| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३०८] ८. सकुणजातकवण्णना
[308] 8. Sakuṇajātakavaṇṇanā
अकरम्हस ते किच्चन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो देवदत्तस्स अकतञ्ञुतं आरब्भ कथेसि। ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपि देवदत्तो अकतञ्ञूयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Akaramhasa te kiccanti idaṃ satthā jetavane viharanto devadattassa akataññutaṃ ārabbha kathesi. ‘‘Na, bhikkhave, idāneva, pubbepi devadatto akataññūyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो हिमवन्तपदेसे रुक्खकोट्टकसकुणो हुत्वा निब्बत्ति। अथेकस्स सीहस्स मंसं खादन्तस्स अट्ठि गले लग्गि, गलो उद्धुमायि, गोचरं गण्हितुं न सक्कोति, खरा वेदना पवत्तति। अथ नं सो सकुणो गोचरप्पसुतो दिस्वा साखाय निलीनो ‘‘किं ते, सम्म, दुक्ख’’न्ति पुच्छि। सो तमत्थं आचिक्खि। ‘‘अहं ते, सम्म, एतं अट्ठिं अपनेय्यं, भयेन पन ते मुखं पविसितुं न विसहामि, खादेय्यासिपि म’’न्ति। ‘‘मा भायि, सम्म, नाहं तं खादामि, जीवितं मे देही’’ति। सो ‘‘साधू’’ति तं वामपस्सेन निपज्जापेत्वा ‘‘को जानाति, किम्पेस करिस्सती’’ति चिन्तेत्वा यथा मुखं पिदहितुं न सक्कोति, तथा तस्स अधरोट्ठे च उत्तरोट्ठे च दण्डकं ठपेत्वा मुखं पविसित्वा अट्ठिकोटिं तुण्डेन पहरि, अट्ठि पतित्वा गतं। सो अट्ठिं पातेत्वा सीहस्स मुखतो निक्खमन्तो दण्डकं तुण्डेन पहरित्वा पातेन्तोव निक्खमित्वा साखग्गे निलीयि। सीहो निरोगो हुत्वा एकदिवसं एकं वनमहिंसं वधित्वा खादति। सकुणो ‘‘वीमंसिस्सामि न’’न्ति तस्स उपरिभागे साखाय निलीयित्वा तेन सद्धिं सल्लपन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese rukkhakoṭṭakasakuṇo hutvā nibbatti. Athekassa sīhassa maṃsaṃ khādantassa aṭṭhi gale laggi, galo uddhumāyi, gocaraṃ gaṇhituṃ na sakkoti, kharā vedanā pavattati. Atha naṃ so sakuṇo gocarappasuto disvā sākhāya nilīno ‘‘kiṃ te, samma, dukkha’’nti pucchi. So tamatthaṃ ācikkhi. ‘‘Ahaṃ te, samma, etaṃ aṭṭhiṃ apaneyyaṃ, bhayena pana te mukhaṃ pavisituṃ na visahāmi, khādeyyāsipi ma’’nti. ‘‘Mā bhāyi, samma, nāhaṃ taṃ khādāmi, jīvitaṃ me dehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti taṃ vāmapassena nipajjāpetvā ‘‘ko jānāti, kimpesa karissatī’’ti cintetvā yathā mukhaṃ pidahituṃ na sakkoti, tathā tassa adharoṭṭhe ca uttaroṭṭhe ca daṇḍakaṃ ṭhapetvā mukhaṃ pavisitvā aṭṭhikoṭiṃ tuṇḍena pahari, aṭṭhi patitvā gataṃ. So aṭṭhiṃ pātetvā sīhassa mukhato nikkhamanto daṇḍakaṃ tuṇḍena paharitvā pātentova nikkhamitvā sākhagge nilīyi. Sīho nirogo hutvā ekadivasaṃ ekaṃ vanamahiṃsaṃ vadhitvā khādati. Sakuṇo ‘‘vīmaṃsissāmi na’’nti tassa uparibhāge sākhāya nilīyitvā tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
२९.
29.
‘‘अकरम्हस ते किच्चं, यं बलं अहुवम्हसे।
‘‘Akaramhasa te kiccaṃ, yaṃ balaṃ ahuvamhase;
मिगराज नमो त्यत्थु, अपि किञ्चि लभामसे’’ति॥
Migarāja namo tyatthu, api kiñci labhāmase’’ti.
तत्थ अकरम्हस ते किच्चन्ति भो, सीह, मयम्पि तव एकं किच्चं अकरिम्ह। यं बलं अहुवम्हसेति यं अम्हाकं बलं अहोसि, तेन बलेन ततो किञ्चि अहापेत्वा अकरिम्हयेव।
Tattha akaramhasa te kiccanti bho, sīha, mayampi tava ekaṃ kiccaṃ akarimha. Yaṃ balaṃ ahuvamhaseti yaṃ amhākaṃ balaṃ ahosi, tena balena tato kiñci ahāpetvā akarimhayeva.
तं सुत्वा सीहो दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā sīho dutiyaṃ gāthamāha –
३०.
30.
‘‘मम लोहितभक्खस्स, निच्चं लुद्दानि कुब्बतो।
‘‘Mama lohitabhakkhassa, niccaṃ luddāni kubbato;
दन्तन्तरगतो सन्तो, तं बहुं यम्पि जीवसी’’ति॥
Dantantaragato santo, taṃ bahuṃ yampi jīvasī’’ti.
तं सुत्वा सकुणो इतरा द्वे गाथा अभासि –
Taṃ sutvā sakuṇo itarā dve gāthā abhāsi –
३१.
31.
‘‘अकतञ्ञुमकत्तारं, कतस्स अप्पटिकारकं।
‘‘Akataññumakattāraṃ, katassa appaṭikārakaṃ;
यस्मिं कतञ्ञुता नत्थि, निरत्था तस्स सेवना॥
Yasmiṃ kataññutā natthi, niratthā tassa sevanā.
३२.
32.
‘‘यस्स सम्मुखचिण्णेन, मित्तधम्मो न लब्भति।
‘‘Yassa sammukhaciṇṇena, mittadhammo na labbhati;
अनुसूयमनक्कोसं, सणिकं तम्हा अपक्कमे’’न्ति॥
Anusūyamanakkosaṃ, saṇikaṃ tamhā apakkame’’nti.
तत्थ अकतञ्ञुन्ति कतगुणं अजानन्तं। अकत्तारन्ति यंकिञ्चि अकरोन्तं। सम्मुखचिण्णेनाति सम्मुखे कतेन गुणेन। अनुसूयमनक्कोसन्ति तं पुग्गलं न उसूयन्तो न अक्कोसन्तो सणिकं तम्हा पापपुग्गला अपगच्छेय्याति। एवं वत्वा सो सकुणो पक्कामि।
Tattha akataññunti kataguṇaṃ ajānantaṃ. Akattāranti yaṃkiñci akarontaṃ. Sammukhaciṇṇenāti sammukhe katena guṇena. Anusūyamanakkosanti taṃ puggalaṃ na usūyanto na akkosanto saṇikaṃ tamhā pāpapuggalā apagaccheyyāti. Evaṃ vatvā so sakuṇo pakkāmi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सीहो देवदत्तो अहोसि, सकुणो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sīho devadatto ahosi, sakuṇo pana ahameva ahosi’’nti.
सकुणजातकवण्णना अट्ठमा।
Sakuṇajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३०८. सकुणजातकं • 308. Sakuṇajātakaṃ
