Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතක-අට්ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā |
[249] 9. සාලකජාතකවණ්ණනා
[249] 9. Sālakajātakavaṇṇanā
එකපුත්තකො භවිස්සසීති ඉදං සත්ථා ජෙතවනෙ විහරන්තො අඤ්ඤතරං මහාථෙරං ආරබ්භ කථෙසි. සො කිරෙකං කුමාරකං පබ්බාජෙත්වා පීළෙන්තො තත්ථ විහරති. සාමණෙරො පීළං සහිතුං අසක්කොන්තො උප්පබ්බජි. ථෙරො ගන්ත්වා තං උපලාපෙති ‘‘කුමාර, තව චීවරං තවෙව භවිස්සති පත්තොපි, මම සන්තකං පත්තචීවරම්පි තවෙව භවිස්සති, එහි පබ්බජාහී’’ති. සො ‘‘නාහං පබ්බජිස්සාමී’’ති වත්වාපි පුනප්පුනං වුච්චමානො පබ්බජි . අථ නං පබ්බජිතදිවසතො පට්ඨාය පුන ථෙරො විහෙඨෙසි. සො පීළං අසහන්තො පුන උප්පබ්බජිත්වා අනෙකවාරං යාචන්තෙපි තස්මිං ‘‘ත්වං නෙව මං සහසි, න විනා වත්තිතුං සක්කොසි, ගච්ඡ න පබ්බජිස්සාමී’’ති න පබ්බජි. භික්ඛූ ධම්මසභායං කථං සමුට්ඨාපෙසුං – ‘‘ආවුසො, සුහදයො වත සො දාරකො මහාථෙරස්ස ආසයං ඤත්වා න පබ්බජී’’ති. සත්ථා ආගන්ත්වා ‘‘කාය නුත්ථ, භික්ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්නිසින්නා’’ති පුච්ඡිත්වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්තෙ ‘‘න, භික්ඛවෙ, ඉදානෙවෙස සුහදයො, පුබ්බෙපි සුහදයොව, එකවාරං එතස්ස දොසං දිස්වා න පුන උපගච්ඡී’’ති වත්වා අතීතං ආහරි.
Ekaputtako bhavissasīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mahātheraṃ ārabbha kathesi. So kirekaṃ kumārakaṃ pabbājetvā pīḷento tattha viharati. Sāmaṇero pīḷaṃ sahituṃ asakkonto uppabbaji. Thero gantvā taṃ upalāpeti ‘‘kumāra, tava cīvaraṃ taveva bhavissati pattopi, mama santakaṃ pattacīvarampi taveva bhavissati, ehi pabbajāhī’’ti. So ‘‘nāhaṃ pabbajissāmī’’ti vatvāpi punappunaṃ vuccamāno pabbaji . Atha naṃ pabbajitadivasato paṭṭhāya puna thero viheṭhesi. So pīḷaṃ asahanto puna uppabbajitvā anekavāraṃ yācantepi tasmiṃ ‘‘tvaṃ neva maṃ sahasi, na vinā vattituṃ sakkosi, gaccha na pabbajissāmī’’ti na pabbaji. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, suhadayo vata so dārako mahātherassa āsayaṃ ñatvā na pabbajī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa suhadayo, pubbepi suhadayova, ekavāraṃ etassa dosaṃ disvā na puna upagacchī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
අතීතෙ බාරාණසියං බ්රහ්මදත්තෙ රජ්ජං කාරෙන්තෙ බොධිසත්තො කුටුම්බිකකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා වයප්පත්තො ධඤ්ඤවික්කයෙන ජීවිකං කප්පෙසි. අඤ්ඤතරොපි අහිතුණ්ඩිකො එකං මක්කටං සික්ඛාපෙත්වා ඔසධං ගාහාපෙත්වා තෙන සප්පං කීළාපෙන්තො ජීවිකං කප්පෙසි. සො බාරාණසියං උස්සවෙ ඝුට්ඨෙ උස්සවං කීළිතුකාමො ‘‘ඉමං මා පමජ්ජී’’ති තං මක්කටං තස්ස ධඤ්ඤවාණිජස්ස හත්ථෙ ඨපෙත්වා උස්සවං කීළිත්වා සත්තමෙ දිවසෙ තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා ‘‘කහං මක්කටො’’ති පුච්ඡි. මක්කටො සාමිකස්ස සද්දං සුත්වාව ධඤ්ඤාපණතො වෙගෙන නික්ඛමි. අථ නං සො වෙළුපෙසිකාය පිට්ඨියං පොථෙත්වා ආදාය උය්යානං ගන්ත්වා එකමන්තෙ බන්ධිත්වා නිද්දං ඔක්කමි. මක්කටො තස්ස නිද්දායනභාවං ඤත්වා අත්තනො බන්ධනං මොචෙත්වා පලායිත්වා අම්බරුක්ඛං ආරුය්හ අම්බපක්කං ඛාදිත්වා අට්ඨිං අහිතුණ්ඩිකස්ස සරීරෙ පාතෙසි. සො පබුජ්ඣිත්වා උල්ලොකෙන්තො තං දිස්වා ‘‘මධුරවචනෙන නං වඤ්චෙත්වා රුක්ඛා ඔතාරෙත්වා ගණ්හිස්සාමී’’ති තං උපලාපෙන්තො පඨමං ගාථමාහ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kuṭumbikakule nibbattitvā vayappatto dhaññavikkayena jīvikaṃ kappesi. Aññataropi ahituṇḍiko ekaṃ makkaṭaṃ sikkhāpetvā osadhaṃ gāhāpetvā tena sappaṃ kīḷāpento jīvikaṃ kappesi. So bārāṇasiyaṃ ussave ghuṭṭhe ussavaṃ kīḷitukāmo ‘‘imaṃ mā pamajjī’’ti taṃ makkaṭaṃ tassa dhaññavāṇijassa hatthe ṭhapetvā ussavaṃ kīḷitvā sattame divase tassa santikaṃ gantvā ‘‘kahaṃ makkaṭo’’ti pucchi. Makkaṭo sāmikassa saddaṃ sutvāva dhaññāpaṇato vegena nikkhami. Atha naṃ so veḷupesikāya piṭṭhiyaṃ pothetvā ādāya uyyānaṃ gantvā ekamante bandhitvā niddaṃ okkami. Makkaṭo tassa niddāyanabhāvaṃ ñatvā attano bandhanaṃ mocetvā palāyitvā ambarukkhaṃ āruyha ambapakkaṃ khāditvā aṭṭhiṃ ahituṇḍikassa sarīre pātesi. So pabujjhitvā ullokento taṃ disvā ‘‘madhuravacanena naṃ vañcetvā rukkhā otāretvā gaṇhissāmī’’ti taṃ upalāpento paṭhamaṃ gāthamāha –
198.
198.
‘‘එකපුත්තකො භවිස්සසි, ත්වඤ්ච නො හෙස්සසි ඉස්සරො කුලෙ;
‘‘Ekaputtako bhavissasi, tvañca no hessasi issaro kule;
ඔරොහ දුමස්මා සාලක, එහි දානි ඝරකං වජෙමසෙ’’ති.
Oroha dumasmā sālaka, ehi dāni gharakaṃ vajemase’’ti.
තස්සත්ථො – ත්වං මය්හං එකපුත්තකො භවිස්සසි, කුලෙ ච මෙ භොගානං ඉස්සරො, එතම්හා රුක්ඛා ඔතර, එහි අම්හාකං ඝරං ගමිස්සාම. සාලකාති නාමෙන ආලපන්තො ආහ.
Tassattho – tvaṃ mayhaṃ ekaputtako bhavissasi, kule ca me bhogānaṃ issaro, etamhā rukkhā otara, ehi amhākaṃ gharaṃ gamissāma. Sālakāti nāmena ālapanto āha.
තං සුත්වා මක්කටො දුතියං ගාථමාහ –
Taṃ sutvā makkaṭo dutiyaṃ gāthamāha –
199.
199.
‘‘නනු මං සුහදයොති මඤ්ඤසි, යඤ්ච මං හනසි වෙළුයට්ඨියා;
‘‘Nanu maṃ suhadayoti maññasi, yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyā;
පක්කම්බවනෙ රමාමසෙ, ගච්ඡ ත්වං ඝරකං යථාසුඛ’’න්ති.
Pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti.
තත්ථ නනු මං සුහදයොති මඤ්ඤසීති නනු ත්වං මං ‘‘සුහදයො’’ති මඤ්ඤසි, ‘‘සුහදයො අය’’න්ති මඤ්ඤසීති අත්ථො. යඤ්ච මං හනසි වෙළුයට්ඨියාති යං මං එවං අතිමඤ්ඤසි, යඤ්ච වෙළුපෙසිකාය හනසි, තෙනාහං නාගච්ඡාමීති දීපෙති. අථ නං ‘‘මයං ඉමස්මිං පක්කම්බවනෙ රමාමසෙ, ගච්ඡ ත්වං ඝරකං යථාසුඛ’’න්ති වත්වා උප්පතිත්වා වනං පාවිසි. අහිතුණ්ඩිකොපි අනත්තමනො අත්තනො ගෙහං අගමාසි.
Tattha nanu maṃ suhadayoti maññasīti nanu tvaṃ maṃ ‘‘suhadayo’’ti maññasi, ‘‘suhadayo aya’’nti maññasīti attho. Yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyāti yaṃ maṃ evaṃ atimaññasi, yañca veḷupesikāya hanasi, tenāhaṃ nāgacchāmīti dīpeti. Atha naṃ ‘‘mayaṃ imasmiṃ pakkambavane ramāmase, gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukha’’nti vatvā uppatitvā vanaṃ pāvisi. Ahituṇḍikopi anattamano attano gehaṃ agamāsi.
සත්ථා ඉමං ධම්මදෙසනං ආහරිත්වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා මක්කටො සාමණෙරො අහොසි, අහිතුණ්ඩිකො මහාථෙරො, ධඤ්ඤවාණිජො පන අහමෙව අහොසි’’න්ති.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā makkaṭo sāmaṇero ahosi, ahituṇḍiko mahāthero, dhaññavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
සාලකජාතකවණ්ණනා නවමා.
Sālakajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi / 249. සාලකජාතකං • 249. Sālakajātakaṃ