Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[១៦៨] ៨. សកុណគ្ឃិជាតកវណ្ណនា
[168] 8. Sakuṇagghijātakavaṇṇanā
សេនោ ពលសា បតមានោតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ អត្តជ្ឈាសយំ សកុណោវាទសុត្តំ (សំ. និ. ៥.៣៧២) អារព្ភ កថេសិ។ ឯកទិវសញ្ហិ សត្ថា ភិក្ខូ អាមន្តេត្វា ‘‘គោចរេ, ភិក្ខវេ, ចរថ សកេ បេត្តិកេ វិសយេ’’តិ (សំ. និ. ៥.៣៧២) ឥមំ សំយុត្តមហាវគ្គេ សុត្តន្តំ កថេន្តោ ‘‘តុម្ហេ តាវ តិដ្ឋថ, បុព្ពេ តិរច្ឆានគតាបិ សកំ បេត្តិកវិសយំ បហាយ អគោចរេ ចរន្តា បច្ចាមិត្តានំ ហត្ថបថំ គន្ត្វាបិ អត្តនោ បញ្ញាសម្បត្តិយា ឧបាយកោសល្លេន បច្ចាមិត្តានំ ហត្ថា មុច្ចិំសូ’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Senobalasā patamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto attajjhāsayaṃ sakuṇovādasuttaṃ (saṃ. ni. 5.372) ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’ti (saṃ. ni. 5.372) imaṃ saṃyuttamahāvagge suttantaṃ kathento ‘‘tumhe tāva tiṭṭhatha, pubbe tiracchānagatāpi sakaṃ pettikavisayaṃ pahāya agocare carantā paccāmittānaṃ hatthapathaṃ gantvāpi attano paññāsampattiyā upāyakosallena paccāmittānaṃ hatthā mucciṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ លាបសកុណយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា នង្គលកដ្ឋករណេ លេឌ្ឌុដ្ឋានេ វាសំ កប្បេសិ។ សោ ឯកទិវសំ ‘‘សកវិសយេ គោចរគហណំ បហាយ បរវិសយេ គោចរំ គណ្ហិស្សាមី’’តិ អដវិបរិយន្តំ អគមាសិ។ អថ នំ តត្ថ គោចរំ គណ្ហន្តំ ទិស្វា សកុណគ្ឃិ សហសា អជ្ឈប្បត្តា អគ្គហេសិ។ សោ សកុណគ្ឃិយា ហរិយមានោ ឯវំ បរិទេវសិ – ‘‘មយមេវម្ហ អលក្ខិកា, មយំ អប្បបុញ្ញា, យេ មយំ អគោចរេ ចរិម្ហ បរវិសយេ, សចេជ្ជ មយំ គោចរេ ចរេយ្យាម សកេ បេត្តិកេ វិសយេ, ន ម្យាយំ សកុណគ្ឃិ អលំ អភវិស្ស យទិទំ យុទ្ធាយា’’តិ។ ‘‘កោ បន, តេ លាប, គោចរោ សកោ បេត្តិកោ វិសយោ’’តិ? ‘‘យទិទំ នង្គលកដ្ឋករណំ លេឌ្ឌុដ្ឋាន’’ន្តិ។ អថ នំ សកុណគ្ឃិ សកេ ពលេ អបត្ថទ្ធា អមុញ្ចិ – ‘‘គច្ឆ ខោ, ត្វំ លាប, តត្របិ មេ គន្ត្វា ន មោក្ខសី’’តិ។ សោ តត្ថ គន្ត្វា មហន្តំ លេឌ្ឌុំ អភិរុហិត្វា ‘‘ឯហិ ខោ ទានិ សកុណគ្ឃី’’តិ សេនំ អវ្ហយន្តោ អដ្ឋាសិ។ សកុណគ្ឃិ សកេ ពលេ អបត្ថទ្ធា ឧភោ បក្ខេ សន្នយ្ហ លាបសកុណំ សហសា អជ្ឈប្បត្តា។ យទា បន តំ លាបោ ‘‘ពហុអាគតា ខោ ម្យាយំ សកុណគ្ឃី’’តិ អញ្ញាសិ, អថ បរិវត្តិត្វា តស្សេវ លេឌ្ឌុស្ស អន្តរំ បច្ចាបាទិ។ សកុណគ្ឃិ វេគំ សន្ធារេតុំ អសក្កោន្តី តត្ថេវ ឧរំ បច្ចតាឡេសិ។ ឯវំ សា ភិន្នេន ហទយេន និក្ខន្តេហិ អក្ខីហិ ជីវិតក្ខយំ បាបុណិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto lāpasakuṇayoniyaṃ nibbattitvā naṅgalakaṭṭhakaraṇe leḍḍuṭṭhāne vāsaṃ kappesi. So ekadivasaṃ ‘‘sakavisaye gocaragahaṇaṃ pahāya paravisaye gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti aṭavipariyantaṃ agamāsi. Atha naṃ tattha gocaraṃ gaṇhantaṃ disvā sakuṇagghi sahasā ajjhappattā aggahesi. So sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi – ‘‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’’ti. ‘‘Ko pana, te lāpa, gocaro sako pettiko visayo’’ti? ‘‘Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhāna’’nti. Atha naṃ sakuṇagghi sake bale apatthaddhā amuñci – ‘‘gaccha kho, tvaṃ lāpa, tatrapi me gantvā na mokkhasī’’ti. So tattha gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā ‘‘ehi kho dāni sakuṇagghī’’ti senaṃ avhayanto aṭṭhāsi. Sakuṇagghi sake bale apatthaddhā ubho pakkhe sannayha lāpasakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā pana taṃ lāpo ‘‘bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghī’’ti aññāsi, atha parivattitvā tasseva leḍḍussa antaraṃ paccāpādi. Sakuṇagghi vegaṃ sandhāretuṃ asakkontī tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evaṃ sā bhinnena hadayena nikkhantehi akkhīhi jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.
សត្ថា ឥមំ អតីតំ ទស្សេត្វា ‘‘ឯវំ, ភិក្ខវេ, តិរច្ឆានគតាបិ អគោចរេ ចរន្តា សបត្តហត្ថំ គច្ឆន្តិ, គោចរេ បន សកេ បេត្តិកេ វិសយេ ចរន្តា សបត្តេ និគ្គណ្ហន្តិ, តស្មា តុម្ហេបិ មា អគោចរេ ចរថ បរវិសយេ។ អគោចរេ , ភិក្ខវេ, ចរតំ បរវិសយេ លច្ឆតិ មារោ ឱតារំ, លច្ឆតិ មារោ អារម្មណំ។ កោ ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ អគោចរោ បរវិសយោ? យទិទំ បញ្ច កាមគុណា។ កតមេ បញ្ច? ចក្ខុវិញ្ញេយ្យា រូបា…បេ.… អយំ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ អគោចរោ បរវិសយោ’’តិ វត្វា អភិសម្ពុទ្ធោ ហុត្វា បឋមំ គាថមាហ –
Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, tiracchānagatāpi agocare carantā sapattahatthaṃ gacchanti, gocare pana sake pettike visaye carantā sapatte niggaṇhanti, tasmā tumhepi mā agocare caratha paravisaye. Agocare , bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo? Yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā…pe… ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo’’ti vatvā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ gāthamāha –
៣៥.
35.
‘‘សេនោ ពលសា បតមានោ, លាបំ គោចរឋាយិនំ;
‘‘Seno balasā patamāno, lāpaṃ gocaraṭhāyinaṃ;
សហសា អជ្ឈប្បត្តោវ, មរណំ តេនុបាគមី’’តិ។
Sahasā ajjhappattova, maraṇaṃ tenupāgamī’’ti.
តត្ថ ពលសា បតមានោតិ ‘‘លាបំ គណ្ហិស្សាមី’’តិ ពលេន ថាមេន បតមានោ។ គោចរឋាយិនន្តិ សកវិសយា និក្ខមិត្វា គោចរត្ថាយ អដវិបរិយន្តេ ឋិតំ។ អជ្ឈប្បត្តោតិ សម្បត្តោ។ មរណំ តេនុបាគមីតិ តេន ការណេន មរណំ បត្តោ។
Tattha balasā patamānoti ‘‘lāpaṃ gaṇhissāmī’’ti balena thāmena patamāno. Gocaraṭhāyinanti sakavisayā nikkhamitvā gocaratthāya aṭavipariyante ṭhitaṃ. Ajjhappattoti sampatto. Maraṇaṃ tenupāgamīti tena kāraṇena maraṇaṃ patto.
តស្មិំ បន មរណំ បត្តេ លាបោ និក្ខមិត្វា ‘‘ទិដ្ឋា វត មេ បច្ចាមិត្តស្ស បិដ្ឋី’’តិ តស្ស ហទយេ ឋត្វា ឧទានំ ឧទានេន្តោ ទុតិយំ គាថមាហ –
Tasmiṃ pana maraṇaṃ patte lāpo nikkhamitvā ‘‘diṭṭhā vata me paccāmittassa piṭṭhī’’ti tassa hadaye ṭhatvā udānaṃ udānento dutiyaṃ gāthamāha –
៣៦.
36.
‘‘សោហំ នយេន សម្បន្នោ, បេត្តិកេ គោចរេ រតោ;
‘‘Sohaṃ nayena sampanno, pettike gocare rato;
អបេតសត្តុ មោទាមិ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោ’’តិ។
Apetasattu modāmi, sampassaṃ atthamattano’’ti.
តត្ថ នយេនាតិ ឧបាយេន។ អត្ថមត្តនោតិ អត្តនោ អរោគភាវសង្ខាតំ វុឌ្ឍិំ។
Tattha nayenāti upāyena. Atthamattanoti attano arogabhāvasaṅkhātaṃ vuḍḍhiṃ.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ ពហូ ភិក្ខូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសុ។ ‘‘តទា សេនោ ទេវទត្តោ អហោសិ, លាបោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā seno devadatto ahosi, lāpo pana ahameva ahosi’’nti.
សកុណគ្ឃិជាតកវណ្ណនា អដ្ឋមា។
Sakuṇagghijātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៦៨. សកុណគ្ឃិជាតកំ • 168. Sakuṇagghijātakaṃ