപാസതോ;
‘‘Vātova sedataṃ kanto, pānīyaṃva pipāsato;
അങ്ഗീരസി പിയാമേസി, ധമ്മോ അരഹതാമിവ.
Aṅgīrasi piyāmesi, dhammo arahatāmiva.
‘‘ആതുരസ്സേവ ഭേസജ്ജം, ഭോജനംവ ജിഘച്ഛതോ;
‘‘Āturasseva bhesajjaṃ, bhojanaṃva jighacchato;
പരിനിബ്ബാപയ മം ഭദ്ദേ, ജലന്തമിവ വാരിനാ.
Parinibbāpaya maṃ bhadde, jalantamiva vārinā.
‘‘സീതോദകം പോക്ഖരണിം, യുത്തം കിഞ്ജക്ഖരേണുനാ;
‘‘Sītodakaṃ pokkharaṇiṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;
നാഗോ ഘമ്മാഭിതത്തോവ, ഓഗാഹേ തേ ഥനൂദരം.
Nāgo ghammābhitattova, ogāhe te thanūdaraṃ.
‘‘അച്ചങ്കുസോവ നാഗോവ, ജിതം മേ തുത്തതോമരം;
‘‘Accaṅkusova nāgova, jitaṃ me tuttatomaraṃ;
കാരണം നപ്പജാനാമി, സമ്മത്തോ ലക്ഖണൂരുയാ.
Kāraṇaṃ nappajānāmi, sammatto lakkhaṇūruyā.
‘‘തയി ഗേധിതചിത്തോസ്മി, ചിത്തം വിപരിണാമിതം;
‘‘Tayi gedhitacittosmi, cittaṃ vipariṇāmitaṃ;
പടിഗന്തും ന സക്കോമി, വങ്കഘസ്തോവ അമ്ബുജോ.
Paṭigantuṃ na sakkomi, vaṅkaghastova ambujo.
‘‘വാമൂരു സജ മം ഭദ്ദേ, സജ മം മന്ദലോചനേ;
‘‘Vāmūru saja maṃ bhadde, saja maṃ mandalocane;
പലിസ്സജ മം കല്യാണി, ഏതം മേ അഭിപത്ഥിതം.
Palissaja maṃ kalyāṇi, etaṃ me abhipatthitaṃ.
‘‘അപ്പകോ വത മേ സന്തോ, കാമോ വേല്ലിതകേസിയാ;
‘‘Appako vata me santo, kāmo vellitakesiyā;
അനേകഭാവോ സമുപ്പാദി, അരഹന്തേവ ദക്ഖിണാ.
Anekabhāvo samuppādi, arahanteva dakkhiṇā.
‘‘യം മേ അത്ഥി കതം പുഞ്ഞം, അരഹന്തേസു താദിസു;
‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, arahantesu tādisu;
തം മേ സബ്ബങ്ഗകല്യാണി, തയാ സദ്ധിം വിപച്ചതം.
Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.
‘‘യം മേ അത്ഥി കതം പുഞ്ഞം, അസ്മിം പഥവിമണ്ഡലേ;
‘‘Yaṃ me atthi kataṃ puññaṃ, asmiṃ pathavimaṇḍale;
തം മേ സബ്ബങ്ഗകല്യാണി, തയാ സദ്ധിം വിപച്ചതം.
Taṃ me sabbaṅgakalyāṇi, tayā saddhiṃ vipaccataṃ.
‘‘സക്യപുത്തോവ ഝാനേന, ഏകോദി നിപകോ സതോ;
‘‘Sakyaputtova jhānena, ekodi nipako sato;
‘‘യഥാപി മുനി നന്ദേയ്യ, പത്വാ സമ്ബോധിമുത്തമം;
‘‘Yathāpi muni nandeyya, patvā sambodhimuttamaṃ;
ഏവം നന്ദേയ്യം കല്യാണി, മിസ്സീഭാവം ഗതോ തയാ.
Evaṃ nandeyyaṃ kalyāṇi, missībhāvaṃ gato tayā.
‘‘സക്കോ ചേ മേ വരം ദജ്ജാ, താവതിംസാനമിസ്സരോ;
‘‘Sakko ce me varaṃ dajjā, tāvatiṃsānamissaro;
താഹം ഭദ്ദേ വരേയ്യാഹേ, ഏവം കാമോ ദള്ഹോ മമ.
Tāhaṃ bhadde vareyyāhe, evaṃ kāmo daḷho mama.
‘‘സാലംവ ന ചിരം ഫുല്ലം, പിതരം തേ സുമേധസേ;
‘‘Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;
വന്ദമാനോ നമസ്സാമി, യസ്സാ സേതാദിസീ പജാ’’തി.
Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.
൩൪൯. ഏവം വുത്തേ ഭഗവാ പഞ്ചസിഖം ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘സംസന്ദതി ഖോ തേ, പഞ്ചസിഖ, തന്തിസ്സരോ ഗീതസ്സരേന, ഗീതസ്സരോ ച തന്തിസ്സരേന; ന ച പന 13 തേ പഞ്ചസിഖ, തന്തിസ്സരോ ഗീതസ്സരം അതിവത്തതി, ഗീതസ്സരോ ച തന്തിസ്സരം. കദാ സംയൂള്ഹാ പന തേ, പഞ്ചസിഖ, ഇമാ ഗാഥാ ബുദ്ധൂപസഞ്ഹിതാ ധമ്മൂപസഞ്ഹിതാ സങ്ഘൂപസഞ്ഹിതാ അരഹന്തൂപസഞ്ഹിതാ കാമൂപസഞ്ഹിതാ’’തി? ‘‘ഏകമിദം, ഭന്തേ, സമയം ഭഗവാ ഉരുവേലായം വിഹരതി നജ്ജാ നേരഞ്ജരായ തീരേ അജപാലനിഗ്രോധേ പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധോ . തേന ഖോ പനാഹം, ഭന്തേ, സമയേന ഭദ്ദാ നാമ സൂരിയവച്ഛസാ തിമ്ബരുനോ ഗന്ധബ്ബരഞ്ഞോ ധീതാ, തമഭികങ്ഖാമി. സാ ഖോ പന, ഭന്തേ, ഭഗിനീ പരകാമിനീ ഹോതി; സിഖണ്ഡീ നാമ മാതലിസ്സ സങ്ഗാഹകസ്സ പുത്തോ, തമഭികങ്ഖതി. യതോ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, തം ഭഗിനിം നാലത്ഥം കേനചി പരിയായേന. അഥാഹം ബേലുവപണ്ഡുവീണം ആദായ യേന തിമ്ബരുനോ ഗന്ധബ്ബരഞ്ഞോ നിവേസനം തേനുപസങ്കമിം; ഉപസങ്കമിത്വാ ബേലുവപണ്ഡുവീണം അസ്സാവേസിം, ഇമാ ച ഗാഥാ അഭാസിം ബുദ്ധൂപസഞ്ഹിതാ ധമ്മൂപസഞ്ഹിതാ സങ്ഘൂപസഞ്ഹിതാ അരഹന്തൂപസഞ്ഹിതാ കാമൂപസഞ്ഹിതാ –
349. Evaṃ vutte bhagavā pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ etadavoca – ‘‘saṃsandati kho te, pañcasikha, tantissaro gītassarena, gītassaro ca tantissarena; na ca pana 14 te pañcasikha, tantissaro gītassaraṃ ativattati, gītassaro ca tantissaraṃ. Kadā saṃyūḷhā pana te, pañcasikha, imā gāthā buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā’’ti? ‘‘Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho . Tena kho panāhaṃ, bhante, samayena bhaddā nāma sūriyavacchasā timbaruno gandhabbarañño dhītā, tamabhikaṅkhāmi. Sā kho pana, bhante, bhaginī parakāminī hoti; sikhaṇḍī nāma mātalissa saṅgāhakassa putto, tamabhikaṅkhati. Yato kho ahaṃ, bhante, taṃ bhaginiṃ nālatthaṃ kenaci pariyāyena. Athāhaṃ beluvapaṇḍuvīṇaṃ ādāya yena timbaruno gandhabbarañño nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā beluvapaṇḍuvīṇaṃ assāvesiṃ, imā ca gāthā abhāsiṃ buddhūpasañhitā dhammūpasañhitā saṅghūpasañhitā arahantūpasañhitā kāmūpasañhitā –
‘‘വന്ദേ തേ പിതരം ഭദ്ദേ, തിമ്ബരും സൂരിയവച്ഛസേ;
‘‘Vande te pitaraṃ bhadde, timbaruṃ sūriyavacchase;
യേന ജാതാസി കല്യാണീ, ആനന്ദജനനീ മമ. …പേ॰…
Yena jātāsi kalyāṇī, ānandajananī mama. …pe…
സാലംവ ന ചിരം ഫുല്ലം, പിതരം തേ സുമേധസേ;
Sālaṃva na ciraṃ phullaṃ, pitaraṃ te sumedhase;
വന്ദമാനോ നമസ്സാമി, യസ്സാ സേതാദിസീ പജാ’’തി.
Vandamāno namassāmi, yassā setādisī pajā’’ti.
‘‘ഏവം വുത്തേ, ഭന്തേ, ഭദ്ദാ സൂരിയവച്ഛസാ മം ഏതദവോച – ‘ന ഖോ മേ, മാരിസ, സോ ഭഗവാ സമ്മുഖാ ദിട്ഠോ അപി ച സുതോയേവ മേ സോ ഭഗവാ ദേവാനം താവതിംസാനം സുധമ്മായം സഭായം ഉപനച്ചന്തിയാ. യതോ ഖോ ത്വം, മാരിസ, തം ഭഗവന്തം കിത്തേസി, ഹോതു നോ അജ്ജ സമാഗമോ’തി. സോയേവ നോ, ഭന്തേ, തസ്സാ ഭഗിനിയാ സദ്ധിം സമാഗമോ അഹോസി. ന ച ദാനി തതോ പച്ഛാ’’തി.
‘‘Evaṃ vutte, bhante, bhaddā sūriyavacchasā maṃ etadavoca – ‘na kho me, mārisa, so bhagavā sammukhā diṭṭho api ca sutoyeva me so bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ upanaccantiyā. Yato kho tvaṃ, mārisa, taṃ bhagavantaṃ kittesi, hotu no ajja samāgamo’ti. Soyeva no, bhante, tassā bhaginiyā saddhiṃ samāgamo ahosi. Na ca dāni tato pacchā’’ti.
സക്കൂപസങ്കമ
Sakkūpasaṅkama
൩൫൦. അഥ ഖോ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘പടിസമ്മോദതി പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ ഭഗവതാ, ഭഗവാ ച പഞ്ചസിഖേനാ’’തി. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ പഞ്ചസിഖം ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘അഭിവാദേഹി മേ ത്വം, താത പഞ്ചസിഖ, ഭഗവന്തം – ‘സക്കോ, ഭന്തേ, ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതീ’തി’’. ‘‘ഏവം ഭദ്ദന്തവാ’’തി ഖോ പഞ്ചസിഖോ ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പടിസ്സുത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേതി – ‘‘സക്കോ, ഭന്തേ, ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതീ’’തി. ‘‘ഏവം സുഖീ ഹോതു, പഞ്ചസിഖ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ; സുഖകാമാ ഹി ദേവാ മനുസ്സാ അസുരാ നാഗാ ഗന്ധബ്ബാ യേ ചഞ്ഞേ സന്തി പുഥുകായാ’’തി.
350. Atha kho sakkassa devānamindassa etadahosi – ‘‘paṭisammodati pañcasikho gandhabbadevaputto bhagavatā, bhagavā ca pañcasikhenā’’ti. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbadevaputtaṃ āmantesi – ‘‘abhivādehi me tvaṃ, tāta pañcasikha, bhagavantaṃ – ‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’ti’’. ‘‘Evaṃ bhaddantavā’’ti kho pañcasikho gandhabbadevaputto sakkassa devānamindassa paṭissutvā bhagavantaṃ abhivādeti – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. ‘‘Evaṃ sukhī hotu, pañcasikha, sakko devānamindo sāmacco saparijano; sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā’’ti.
൩൫൧. ഏവഞ്ച പന തഥാഗതാ ഏവരൂപേ മഹേസക്ഖേ യക്ഖേ അഭിവദന്തി. അഭിവദിതോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഇന്ദസാലഗുഹം പവിസിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. ദേവാപി താവതിംസാ ഇന്ദസാലഗുഹം പവിസിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠംസു. പഞ്ചസിഖോപി ഗന്ധബ്ബദേവപുത്തോ ഇന്ദസാലഗുഹം പവിസിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം അട്ഠാസി.
351. Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadanti. Abhivadito sakko devānamindo bhagavato indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Devāpi tāvatiṃsā indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Pañcasikhopi gandhabbadevaputto indasālaguhaṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
തേന ഖോ പന സമയേന ഇന്ദസാലഗുഹാ വിസമാ സന്തീ സമാ സമപാദി, സമ്ബാധാ സന്തീ ഉരുന്ദാ 15 സമപാദി, അന്ധകാരോ ഗുഹായം അന്തരധായി, ആലോകോ ഉദപാദി യഥാ തം ദേവാനം ദേവാനുഭാവേന.
Tena kho pana samayena indasālaguhā visamā santī samā samapādi, sambādhā santī urundā 16 samapādi, andhakāro guhāyaṃ antaradhāyi, āloko udapādi yathā taṃ devānaṃ devānubhāvena.
൩൫൨. അഥ ഖോ ഭഗവാ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഏതദവോച – ‘‘അച്ഛരിയമിദം ആയസ്മതോ കോസിയസ്സ, അബ്ഭുതമിദം ആയസ്മതോ കോസിയസ്സ താവ ബഹുകിച്ചസ്സ ബഹുകരണീയസ്സ യദിദം ഇധാഗമന’’ന്തി. ‘‘ചിരപടികാഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതുകാമോ; അപി ച ദേവാനം താവതിംസാനം കേഹിചി കേഹിചി 17 കിച്ചകരണീയേഹി ബ്യാവടോ; ഏവാഹം നാസക്ഖിം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതും. ഏകമിദം, ഭന്തേ, സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി സലളാഗാരകേ. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, സാവത്ഥിം അഗമാസിം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ. തേന ഖോ പന, ഭന്തേ, സമയേന ഭഗവാ അഞ്ഞതരേന സമാധിനാ നിസിന്നോ ഹോതി, ഭൂജതി 18 ച നാമ വേസ്സവണസ്സ മഹാരാജസ്സ പരിചാരികാ ഭഗവന്തം പച്ചുപട്ഠിതാ ഹോതി, പഞ്ജലികാ നമസ്സമാനാ തിട്ഠതി. അഥ ഖ്വാഹം, ഭന്തേ, ഭൂജതിം ഏതദവോചം – ‘അഭിവാദേഹി മേ ത്വം, ഭഗിനി, ഭഗവന്തം – ‘‘സക്കോ, ഭന്തേ, ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതീ’’തി. ഏവം വുത്തേ, ഭന്തേ, സാ ഭൂജതി മം ഏതദവോച – ‘അകാലോ ഖോ, മാരിസ, ഭഗവന്തം ദസ്സനായ; പടിസല്ലീനോ ഭഗവാ’തി. ‘തേന ഹീ, ഭഗിനി, യദാ ഭഗവാ തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠിതോ ഹോതി, അഥ മമ വചനേന ഭഗവന്തം അഭിവാദേഹി – ‘‘സക്കോ, ഭന്തേ, ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതീ’’തി. കച്ചി മേ സാ, ഭന്തേ, ഭഗിനീ ഭഗവന്തം അഭിവാദേസി? സരതി ഭഗവാ തസ്സാ ഭഗിനിയാ വചന’’ന്തി? ‘‘അഭിവാദേസി മം സാ, ദേവാനമിന്ദ, ഭഗിനീ, സരാമഹം തസ്സാ ഭഗിനിയാ വചനം. അപി ചാഹം ആയസ്മതോ നേമിസദ്ദേന 19 തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠിതോ’’തി. ‘‘യേ തേ, ഭന്തേ, ദേവാ അമ്ഹേഹി പഠമതരം താവതിംസകായം ഉപപന്നാ, തേസം മേ സമ്മുഖാ സുതം സമ്മുഖാ പടിഗ്ഗഹിതം – ‘യദാ തഥാഗതാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തി അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ, ദിബ്ബാ കായാ പരിപൂരേന്തി, ഹായന്തി അസുരകായാ’തി. തം മേ ഇദം, ഭന്തേ, സക്ഖിദിട്ഠം യതോ തഥാഗതോ ലോകേ ഉപ്പന്നോ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, ദിബ്ബാ കായാ പരിപൂരേന്തി, ഹായന്തി അസുരകായാതി.
352. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca – ‘‘acchariyamidaṃ āyasmato kosiyassa, abbhutamidaṃ āyasmato kosiyassa tāva bahukiccassa bahukaraṇīyassa yadidaṃ idhāgamana’’nti. ‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo; api ca devānaṃ tāvatiṃsānaṃ kehici kehici 20 kiccakaraṇīyehi byāvaṭo; evāhaṃ nāsakkhiṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Ekamidaṃ, bhante, samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati salaḷāgārake. Atha khvāhaṃ, bhante, sāvatthiṃ agamāsiṃ bhagavantaṃ dassanāya. Tena kho pana, bhante, samayena bhagavā aññatarena samādhinā nisinno hoti, bhūjati 21 ca nāma vessavaṇassa mahārājassa paricārikā bhagavantaṃ paccupaṭṭhitā hoti, pañjalikā namassamānā tiṭṭhati. Atha khvāhaṃ, bhante, bhūjatiṃ etadavocaṃ – ‘abhivādehi me tvaṃ, bhagini, bhagavantaṃ – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Evaṃ vutte, bhante, sā bhūjati maṃ etadavoca – ‘akālo kho, mārisa, bhagavantaṃ dassanāya; paṭisallīno bhagavā’ti. ‘Tena hī, bhagini, yadā bhagavā tamhā samādhimhā vuṭṭhito hoti, atha mama vacanena bhagavantaṃ abhivādehi – ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Kacci me sā, bhante, bhaginī bhagavantaṃ abhivādesi? Sarati bhagavā tassā bhaginiyā vacana’’nti? ‘‘Abhivādesi maṃ sā, devānaminda, bhaginī, sarāmahaṃ tassā bhaginiyā vacanaṃ. Api cāhaṃ āyasmato nemisaddena 22 tamhā samādhimhā vuṭṭhito’’ti. ‘‘Ye te, bhante, devā amhehi paṭhamataraṃ tāvatiṃsakāyaṃ upapannā, tesaṃ me sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ – ‘yadā tathāgatā loke uppajjanti arahanto sammāsambuddhā, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyā’ti. Taṃ me idaṃ, bhante, sakkhidiṭṭhaṃ yato tathāgato loke uppanno arahaṃ sammāsambuddho, dibbā kāyā paripūrenti, hāyanti asurakāyāti.
ഗോപകവത്ഥു
Gopakavatthu
൩൫൩. ‘‘ഇധേവ, ഭന്തേ, കപിലവത്ഥുസ്മിം ഗോപികാ നാമ സക്യധീതാ അഹോസി ബുദ്ധേ പസന്നാ ധമ്മേ പസന്നാ സങ്ഘേ പസന്നാ സീലേസു പരിപൂരകാരിനീ. സാ ഇത്ഥിത്തം 23 വിരാജേത്വാ പുരിസത്തം 24 ഭാവേത്വാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപന്നാ. ദേവാനം താവതിംസാനം സഹബ്യതം അമ്ഹാകം പുത്തത്തം അജ്ഝുപഗതാ. തത്രപി നം ഏവം ജാനന്തി – ‘ഗോപകോ ദേവപുത്തോ, ഗോപകോ ദേവപുത്തോ’തി. അഞ്ഞേപി, ഭന്തേ, തയോ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം ചരിത്വാ ഹീനം ഗന്ധബ്ബകായം ഉപപന്നാ. തേ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതാ സമങ്ഗീഭൂതാ പരിചാരയമാനാ അമ്ഹാകം ഉപട്ഠാനം ആഗച്ഛന്തി അമ്ഹാകം പാരിചരിയം. തേ അമ്ഹാകം ഉപട്ഠാനം ആഗതേ അമ്ഹാകം പാരിചരിയം ഗോപകോ ദേവപുത്തോ പടിചോദേസി – ‘കുതോമുഖാ നാമ തുമ്ഹേ , മാരിസാ, തസ്സ ഭഗവതോ ധമ്മം അസ്സുത്ഥ 25 – അഹഞ്ഹി നാമ ഇത്ഥികാ സമാനാ ബുദ്ധേ പസന്നാ ധമ്മേ പസന്നാ സങ്ഘേ പസന്നാ സീലേസു പരിപൂരകാരിനീ ഇത്ഥിത്തം വിരാജേത്വാ പുരിസത്തം ഭാവേത്വാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപന്നാ, ദേവാനം താവതിംസാനം സഹബ്യതം സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പുത്തത്തം അജ്ഝുപഗതാ. ഇധാപി മം ഏവം ജാനന്തി ‘‘ഗോപകോ ദേവപുത്തോ ഗോപകോ ദേവപുത്തോ’തി. തുമ്ഹേ പന, മാരിസാ, ഭഗവതി ബ്രഹ്മചരിയം ചരിത്വാ ഹീനം ഗന്ധബ്ബകായം ഉപപന്നാ. ദുദ്ദിട്ഠരൂപം വത, ഭോ, അദ്ദസാമ, യേ മയം അദ്ദസാമ സഹധമ്മികേ ഹീനം ഗന്ധബ്ബകായം ഉപപന്നേ’തി. തേസം, ഭന്തേ, ഗോപകേന ദേവപുത്തേന പടിചോദിതാനം ദ്വേ ദേവാ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സതിം പടിലഭിംസു കായം ബ്രഹ്മപുരോഹിതം, ഏകോ പന ദേവോ കാമേ അജ്ഝാവസി.
353. ‘‘Idheva, bhante, kapilavatthusmiṃ gopikā nāma sakyadhītā ahosi buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī. Sā itthittaṃ 26 virājetvā purisattaṃ 27 bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā. Devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ amhākaṃ puttattaṃ ajjhupagatā. Tatrapi naṃ evaṃ jānanti – ‘gopako devaputto, gopako devaputto’ti. Aññepi, bhante, tayo bhikkhū bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Te pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārayamānā amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchanti amhākaṃ pāricariyaṃ. Te amhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgate amhākaṃ pāricariyaṃ gopako devaputto paṭicodesi – ‘kutomukhā nāma tumhe , mārisā, tassa bhagavato dhammaṃ assuttha 28 – ahañhi nāma itthikā samānā buddhe pasannā dhamme pasannā saṅghe pasannā sīlesu paripūrakārinī itthittaṃ virājetvā purisattaṃ bhāvetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā, devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ sakkassa devānamindassa puttattaṃ ajjhupagatā. Idhāpi maṃ evaṃ jānanti ‘‘gopako devaputto gopako devaputto’ti. Tumhe pana, mārisā, bhagavati brahmacariyaṃ caritvā hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapannā. Duddiṭṭharūpaṃ vata, bho, addasāma, ye mayaṃ addasāma sahadhammike hīnaṃ gandhabbakāyaṃ upapanne’ti. Tesaṃ, bhante, gopakena devaputtena paṭicoditānaṃ dve devā diṭṭheva dhamme satiṃ paṭilabhiṃsu kāyaṃ brahmapurohitaṃ, eko pana devo kāme ajjhāvasi.
൩൫൪.‘‘‘ഉപാസികാ ചക്ഖുമതോ അഹോസിം,
354.‘‘‘Upāsikā cakkhumato ahosiṃ,
നാമമ്പി മയ്ഹം അഹു ‘ഗോപികാ’തി;
Nāmampi mayhaṃ ahu ‘gopikā’ti;
ബുദ്ധേ ച ധമ്മേ ച അഭിപ്പസന്നാ,
Buddhe ca dhamme ca abhippasannā,
സങ്ഘഞ്ചുപട്ഠാസിം പസന്നചിത്താ.
Saṅghañcupaṭṭhāsiṃ pasannacittā.
‘‘‘തസ്സേവ ബുദ്ധസ്സ സുധമ്മതായ,
‘‘‘Tasseva buddhassa sudhammatāya,
സക്കസ്സ പുത്തോമ്ഹി മഹാനുഭാവോ;
Sakkassa puttomhi mahānubhāvo;
മഹാജുതീകോ തിദിവൂപപന്നോ,
Mahājutīko tidivūpapanno,
ജാനന്തി മം ഇധാപി ‘ഗോപകോ’തി.
Jānanti maṃ idhāpi ‘gopako’ti.
‘‘‘അഥദ്ദസം ഭിക്ഖവോ ദിട്ഠപുബ്ബേ,
‘‘‘Athaddasaṃ bhikkhavo diṭṭhapubbe,
ഗന്ധബ്ബകായൂപഗതേ വസീനേ;
Gandhabbakāyūpagate vasīne;
ഇമേഹി തേ ഗോതമസാവകാസേ,
Imehi te gotamasāvakāse,
യേ ച മയം പുബ്ബേ മനുസ്സഭൂതാ.
Ye ca mayaṃ pubbe manussabhūtā.
‘‘‘അന്നേന പാനേന ഉപട്ഠഹിമ്ഹാ,
‘‘‘Annena pānena upaṭṭhahimhā,
പാദൂപസങ്ഗയ്ഹ സകേ നിവേസനേ;
Pādūpasaṅgayha sake nivesane;
കുതോമുഖാ നാമ ഇമേ ഭവന്തോ,
Kutomukhā nāma ime bhavanto,
‘‘‘പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ ഹി ധമ്മോ,
‘‘‘Paccattaṃ veditabbo hi dhammo,
സുദേസിതോ ചക്ഖുമതാനുബുദ്ധോ;
Sudesito cakkhumatānubuddho;
അഹഞ്ഹി തുമ്ഹേവ ഉപാസമാനോ,
Ahañhi tumheva upāsamāno,
സുത്വാന അരിയാന സുഭാസിതാനി.
Sutvāna ariyāna subhāsitāni.
‘‘‘സക്കസ്സ പുത്തോമ്ഹി മഹാനുഭാവോ,
‘‘‘Sakkassa puttomhi mahānubhāvo,
മഹാജുതീകോ തിദിവൂപപന്നോ;
Mahājutīko tidivūpapanno;
തുമ്ഹേ പന സേട്ഠമുപാസമാനാ,
Tumhe pana seṭṭhamupāsamānā,
അനുത്തരം ബ്രഹ്മചരിയം ചരിത്വാ.
Anuttaraṃ brahmacariyaṃ caritvā.
‘‘‘ഹീനം കായം ഉപപന്നാ ഭവന്തോ,
‘‘‘Hīnaṃ kāyaṃ upapannā bhavanto,
അനാനുലോമാ ഭവതൂപപത്തി;
Anānulomā bhavatūpapatti;
ദുദ്ദിട്ഠരൂപം വത അദ്ദസാമ,
Duddiṭṭharūpaṃ vata addasāma,
സഹധമ്മികേ ഹീനകായൂപപന്നേ.
Sahadhammike hīnakāyūpapanne.
‘‘‘ഗന്ധബ്ബകായൂപഗതാ ഭവന്തോ,
‘‘‘Gandhabbakāyūpagatā bhavanto,
ദേവാനമാഗച്ഛഥ പാരിചരിയം;
Devānamāgacchatha pāricariyaṃ;
അഗാരേ വസതോ മയ്ഹം,
Agāre vasato mayhaṃ,
ഇമം പസ്സ വിസേസതം.
Imaṃ passa visesataṃ.
‘‘‘ഇത്ഥീ ഹുത്വാ സ്വജ്ജ പുമോമ്ഹി ദേവോ,
‘‘‘Itthī hutvā svajja pumomhi devo,
ദിബ്ബേഹി കാമേഹി സമങ്ഗിഭൂതോ’;
Dibbehi kāmehi samaṅgibhūto’;
തേ ചോദിതാ ഗോതമസാവകേന,
Te coditā gotamasāvakena,
സംവേഗമാപാദു സമേച്ച ഗോപകം.
Saṃvegamāpādu samecca gopakaṃ.
മാ നോ മയം പരപേസ്സാ അഹുമ്ഹാ’;
Mā no mayaṃ parapessā ahumhā’;
തേസം ദുവേ വീരിയമാരഭിംസു,
Tesaṃ duve vīriyamārabhiṃsu,
അനുസ്സരം ഗോതമസാസനാനി.
Anussaraṃ gotamasāsanāni.
‘‘ഇധേവ ചിത്താനി വിരാജയിത്വാ,
‘‘Idheva cittāni virājayitvā,
കാമേസു ആദീനവമദ്ദസംസു;
Kāmesu ādīnavamaddasaṃsu;
തേ കാമസംയോജനബന്ധനാനി,
Te kāmasaṃyojanabandhanāni,
പാപിമയോഗാനി ദുരച്ചയാനി.
Pāpimayogāni duraccayāni.
ദേവേ താവതിംസേ അതിക്കമിംസു;
Deve tāvatiṃse atikkamiṃsu;
സഇന്ദാ ദേവാ സപജാപതികാ,
Saindā devā sapajāpatikā,
സബ്ബേ സുധമ്മായ സഭായുപവിട്ഠാ.
Sabbe sudhammāya sabhāyupaviṭṭhā.
‘‘തേസം നിസിന്നാനം അഭിക്കമിംസു,
‘‘Tesaṃ nisinnānaṃ abhikkamiṃsu,
വീരാ വിരാഗാ വിരജം കരോന്താ;
Vīrā virāgā virajaṃ karontā;
തേ ദിസ്വാ സംവേഗമകാസി വാസവോ,
Te disvā saṃvegamakāsi vāsavo,
ദേവാഭിഭൂ ദേവഗണസ്സ മജ്ഝേ.
Devābhibhū devagaṇassa majjhe.
‘‘‘ഇമേഹി തേ ഹീനകായൂപപന്നാ,
‘‘‘Imehi te hīnakāyūpapannā,
ദേവേ താവതിംസേ അഭിക്കമന്തി’;
Deve tāvatiṃse abhikkamanti’;
സംവേഗജാതസ്സ വചോ നിസമ്മ,
Saṃvegajātassa vaco nisamma,
സോ ഗോപകോ വാസവമജ്ഝഭാസി.
So gopako vāsavamajjhabhāsi.
‘‘‘ബുദ്ധോ ജനിന്ദത്ഥി മനുസ്സലോകേ,
‘‘‘Buddho janindatthi manussaloke,
കാമാഭിഭൂ സക്യമുനീതി ഞായതി;
Kāmābhibhū sakyamunīti ñāyati;
തസ്സേവ തേ പുത്താ സതിയാ വിഹീനാ,
Tasseva te puttā satiyā vihīnā,
ചോദിതാ മയാ തേ സതിമജ്ഝലത്ഥും.
Coditā mayā te satimajjhalatthuṃ.
ഗന്ധബ്ബകായൂപഗതോ വസീനോ;
Gandhabbakāyūpagato vasīno;
ദ്വേ ച സമ്ബോധിപഥാനുസാരിനോ,
Dve ca sambodhipathānusārino,
ദേവേപി ഹീളേന്തി സമാഹിതത്താ.
Devepi hīḷenti samāhitattā.
‘‘‘ഏതാദിസീ ധമ്മപ്പകാസനേത്ഥ,
‘‘‘Etādisī dhammappakāsanettha,
ന തത്ഥ കിംകങ്ഖതി കോചി സാവകോ;
Na tattha kiṃkaṅkhati koci sāvako;
നിതിണ്ണഓഘം വിചികിച്ഛഛിന്നം,
Nitiṇṇaoghaṃ vicikicchachinnaṃ,
ബുദ്ധം നമസ്സാമ ജിനം ജനിന്ദം’.
Buddhaṃ namassāma jinaṃ janindaṃ’.
‘‘യം തേ ധമ്മം ഇധഞ്ഞായ,
‘‘Yaṃ te dhammaṃ idhaññāya,
കായം ബ്രഹ്മപുരോഹിതം,
Kāyaṃ brahmapurohitaṃ,
ദുവേ തേസം വിസേസഗൂ.
Duve tesaṃ visesagū.
‘‘തസ്സ ധമ്മസ്സ പത്തിയാ,
‘‘Tassa dhammassa pattiyā,
ആഗതമ്ഹാസി മാരിസ;
Āgatamhāsi mārisa;
കതാവകാസാ ഭഗവതാ,
Katāvakāsā bhagavatā,
പഞ്ഹം പുച്ഛേമു മാരിസാ’’തി.
Pañhaṃ pucchemu mārisā’’ti.
൩൫൫. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘ദീഘരത്തം വിസുദ്ധോ ഖോ അയം യക്ഖോ 41, യം കിഞ്ചി മം പഞ്ഹം പുച്ഛിസ്സതി, സബ്ബം തം അത്ഥസഞ്ഹിതംയേവ പുച്ഛിസ്സതി, നോ അനത്ഥസഞ്ഹിതം. യഞ്ചസ്സാഹം പുട്ഠോ ബ്യാകരിസ്സാമി, തം ഖിപ്പമേവ ആജാനിസ്സതീ’’തി.
355. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘dīgharattaṃ visuddho kho ayaṃ yakkho 42, yaṃ kiñci maṃ pañhaṃ pucchissati, sabbaṃ taṃ atthasañhitaṃyeva pucchissati, no anatthasañhitaṃ. Yañcassāhaṃ puṭṭho byākarissāmi, taṃ khippameva ājānissatī’’ti.
൩൫൬. അഥ ഖോ ഭഗവാ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഗാഥായ അജ്ഝഭാസി –
356. Atha kho bhagavā sakkaṃ devānamindaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘പുച്ഛ വാസവ മം പഞ്ഹം, യം കിഞ്ചി മനസിച്ഛസി;
‘‘Puccha vāsava maṃ pañhaṃ, yaṃ kiñci manasicchasi;
തസ്സ തസ്സേവ പഞ്ഹസ്സ, അഹം അന്തം കരോമി തേ’’തി.
Tassa tasseva pañhassa, ahaṃ antaṃ karomi te’’ti.
പഠമഭാണവാരോ നിട്ഠിതോ.
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
൩൫൭. കതാവകാസോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതാ ഇമം ഭഗവന്തം 43 പഠമം പഞ്ഹം അപുച്ഛി –
357. Katāvakāso sakko devānamindo bhagavatā imaṃ bhagavantaṃ 44 paṭhamaṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘കിം സംയോജനാ നു ഖോ, മാരിസ, ദേവാ മനുസ്സാ അസുരാ നാഗാ ഗന്ധബ്ബാ യേ ചഞ്ഞേ സന്തി പുഥുകായാ, തേ – ‘അവേരാ അദണ്ഡാ അസപത്താ അബ്യാപജ്ജാ വിഹരേമു അവേരിനോ’തി ഇതി ച നേസം ഹോതി, അഥ ച പന സവേരാ സദണ്ഡാ സസപത്താ സബ്യാപജ്ജാ വിഹരന്തി സവേരിനോ’’തി? ഇത്ഥം സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവന്തം പഞ്ഹം 45 അപുച്ഛി. തസ്സ ഭഗവാ പഞ്ഹം പുട്ഠോ ബ്യാകാസി –
‘‘Kiṃ saṃyojanā nu kho, mārisa, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti? Itthaṃ sakko devānamindo bhagavantaṃ pañhaṃ 46 apucchi. Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho byākāsi –
‘‘ഇസ്സാമച്ഛരിയസംയോജനാ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ദേവാ മനുസ്സാ അസുരാ നാഗാ ഗന്ധബ്ബാ യേ ചഞ്ഞേ സന്തി പുഥുകായാ, തേ – ‘അവേരാ അദണ്ഡാ അസപത്താ അബ്യാപജ്ജാ വിഹരേമു അവേരിനോ’തി ഇതി ച നേസം ഹോതി, അഥ ച പന സവേരാ സദണ്ഡാ സസപത്താ സബ്യാപജ്ജാ വിഹരന്തി സവേരിനോ’’തി. ഇത്ഥം ഭഗവാ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പഞ്ഹം പുട്ഠോ ബ്യാകാസി. അത്തമനോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദി അനുമോദി – ‘‘ഏവമേതം, ഭഗവാ, ഏവമേതം, സുഗത. തിണ്ണാ മേത്ഥ കങ്ഖാ വിഗതാ കഥംകഥാ ഭഗവതോ പഞ്ഹവേയ്യാകരണം സുത്വാ’’തി.
‘‘Issāmacchariyasaṃyojanā kho, devānaminda, devā manussā asurā nāgā gandhabbā ye caññe santi puthukāyā, te – ‘averā adaṇḍā asapattā abyāpajjā viharemu averino’ti iti ca nesaṃ hoti, atha ca pana saverā sadaṇḍā sasapattā sabyāpajjā viharanti saverino’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
൩൫൮. ഇതിഹ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം ഉത്തരിം 47 പഞ്ഹം അപുച്ഛി –
358. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ 48 pañhaṃ apucchi –
‘‘ഇസ്സാമച്ഛരിയം പന, മാരിസ, കിംനിദാനം കിംസമുദയം കിംജാതികം കിംപഭവം; കിസ്മിം സതി ഇസ്സാമച്ഛരിയം ഹോതി; കിസ്മിം അസതി ഇസ്സാമച്ഛരിയം ന ഹോതീ’’തി? ‘‘ഇസ്സാമച്ഛരിയം ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, പിയാപ്പിയനിദാനം പിയാപ്പിയസമുദയം പിയാപ്പിയജാതികം പിയാപ്പിയപഭവം; പിയാപ്പിയേ സതി ഇസ്സാമച്ഛരിയം ഹോതി, പിയാപ്പിയേ അസതി ഇസ്സാമച്ഛരിയം ന ഹോതീ’’തി.
‘‘Issāmacchariyaṃ pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati issāmacchariyaṃ hoti; kismiṃ asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Issāmacchariyaṃ kho, devānaminda, piyāppiyanidānaṃ piyāppiyasamudayaṃ piyāppiyajātikaṃ piyāppiyapabhavaṃ; piyāppiye sati issāmacchariyaṃ hoti, piyāppiye asati issāmacchariyaṃ na hotī’’ti.
‘‘പിയാപ്പിയം ഖോ പന, മാരിസ, കിംനിദാനം കിംസമുദയം കിംജാതികം കിംപഭവം; കിസ്മിം സതി പിയാപ്പിയം ഹോതി; കിസ്മിം അസതി പിയാപ്പിയം ന ഹോതീ’’തി? ‘‘പിയാപ്പിയം ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ഛന്ദനിദാനം ഛന്ദസമുദയം ഛന്ദജാതികം ഛന്ദപഭവം; ഛന്ദേ സതി പിയാപ്പിയം ഹോതി; ഛന്ദേ അസതി പിയാപ്പിയം ന ഹോതീ’’തി.
‘‘Piyāppiyaṃ kho pana, mārisa, kiṃnidānaṃ kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ; kismiṃ sati piyāppiyaṃ hoti; kismiṃ asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti? ‘‘Piyāppiyaṃ kho, devānaminda, chandanidānaṃ chandasamudayaṃ chandajātikaṃ chandapabhavaṃ; chande sati piyāppiyaṃ hoti; chande asati piyāppiyaṃ na hotī’’ti.
‘‘ഛന്ദോ ഖോ പന, മാരിസ, കിംനിദാനോ കിംസമുദയോ കിംജാതികോ കിംപഭവോ; കിസ്മിം സതി ഛന്ദോ ഹോതി; കിസ്മിം അസതി ഛന്ദോ ന ഹോതീ’’തി? ‘‘ഛന്ദോ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, വിതക്കനിദാനോ വിതക്കസമുദയോ വിതക്കജാതികോ വിതക്കപഭവോ; വിതക്കേ സതി ഛന്ദോ ഹോതി; വിതക്കേ അസതി ഛന്ദോ ന ഹോതീ’’തി.
‘‘Chando kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati chando hoti; kismiṃ asati chando na hotī’’ti? ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno vitakkasamudayo vitakkajātiko vitakkapabhavo; vitakke sati chando hoti; vitakke asati chando na hotī’’ti.
‘‘വിതക്കോ ഖോ പന, മാരിസ, കിംനിദാനോ കിംസമുദയോ കിംജാതികോ കിംപഭവോ; കിസ്മിം സതി വിതക്കോ ഹോതി; കിസ്മിം അസതി വിതക്കോ ന ഹോതീ’’തി? ‘‘വിതക്കോ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാനിദാനോ പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാസമുദയോ പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാജാതികോ പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാപഭവോ; പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖായ സതി വിതക്കോ ഹോതി; പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖായ അസതി വിതക്കോ ന ഹോതീ’’തി.
‘‘Vitakko kho pana, mārisa, kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo; kismiṃ sati vitakko hoti; kismiṃ asati vitakko na hotī’’ti? ‘‘Vitakko kho, devānaminda, papañcasaññāsaṅkhānidāno papañcasaññāsaṅkhāsamudayo papañcasaññāsaṅkhājātiko papañcasaññāsaṅkhāpabhavo; papañcasaññāsaṅkhāya sati vitakko hoti; papañcasaññāsaṅkhāya asati vitakko na hotī’’ti.
‘‘കഥം പടിപന്നോ പന, മാരിസ, ഭിക്ഖു പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാനിരോധസാരുപ്പഗാമിനിം പടിപദം പടിപന്നോ ഹോതീ’’തി?
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti?
വേദനാകമ്മട്ഠാനം
Vedanākammaṭṭhānaṃ
൩൫൯. ‘‘സോമനസ്സംപാഹം 49, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. ദോമനസ്സംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. ഉപേക്ഖംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി.
359. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ 50, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi.
൩൬൦. ‘‘സോമനസ്സംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ സോമനസ്സം ‘ഇമം ഖോ മേ സോമനസ്സം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപം സോമനസ്സം ന സേവിതബ്ബം. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ സോമനസ്സം ‘ഇമം ഖോ മേ സോമനസ്സം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപം സോമനസ്സം സേവിതബ്ബം. തത്ഥ യം ചേ സവിതക്കം സവിചാരം, യം ചേ അവിതക്കം അവിചാരം, യേ അവിതക്കേ അവിചാരേ, തേ 51 പണീതതരേ. സോമനസ്സംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി. ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
360. ‘‘Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā somanassaṃ ‘imaṃ kho me somanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ somanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te 52 paṇītatare. Somanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
൩൬൧. ‘‘ദോമനസ്സംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി , അസേവിതബ്ബമ്പീതി. ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ ദോമനസ്സം ‘ഇമം ഖോ മേ ദോമനസ്സം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപം ദോമനസ്സം ന സേവിതബ്ബം. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ ദോമനസ്സം ‘ഇമം ഖോ മേ ദോമനസ്സം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപം ദോമനസ്സം സേവിതബ്ബം. തത്ഥ യം ചേ സവിതക്കം സവിചാരം, യം ചേ അവിതക്കം അവിചാരം, യേ അവിതക്കേ അവിചാരേ, തേ പണീതതരേ. ദോമനസ്സംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീ’തി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
361. ‘‘Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi , asevitabbampīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ na sevitabbaṃ. Tattha yaṃ jaññā domanassaṃ ‘imaṃ kho me domanassaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpaṃ domanassaṃ sevitabbaṃ. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Domanassaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampī’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
൩൬൨. ‘‘ഉപേക്ഖംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ ഉപേക്ഖം ‘ഇമം ഖോ മേ ഉപേക്ഖം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപാ ഉപേക്ഖാ ന സേവിതബ്ബാ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ ഉപേക്ഖം ‘ഇമം ഖോ മേ ഉപേക്ഖം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപാ ഉപേക്ഖാ സേവിതബ്ബാ. തത്ഥ യം ചേ സവിതക്കം സവിചാരം, യം ചേ അവിതക്കം അവിചാരം, യേ അവിതക്കേ അവിചാരേ, തേ പണീതതരേ. ഉപേക്ഖംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
362. ‘‘Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā upekkhā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā upekkhaṃ ‘imaṃ kho me upekkhaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā upekkhā sevitabbā. Tattha yaṃ ce savitakkaṃ savicāraṃ, yaṃ ce avitakkaṃ avicāraṃ, ye avitakke avicāre, te paṇītatare. Upekkhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
൩൬൩. ‘‘ഏവം പടിപന്നോ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ഭിക്ഖു പപഞ്ചസഞ്ഞാസങ്ഖാനിരോധസാരുപ്പഗാമിനിം പടിപദം പടിപന്നോ ഹോതീ’’തി. ഇത്ഥം ഭഗവാ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പഞ്ഹം പുട്ഠോ ബ്യാകാസി. അത്തമനോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദി അനുമോദി – ‘‘ഏവമേതം, ഭഗവാ, ഏവമേതം, സുഗത, തിണ്ണാ മേത്ഥ കങ്ഖാ വിഗതാ കഥംകഥാ ഭഗവതോ പഞ്ഹവേയ്യാകരണം സുത്വാ’’തി.
363. ‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu papañcasaññāsaṅkhānirodhasāruppagāminiṃ paṭipadaṃ paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata, tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
പാതിമോക്ഖസംവരോ
Pātimokkhasaṃvaro
൩൬൪. ഇതിഹ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം ഉത്തരിം പഞ്ഹം അപുച്ഛി –
364. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘കഥം പടിപന്നോ പന, മാരിസ, ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖസംവരായ പടിപന്നോ ഹോതീ’’തി? ‘‘കായസമാചാരംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. വചീസമാചാരംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. പരിയേസനംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബ’’മ്പി.
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabba’’mpi.
‘‘കായസമാചാരംപാഹം , ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ കായസമാചാരം ‘ഇമം ഖോ മേ കായസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപോ കായസമാചാരോ ന സേവിതബ്ബോ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ കായസമാചാരം ‘ഇമം ഖോ മേ കായസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപോ കായസമാചാരോ സേവിതബ്ബോ. കായസമാചാരംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
‘‘Kāyasamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘imaṃ kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. Kāyasamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘വചീസമാചാരംപാഹം , ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീ’തി. ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ വചീസമാചാരം ‘ഇമം ഖോ മേ വചീസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപോ വചീസമാചാരോ ന സേവിതബ്ബോ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ വചീസമാചാരം ‘ഇമം ഖോ മേ വചീസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപോ വചീസമാചാരോ സേവിതബ്ബോ. വചീസമാചാരംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
‘‘Vacīsamācāraṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’ti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpo vacīsamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā vacīsamācāraṃ ‘imaṃ kho me vacīsamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpo vacīsamācāro sevitabbo. Vacīsamācāraṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘പരിയേസനംപാഹം , ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം? തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ പരിയേസനം ‘ഇമം ഖോ മേ പരിയേസനം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തീ’തി, ഏവരൂപാ പരിയേസനാ ന സേവിതബ്ബാ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ പരിയേസനം ‘ഇമം ഖോ മേ പരിയേസനം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’തി, ഏവരൂപാ പരിയേസനാ സേവിതബ്ബാ. പരിയേസനംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീതി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.
‘‘Pariyesanaṃpāhaṃ , devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyantī’ti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. Pariyesanaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampīti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ഏവം പടിപന്നോ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖസംവരായ പടിപന്നോ ഹോതീ’’തി. ഇത്ഥം ഭഗവാ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പഞ്ഹം പുട്ഠോ ബ്യാകാസി. അത്തമനോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദി അനുമോദി – ‘‘ഏവമേതം, ഭഗവാ, ഏവമേതം, സുഗത. തിണ്ണാ മേത്ഥ കങ്ഖാ വിഗതാ കഥംകഥാ ഭഗവതോ പഞ്ഹവേയ്യാകരണം സുത്വാ’’തി.
‘‘Evaṃ paṭipanno kho, devānaminda, bhikkhu pātimokkhasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti. Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
ഇന്ദ്രിയസംവരോ
Indriyasaṃvaro
൩൬൫. ഇതിഹ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം ഉത്തരിം പഞ്ഹം അപുച്ഛി –
365. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘കഥം പടിപന്നോ പന, മാരിസ, ഭിക്ഖു ഇന്ദ്രിയസംവരായ പടിപന്നോ ഹോതീ’’തി? ‘‘ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം രൂപംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. സോതവിഞ്ഞേയ്യം സദ്ദംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. ഘാനവിഞ്ഞേയ്യം ഗന്ധംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. ജിവ്ഹാവിഞ്ഞേയ്യം രസംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. കായവിഞ്ഞേയ്യം ഫോട്ഠബ്ബംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പി. മനോവിഞ്ഞേയ്യം ധമ്മംപാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി – സേവിതബ്ബമ്പി, അസേവിതബ്ബമ്പീ’’തി.
‘‘Kathaṃ paṭipanno pana, mārisa, bhikkhu indriyasaṃvarāya paṭipanno hotī’’ti? ‘‘Cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Sotaviññeyyaṃ saddaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Ghānaviññeyyaṃ gandhaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Jivhāviññeyyaṃ rasaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampi. Manoviññeyyaṃ dhammaṃpāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi – sevitabbampi, asevitabbampī’’ti.
ഏവം വുത്തേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
Evaṃ vutte, sakko devānamindo bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ഇമസ്സ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സങ്ഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനാമി. യഥാരൂപം, ഭന്തേ, ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം രൂപം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, ഏവരൂപം ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം രൂപം ന സേവിതബ്ബം . യഥാരൂപഞ്ച ഖോ, ഭന്തേ, ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം രൂപം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, ഏവരൂപം ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യം രൂപം സേവിതബ്ബം. യഥാരൂപഞ്ച ഖോ, ഭന്തേ, സോതവിഞ്ഞേയ്യം സദ്ദം സേവതോ…പേ॰… ഘാനവിഞ്ഞേയ്യം ഗന്ധം സേവതോ… ജിവ്ഹാവിഞ്ഞേയ്യം രസം സേവതോ… കായവിഞ്ഞേയ്യം ഫോട്ഠബ്ബം സേവതോ… മനോവിഞ്ഞേയ്യം ധമ്മം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, ഏവരൂപോ മനോവിഞ്ഞേയ്യോ ധമ്മോ ന സേവിതബ്ബോ. യഥാരൂപഞ്ച ഖോ, ഭന്തേ, മനോവിഞ്ഞേയ്യം ധമ്മം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, ഏവരൂപോ മനോവിഞ്ഞേയ്യോ ധമ്മോ സേവിതബ്ബോ.
‘‘Imassa kho ahaṃ, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Yathārūpaṃ, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ na sevitabbaṃ . Yathārūpañca kho, bhante, cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ sevitabbaṃ. Yathārūpañca kho, bhante, sotaviññeyyaṃ saddaṃ sevato…pe… ghānaviññeyyaṃ gandhaṃ sevato… jivhāviññeyyaṃ rasaṃ sevato… kāyaviññeyyaṃ phoṭṭhabbaṃ sevato… manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo na sevitabbo. Yathārūpañca kho, bhante, manoviññeyyaṃ dhammaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, evarūpo manoviññeyyo dhammo sevitabbo.
‘‘ഇമസ്സ ഖോ മേ, ഭന്തേ, ഭഗവതാ സങ്ഖിത്തേന ഭാസിതസ്സ ഏവം വിത്ഥാരേന അത്ഥം ആജാനതോ തിണ്ണാ മേത്ഥ കങ്ഖാ വിഗതാ കഥംകഥാ ഭഗവതോ പഞ്ഹവേയ്യാകരണം സുത്വാ’’തി.
‘‘Imassa kho me, bhante, bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānato tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
൩൬൬. ഇതിഹ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം ഉത്തരിം പഞ്ഹം അപുച്ഛി –
366. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
‘‘സബ്ബേവ നു ഖോ, മാരിസ, സമണബ്രാഹ്മണാ ഏകന്തവാദാ ഏകന്തസീലാ ഏകന്തഛന്ദാ ഏകന്തഅജ്ഝോസാനാ’’തി? ‘‘ന ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഏകന്തവാദാ ഏകന്തസീലാ ഏകന്തഛന്ദാ ഏകന്തഅജ്ഝോസാനാ’’തി.
‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.
‘‘കസ്മാ പന, മാരിസ, ന സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഏകന്തവാദാ ഏകന്തസീലാ ഏകന്തഛന്ദാ ഏകന്തഅജ്ഝോസാനാ’’തി? ‘‘അനേകധാതു നാനാധാതു ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ലോകോ. തസ്മിം അനേകധാതുനാനാധാതുസ്മിം ലോകേ യം യദേവ സത്താ ധാതും അഭിനിവിസന്തി, തം തദേവ ഥാമസാ പരാമാസാ അഭിനിവിസ്സ വോഹരന്തി – ‘ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’ന്തി. തസ്മാ ന സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ ഏകന്തവാദാ ഏകന്തസീലാ ഏകന്തഛന്ദാ ഏകന്തഅജ്ഝോസാനാ’’തി.
‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti? ‘‘Anekadhātu nānādhātu kho, devānaminda, loko. Tasmiṃ anekadhātunānādhātusmiṃ loke yaṃ yadeva sattā dhātuṃ abhinivisanti, taṃ tadeva thāmasā parāmāsā abhinivissa voharanti – ‘idameva saccaṃ moghamañña’nti. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti.
‘‘സബ്ബേവ നു ഖോ, മാരിസ, സമണബ്രാഹ്മണാ അച്ചന്തനിട്ഠാ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനാ’’തി? ‘‘ന ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ അച്ചന്തനിട്ഠാ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനാ’’തി.
‘‘Sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Na kho, devānaminda, sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.
‘‘കസ്മാ പന, മാരിസ, ന സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ അച്ചന്തനിട്ഠാ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനാ’’തി? ‘‘യേ ഖോ, ദേവാനമിന്ദ, ഭിക്ഖൂ തണ്ഹാസങ്ഖയവിമുത്താ തേ അച്ചന്തനിട്ഠാ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനാ. തസ്മാ ന സബ്ബേ സമണബ്രാഹ്മണാ അച്ചന്തനിട്ഠാ അച്ചന്തയോഗക്ഖേമീ അച്ചന്തബ്രഹ്മചാരീ അച്ചന്തപരിയോസാനാ’’തി.
‘‘Kasmā pana, mārisa, na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti? ‘‘Ye kho, devānaminda, bhikkhū taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā. Tasmā na sabbe samaṇabrāhmaṇā accantaniṭṭhā accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosānā’’ti.
ഇത്ഥം ഭഗവാ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ പഞ്ഹം പുട്ഠോ ബ്യാകാസി. അത്തമനോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദി അനുമോദി – ‘‘ഏവമേതം, ഭഗവാ, ഏവമേതം, സുഗത. തിണ്ണാ മേത്ഥ കങ്ഖാ വിഗതാ കഥംകഥാ ഭഗവതോ പഞ്ഹവേയ്യാകരണം സുത്വാ’’തി.
Itthaṃ bhagavā sakkassa devānamindassa pañhaṃ puṭṭho byākāsi. Attamano sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinandi anumodi – ‘‘evametaṃ, bhagavā, evametaṃ, sugata. Tiṇṇā mettha kaṅkhā vigatā kathaṃkathā bhagavato pañhaveyyākaraṇaṃ sutvā’’ti.
൩൬൭. ഇതിഹ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദിത്വാ അനുമോദിത്വാ ഭഗവന്തം ഏതദവോച –
367. Itiha sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘ഏജാ, ഭന്തേ, രോഗോ, ഏജാ ഗണ്ഡോ, ഏജാ സല്ലം, ഏജാ ഇമം പുരിസം പരികഡ്ഢതി തസ്സ തസ്സേവ ഭവസ്സ അഭിനിബ്ബത്തിയാ. തസ്മാ അയം പുരിസോ ഉച്ചാവചമാപജ്ജതി . യേസാഹം, ഭന്തേ, പഞ്ഹാനം ഇതോ ബഹിദ്ധാ അഞ്ഞേസു സമണബ്രാഹ്മണേസു ഓകാസകമ്മമ്പി നാലത്ഥം, തേ മേ ഭഗവതാ ബ്യാകതാ. ദീഘരത്താനുസയിതഞ്ച പന 53 മേ വിചികിച്ഛാകഥംകഥാസല്ലം, തഞ്ച ഭഗവതാ അബ്ബുള്ഹ’’ന്തി.
‘‘Ejā, bhante, rogo, ejā gaṇḍo, ejā sallaṃ, ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā. Tasmā ayaṃ puriso uccāvacamāpajjati . Yesāhaṃ, bhante, pañhānaṃ ito bahiddhā aññesu samaṇabrāhmaṇesu okāsakammampi nālatthaṃ, te me bhagavatā byākatā. Dīgharattānusayitañca pana 54 me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ, tañca bhagavatā abbuḷha’’nti.
‘‘അഭിജാനാസി നോ ത്വം, ദേവാനമിന്ദ, ഇമേ പഞ്ഹേ അഞ്ഞേ സമണബ്രാഹ്മണേ പുച്ഛിതാ’’തി? ‘‘അഭിജാനാമഹം, ഭന്തേ, ഇമേ പഞ്ഹേ അഞ്ഞേ സമണബ്രാഹ്മണേ പുച്ഛിതാ’’തി. ‘‘യഥാ കഥം പന തേ, ദേവാനമിന്ദ, ബ്യാകംസു? സചേ തേ അഗരു ഭാസസ്സൂ’’തി. ‘‘ന ഖോ മേ, ഭന്തേ, ഗരു യത്ഥസ്സ ഭഗവാ നിസിന്നോ ഭഗവന്തരൂപോ വാ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ദേവാനമിന്ദ, ഭാസസ്സൂ’’തി. ‘‘യേസ്വാഹം 55, ഭന്തേ , മഞ്ഞാമി സമണബ്രാഹ്മണാ ആരഞ്ഞികാ പന്തസേനാസനാതി, ത്യാഹം ഉപസങ്കമിത്വാ ഇമേ പഞ്ഹേ പുച്ഛാമി, തേ മയാ പുട്ഠാ ന സമ്പായന്തി, അസമ്പായന്താ മമംയേവ പടിപുച്ഛന്തി – ‘കോ നാമോ ആയസ്മാ’തി? തേസാഹം പുട്ഠോ ബ്യാകരോമി – ‘അഹം ഖോ, മാരിസ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ’തി. തേ മമംയേവ ഉത്തരി പടിപുച്ഛന്തി – ‘കിം പനായസ്മാ, ദേവാനമിന്ദ 56, കമ്മം കത്വാ ഇമം ഠാനം പത്തോ’തി? തേസാഹം യഥാസുതം യഥാപരിയത്തം ധമ്മം ദേസേമി. തേ താവതകേനേവ അത്തമനാ ഹോന്തി – ‘സക്കോ ച നോ ദേവാനമിന്ദോ ദിട്ഠോ, യഞ്ച നോ അപുച്ഛിമ്ഹാ, തഞ്ച നോ ബ്യാകാസീ’തി. തേ അഞ്ഞദത്ഥു മമംയേവ സാവകാ സമ്പജ്ജന്തി, ന ചാഹം തേസം. അഹം ഖോ പന, ഭന്തേ, ഭഗവതോ സാവകോ സോതാപന്നോ അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായണോ’’തി .
‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti? ‘‘Abhijānāmahaṃ, bhante, ime pañhe aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, devānaminda, byākaṃsu? Sace te agaru bhāsassū’’ti. ‘‘Na kho me, bhante, garu yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā’’ti. ‘‘Tena hi, devānaminda, bhāsassū’’ti. ‘‘Yesvāhaṃ 57, bhante , maññāmi samaṇabrāhmaṇā āraññikā pantasenāsanāti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā ime pañhe pucchāmi, te mayā puṭṭhā na sampāyanti, asampāyantā mamaṃyeva paṭipucchanti – ‘ko nāmo āyasmā’ti? Tesāhaṃ puṭṭho byākaromi – ‘ahaṃ kho, mārisa, sakko devānamindo’ti. Te mamaṃyeva uttari paṭipucchanti – ‘kiṃ panāyasmā, devānaminda 58, kammaṃ katvā imaṃ ṭhānaṃ patto’ti? Tesāhaṃ yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desemi. Te tāvatakeneva attamanā honti – ‘sakko ca no devānamindo diṭṭho, yañca no apucchimhā, tañca no byākāsī’ti. Te aññadatthu mamaṃyeva sāvakā sampajjanti, na cāhaṃ tesaṃ. Ahaṃ kho pana, bhante, bhagavato sāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti .
സോമനസ്സപടിലാഭകഥാ
Somanassapaṭilābhakathā
൩൬൮. ‘‘അഭിജാനാസി നോ ത്വം, ദേവാനമിന്ദ, ഇതോ പുബ്ബേ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭ’’ന്തി? ‘‘അഭിജാനാമഹം , ഭന്തേ, ഇതോ പുബ്ബേ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭ’’ന്തി. ‘‘യഥാ കഥം പന ത്വം, ദേവാനമിന്ദ, അഭിജാനാസി ഇതോ പുബ്ബേ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭ’’ന്തി?
368. ‘‘Abhijānāsi no tvaṃ, devānaminda, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti? ‘‘Abhijānāmahaṃ , bhante, ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti. ‘‘Yathā kathaṃ pana tvaṃ, devānaminda, abhijānāsi ito pubbe evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābha’’nti?
‘‘ഭൂതപുബ്ബം, ഭന്തേ, ദേവാസുരസങ്ഗാമോ സമുപബ്യൂള്ഹോ 59 അഹോസി. തസ്മിം ഖോ പന, ഭന്തേ, സങ്ഗാമേ ദേവാ ജിനിംസു, അസുരാ പരാജയിംസു 60. തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, തം സങ്ഗാമം അഭിവിജിനിത്വാ വിജിതസങ്ഗാമസ്സ ഏതദഹോസി – ‘യാ ചേവ ദാനി ദിബ്ബാ ഓജാ യാ ച അസുരാ ഓജാ, ഉഭയമേതം 61 ദേവാ പരിഭുഞ്ജിസ്സന്തീ’തി. സോ ഖോ പന മേ, ഭന്തേ, വേദപടിലാഭോ സോമനസ്സപടിലാഭോ സദണ്ഡാവചരോ സസത്ഥാവചരോ ന നിബ്ബിദായ ന വിരാഗായ ന നിരോധായ ന ഉപസമായ ന അഭിഞ്ഞായ ന സമ്ബോധായ ന നിബ്ബാനായ സംവത്തതി. യോ ഖോ പന മേ അയം, ഭന്തേ, ഭഗവതോ ധമ്മം സുത്വാ വേദപടിലാഭോ സോമനസ്സപടിലാഭോ, സോ അദണ്ഡാവചരോ അസത്ഥാവചരോ ഏകന്തനിബ്ബിദായ വിരാഗായ നിരോധായ ഉപസമായ അഭിഞ്ഞായ സമ്ബോധായ നിബ്ബാനായ സംവത്തതീ’’തി.
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhante, devāsurasaṅgāmo samupabyūḷho 62 ahosi. Tasmiṃ kho pana, bhante, saṅgāme devā jiniṃsu, asurā parājayiṃsu 63. Tassa mayhaṃ, bhante, taṃ saṅgāmaṃ abhivijinitvā vijitasaṅgāmassa etadahosi – ‘yā ceva dāni dibbā ojā yā ca asurā ojā, ubhayametaṃ 64 devā paribhuñjissantī’ti. So kho pana me, bhante, vedapaṭilābho somanassapaṭilābho sadaṇḍāvacaro sasatthāvacaro na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati. Yo kho pana me ayaṃ, bhante, bhagavato dhammaṃ sutvā vedapaṭilābho somanassapaṭilābho, so adaṇḍāvacaro asatthāvacaro ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattatī’’ti.
൩൬൯. ‘‘കിം പന ത്വം, ദേവാനമിന്ദ, അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേസീ’’തി? ‘‘ഛ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, അത്ഥവസേ സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
369. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, devānaminda, atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedesī’’ti? ‘‘Cha kho ahaṃ, bhante, atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ഇധേവ തിട്ഠമാനസ്സ, ദേവഭൂതസ്സ മേ സതോ;
‘‘Idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato;
പുനരായു ച മേ ലദ്ധോ, ഏവം ജാനാഹി മാരിസ.
Punarāyu ca me laddho, evaṃ jānāhi mārisa.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, പഠമം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, paṭhamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ചുതാഹം ദിവിയാ കായാ, ആയും ഹിത്വാ അമാനുസം;
‘‘Cutāhaṃ diviyā kāyā, āyuṃ hitvā amānusaṃ;
അമൂള്ഹോ ഗബ്ഭമേസ്സാമി, യത്ഥ മേ രമതീ മനോ.
Amūḷho gabbhamessāmi, yattha me ramatī mano.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ദുതിയം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, dutiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
ഞായേന വിഹരിസ്സാമി, സമ്പജാനോ പടിസ്സതോ.
Ñāyena viharissāmi, sampajāno paṭissato.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, തതിയം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, tatiyaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ഞായേന മേ ചരതോ ച, സമ്ബോധി ചേ ഭവിസ്സതി;
‘‘Ñāyena me carato ca, sambodhi ce bhavissati;
അഞ്ഞാതാ വിഹരിസ്സാമി, സ്വേവ അന്തോ ഭവിസ്സതി.
Aññātā viharissāmi, sveva anto bhavissati.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ചതുത്ഥം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, catutthaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ചുതാഹം മാനുസാ കായാ, ആയും ഹിത്വാന മാനുസം;
‘‘Cutāhaṃ mānusā kāyā, āyuṃ hitvāna mānusaṃ;
പുന ദേവോ ഭവിസ്സാമി, ദേവലോകമ്ഹി ഉത്തമോ.
Puna devo bhavissāmi, devalokamhi uttamo.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, പഞ്ചമം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, pañcamaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
അന്തിമേ വത്തമാനമ്ഹി, സോ നിവാസോ ഭവിസ്സതി.
Antime vattamānamhi, so nivāso bhavissati.
‘‘ഇമം ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഛട്ഠം അത്ഥവസം സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Imaṃ kho ahaṃ, bhante, chaṭṭhaṃ atthavasaṃ sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
‘‘ഇമേ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഛ അത്ഥവസേ സമ്പസ്സമാനോ ഏവരൂപം വേദപടിലാഭം സോമനസ്സപടിലാഭം പവേദേമി.
‘‘Ime kho ahaṃ, bhante, cha atthavase sampassamāno evarūpaṃ vedapaṭilābhaṃ somanassapaṭilābhaṃ pavedemi.
൩൭൦.‘‘അപരിയോസിതസങ്കപ്പോ , വിചികിച്ഛോ കഥംകഥീ.
370.‘‘Apariyositasaṅkappo , vicikiccho kathaṃkathī.
വിചരിം ദീഘമദ്ധാനം, അന്വേസന്തോ തഥാഗതം.
Vicariṃ dīghamaddhānaṃ, anvesanto tathāgataṃ.
‘‘യസ്സു മഞ്ഞാമി സമണേ, പവിവിത്തവിഹാരിനോ;
‘‘Yassu maññāmi samaṇe, pavivittavihārino;
സമ്ബുദ്ധാ ഇതി മഞ്ഞാനോ, ഗച്ഛാമി തേ ഉപാസിതും.
Sambuddhā iti maññāno, gacchāmi te upāsituṃ.
‘‘‘കഥം ആരാധനാ ഹോതി, കഥം ഹോതി വിരാധനാ’;
‘‘‘Kathaṃ ārādhanā hoti, kathaṃ hoti virādhanā’;
‘‘ത്യസ്സു യദാ മം ജാനന്തി, സക്കോ ദേവാനമാഗതോ;
‘‘Tyassu yadā maṃ jānanti, sakko devānamāgato;
ത്യസ്സു മമേവ പുച്ഛന്തി, ‘കിം കത്വാ പാപുണീ ഇദം’.
Tyassu mameva pucchanti, ‘kiṃ katvā pāpuṇī idaṃ’.
തേന അത്തമനാ ഹോന്തി, ‘ദിട്ഠോ നോ വാസവോതി ച’.
Tena attamanā honti, ‘diṭṭho no vāsavoti ca’.
‘‘യദാ ച ബുദ്ധമദ്ദക്ഖിം, വിചികിച്ഛാവിതാരണം;
‘‘Yadā ca buddhamaddakkhiṃ, vicikicchāvitāraṇaṃ;
‘‘തണ്ഹാസല്ലസ്സ ഹന്താരം, ബുദ്ധം അപ്പടിപുഗ്ഗലം;
‘‘Taṇhāsallassa hantāraṃ, buddhaṃ appaṭipuggalaṃ;
അഹം വന്ദേ മഹാവീരം, ബുദ്ധമാദിച്ചബന്ധുനം.
Ahaṃ vande mahāvīraṃ, buddhamādiccabandhunaṃ.
‘‘യം കരോമസി ബ്രഹ്മുനോ, സമം ദേവേഹി മാരിസ;
‘‘Yaṃ karomasi brahmuno, samaṃ devehi mārisa;
സദേവകസ്മിം ലോകസ്മിം, നത്ഥി തേ പടിപുഗ്ഗലോ’’തി.
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi te paṭipuggalo’’ti.
൩൭൧. അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ പഞ്ചസിഖം ഗന്ധബ്ബപുത്തം ആമന്തേസി – ‘‘ബഹൂപകാരോ ഖോ മേസി ത്വം, താത പഞ്ചസിഖ, യം ത്വം ഭഗവന്തം പഠമം പസാദേസി. തയാ, താത, പഠമം പസാദിതം പച്ഛാ മയം തം ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിമ്ഹാ അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം. പേത്തികേ വാ ഠാനേ ഠപയിസ്സാമി , ഗന്ധബ്ബരാജാ ഭവിസ്സസി, ഭദ്ദഞ്ച തേ സൂരിയവച്ഛസം ദമ്മി, സാ ഹി തേ അഭിപത്ഥിതാ’’തി.
371. Atha kho sakko devānamindo pañcasikhaṃ gandhabbaputtaṃ āmantesi – ‘‘bahūpakāro kho mesi tvaṃ, tāta pañcasikha, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ paṭhamaṃ pasādesi. Tayā, tāta, paṭhamaṃ pasāditaṃ pacchā mayaṃ taṃ bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamimhā arahantaṃ sammāsambuddhaṃ. Pettike vā ṭhāne ṭhapayissāmi , gandhabbarājā bhavissasi, bhaddañca te sūriyavacchasaṃ dammi, sā hi te abhipatthitā’’ti.
അഥ ഖോ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ പാണിനാ പഥവിം പരാമസിത്വാ തിക്ഖത്തും ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘‘നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സാ’’തി.
Atha kho sakko devānamindo pāṇinā pathaviṃ parāmasitvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi – ‘‘namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā’’ti.
ഇമസ്മിഞ്ച പന വേയ്യാകരണസ്മിം ഭഞ്ഞമാനേ സക്കസ്സ ദേവാനമിന്ദസ്സ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി. അഞ്ഞേസഞ്ച അസീതിയാ ദേവതാസഹസ്സാനം , ഇതി യേ സക്കേന ദേവാനമിന്ദേന അജ്ഝിട്ഠപഞ്ഹാ പുട്ഠാ , തേ ഭഗവതാ ബ്യാകതാ. തസ്മാ ഇമസ്സ വേയ്യാകരണസ്സ സക്കപഞ്ഹാത്വേവ അധിവചനന്തി.
Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne sakkassa devānamindassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti. Aññesañca asītiyā devatāsahassānaṃ , iti ye sakkena devānamindena ajjhiṭṭhapañhā puṭṭhā , te bhagavatā byākatā. Tasmā imassa veyyākaraṇassa sakkapañhātveva adhivacananti.
സക്കപഞ്ഹസുത്തം നിട്ഠിതം അട്ഠമം.
Sakkapañhasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ദീഘ നികായ (അട്ഠകഥാ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ൮. സക്കപഞ്ഹസുത്തവണ്ണനാ • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ദീഘനികായ (ടീകാ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ൮. സക്കപഞ്ഹസുത്തവണ്ണനാ • 8. Sakkapañhasuttavaṇṇanā