Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၁၆၈] ၈. သကုဏဂ္ဃိဇာတကဝဏ္ဏနာ
[168] 8. Sakuṇagghijātakavaṇṇanā
သေနော ဗလသာ ပတမာနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တဇ္ဈာသယံ သကုဏောဝာဒသုတ္တံ (သံ. နိ. ၅.၃၇၂) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉ္ဟိ သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေတ္ဝာ ‘‘ဂောစရေ, ဘိက္ခဝေ, စရထ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၇၂) ဣမံ သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ သုတ္တန္တံ ကထေန္တော ‘‘တုမ္ဟေ တာဝ တိဋ္ဌထ, ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနဂတာပိ သကံ ပေတ္တိကဝိသယံ ပဟာယ အဂောစရေ စရန္တာ ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထပထံ ဂန္တ္ဝာပိ အတ္တနော ပညာသမ္ပတ္တိယာ ဥပာယကောသလ္လေန ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထာ မုစ္စိံသူ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Senobalasā patamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto attajjhāsayaṃ sakuṇovādasuttaṃ (saṃ. ni. 5.372) ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’ti (saṃ. ni. 5.372) imaṃ saṃyuttamahāvagge suttantaṃ kathento ‘‘tumhe tāva tiṭṭhatha, pubbe tiracchānagatāpi sakaṃ pettikavisayaṃ pahāya agocare carantā paccāmittānaṃ hatthapathaṃ gantvāpi attano paññāsampattiyā upāyakosallena paccāmittānaṃ hatthā mucciṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော လာပသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ နင္ဂလကဋ္ဌကရဏေ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနေ ဝာသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ‘‘သကဝိသယေ ဂောစရဂဟဏံ ပဟာယ ပရဝိသယေ ဂောစရံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အဋဝိပရိယန္တံ အဂမာသိ။ အထ နံ တတ္ထ ဂောစရံ ဂဏ္ဟန္တံ ဒိသ္ဝာ သကုဏဂ္ဃိ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဟေသိ။ သော သကုဏဂ္ဃိယာ ဟရိယမာနော ဧဝံ ပရိဒေဝသိ – ‘‘မယမေဝမ္ဟ အလက္ခိကာ, မယံ အပ္ပပုညာ, ယေ မယံ အဂောစရေ စရိမ္ဟ ပရဝိသယေ, သစေဇ္ဇ မယံ ဂောစရေ စရေယ္ယာမ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ, န မ္ယာယံ သကုဏဂ္ဃိ အလံ အဘဝိသ္သ ယဒိဒံ ယုဒ္ဓာယာ’’တိ။ ‘‘ကော ပန, တေ လာပ, ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော’’တိ? ‘‘ယဒိဒံ နင္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာန’’န္တိ။ အထ နံ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓာ အမုဉ္စိ – ‘‘ဂစ္ဆ ခော, တ္ဝံ လာပ, တတ္ရပိ မေ ဂန္တ္ဝာ န မောက္ခသီ’’တိ။ သော တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတ္ဝာ ‘‘ဧဟိ ခော ဒာနိ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ သေနံ အဝ္ဟယန္တော အဋ္ဌာသိ။ သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓာ ဥဘော ပက္ခေ သန္နယ္ဟ လာပသကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ။ ယဒာ ပန တံ လာပော ‘‘ဗဟုအာဂတာ ခော မ္ယာယံ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ အညာသိ, အထ ပရိဝတ္တိတ္ဝာ တသ္သေဝ လေဍ္ဍုသ္သ အန္တရံ ပစ္စာပာဒိ။ သကုဏဂ္ဃိ ဝေဂံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ တတ္ထေဝ ဥရံ ပစ္စတာဠေသိ။ ဧဝံ သာ ဘိန္နေန ဟဒယေန နိက္ခန္တေဟိ အက္ခီဟိ ဇီဝိတက္ခယံ ပာပုဏိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto lāpasakuṇayoniyaṃ nibbattitvā naṅgalakaṭṭhakaraṇe leḍḍuṭṭhāne vāsaṃ kappesi. So ekadivasaṃ ‘‘sakavisaye gocaragahaṇaṃ pahāya paravisaye gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti aṭavipariyantaṃ agamāsi. Atha naṃ tattha gocaraṃ gaṇhantaṃ disvā sakuṇagghi sahasā ajjhappattā aggahesi. So sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi – ‘‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’’ti. ‘‘Ko pana, te lāpa, gocaro sako pettiko visayo’’ti? ‘‘Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhāna’’nti. Atha naṃ sakuṇagghi sake bale apatthaddhā amuñci – ‘‘gaccha kho, tvaṃ lāpa, tatrapi me gantvā na mokkhasī’’ti. So tattha gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā ‘‘ehi kho dāni sakuṇagghī’’ti senaṃ avhayanto aṭṭhāsi. Sakuṇagghi sake bale apatthaddhā ubho pakkhe sannayha lāpasakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā pana taṃ lāpo ‘‘bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghī’’ti aññāsi, atha parivattitvā tasseva leḍḍussa antaraṃ paccāpādi. Sakuṇagghi vegaṃ sandhāretuṃ asakkontī tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evaṃ sā bhinnena hadayena nikkhantehi akkhīhi jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.
သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ဧဝံ, ဘိက္ခဝေ, တိရစ္ဆာနဂတာပိ အဂောစရေ စရန္တာ သပတ္တဟတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ, ဂောစရေ ပန သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ စရန္တာ သပတ္တေ နိဂ္ဂဏ္ဟန္တိ, တသ္မာ တုမ္ဟေပိ မာ အဂောစရေ စရထ ပရဝိသယေ။ အဂောစရေ , ဘိက္ခဝေ, စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ, လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂောစရော ပရဝိသယော? ယဒိဒံ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယ္ယာ ရူပာ။ပေ.။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂောစရော ပရဝိသယော’’တိ ဝတ္ဝာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, tiracchānagatāpi agocare carantā sapattahatthaṃ gacchanti, gocare pana sake pettike visaye carantā sapatte niggaṇhanti, tasmā tumhepi mā agocare caratha paravisaye. Agocare , bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo? Yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā…pe… ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo’’ti vatvā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ gāthamāha –
၃၅.
35.
‘‘သေနော ဗလသာ ပတမာနော၊ လာပံ ဂောစရဌာယိနံ။
‘‘Seno balasā patamāno, lāpaṃ gocaraṭhāyinaṃ;
သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တောဝ၊ မရဏံ တေနုပာဂမီ’’တိ။
Sahasā ajjhappattova, maraṇaṃ tenupāgamī’’ti.
တတ္ထ ဗလသာ ပတမာနောတိ ‘‘လာပံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဗလေန ထာမေန ပတမာနော။ ဂောစရဌာယိနန္တိ သကဝိသယာ နိက္ခမိတ္ဝာ ဂောစရတ္ထာယ အဋဝိပရိယန္တေ ဌိတံ။ အဇ္ဈပ္ပတ္တောတိ သမ္ပတ္တော။ မရဏံ တေနုပာဂမီတိ တေန ကာရဏေန မရဏံ ပတ္တော။
Tattha balasā patamānoti ‘‘lāpaṃ gaṇhissāmī’’ti balena thāmena patamāno. Gocaraṭhāyinanti sakavisayā nikkhamitvā gocaratthāya aṭavipariyante ṭhitaṃ. Ajjhappattoti sampatto. Maraṇaṃ tenupāgamīti tena kāraṇena maraṇaṃ patto.
တသ္မိံ ပန မရဏံ ပတ္တေ လာပော နိက္ခမိတ္ဝာ ‘‘ဒိဋ္ဌာ ဝတ မေ ပစ္စာမိတ္တသ္သ ပိဋ္ဌီ’’တိ တသ္သ ဟဒယေ ဌတ္ဝာ ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –
Tasmiṃ pana maraṇaṃ patte lāpo nikkhamitvā ‘‘diṭṭhā vata me paccāmittassa piṭṭhī’’ti tassa hadaye ṭhatvā udānaṃ udānento dutiyaṃ gāthamāha –
၃၆.
36.
‘‘သောဟံ နယေန သမ္ပန္နော၊ ပေတ္တိကေ ဂောစရေ ရတော။
‘‘Sohaṃ nayena sampanno, pettike gocare rato;
အပေတသတ္တု မောဒာမိ၊ သမ္ပသ္သံ အတ္ထမတ္တနော’’တိ။
Apetasattu modāmi, sampassaṃ atthamattano’’ti.
တတ္ထ နယေနာတိ ဥပာယေန။ အတ္ထမတ္တနောတိ အတ္တနော အရောဂဘာဝသင္ခာတံ ဝုဍ္ဎိံ။
Tattha nayenāti upāyena. Atthamattanoti attano arogabhāvasaṅkhātaṃ vuḍḍhiṃ.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ သစ္စာနိ ပကာသေတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ, သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ ဘိက္ခူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပာပုဏိံသု။ ‘‘တဒာ သေနော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ, လာပော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā seno devadatto ahosi, lāpo pana ahameva ahosi’’nti.
သကုဏဂ္ဃိဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။
Sakuṇagghijātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၆၈. သကုဏဂ္ဃိဇာတကံ • 168. Sakuṇagghijātakaṃ