Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੧੬੮] ੮. ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[168] 8. Sakuṇagghijātakavaṇṇanā
ਸੇਨੋ ਬਲਸਾ ਪਤਮਾਨੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯਂ ਸਕੁਣੋવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੨) ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਗੋਚਰੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਰਥ ਸਕੇ ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ વਿਸਯੇ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੨) ਇਮਂ ਸਂਯੁਤ੍ਤਮਹਾવਗ੍ਗੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਥ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਪਿ ਸਕਂ ਪੇਤ੍ਤਿਕવਿਸਯਂ ਪਹਾਯ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਨ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਹਤ੍ਥਪਥਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਾਯਕੋਸਲ੍ਲੇਨ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਹਤ੍ਥਾ ਮੁਚ੍ਚਿਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Senobalasā patamānoti idaṃ satthā jetavane viharanto attajjhāsayaṃ sakuṇovādasuttaṃ (saṃ. ni. 5.372) ārabbha kathesi. Ekadivasañhi satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’ti (saṃ. ni. 5.372) imaṃ saṃyuttamahāvagge suttantaṃ kathento ‘‘tumhe tāva tiṭṭhatha, pubbe tiracchānagatāpi sakaṃ pettikavisayaṃ pahāya agocare carantā paccāmittānaṃ hatthapathaṃ gantvāpi attano paññāsampattiyā upāyakosallena paccāmittānaṃ hatthā mucciṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਲਾਪਸਕੁਣਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਨਙ੍ਗਲਕਟ੍ਠਕਰਣੇ ਲੇਡ੍ਡੁਟ੍ਠਾਨੇ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ‘‘ਸਕવਿਸਯੇ ਗੋਚਰਗਹਣਂ ਪਹਾਯ ਪਰવਿਸਯੇ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਟવਿਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਤਤ੍ਥ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਸਹਸਾ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਸੋ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਯਾ ਹਰਿਯਮਾਨੋ ਏવਂ ਪਰਿਦੇવਸਿ – ‘‘ਮਯਮੇવਮ੍ਹ ਅਲਕ੍ਖਿਕਾ, ਮਯਂ ਅਪ੍ਪਪੁਞ੍ਞਾ, ਯੇ ਮਯਂ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਿਮ੍ਹ ਪਰવਿਸਯੇ, ਸਚੇਜ੍ਜ ਮਯਂ ਗੋਚਰੇ ਚਰੇਯ੍ਯਾਮ ਸਕੇ ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ વਿਸਯੇ, ਨ ਮ੍ਯਾਯਂ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਅਲਂ ਅਭવਿਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਯੁਦ੍ਧਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕੋ ਪਨ, ਤੇ ਲਾਪ, ਗੋਚਰੋ ਸਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿਕੋ વਿਸਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਯਦਿਦਂ ਨਙ੍ਗਲਕਟ੍ਠਕਰਣਂ ਲੇਡ੍ਡੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਪਤ੍ਥਦ੍ਧਾ ਅਮੁਞ੍ਚਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ ਖੋ, ਤ੍વਂ ਲਾਪ, ਤਤ੍ਰਪਿ ਮੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਮੋਕ੍ਖਸੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਲੇਡ੍ਡੁਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ ਖੋ ਦਾਨਿ ਸਕੁਣਗ੍ਘੀ’’ਤਿ ਸੇਨਂ ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਪਤ੍ਥਦ੍ਧਾ ਉਭੋ ਪਕ੍ਖੇ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹ ਲਾਪਸਕੁਣਂ ਸਹਸਾ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਯਦਾ ਪਨ ਤਂ ਲਾਪੋ ‘‘ਬਹੁਆਗਤਾ ਖੋ ਮ੍ਯਾਯਂ ਸਕੁਣਗ੍ਘੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ, ਅਥ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਲੇਡ੍ਡੁਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਚ੍ਚਾਪਾਦਿ। ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ વੇਗਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਰਂ ਪਚ੍ਚਤਾਲ਼ੇਸਿ। ਏવਂ ਸਾ ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਹਦਯੇਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇਹਿ ਅਕ੍ਖੀਹਿ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto lāpasakuṇayoniyaṃ nibbattitvā naṅgalakaṭṭhakaraṇe leḍḍuṭṭhāne vāsaṃ kappesi. So ekadivasaṃ ‘‘sakavisaye gocaragahaṇaṃ pahāya paravisaye gocaraṃ gaṇhissāmī’’ti aṭavipariyantaṃ agamāsi. Atha naṃ tattha gocaraṃ gaṇhantaṃ disvā sakuṇagghi sahasā ajjhappattā aggahesi. So sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi – ‘‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’’ti. ‘‘Ko pana, te lāpa, gocaro sako pettiko visayo’’ti? ‘‘Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhāna’’nti. Atha naṃ sakuṇagghi sake bale apatthaddhā amuñci – ‘‘gaccha kho, tvaṃ lāpa, tatrapi me gantvā na mokkhasī’’ti. So tattha gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā ‘‘ehi kho dāni sakuṇagghī’’ti senaṃ avhayanto aṭṭhāsi. Sakuṇagghi sake bale apatthaddhā ubho pakkhe sannayha lāpasakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā pana taṃ lāpo ‘‘bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghī’’ti aññāsi, atha parivattitvā tasseva leḍḍussa antaraṃ paccāpādi. Sakuṇagghi vegaṃ sandhāretuṃ asakkontī tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evaṃ sā bhinnena hadayena nikkhantehi akkhīhi jīvitakkhayaṃ pāpuṇi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਅਤੀਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਪਿ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਪਤ੍ਤਹਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਗੋਚਰੇ ਪਨ ਸਕੇ ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ વਿਸਯੇ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਪਤ੍ਤੇ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਪਿ ਮਾ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਥ ਪਰવਿਸਯੇ। ਅਗੋਚਰੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਰਤਂ ਪਰવਿਸਯੇ ਲਚ੍ਛਤਿ ਮਾਰੋ ਓਤਾਰਂ, ਲਚ੍ਛਤਿ ਮਾਰੋ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਗੋਚਰੋ ਪਰવਿਸਯੋ? ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ…ਪੇ॰… ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਗੋਚਰੋ ਪਰવਿਸਯੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, tiracchānagatāpi agocare carantā sapattahatthaṃ gacchanti, gocare pana sake pettike visaye carantā sapatte niggaṇhanti, tasmā tumhepi mā agocare caratha paravisaye. Agocare , bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo? Yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā…pe… ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo’’ti vatvā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ gāthamāha –
੩੫.
35.
‘‘ਸੇਨੋ ਬਲਸਾ ਪਤਮਾਨੋ, ਲਾਪਂ ਗੋਚਰਠਾਯਿਨਂ।
‘‘Seno balasā patamāno, lāpaṃ gocaraṭhāyinaṃ;
ਸਹਸਾ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤੋવ, ਮਰਣਂ ਤੇਨੁਪਾਗਮੀ’’ਤਿ॥
Sahasā ajjhappattova, maraṇaṃ tenupāgamī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਬਲਸਾ ਪਤਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਲਾਪਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਬਲੇਨ ਥਾਮੇਨ ਪਤਮਾਨੋ। ਗੋਚਰਠਾਯਿਨਨ੍ਤਿ ਸਕવਿਸਯਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗੋਚਰਤ੍ਥਾਯ ਅਟવਿਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤਂ। ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਮਰਣਂ ਤੇਨੁਪਾਗਮੀਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਮਰਣਂ ਪਤ੍ਤੋ।
Tattha balasā patamānoti ‘‘lāpaṃ gaṇhissāmī’’ti balena thāmena patamāno. Gocaraṭhāyinanti sakavisayā nikkhamitvā gocaratthāya aṭavipariyante ṭhitaṃ. Ajjhappattoti sampatto. Maraṇaṃ tenupāgamīti tena kāraṇena maraṇaṃ patto.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਮਰਣਂ ਪਤ੍ਤੇ ਲਾਪੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਾ વਤ ਮੇ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਦਯੇ ਠਤ੍વਾ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Tasmiṃ pana maraṇaṃ patte lāpo nikkhamitvā ‘‘diṭṭhā vata me paccāmittassa piṭṭhī’’ti tassa hadaye ṭhatvā udānaṃ udānento dutiyaṃ gāthamāha –
੩੬.
36.
‘‘ਸੋਹਂ ਨਯੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ ਗੋਚਰੇ ਰਤੋ।
‘‘Sohaṃ nayena sampanno, pettike gocare rato;
ਅਪੇਤਸਤ੍ਤੁ ਮੋਦਾਮਿ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥
Apetasattu modāmi, sampassaṃ atthamattano’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨਯੇਨਾਤਿ ਉਪਾਯੇਨ। ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰੋਗਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ વੁਡ੍ਢਿਂ।
Tattha nayenāti upāyena. Atthamattanoti attano arogabhāvasaṅkhātaṃ vuḍḍhiṃ.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ, ਸਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਬਹੂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ‘‘ਤਦਾ ਸੇਨੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਲਾਪੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā seno devadatto ahosi, lāpo pana ahameva ahosi’’nti.
ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਅਟ੍ਠਮਾ।
Sakuṇagghijātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੧੬੮. ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਜਾਤਕਂ • 168. Sakuṇagghijātakaṃ