| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
සලාකභත්‌තකථාවණ්‌ණනා
Salākabhattakathāvaṇṇanā
උපනිබන්‌ධිත්‌වාති ලිඛිත්‌වා. නිග්‌ගහෙන දත්‌වාති අනිච්‌ඡන්‌තම්‌පි නිග්‌ගහෙන සම්‌පටිච්‌ඡාපෙත්‌වා . එකගෙහවසෙනාති එකාය ඝරපාළියා වසෙන. උද්‌දිසිත්‌වාති ‘‘තුය්‌හඤ්‌ච තුය්‌හඤ්‌ච පාපුණාතී’’ති වත්‌වා. දූරත්‌තා නිග්‌ගහෙත්‌වාපි වාරෙන ගාහෙතබ්‌බගාමො වාරගාමො. විහාරවාරෙ නියුත්‌තා විහාරවාරිකා, වාරෙන විහාරරක්‌ඛණකා. අඤ්‌ඤථත්‌තන්‌ති පසාදඤ්‌ඤථත්‌තං. ඵාතිකම්‌මමෙව භවන්‌තීති විහාරරක්‌ඛණත්‌ථාය සඞ්‌ඝෙන දාතබ්‌බඅතිරෙකලාභා හොන්‌ති. සඞ්‌ඝනවකෙන ලද්‌ධකාලෙති දිවසෙ දිවසෙ එකෙකස්‌ස පාපිතානි ද්‌වෙ තීණි එකචාරිකභත්‌තානි තෙනෙව නියාමෙන අත්‌තනො පාපුණනට්‌ඨානෙ සඞ්‌ඝනවකෙන ලද්‌ධකාලෙ. යස්‌ස කස්‌සචි සම්‌මුඛීභූතස්‌ස පාපෙත්‌වාති එත්‌ථ ‘‘යෙභුය්‍යෙන චෙ භික්‌ඛූ බහිසීමගතා හොන්‌ති, සම්‌මුඛීභූතස්‌ස යස්‌ස කස්‌සචි පාපෙතබ්‌බං සභාගත්‌තා එකෙන ලද්‌ධං සබ්‌බෙසං හොති, තස්‌මිම්‌පි අසති අත්‌තනො පාපෙත්‌වා දාතබ්‌බ’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං. රසසලාකන්‌ති උච්‌ඡුරසසලාකං.
Upanibandhitvāti likhitvā. Niggahena datvāti anicchantampi niggahena sampaṭicchāpetvā . Ekagehavasenāti ekāya gharapāḷiyā vasena. Uddisitvāti ‘‘tuyhañca tuyhañca pāpuṇātī’’ti vatvā. Dūrattā niggahetvāpi vārena gāhetabbagāmo vāragāmo. Vihāravāre niyuttā vihāravārikā, vārena vihārarakkhaṇakā. Aññathattanti pasādaññathattaṃ. Phātikammameva bhavantīti vihārarakkhaṇatthāya saṅghena dātabbaatirekalābhā honti. Saṅghanavakena laddhakāleti divase divase ekekassa pāpitāni dve tīṇi ekacārikabhattāni teneva niyāmena attano pāpuṇanaṭṭhāne saṅghanavakena laddhakāle. Yassa kassaci sammukhībhūtassa pāpetvāti ettha ‘‘yebhuyyena ce bhikkhū bahisīmagatā honti, sammukhībhūtassa yassa kassaci pāpetabbaṃ sabhāgattā ekena laddhaṃ sabbesaṃ hoti, tasmimpi asati attano pāpetvā dātabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Rasasalākanti ucchurasasalākaṃ.
‘‘සඞ්‌ඝතො නිරාමිසසලාකාපි විහාරෙ පක්‌කභත්‌තම්‌පි වට්‌ටතියෙවා’’ති සාධාරණං කත්‌වා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.26) වුත්‌තත්‌තා ‘‘එවං ගාහිතෙ සාදිතබ්‌බං, එවං න සාදිතබ්‌බ’’න්‌ති විසෙසෙත්‌වා අවුත්‌තත්‌තා ච භෙසජ්‌ජාදිසලාකායො චෙත්‌ථ කිඤ්‌චාපි පිණ්‌ඩපාතිකානම්‌පි වට්‌ටන්‌ති, සලාකවසෙන ගාහිතත්‌තා පන න සාදිතබ්‌බාති එත්‌ථ අධිප්‌පායො වීමංසිතබ්‌බො. යදි හි භෙසජ්‌ජාදිසලාකා සලාකවසෙන ගාහිතා න සාදිතබ්‌බා සියා, සඞ්‌ඝතො නිරාමිසසලාකා වට්‌ටතියෙවාති න වදෙය්‍ය, ‘‘අතිරෙකලාභො සඞ්‌ඝභත්‌තං උද්‌දෙසභත්‌ත’’න්‌තිආදිවචනතො (මහාව. 128) ‘‘අතිරෙකලාභං පටික්‌ඛිපාමී’’ති සලාකවසෙන ගාහෙතබ්‌බං භත්‌තමෙව පටික්‌ඛිත්‌තං, න භෙසජ්‌ජං. සඞ්‌ඝභත්‌තාදීනි හි චුද්‌දස භත්‌තානියෙව තෙන න සාදිතබ්‌බානීති වුත්‌තානි, ඛන්‌ධකභාණකානං වා මතෙන ඉධ එවං වුත්‌තන්‌ති ගහෙතබ්‌බං. අග්‌ගතො දාතබ්‌බභික්‌ඛා අග්‌ගභික්‌ඛා. ලද්‌ධා වා අලද්‌ධා වාති ලභිත්‌වා වා අලභිත්‌වා වා. නිබද්‌ධාය අග්‌ගභික්‌ඛාය අප්‌පමත්‌තිකාය එව සම්‌භවතො ලභිත්‌වාපි පුනදිවසෙ ගණ්‌හිතුං වුත්‌තං. අග්‌ගභික්‌ඛාමත්‌තන්‌ති හි එත්‌ථ මත්‌ත-සද්‌දො බහුභාවං නිවත්‌තෙති.
‘‘Saṅghato nirāmisasalākāpi vihāre pakkabhattampi vaṭṭatiyevā’’ti sādhāraṇaṃ katvā visuddhimagge (visuddhi. 1.26) vuttattā ‘‘evaṃ gāhite sāditabbaṃ, evaṃ na sāditabba’’nti visesetvā avuttattā ca bhesajjādisalākāyo cettha kiñcāpi piṇḍapātikānampi vaṭṭanti, salākavasena gāhitattā pana na sāditabbāti ettha adhippāyo vīmaṃsitabbo. Yadi hi bhesajjādisalākā salākavasena gāhitā na sāditabbā siyā, saṅghato nirāmisasalākā vaṭṭatiyevāti na vadeyya, ‘‘atirekalābho saṅghabhattaṃ uddesabhatta’’ntiādivacanato (mahāva. 128) ‘‘atirekalābhaṃ paṭikkhipāmī’’ti salākavasena gāhetabbaṃ bhattameva paṭikkhittaṃ, na bhesajjaṃ. Saṅghabhattādīni hi cuddasa bhattāniyeva tena na sāditabbānīti vuttāni, khandhakabhāṇakānaṃ vā matena idha evaṃ vuttanti gahetabbaṃ. Aggato dātabbabhikkhā aggabhikkhā. Laddhā vā aladdhā vāti labhitvā vā alabhitvā vā. Nibaddhāya aggabhikkhāya appamattikāya eva sambhavato labhitvāpi punadivase gaṇhituṃ vuttaṃ. Aggabhikkhāmattanti hi ettha matta-saddo bahubhāvaṃ nivatteti.
සලාකභත්‌තං නාම විහාරෙයෙව උද්‌දිසීයති විහාරමෙව සන්‌ධාය දිය්‍යමානත්‌තාති ආහ ‘‘විහාරෙ අපාපිතං පනා’’තිආදි. තත්‍ර ආසනසාලායාති තස්‌මිං ගාමෙ ආසනසාලාය. විහාරං ආනෙත්‌වා ගාහෙතබ්‌බන්‌ති තථා වත්‌වා තස්‌මිං දිවසෙ දින්‌නභත්‌තං විහාරමෙව ආනෙත්‌වා ඨිතිකාය ගාහෙතබ්‌බං. තත්‌ථාති තස්‌මිං දිසාභාගෙ. තං ගහෙත්‌වාති තං වාරගාමසලාකං අත්‌තනා ගහෙත්‌වා. තෙනාති යො අත්‌තනො පත්‌තං වාරගාමසලාකං දිසංගමිකස්‌ස අදාසි, තෙන. අනතික්‌කන්‌තෙයෙව තස්‌මිං තස්‌ස සලාකා ගාහෙතබ්‌බාති යස්‌මා උපචාරසීමට්‌ඨස්‌සෙව සලාකා පාපුණාති, තස්‌මා තස්‌මිං දිසංගමිකෙ උපචාරසීමං අනතික්‌කන්‌තෙයෙව තස්‌ස දිසංගමිකස්‌ස පත්‌තසලාකා අත්‌තනො පාපෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බා.
Salākabhattaṃ nāma vihāreyeva uddisīyati vihārameva sandhāya diyyamānattāti āha ‘‘vihāre apāpitaṃ panā’’tiādi. Tatra āsanasālāyāti tasmiṃ gāme āsanasālāya. Vihāraṃ ānetvā gāhetabbanti tathā vatvā tasmiṃ divase dinnabhattaṃ vihārameva ānetvā ṭhitikāya gāhetabbaṃ. Tatthāti tasmiṃ disābhāge. Taṃ gahetvāti taṃ vāragāmasalākaṃ attanā gahetvā. Tenāti yo attano pattaṃ vāragāmasalākaṃ disaṃgamikassa adāsi, tena. Anatikkanteyeva tasmiṃ tassa salākā gāhetabbāti yasmā upacārasīmaṭṭhasseva salākā pāpuṇāti, tasmā tasmiṃ disaṃgamike upacārasīmaṃ anatikkanteyeva tassa disaṃgamikassa pattasalākā attano pāpetvā gahetabbā.
අනාගතදිවසෙති එත්‌ථ කථං තෙසං භික්‌ඛූනං ආගතානාගතභාවො විඤ්‌ඤායතීති චෙ? යස්‌මා තතො තතො ආගතා භික්‌ඛූ තස්‌මිං ගාමෙ ආසනසාලාය සන්‌නිපතන්‌ති, තස්‌මා තෙසං ආගතානාගතභාවො සක්‌කා විඤ්‌ඤාතුං. අම්‌හාකං ගොචරගාමෙති සලාකභත්‌තදායකානං ගාමෙ. භුඤ්‌ජිතුං ආගච්‌ඡන්‌තීති ‘‘මහාථෙරො එකකොව විහාරෙ ඔහීනො අවස්‌සං සබ්‌බසලාකා අත්‌තනො පාපෙත්‌වා ඨිතො’’ති මඤ්‌ඤමානා ආගච්‌ඡන්‌ති.
Anāgatadivaseti ettha kathaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ āgatānāgatabhāvo viññāyatīti ce? Yasmā tato tato āgatā bhikkhū tasmiṃ gāme āsanasālāya sannipatanti, tasmā tesaṃ āgatānāgatabhāvo sakkā viññātuṃ. Amhākaṃ gocaragāmeti salākabhattadāyakānaṃ gāme. Bhuñjituṃ āgacchantīti ‘‘mahāthero ekakova vihāre ohīno avassaṃ sabbasalākā attano pāpetvā ṭhito’’ti maññamānā āgacchanti.
