| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
སལཱཀབྷཏྟཀཐཱཝཎྞནཱ
Salākabhattakathāvaṇṇanā
ཨུཔནིབནྡྷིཏྭཱཏི ལིཁིཏྭཱ། ནིགྒཧེན དཏྭཱཏི ཨནིཙྪནྟམྤི ནིགྒཧེན སམྤཊིཙྪཱཔེཏྭཱ ། ཨེཀགེཧཝསེནཱཏི ཨེཀཱཡ གྷརཔཱལི༹ཡཱ ཝསེན། ཨུདྡིསིཏྭཱཏི ‘‘ཏུཡ྄ཧཉྩ ཏུཡ྄ཧཉྩ པཱཔུཎཱཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ། དཱུརཏྟཱ ནིགྒཧེཏྭཱཔི ཝཱརེན གཱཧེཏབྦགཱམོ ཝཱརགཱམོ། ཝིཧཱརཝཱརེ ནིཡུཏྟཱ ཝིཧཱརཝཱརིཀཱ, ཝཱརེན ཝིཧཱརརཀྑཎཀཱ། ཨཉྙཐཏྟནྟི པསཱདཉྙཐཏྟཾ། ཕཱཏིཀམྨམེཝ བྷཝནྟཱིཏི ཝིཧཱརརཀྑཎཏྠཱཡ སངྒྷེན དཱཏབྦཨཏིརེཀལཱབྷཱ ཧོནྟི། སངྒྷནཝཀེན ལདྡྷཀཱལེཏི དིཝསེ དིཝསེ ཨེཀེཀསྶ པཱཔིཏཱནི དྭེ ཏཱིཎི ཨེཀཙཱརིཀབྷཏྟཱནི ཏེནེཝ ནིཡཱམེན ཨཏྟནོ པཱཔུཎནཊྛཱནེ སངྒྷནཝཀེན ལདྡྷཀཱལེ། ཡསྶ ཀསྶཙི སམྨུཁཱིབྷཱུཏསྶ པཱཔེཏྭཱཏི ཨེཏྠ ‘‘ཡེབྷུཡྻེན ཙེ བྷིཀྑཱུ བཧིསཱིམགཏཱ ཧོནྟི, སམྨུཁཱིབྷཱུཏསྶ ཡསྶ ཀསྶཙི པཱཔེཏབྦཾ སབྷཱགཏྟཱ ཨེཀེན ལདྡྷཾ སབྦེསཾ ཧོཏི, ཏསྨིམྤི ཨསཏི ཨཏྟནོ པཱཔེཏྭཱ དཱཏབྦ’’ནྟི གཎྛིཔདེསུ ཝུཏྟཾ། རསསལཱཀནྟི ཨུཙྪུརསསལཱཀཾ།
Upanibandhitvāti likhitvā. Niggahena datvāti anicchantampi niggahena sampaṭicchāpetvā . Ekagehavasenāti ekāya gharapāḷiyā vasena. Uddisitvāti ‘‘tuyhañca tuyhañca pāpuṇātī’’ti vatvā. Dūrattā niggahetvāpi vārena gāhetabbagāmo vāragāmo. Vihāravāre niyuttā vihāravārikā, vārena vihārarakkhaṇakā. Aññathattanti pasādaññathattaṃ. Phātikammameva bhavantīti vihārarakkhaṇatthāya saṅghena dātabbaatirekalābhā honti. Saṅghanavakena laddhakāleti divase divase ekekassa pāpitāni dve tīṇi ekacārikabhattāni teneva niyāmena attano pāpuṇanaṭṭhāne saṅghanavakena laddhakāle. Yassa kassaci sammukhībhūtassa pāpetvāti ettha ‘‘yebhuyyena ce bhikkhū bahisīmagatā honti, sammukhībhūtassa yassa kassaci pāpetabbaṃ sabhāgattā ekena laddhaṃ sabbesaṃ hoti, tasmimpi asati attano pāpetvā dātabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Rasasalākanti ucchurasasalākaṃ.
‘‘སངྒྷཏོ ནིརཱམིསསལཱཀཱཔི ཝིཧཱརེ པཀྐབྷཏྟམྤི ཝཊྚཏིཡེཝཱ’’ཏི སཱདྷཱརཎཾ ཀཏྭཱ ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི॰ ༡.༢༦) ཝུཏྟཏྟཱ ‘‘ཨེཝཾ གཱཧིཏེ སཱདིཏབྦཾ, ཨེཝཾ ན སཱདིཏབྦ’’ནྟི ཝིསེསེཏྭཱ ཨཝུཏྟཏྟཱ ཙ བྷེསཛྫཱདིསལཱཀཱཡོ ཙེཏྠ ཀིཉྩཱཔི པིཎྜཔཱཏིཀཱནམྤི ཝཊྚནྟི, སལཱཀཝསེན གཱཧིཏཏྟཱ པན ན སཱདིཏབྦཱཏི ཨེཏྠ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝཱིམཾསིཏབྦོ། ཡདི ཧི བྷེསཛྫཱདིསལཱཀཱ སལཱཀཝསེན གཱཧིཏཱ ན སཱདིཏབྦཱ སིཡཱ, སངྒྷཏོ ནིརཱམིསསལཱཀཱ ཝཊྚཏིཡེཝཱཏི ན ཝདེཡྻ, ‘‘ཨཏིརེཀལཱབྷོ སངྒྷབྷཏྟཾ ཨུདྡེསབྷཏྟ’’ནྟིཨཱདིཝཙནཏོ (མཧཱཝ॰ ༡༢༨) ‘‘ཨཏིརེཀལཱབྷཾ པཊིཀྑིཔཱམཱི’’ཏི སལཱཀཝསེན གཱཧེཏབྦཾ བྷཏྟམེཝ པཊིཀྑིཏྟཾ, ན བྷེསཛྫཾ། སངྒྷབྷཏྟཱདཱིནི ཧི ཙུདྡས བྷཏྟཱནིཡེཝ ཏེན ན སཱདིཏབྦཱནཱིཏི ཝུཏྟཱནི, ཁནྡྷཀབྷཱཎཀཱནཾ ཝཱ མཏེན ཨིདྷ ཨེཝཾ ཝུཏྟནྟི གཧེཏབྦཾ། ཨགྒཏོ དཱཏབྦབྷིཀྑཱ ཨགྒབྷིཀྑཱ། ལདྡྷཱ ཝཱ ཨལདྡྷཱ ཝཱཏི ལབྷིཏྭཱ ཝཱ ཨལབྷིཏྭཱ ཝཱ། ནིབདྡྷཱཡ ཨགྒབྷིཀྑཱཡ ཨཔྤམཏྟིཀཱཡ ཨེཝ སམྦྷཝཏོ ལབྷིཏྭཱཔི པུནདིཝསེ གཎྷིཏུཾ ཝུཏྟཾ། ཨགྒབྷིཀྑཱམཏྟནྟི ཧི ཨེཏྠ མཏྟ-སདྡོ བཧུབྷཱཝཾ ནིཝཏྟེཏི།
‘‘Saṅghato nirāmisasalākāpi vihāre pakkabhattampi vaṭṭatiyevā’’ti sādhāraṇaṃ katvā visuddhimagge (visuddhi. 1.26) vuttattā ‘‘evaṃ gāhite sāditabbaṃ, evaṃ na sāditabba’’nti visesetvā avuttattā ca bhesajjādisalākāyo cettha kiñcāpi piṇḍapātikānampi vaṭṭanti, salākavasena gāhitattā pana na sāditabbāti ettha adhippāyo vīmaṃsitabbo. Yadi hi bhesajjādisalākā salākavasena gāhitā na sāditabbā siyā, saṅghato nirāmisasalākā vaṭṭatiyevāti na vadeyya, ‘‘atirekalābho saṅghabhattaṃ uddesabhatta’’ntiādivacanato (mahāva. 128) ‘‘atirekalābhaṃ paṭikkhipāmī’’ti salākavasena gāhetabbaṃ bhattameva paṭikkhittaṃ, na bhesajjaṃ. Saṅghabhattādīni hi cuddasa bhattāniyeva tena na sāditabbānīti vuttāni, khandhakabhāṇakānaṃ vā matena idha evaṃ vuttanti gahetabbaṃ. Aggato dātabbabhikkhā aggabhikkhā. Laddhā vā aladdhā vāti labhitvā vā alabhitvā vā. Nibaddhāya aggabhikkhāya appamattikāya eva sambhavato labhitvāpi punadivase gaṇhituṃ vuttaṃ. Aggabhikkhāmattanti hi ettha matta-saddo bahubhāvaṃ nivatteti.
སལཱཀབྷཏྟཾ ནཱམ ཝིཧཱརེཡེཝ ཨུདྡིསཱིཡཏི ཝིཧཱརམེཝ སནྡྷཱཡ དིཡྻམཱནཏྟཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཝིཧཱརེ ཨཔཱཔིཏཾ པནཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཏྲ ཨཱསནསཱལཱཡཱཏི ཏསྨིཾ གཱམེ ཨཱསནསཱལཱཡ། ཝིཧཱརཾ ཨཱནེཏྭཱ གཱཧེཏབྦནྟི ཏཐཱ ཝཏྭཱ ཏསྨིཾ དིཝསེ དིནྣབྷཏྟཾ ཝིཧཱརམེཝ ཨཱནེཏྭཱ ཋིཏིཀཱཡ གཱཧེཏབྦཾ། ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ དིསཱབྷཱགེ། ཏཾ གཧེཏྭཱཏི ཏཾ ཝཱརགཱམསལཱཀཾ ཨཏྟནཱ གཧེཏྭཱ། ཏེནཱཏི ཡོ ཨཏྟནོ པཏྟཾ ཝཱརགཱམསལཱཀཾ དིསཾགམིཀསྶ ཨདཱསི, ཏེན། ཨནཏིཀྐནྟེཡེཝ ཏསྨིཾ ཏསྶ སལཱཀཱ གཱཧེཏབྦཱཏི ཡསྨཱ ཨུཔཙཱརསཱིམཊྛསྶེཝ སལཱཀཱ པཱཔུཎཱཏི, ཏསྨཱ ཏསྨིཾ དིསཾགམིཀེ ཨུཔཙཱརསཱིམཾ ཨནཏིཀྐནྟེཡེཝ ཏསྶ དིསཾགམིཀསྶ པཏྟསལཱཀཱ ཨཏྟནོ པཱཔེཏྭཱ གཧེཏབྦཱ།
Salākabhattaṃ nāma vihāreyeva uddisīyati vihārameva sandhāya diyyamānattāti āha ‘‘vihāre apāpitaṃ panā’’tiādi. Tatra āsanasālāyāti tasmiṃ gāme āsanasālāya. Vihāraṃ ānetvā gāhetabbanti tathā vatvā tasmiṃ divase dinnabhattaṃ vihārameva ānetvā ṭhitikāya gāhetabbaṃ. Tatthāti tasmiṃ disābhāge. Taṃ gahetvāti taṃ vāragāmasalākaṃ attanā gahetvā. Tenāti yo attano pattaṃ vāragāmasalākaṃ disaṃgamikassa adāsi, tena. Anatikkanteyeva tasmiṃ tassa salākā gāhetabbāti yasmā upacārasīmaṭṭhasseva salākā pāpuṇāti, tasmā tasmiṃ disaṃgamike upacārasīmaṃ anatikkanteyeva tassa disaṃgamikassa pattasalākā attano pāpetvā gahetabbā.
ཨནཱགཏདིཝསེཏི ཨེཏྠ ཀཐཾ ཏེསཾ བྷིཀྑཱུནཾ ཨཱགཏཱནཱགཏབྷཱཝོ ཝིཉྙཱཡཏཱིཏི ཙེ? ཡསྨཱ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགཏཱ བྷིཀྑཱུ ཏསྨིཾ གཱམེ ཨཱསནསཱལཱཡ སནྣིཔཏནྟི, ཏསྨཱ ཏེསཾ ཨཱགཏཱནཱགཏབྷཱཝོ སཀྐཱ ཝིཉྙཱཏུཾ། ཨམྷཱཀཾ གོཙརགཱམེཏི སལཱཀབྷཏྟདཱཡཀཱནཾ གཱམེ། བྷུཉྫིཏུཾ ཨཱགཙྪནྟཱིཏི ‘‘མཧཱཐེརོ ཨེཀཀོཝ ཝིཧཱརེ ཨོཧཱིནོ ཨཝསྶཾ སབྦསལཱཀཱ ཨཏྟནོ པཱཔེཏྭཱ ཋིཏོ’’ཏི མཉྙམཱནཱ ཨཱགཙྪནྟི།
Anāgatadivaseti ettha kathaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ āgatānāgatabhāvo viññāyatīti ce? Yasmā tato tato āgatā bhikkhū tasmiṃ gāme āsanasālāya sannipatanti, tasmā tesaṃ āgatānāgatabhāvo sakkā viññātuṃ. Amhākaṃ gocaragāmeti salākabhattadāyakānaṃ gāme. Bhuñjituṃ āgacchantīti ‘‘mahāthero ekakova vihāre ohīno avassaṃ sabbasalākā attano pāpetvā ṭhito’’ti maññamānā āgacchanti.
