| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
สลากภตฺตกถา
Salākabhattakathā
สลากภตฺตํ ปน เอวํ เวทิตพฺพนฺติ โยชนาฯ ‘‘วจนโต’’ติ ปทํ ‘‘ทาตพฺพา’’ติ ปเท ญาปกเหตุฯ สลากาย วาติ กุสทเณฺฑ วาฯ อสุกสฺส นามาติ อสุกสฺส นาม อุปาสกสฺสฯ อุปนิพนฺธิตฺวาติ ลิขิตฺวา, ฉินฺทิตฺวาติ อโตฺถฯ ‘‘โอปุญฺชิตฺวา’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปุนปฺปุนํ เหฎฺฐุปริยวเสน อาโลเฬตฺวา’’ติฯ ภตฺตุเทฺทสเกน ทาตพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ
Salākabhattaṃ pana evaṃ veditabbanti yojanā. ‘‘Vacanato’’ti padaṃ ‘‘dātabbā’’ti pade ñāpakahetu. Salākāya vāti kusadaṇḍe vā. Asukassa nāmāti asukassa nāma upāsakassa. Upanibandhitvāti likhitvā, chinditvāti attho. ‘‘Opuñjitvā’’ti padassa atthaṃ dassento āha ‘‘punappunaṃ heṭṭhupariyavasena āloḷetvā’’ti. Bhattuddesakena dātabbāti sambandho.
น พหุกาติ อปฺปกาฯ คามวเสนปีติ เยภุเยฺยน สมานลาภคามวเสนปิฯ ปิสเทฺทน กุลํ อเปกฺขติฯ คาเหเนฺตน คาหิตาเนวาติ สมฺพโนฺธฯ สฎฺฐิสลากภตฺตานิ โหนฺตีติ โยชนาฯ เตสนฺติ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ สลากภตฺตานํฯ
Na bahukāti appakā. Gāmavasenapīti yebhuyyena samānalābhagāmavasenapi. Pisaddena kulaṃ apekkhati. Gāhentena gāhitānevāti sambandho. Saṭṭhisalākabhattāni hontīti yojanā. Tesanti dvinnaṃ tiṇṇaṃ salākabhattānaṃ.
ตนฺติ พหุสลากภตฺตคามํฯ ตํ ปนาติ เอกสลากภตฺตํ ปนฯ เอเตสูติ ภิกฺขูสุฯ นิคฺคเหนาติ ทูรตฺตา อนิจฺฉนฺตสฺสปิ เอกสฺส นิคฺคเหนฯ ตนฺติ สลากภตฺตํฯ โอริมคาเมติ โอรภาเค ฐิเต คาเมฯ คาหิตสญฺญายาติ คาหิตา อิติ สญฺญายฯ ปุน วิหารํ อาคนฺตฺวาติ ปุน วิหารํ อนาคนฺตฺวา โอริมคาเม สลากภตฺตานิ ปฐมํ คเหตฺวา ปจฺฉา วิหารํ อาคนฺตฺวา อตฺตโน ปาเปตฺวา ภุญฺชิตุมฺปิ วฎฺฎติฯ กสฺมา ปุน วิหาโร อาคนฺตโพฺพ, นนุ อคาหิโตปิ อตฺตโน ปตฺตตฺตา คเหตฺวา ภุญฺชิตุํ วฎฺฎตีติ อาห ‘‘น หี’’ติอาทิฯ หิ ยสฺมา พหิสีมาย สงฺฆลาโภ คาเหตุํ น ลพฺภติ, ตสฺมา วิหาโร อาคนฺตโพฺพติ โยชนาฯ เอกพาหวเสน วาติ เอกาย ฆรปาฬิสงฺขาตาย พาหายวเสน วาฯ วีถิอาทีสุ จาติ วีถิพาหกุเลสุ จ, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ สลากาสุ อสติ อสนฺตาสูติ โยชนาฯ อุทฺทิสิตฺวาปีติ ‘‘อสุกคามสฺส สลากภตฺตานิ ตุยฺหํ ปาปุณนฺตี’’ติ คามาทีนิ อุทฺทิสิตฺวาปิฯ
Tanti bahusalākabhattagāmaṃ. Taṃ panāti ekasalākabhattaṃ pana. Etesūti bhikkhūsu. Niggahenāti dūrattā anicchantassapi ekassa niggahena. Tanti salākabhattaṃ. Orimagāmeti orabhāge ṭhite gāme. Gāhitasaññāyāti gāhitā iti saññāya. Puna vihāraṃ āgantvāti puna vihāraṃ anāgantvā orimagāme salākabhattāni paṭhamaṃ gahetvā pacchā vihāraṃ āgantvā attano pāpetvā bhuñjitumpi vaṭṭati. Kasmā puna vihāro āgantabbo, nanu agāhitopi attano pattattā gahetvā bhuñjituṃ vaṭṭatīti āha ‘‘na hī’’tiādi. Hi yasmā bahisīmāya saṅghalābho gāhetuṃ na labbhati, tasmā vihāro āgantabboti yojanā. Ekabāhavasena vāti ekāya gharapāḷisaṅkhātāya bāhāyavasena vā. Vīthiādīsu cāti vīthibāhakulesu ca, niddhāraṇe bhummaṃ. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne. Salākāsu asati asantāsūti yojanā. Uddisitvāpīti ‘‘asukagāmassa salākabhattāni tuyhaṃ pāpuṇantī’’ti gāmādīni uddisitvāpi.
ตเมวตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘เตน หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ เตนาติ สลากทายเกน ภิกฺขุนาฯ คาเหตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ วารคาเมติ อติทูรตฺตา วาเรน คนฺตเพฺพ คาเมฯ ตตฺราติ ตํ คามํฯ
Tamevatthaṃ vitthārento āha ‘‘tena hī’’tiādi. Tattha tenāti salākadāyakena bhikkhunā. Gāhetabbanti sambandho. Vāragāmeti atidūrattā vārena gantabbe gāme. Tatrāti taṃ gāmaṃ.
อติเรกคาวุเตติ คาวุตโต อติเรเก ฐาเนฯ ตํทิวสนฺติ ตสฺมิํ สลากภตฺตคหณทิวเสฯ โย น คจฺฉติ, ตสฺส น ทาตพฺพาติ โยชนาฯ หีติ ยสฺมาฯ ตีณิ ปน ทิวสานีติ อจฺจนฺตสํโยเค เจตํ อุปโยควจนํฯ ตนฺติ โอริมวารคามสลากํฯ ทณฺฑกมฺมํ ปน กินฺติ คาฬฺหํ กาตพฺพนฺติ อาห ‘‘สฎฺฐิโต วา ปณฺณาสโต วา น ปริหาเปตพฺพ’’นฺติฯ วิหารวาโรติ วิหารสฺส รกฺขนตฺถาย วาโรฯ วิหารวาริกสฺสาติ วิหารํ วาเรน, วารํ คเหตฺวา วา รกฺขตีติ วิหารวาริโก, ตสฺส ทาตพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ วิหารโคปกาติ วิหารํ โคเปนฺตีติ วิหารโคปกาฯ อญฺญถตฺตนฺติ ปสาทญฺญถตฺตํฯ อเญฺญสุ กุเลสุ ทาตพฺพาติ อเญฺญสํ กุลานํ ยาคุอาทโย ทาตพฺพาฯ
Atirekagāvuteti gāvutato atireke ṭhāne. Taṃdivasanti tasmiṃ salākabhattagahaṇadivase. Yo na gacchati, tassa na dātabbāti yojanā. Hīti yasmā. Tīṇi pana divasānīti accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Tanti orimavāragāmasalākaṃ. Daṇḍakammaṃ pana kinti gāḷhaṃ kātabbanti āha ‘‘saṭṭhito vā paṇṇāsato vā na parihāpetabba’’nti. Vihāravāroti vihārassa rakkhanatthāya vāro. Vihāravārikassāti vihāraṃ vārena, vāraṃ gahetvā vā rakkhatīti vihāravāriko, tassa dātabbāti sambandho. Vihāragopakāti vihāraṃ gopentīti vihāragopakā. Aññathattanti pasādaññathattaṃ. Aññesu kulesu dātabbāti aññesaṃ kulānaṃ yāguādayo dātabbā.
วารํ คาเหตฺวาติ อเญฺญหิ วารํ คาหาเปตฺวาฯ เนสนฺติ วิหารวาริกานํฯ สลากาติ ปกติกตฺตารํ อเปกฺขิตฺวา ‘‘ภวนฺตี’’ติ พหุวจนวเสน วุตฺตํฯ ผาติกมฺมเมวาติ วิหารรกฺขนตฺถาย สเงฺฆน ทาตพฺพผาติกมฺมเมวฯ อญฺญมฺปีติ ปิสเทฺทน น เกวลํ ผาติกมฺมเมว, อญฺญมฺปีติ ทเสฺสติฯ อติเรกอุตฺตริภงฺคสฺสาติ อติเรกํ อุตฺตริภงฺคเมตสฺสาติ อติเรกอุตฺตริภงฺคํ, ตสฺสฯ
Vāraṃ gāhetvāti aññehi vāraṃ gāhāpetvā. Nesanti vihāravārikānaṃ. Salākāti pakatikattāraṃ apekkhitvā ‘‘bhavantī’’ti bahuvacanavasena vuttaṃ. Phātikammamevāti vihārarakkhanatthāya saṅghena dātabbaphātikammameva. Aññampīti pisaddena na kevalaṃ phātikammameva, aññampīti dasseti. Atirekauttaribhaṅgassāti atirekaṃ uttaribhaṅgametassāti atirekauttaribhaṅgaṃ, tassa.
สลากา ลทฺธาติ สลากา เอว ลทฺธาฯ ตํทิวสนฺติ ตสฺมิํ สลากลทฺธทิวเสฯ เอกเสฺสวาติ เอเกกเสฺสวฯ วิชเฎตฺวาติ ตานิ เทฺว ตีณิ เอกจาริกภตฺตานิ วิชฎํ นิคุมฺพํ กตฺวาฯ
Salākā laddhāti salākā eva laddhā. Taṃdivasanti tasmiṃ salākaladdhadivase. Ekassevāti ekekasseva. Vijaṭetvāti tāni dve tīṇi ekacārikabhattāni vijaṭaṃ nigumbaṃ katvā.
เอกสโมฺภคาติ เอกโต สโมฺภคาฯ คาเหเนฺตน ทาตุนฺติ สมฺพโนฺธฯ สมฺมุขีภูตสฺสาติ อุปจารสีมายํ ฐิตสฺส ยสฺส กสฺสจิ, ปาเปตฺวาติ โยชนาฯ รสสลากนฺติ อุจฺฉุสลากํฯ ‘‘รสาลสลาก’’นฺติปิ ปาโฐ, อยเมวโตฺถฯ ขุทฺทกวิหาเร คาเหตพฺพวิธานํ ทเสฺสตฺวา มหาอาวาเส ตํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มหาอาวาเส’’ติอาทิฯ
Ekasambhogāti ekato sambhogā. Gāhentena dātunti sambandho. Sammukhībhūtassāti upacārasīmāyaṃ ṭhitassa yassa kassaci, pāpetvāti yojanā. Rasasalākanti ucchusalākaṃ. ‘‘Rasālasalāka’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Khuddakavihāre gāhetabbavidhānaṃ dassetvā mahāāvāse taṃ dassento āha ‘‘mahāāvāse’’tiādi.
‘‘ตกฺกสลากมฺปิ …เป.… ทาตุํ วฎฺฎตี’’ติ อิทํ ขุทฺทกวิหารํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตน วุตฺตํ ‘‘มหาอาวาเส’’ติอาทิฯ เภสชฺชาทิสลากาโยติ เอตฺถ อาทิสเทฺทน คนฺธมาลาสลากาโย สงฺคณฺหาติฯ เอตฺถาติ สลากาสุฯ อคฺคภิกฺขมตฺตนฺติ อคฺคโต ทาตพฺพํ ภิกฺขามตฺตํฯ ตาทิสานิ ภตฺตานีติ อคฺคภิกฺขามตฺตสภาวานิ ภตฺตานิฯ โน เจติ ตาทิสานิ ภตฺตานิ พหูนิ โน เจ โหนฺติฯ ลทฺธา วา อลทฺธา วาติ ลภิตฺวา วา อลภิตฺวา วาฯ
‘‘Takkasalākampi …pe… dātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ khuddakavihāraṃ sandhāya vuttaṃ, tena vuttaṃ ‘‘mahāāvāse’’tiādi. Bhesajjādisalākāyoti ettha ādisaddena gandhamālāsalākāyo saṅgaṇhāti. Etthāti salākāsu. Aggabhikkhamattanti aggato dātabbaṃ bhikkhāmattaṃ. Tādisāni bhattānīti aggabhikkhāmattasabhāvāni bhattāni. No ceti tādisāni bhattāni bahūni no ce honti. Laddhā vā aladdhā vāti labhitvā vā alabhitvā vā.
สลากาสุ คาหิตาสูติ อญฺญาสุ สลากาสุ คาหิตาสุฯ สมีเป ฐิตสฺสาติ หตฺถํ อปสาเรตฺวา สมีเป ฐิตสฺสฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ อยํ สลากาติ ‘‘อยํ ตสฺส สลากา’’ติ ฐเปตุํ วฎฺฎติฯ อธมฺมิกาติ กติกา อธมฺมยุตฺตาฯ อนาคตสฺส เทถาติ อนาคตสฺส ภิกฺขุสฺส สลากํ เทถฯ
Salākāsu gāhitāsūti aññāsu salākāsu gāhitāsu. Samīpe ṭhitassāti hatthaṃ apasāretvā samīpe ṭhitassa. Assāti bhikkhussa. Ayaṃ salākāti ‘‘ayaṃ tassa salākā’’ti ṭhapetuṃ vaṭṭati. Adhammikāti katikā adhammayuttā. Anāgatassa dethāti anāgatassa bhikkhussa salākaṃ detha.
โสติ ภตฺตุเทฺทสโก, วเทยฺยาติ สมฺพโนฺธฯ มยา มยฺหํ ปาปิตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ คาเมฯ ภุเญฺชยฺยาถ อิติ วเทยฺย, วฎฺฎตีติ โยชนาฯ ตเตฺถวาติ อสนสาลายเมวฯ ตตฺราติ ตสฺมิํ คาเมฯ วิหารํ อาเนตฺวาติ วิหารํ สลากภตฺตํ อาเนตฺวาฯ สลากคฺคาหณกาเลติ สลากาย ภิกฺขูหิ คาหาปนกาเลฯ
Soti bhattuddesako, vadeyyāti sambandho. Mayā mayhaṃ pāpitanti sambandho. Tatthāti gāme. Bhuñjeyyātha iti vadeyya, vaṭṭatīti yojanā. Tatthevāti asanasālāyameva. Tatrāti tasmiṃ gāme. Vihāraṃ ānetvāti vihāraṃ salākabhattaṃ ānetvā. Salākaggāhaṇakāleti salākāya bhikkhūhi gāhāpanakāle.
ตตฺถาติ ตสฺมิํ ทิสาภาเคฯ อเญฺญนาติ อตฺตนา อเญฺญน, ลทฺธา โหตีติ สมฺพโนฺธฯ เตน ปนาติ คมิกโต อิตเรนฯ ตสฺมินฺติ คมิเกฯ อุปจารสีมํ อนติกฺกเนฺตเยวาติ โยชนาฯ
Tatthāti tasmiṃ disābhāge. Aññenāti attanā aññena, laddhā hotīti sambandho. Tena panāti gamikato itarena. Tasminti gamike. Upacārasīmaṃ anatikkanteyevāti yojanā.
ตตฺถาติ ฉฑฺฑิตวิหาเรฯ เตสูติ อาวาสิเกสุ ภิกฺขูสุ, คเตสูติ สมฺพโนฺธฯ โสวาติ อาคนฺตุโก เอวฯ โย ปน คจฺฉตีติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ สลากภตฺตํ, น ปาปุณาตีติ สมฺพโนฺธฯ
Tatthāti chaḍḍitavihāre. Tesūti āvāsikesu bhikkhūsu, gatesūti sambandho. Sovāti āgantuko eva. Yo pana gacchatīti sambandho. Tanti salākabhattaṃ, na pāpuṇātīti sambandho.
ปุเญฺญนาติ ปุญฺญสฺมาฯ ตา จ โข ปนาติ สลากาโย ปนฯ ปจฺฉิํ ปนาติ สลากปจฺฉิํ ปนฯ ตตฺถาติ ปจฺฉิยํฯ เอโตฺตวาติ อากิรณฎฺฐานโตวฯ เอกนฺติ เอกํ สลากํฯ วตฺตพฺพนฺติ สลากทายเกน วตฺตพฺพํฯ
Puññenāti puññasmā. Tā ca kho panāti salākāyo pana. Pacchiṃ panāti salākapacchiṃ pana. Tatthāti pacchiyaṃ. Ettovāti ākiraṇaṭṭhānatova. Ekanti ekaṃ salākaṃ. Vattabbanti salākadāyakena vattabbaṃ.
ภิกฺขู คตาติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถาติ อญฺญสฺมิํ วิหาเรฯ มหาเถโรปิ คจฺฉตีติ สมฺพโนฺธฯ คตวิหาเร อภุญฺชิตฺวาว โคจรคามํ อนุปฺปเตฺตหิ ภิกฺขูหิ ปตฺตา น ทาตพฺพาติ โยชนาฯ วิหารฎฺฐกํ ภตฺตนฺติ วิหาเร ฐิตํ ภตฺตํฯ
Bhikkhū gatāti sambandho. Tatthāti aññasmiṃ vihāre. Mahātheropi gacchatīti sambandho. Gatavihāre abhuñjitvāva gocaragāmaṃ anuppattehi bhikkhūhi pattā na dātabbāti yojanā. Vihāraṭṭhakaṃ bhattanti vihāre ṭhitaṃ bhattaṃ.
