Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၂၄၉] ၉. သာလကဇာတကဝဏ္ဏနာ
[249] 9. Sālakajātakavaṇṇanā
ဧကပုတ္တကော ဘဝိသ္သသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မဟာထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရေကံ ကုမာရကံ ပဗ္ဗာဇေတ္ဝာ ပီဠေန္တော တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သာမဏေရော ပီဠံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဥပ္ပဗ္ဗဇိ။ ထေရော ဂန္တ္ဝာ တံ ဥပလာပေတိ ‘‘ကုမာရ, တဝ စီဝရံ တဝေဝ ဘဝိသ္သတိ ပတ္တောပိ, မမ သန္တကံ ပတ္တစီဝရမ္ပိ တဝေဝ ဘဝိသ္သတိ, ဧဟိ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သော ‘‘နာဟံ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ ဝတ္ဝာပိ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ပဗ္ဗဇိ ။ အထ နံ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပုန ထေရော ဝိဟေဌေသိ။ သော ပီဠံ အသဟန္တော ပုန ဥပ္ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အနေကဝာရံ ယာစန္တေပိ တသ္မိံ ‘‘တ္ဝံ နေဝ မံ သဟသိ, န ဝိနာ ဝတ္တိတုံ သက္ကောသိ, ဂစ္ဆ န ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ န ပဗ္ဗဇိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော, သုဟဒယော ဝတ သော ဒာရကော မဟာထေရသ္သ အာသယံ ဉတ္ဝာ န ပဗ္ဗဇီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝေသ သုဟဒယော, ပုဗ္ဗေပိ သုဟဒယောဝ, ဧကဝာရံ ဧတသ္သ ဒောသံ ဒိသ္ဝာ န ပုန ဥပဂစ္ဆီ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Ekaputtako bhavissasīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mahātheraṃ ārabbha kathesi. So kirekaṃ kumārakaṃ pabbājetvā pīḷento tattha viharati. Sāmaṇero pīḷaṃ sahituṃ asakkonto uppabbaji. Thero gantvā taṃ upalāpeti ‘‘kumāra, tava cīvaraṃ taveva bhavissati pattopi, mama santakaṃ pattacīvarampi taveva bhavissati, ehi pabbajāhī’’ti. So ‘‘nāhaṃ pabbajissāmī’’ti vatvāpi punappunaṃ vuccamāno pabbaji . Atha naṃ pabbajitadivasato paṭṭhāya puna thero viheṭhesi. So pīḷaṃ asahanto puna uppabbajitvā anekavāraṃ yācantepi tasmiṃ ‘‘tvaṃ neva maṃ sahasi, na vinā vattituṃ sakkosi, gaccha na pabbajissāmī’’ti na pabbaji. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, suhadayo vata so dārako mahātherassa āsayaṃ ñatvā na pabbajī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa suhadayo, pubbepi suhadayova, ekavāraṃ etassa dosaṃ disvā na puna upagacchī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော ဓညဝိက္ကယေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ အညတရောပိ အဟိတုဏ္ဍိကော ဧကံ မက္ကဋံ သိက္ခာပေတ္ဝာ ဩသဓံ ဂာဟာပေတ္ဝာ တေန သပ္ပံ ကီဠာပေန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သော ဗာရာဏသိယံ ဥသ္သဝေ ဃုဋ္ဌေ ဥသ္သဝံ ကီဠိတုကာမော ‘‘ဣမံ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ တံ မက္ကဋံ တသ္သ ဓညဝာဏိဇသ္သ ဟတ္ထေ ဌပေတ္ဝာ ဥသ္သဝံ ကီဠိတ္ဝာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ကဟံ မက္ကဋော’’တိ ပုစ္ဆိ။ မက္ကဋော သာမိကသ္သ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာဝ ဓညာပဏတော ဝေဂေန နိက္ခမိ။ အထ နံ သော ဝေဠုပေသိကာယ ပိဋ္ဌိယံ ပောထေတ္ဝာ အာဒာယ ဥယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ ဧကမန္တေ ဗန္ဓိတ္ဝာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ မက္ကဋော တသ္သ နိဒ္ဒာယနဘာဝံ ဉတ္ဝာ အတ္တနော ဗန္ဓနံ မောစေတ္ဝာ ပလာယိတ္ဝာ အမ္ဗရုက္ခံ အာရုယ္ဟ အမ္ဗပက္ကံ ခာဒိတ္ဝာ အဋ္ဌိံ အဟိတုဏ္ဍိကသ္သ သရီရေ ပာတေသိ။ သော ပဗုဇ္ဈိတ္ဝာ ဥလ္လောကေန္တော တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘မဓုရဝစနေန နံ ဝဉ္စေတ္ဝာ ရုက္ခာ ဩတာရေတ္ဝာ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ တံ ဥပလာပေန္တော ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuṭumbikakule nibbattitvā vayappatto dhaññavikkayena jīvikaṃ kappesi. Aññataropi ahituṇḍiko ekaṃ makkaṭaṃ sikkhāpetvā osadhaṃ gāhāpetvā tena sappaṃ kīḷāpento jīvikaṃ kappesi. So bārāṇasiyaṃ ussave ghuṭṭhe ussavaṃ kīḷitukāmo ‘‘imaṃ mā pamajjī’’ti taṃ makkaṭaṃ tassa dhaññavāṇijassa hatthe ṭhapetvā ussavaṃ kīḷitvā sattame divase tassa santikaṃ gantvā ‘‘kahaṃ makkaṭo’’ti pucchi. Makkaṭo sāmikassa saddaṃ sutvāva dhaññāpaṇato vegena nikkhami. Atha naṃ so veḷupesikāya piṭṭhiyaṃ pothetvā ādāya uyyānaṃ gantvā ekamante bandhitvā niddaṃ okkami. Makkaṭo tassa niddāyanabhāvaṃ ñatvā attano bandhanaṃ mocetvā palāyitvā ambarukkhaṃ āruyha ambapakkaṃ khāditvā aṭṭhiṃ ahituṇḍikassa sarīre pātesi. So pabujjhitvā ullokento taṃ disvā ‘‘madhuravacanena naṃ vañcetvā rukkhā otāretvā gaṇhissāmī’’ti taṃ upalāpento paṭhamaṃ gāthamāha –
၁၉၈.
198.
‘‘ဧကပုတ္တကော ဘဝိသ္သသိ၊ တ္ဝဉ္စ နော ဟေသ္သသိ ဣသ္သရော ကုလေ။
‘‘Ekaputtako bhavissasi, tvañca no hessasi issaro kule;
ဩရောဟ ဒုမသ္မာ သာလက၊ ဧဟိ ဒာနိ ဃရကံ ဝဇေမသေ’’တိ။
Oroha dumasmā sālaka, ehi dāni gharakaṃ vajemase’’ti.
တသ္သတ္ထော – တ္ဝံ မယ္ဟံ ဧကပုတ္တကော ဘဝိသ္သသိ, ကုလေ စ မေ ဘောဂာနံ ဣသ္သရော, ဧတမ္ဟာ ရုက္ခာ ဩတရ, ဧဟိ အမ္ဟာကံ ဃရံ ဂမိသ္သာမ။ သာလကာတိ နာမေန အာလပန္တော အာဟ။
Tassattho – tvaṃ mayhaṃ ekaputtako bhavissasi, kule ca me bhogānaṃ issaro, etamhā rukkhā otara, ehi amhākaṃ gharaṃ gamissāma. Sālakāti nāmena ālapanto āha.
တံ သုတ္ဝာ မက္ကဋော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –
Taṃ sutvā makkaṭo dutiyaṃ gāthamāha –
၁၉၉.
199.
‘‘နနု မံ သုဟဒယောတိ မညသိ၊ ယဉ္စ မံ ဟနသိ ဝေဠုယဋ္ဌိယာ။
‘‘Nanu maṃ suhadayoti maññasi, yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyā;
ပက္ကမ္ဗဝနေ ရမာမသေ၊ ဂစ္ဆ တ္ဝံ ဃရကံ ယထာသုခ’’န္တိ။
Pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti.
တတ္ထ နနု မံ သုဟဒယောတိ မညသီတိ နနု တ္ဝံ မံ ‘‘သုဟဒယော’’တိ မညသိ, ‘‘သုဟဒယော အယ’’န္တိ မညသီတိ အတ္ထော။ ယဉ္စ မံ ဟနသိ ဝေဠုယဋ္ဌိယာတိ ယံ မံ ဧဝံ အတိမညသိ, ယဉ္စ ဝေဠုပေသိကာယ ဟနသိ, တေနာဟံ နာဂစ္ဆာမီတိ ဒီပေတိ။ အထ နံ ‘‘မယံ ဣမသ္မိံ ပက္ကမ္ဗဝနေ ရမာမသေ, ဂစ္ဆ တ္ဝံ ဃရကံ ယထာသုခ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ဥပ္ပတိတ္ဝာ ဝနံ ပာဝိသိ။ အဟိတုဏ္ဍိကောပိ အနတ္တမနော အတ္တနော ဂေဟံ အဂမာသိ။
Tattha nanu maṃ suhadayoti maññasīti nanu tvaṃ maṃ ‘‘suhadayo’’ti maññasi, ‘‘suhadayo aya’’nti maññasīti attho. Yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyāti yaṃ maṃ evaṃ atimaññasi, yañca veḷupesikāya hanasi, tenāhaṃ nāgacchāmīti dīpeti. Atha naṃ ‘‘mayaṃ imasmiṃ pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti vatvā uppatitvā vanaṃ pāvisi. Ahituṇḍikopi anattamano attano gehaṃ agamāsi.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ မက္ကဋော သာမဏေရော အဟောသိ, အဟိတုဏ္ဍိကော မဟာထေရော, ဓညဝာဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā makkaṭo sāmaṇero ahosi, ahituṇḍiko mahāthero, dhaññavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
သာလကဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။
Sālakajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၂၄၉. သာလကဇာတကံ • 249. Sālakajātakaṃ