| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
7-10. සක්‌ඛිභබ්‌බසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
7-10. Sakkhibhabbasuttādivaṇṇanā
71-74. සත්‌තමෙ තස්‌මිං තස්‌මිං විසෙසෙති තස්‌මිං තස්‌මිං සච්‌ඡිකාතබ්‌බෙ විසෙසෙ. සක්‌ඛිභාවාය පච්‌චක්‌ඛකාරිතාය භබ්‌බො සක්‌ඛිභබ්‌බො, තස්‌ස භාවො සක්‌ඛිභබ්‌බතා. තං සක්‌ඛිභබ්‌බතං. සති සතිආයතනෙති සති සතිකාරණෙ. කිඤ්‌චෙත්‌ථ කාරණං? අභිඤ්‌ඤා වා අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානං වා, අවසානෙ පන ඡට්‌ඨාභිඤ්‌ඤාය අරහත්‌තං වා කාරණං, අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා වාති වෙදිතබ්‌බං. යඤ්‌හි තං තත්‍ර තත්‍ර සක්‌ඛිභබ්‌බතාසඞ්‌ඛාතං ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි, තස්‌ස අභිඤ්‌ඤා කාරණං. අථ ඉද්‌ධිවිධපච්‌චනුභවනාදි අභිඤ්‌ඤා, එවං සති අභිඤ්‌ඤාපාදකජ්‌ඣානං කාරණං. අරහත්‌තම්‌පි ‘‘කුදාස්‌සු නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමී’’ති අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨපෙත්‌වා ඡට්‌ඨාභිඤ්‌ඤං නිබ්‌බත්‌තෙන්‌තස්‌ස කාරණං. ඉදඤ්‌ච සබ්‌බසාධාරණං න හොති, සාධාරණවසෙන පන අරහත්‌තස්‌ස විපස්‌සනා කාරණං. අථ වා සති ආයතනෙති තස්‌ස තස්‌ස විසෙසාධිගමස්‌ස උපනිස්‌සයසඞ්‌ඛාතෙ කාරණෙ සතීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
71-74. Sattame tasmiṃ tasmiṃ viseseti tasmiṃ tasmiṃ sacchikātabbe visese. Sakkhibhāvāya paccakkhakāritāya bhabbo sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā. Taṃ sakkhibhabbataṃ. Sati satiāyataneti sati satikāraṇe. Kiñcettha kāraṇaṃ? Abhiññā vā abhiññāpādakajjhānaṃ vā, avasāne pana chaṭṭhābhiññāya arahattaṃ vā kāraṇaṃ, arahattassa vipassanā vāti veditabbaṃ. Yañhi taṃ tatra tatra sakkhibhabbatāsaṅkhātaṃ iddhividhapaccanubhavanādi, tassa abhiññā kāraṇaṃ. Atha iddhividhapaccanubhavanādi abhiññā, evaṃ sati abhiññāpādakajjhānaṃ kāraṇaṃ. Arahattampi ‘‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmī’’ti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhapetvā chaṭṭhābhiññaṃ nibbattentassa kāraṇaṃ. Idañca sabbasādhāraṇaṃ na hoti, sādhāraṇavasena pana arahattassa vipassanā kāraṇaṃ. Atha vā sati āyataneti tassa tassa visesādhigamassa upanissayasaṅkhāte kāraṇe satīti evamettha attho daṭṭhabbo.
හානභාගියාදීසු ‘‘පඨමජ්‌ඣානස්‌ස ලාභිං කාමසහගතා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌ති, හානභාගියො සමාධි. තදනුධම්‌මතා සති සන්‌තිට්‌ඨති, ඨිතිභාගියො සමාධි. අවිතක්‌කසහගතා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌ති, විසෙසභාගියො සමාධි. නිබ්‌බිදාසහගතා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌ති විරාගූපසංහිතා, නිබ්‌බෙධභාගියො සමාධී’’ති (විභ. 799) ඉමිනා නයෙන සබ්‌බසමාපත්‌තියො විත්‌ථාරෙත්‌වා හානභාගියාදිඅත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. තත්‌ථ පඨමජ්‌ඣානස්‌ස ලාභින්‌ති ය්‌වායං අප්‌පගුණස්‌ස පඨමස්‌ස ඣානස්‌ස ලාභී, තං. කාමසහගතා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌තීති තතො වුට්‌ඨිතං ආරම්‌මණවසෙන කාමසහගතා හුත්‌වා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌ති තුදන්‌ති, තස්‌ස කාමානතීතස්‌ස කාමානුපක්‌ඛන්‌දානං සඤ්‌ඤාමනසිකාරානං වසෙන සො පඨමජ්‌ඣානසමාධි හායති පරිහායති, තස්‌මා හානභාගියො වුත්‌තො. තදනුධම්‌මතාති තදනුරූපසභාවො. සති සන්‌තිට්‌ඨතීති ඉදං මිච්‌ඡාසතිං සන්‌ධාය වුත්‌තං. යස්‌ස හි පඨමජ්‌ඣානානුරූපසභාවා පඨමජ්‌ඣානං සන්‌තතො පණීතතො දිස්‌වා අස්‌සාදයමානා අභිනන්‌දමානා නිකන්‌ති හොති, තස්‌ස නිකන්‌තිවසෙන සො පඨමජ්‌ඣානසමාධි නෙව හායති න වඩ්‌ඪති, ඨිතිකොට්‌ඨාසිකො හොති. තෙන වුත්‌තං ‘‘ඨිතිභාගියො සමාධී’’ති. අවිතක්‌කසහගතාති අවිතක්‌කං දුතියජ්‌ඣානං සන්‌තතො පණීතතො මනසිකරොතො ආරම්‌මණවසෙන අවිතක්‌කසහගතා. සඤ්‌ඤාමනසිකාරා සමුදාචරන්‌තීති පගුණපඨමජ්‌ඣානතො වුට්‌ඨිතං දුතියජ්‌ඣානාධිගමත්‌ථාය චොදෙන්‌ති තුදන්‌ති. තස්‌ස උපරි දුතියජ්‌ඣානානුපක්‌ඛන්‌දානං සඤ්‌ඤාමනසිකාරානං වසෙන සො පඨමජ්‌ඣානසමාධි විසෙසභූතස්‌ස දුතියජ්‌ඣානස්‌ස උප්‌පත්‌තිපදට්‌ඨානතාය ‘‘විසෙසභාගියො’’ති වුත්‌තො.
Hānabhāgiyādīsu ‘‘paṭhamajjhānassa lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, hānabhāgiyo samādhi. Tadanudhammatā sati santiṭṭhati, ṭhitibhāgiyo samādhi. Avitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti, visesabhāgiyo samādhi. Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasaṃhitā, nibbedhabhāgiyo samādhī’’ti (vibha. 799) iminā nayena sabbasamāpattiyo vitthāretvā hānabhāgiyādiattho veditabbo. Tattha paṭhamajjhānassa lābhinti yvāyaṃ appaguṇassa paṭhamassa jhānassa lābhī, taṃ. Kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācarantīti tato vuṭṭhitaṃ ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññāmanasikārā samudācaranti tudanti, tassa kāmānatītassa kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi hāyati parihāyati, tasmā hānabhāgiyo vutto. Tadanudhammatāti tadanurūpasabhāvo. Sati santiṭṭhatīti idaṃ micchāsatiṃ sandhāya vuttaṃ. Yassa hi paṭhamajjhānānurūpasabhāvā paṭhamajjhānaṃ santato paṇītato disvā assādayamānā abhinandamānā nikanti hoti, tassa nikantivasena so paṭhamajjhānasamādhi neva hāyati na vaḍḍhati, ṭhitikoṭṭhāsiko hoti. Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitibhāgiyo samādhī’’ti. Avitakkasahagatāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ santato paṇītato manasikaroto ārammaṇavasena avitakkasahagatā. Saññāmanasikārā samudācarantīti paguṇapaṭhamajjhānato vuṭṭhitaṃ dutiyajjhānādhigamatthāya codenti tudanti. Tassa upari dutiyajjhānānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena so paṭhamajjhānasamādhi visesabhūtassa dutiyajjhānassa uppattipadaṭṭhānatāya ‘‘visesabhāgiyo’’ti vutto.
නිබ්‌බිදාසහගතාති තමෙව පඨමජ්‌ඣානලාභිං ඣානතො වුට්‌ඨිතං නිබ්‌බිදාසඞ්‌ඛාතෙන විපස්‌සනාඤාණෙන සහගතා. විපස්‌සනාඤාණඤ්‌හි ඣානඞ්‌ගෙසු පභෙදෙන උපට්‌ඨහන්‌තෙසු නිබ්‌බින්‌දති උක්‌කණ්‌ඨති, තස්‌මා ‘‘නිබ්‌බිදා’’ති වුච්‌චති. සමුදාචරන්‌තීති නිබ්‌බානසච්‌ඡිකිරියත්‌ථාය චොදෙන්‌ති තුදන්‌ති. විරාගූපසංහිතාති විරාගසඞ්‌ඛාතෙන නිබ්‌බානෙන උපසංහිතා. විපස්‌සනාඤාණඤ්‌හි සක්‌කා ඉමිනා මග්‌ගෙන විරාගං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකාතුන්‌ති පවත්‌තිතො ‘‘විරාගූපසංහිත’’න්‌ති වුච්‌චති. තංසම්‌පයුත්‌තා සඤ්‌ඤාමනසිකාරා විරාගූපසංහිතා එව නාම. තස්‌ස තෙසං සඤ්‌ඤාමනසිකාරානං වසෙන පඨමජ්‌ඣානසමාධි අරියමග්‌ගප්‌පටිවෙධස්‌ස පදට්‌ඨානතාය ‘‘නිබ්‌බෙධභාගියො’’ති වුත්‌තො. හානං භජන්‌තීති හානභාගියා, හානභාගො වා එතෙසං අත්‌ථීති හානභාගියා, පරිහානකොට්‌ඨාසිකාති අත්‌ථො. ඉමිනා නයෙන ඨිතිභාගියො වෙදිතබ්‌බො. අට්‌ඨමාදීනි උත්‌තානත්‌ථානෙව.
Nibbidāsahagatāti tameva paṭhamajjhānalābhiṃ jhānato vuṭṭhitaṃ nibbidāsaṅkhātena vipassanāñāṇena sahagatā. Vipassanāñāṇañhi jhānaṅgesu pabhedena upaṭṭhahantesu nibbindati ukkaṇṭhati, tasmā ‘‘nibbidā’’ti vuccati. Samudācarantīti nibbānasacchikiriyatthāya codenti tudanti. Virāgūpasaṃhitāti virāgasaṅkhātena nibbānena upasaṃhitā. Vipassanāñāṇañhi sakkā iminā maggena virāgaṃ nibbānaṃ sacchikātunti pavattito ‘‘virāgūpasaṃhita’’nti vuccati. Taṃsampayuttā saññāmanasikārā virāgūpasaṃhitā eva nāma. Tassa tesaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena paṭhamajjhānasamādhi ariyamaggappaṭivedhassa padaṭṭhānatāya ‘‘nibbedhabhāgiyo’’ti vutto. Hānaṃ bhajantīti hānabhāgiyā, hānabhāgo vā etesaṃ atthīti hānabhāgiyā, parihānakoṭṭhāsikāti attho. Iminā nayena ṭhitibhāgiyo veditabbo. Aṭṭhamādīni uttānatthāneva.
සක්‌ඛිභබ්‌බසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sakkhibhabbasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
දෙවතාවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Devatāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
7. සක්‌ඛිභබ්‌බසුත්‌තං • 7. Sakkhibhabbasuttaṃ
8. බලසුත්‌තං • 8. Balasuttaṃ
9. පඨමතජ්‌ඣානසුත්‌තං • 9. Paṭhamatajjhānasuttaṃ
10. දුතියතජ්‌ඣානසුත්‌තං • 10. Dutiyatajjhānasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
7. සක්‌ඛිභබ්‌බසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Sakkhibhabbasuttavaṇṇanā
8. බලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Balasuttavaṇṇanā
9-10. තජ්‌ඣානසුත්‌තද්‌වයවණ්‌ණනා • 9-10. Tajjhānasuttadvayavaṇṇanā
