Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
မဇ္ဈိမ နိကာယ ၁၃၇
The Middle-Length Suttas Collection 137
သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တ
The Analysis of the Six Sense Fields
ဧဝံ မေ သုတံ—ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ၊ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ: “ဘိက္ခဝေါ”တိ၊
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. There the Buddha addressed the bhikkhus, “Bhikkhus!”
“ဘဒန္တေ”တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ၊ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ:
“Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:
“သဠာယတနဝိဘင်္ဂံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ၊ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ, ဘာသိဿာမီ”တိ၊
“Bhikkhus, I shall teach you the analysis of the six sense fields. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“ဧဝံ, ဘန္တေ”တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ၊ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ:
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထ, တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ, သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂါစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ'တိ—အယမုဒ္ဒေသော သဠာယတနဝိဘင်္ဂဿ၊
“‘The six interior sense fields should be understood. The six exterior sense fields should be understood. The six classes of consciousness should be understood. The six classes of contact should be understood. The eighteen mental preoccupations should be understood. The thirty-six positions of sentient beings should be understood. Therein, relying on this, give up that. The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group. Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ This is the recitation passage for the analysis of the six sense fields.
‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခာယတနံ သောတာယတနံ ဃာနာယတနံ ဇိဝှါယတနံ ကာယာယတနံ မနာယတနံ—ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. ‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘ရူပါယတနံ သဒ္ဒါယတနံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဓမ္မာယတနံ—ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of sights, sounds, smells, tastes, touches, and thoughts. ‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏံ ဃာနဝိညာဏံ ဇိဝှါဝိညာဏံ ကာယဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ—ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are eye, ear, nose, tongue, body, and mind consciousness. ‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုသမ္ဖဿော သောတသမ္ဖဿော ဃာနသမ္ဖဿော ဇိဝှါသမ္ဖဿော ကာယသမ္ဖဿော မနောသမ္ဖဿော—ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There is contact through the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. ‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ …ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ … ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ …
‘The eighteen mental preoccupations should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Seeing a sight with the eye, one is preoccupied with a sight that’s a basis for happiness or sadness or equanimity. Hearing a sound with the ear … Smelling an odor with the nose … Tasting a flavor with the tongue …
ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ … မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ၊ ဣတိ ဆ သောမနဿူပဝိစာရာ, ဆ ဒေါမနဿူပဝိစာရာ, ဆ ဥပေက္ခူပဝိစာရာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
Feeling a touch with the body … Becoming conscious of a thought with the mind, one is preoccupied with a thought that’s a basis for happiness or sadness or equanimity. So there are six preoccupations with happiness, six preoccupations with sadness, and six preoccupations with equanimity. ‘The eighteen mental preoccupations should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ, ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ၊
‘The thirty-six positions of sentient beings should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are six kinds of lay happiness and six kinds of renunciate happiness. There are six kinds of lay sadness and six kinds of renunciate sadness. There are six kinds of lay equanimity and six kinds of renunciate equanimity.
တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ? စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ ပဋိလာဘံ ဝါ ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနဿံ၊ သောတဝိညေယျာနံ သဒ္ဒါနံ … ဃာနဝိညေယျာနံ ဂန္ဓာနံ … ဇိဝှါဝိညေယျာနံ ရသာနံ … ကာယဝိညေယျာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ … မနောဝိညေယျာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ …ပေ… သောမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနဿံ၊ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ၊
And in this context what are the six kinds of lay happiness? There are sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the worldly pleasures of the flesh. Happiness arises when you regard it as a gain to obtain such sights, or when you recollect sights you formerly obtained that have passed, ceased, and perished. Such happiness is called lay happiness. There are sounds known by the ear … Smells known by the nose … Tastes known by the tongue … Touches known by the body … Thoughts known by the mind that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the world’s material delights. Happiness arises when you regard it as a gain to obtain such thoughts, or when you recollect thoughts you formerly obtained that have passed, ceased, and perished. Such happiness is called lay happiness. These are the six kinds of lay happiness.
တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ? ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿံ၊ သဒ္ဒါနံ တွေဝ … ဂန္ဓာနံ တွေဝ … ရသာနံ တွေဝ … ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ တွေဝ … ဓမ္မာနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿံ၊ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ၊
And in this context what are the six kinds of renunciate happiness? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—happiness arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Such happiness is called renunciate happiness. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—happiness arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Such happiness is called renunciate happiness. These are the six kinds of renunciate happiness.
တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ? စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ … ပေ… သောတဝိညေယျာနံ သဒ္ဒါနံ … ဃာနဝိညေယျာနံ ဂန္ဓာနံ … ဇိဝှါဝိညေယျာနံ ရသာနံ … ကာယဝိညေယျာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ … မနောဝိညေယျာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ အပ္ပဋိလာဘံ ဝါ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ အပ္ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ ဒေါမနဿံ၊ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ၊
And in this context what are the six kinds of lay sadness? There are sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the world’s material delights. Sadness arises when you regard it as a loss to lose such sights, or when you recollect sights you formerly lost that have passed, ceased, and perished. Such sadness is called lay sadness. There are sounds known by the ear … There are smells known by the nose … There are tastes known by the tongue … There are touches known by the body … There are thoughts known by the mind that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the worldly pleasures of the flesh. Sadness arises when you regard it as a loss to lose such thoughts, or when you recollect thoughts you formerly lost that have passed, ceased, and perished. Such sadness is called lay sadness. These are the six kinds of lay sadness.
“တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ? ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ: ‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ'တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒေါမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿံ၊ သဒ္ဒါနံ တွေဝ …ပေ… ဂန္ဓာနံ တွေဝ … ရသာနံ တွေဝ … ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ တွေဝ … ဓမ္မာနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ: ‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ'တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒေါမနဿံ၊ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿံ၊ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ၊
And in this context what are the six kinds of renunciate sadness? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Upon seeing this, you give rise to yearning for the supreme liberations: ‘Oh, when will I enter and remain in the same dimension that the noble ones enter and remain in today?’ When you give rise to yearning for the supreme liberations like this, sadness arises because of the yearning. Such sadness is called renunciate sadness. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Upon seeing this, you give rise to yearning for the supreme liberations: ‘Oh, when will I enter and remain in the same dimension that the noble ones enter and remain in today?’ When you give rise to yearning for the supreme liberations like this, sadness arises because of the yearning. Such sadness is called renunciate sadness. These are the six kinds of renunciate sadness.
တတ္ထ ကတမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ? စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿ အနောဓိဇိနဿ အဝိပါကဇိနဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ နာတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ'တိ ဝုစ္စတိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ … ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ … ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ … ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ … မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿ အနောဓိဇိနဿ အဝိပါကဇိနဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ နာတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ'တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ၊
And in this context what are the six kinds of lay equanimity? When seeing a sight with the eye, equanimity arises for the unlearned ordinary person—a foolish ordinary person who has not overcome their limitations and the results of deeds, and is blind to the drawbacks. Such equanimity does not transcend the sight. That’s why it’s called lay equanimity. When hearing a sound with the ear … When smelling an odor with the nose … When tasting a flavor with the tongue … When feeling a touch with the body … When knowing a thought with the mind, equanimity arises for the unlearned ordinary person—a foolish ordinary person who has not overcome their limitations and the results of deeds, and is blind to the drawbacks. Such equanimity does not transcend the thought. That’s why it’s called lay equanimity. These are the six kinds of lay equanimity.
တတ္ထ ကတမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ? ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ'တိ ဝုစ္စတိ၊ သဒ္ဒါနံ တွေဝ … ဂန္ဓာနံ တွေဝ … ရသာနံ တွေဝ … ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ တွေဝ … ဓမ္မာနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ'တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ၊ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ'တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ၊ ‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
And in this context what are the six kinds of renunciate equanimity? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—equanimity arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Such equanimity transcends the sight. That’s why it’s called renunciate equanimity. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—equanimity arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Such equanimity transcends the thought. That’s why it’s called renunciate equanimity. These are the six kinds of renunciate equanimity. ‘The thirty-six positions of sentient beings should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထာ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ?
‘Therein, relying on this, give up that.’ That’s what I said, but why did I say it?
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, by relying and depending on the six kinds of renunciate happiness, give up and go beyond the six kinds of lay happiness. That’s how they are given up.
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, by relying on the six kinds of renunciate sadness, give up the six kinds of lay sadness. That’s how they are given up.
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိဿာယ တာ အာဂမ္မ, ယာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ တာ ပဇဟထ တာ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတာသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, by relying on the six kinds of renunciate equanimity, give up the six kinds of lay equanimity. That’s how they are given up.
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, by relying on the six kinds of renunciate happiness, give up the six kinds of renunciate sadness. That’s how they are given up.
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိဿာယ တာ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, by relying on the six kinds of renunciate equanimity, give up the six kinds of renunciate happiness. That’s how they are given up.
အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ, အတ္ထိ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊
There is equanimity that is diversified, based on diversity, and equanimity that is unified, based on unity.
ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ရူပေသု, အတ္ထိ သဒ္ဒေသု, အတ္ထိ ဂန္ဓေသု, အတ္ထိ ရသေသု, အတ္ထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု—အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊
And what is equanimity based on diversity? There is equanimity towards sights, sounds, smells, tastes, and touches. This is equanimity based on diversity.
ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ အာကာသာနဉ္စာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ ဝိညာဏဉ္စာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ အာကိဉ္စညာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ နေဝသညာနာသညာယတနနိဿိတာ—အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊
And what is equanimity based on unity? There is equanimity based on the dimensions of infinite space, infinite consciousness, nothingness, and neither perception nor non-perception. This is equanimity based on unity.
တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ နိဿာယ တံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊
Therein, relying on equanimity based on unity, give up equanimity based on diversity. That’s how it is given up.
အတမ္မယတံ, ဘိက္ခဝေ, နိဿာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ၊ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတိ၊ ‘တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထာ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
Relying on non-identification, give up equanimity based on unity. That’s how it is given up. ‘Therein, relying on this, give up that.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ?
‘The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group.’ That’s what I said, but why did I say it?
ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ: ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ'တိ၊ တဿ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ၊ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော၊ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ၊
The first case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ But their disciples don’t want to listen. They don’t actively listen or try to understand. They proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is not unhappy, he does not feel unhappiness. He remains unaffected, mindful and aware. This is the first case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness.
ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ: ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ'တိ၊ တဿ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ; ဧကစ္စေ သာဝကာ သုဿူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ၊ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ; န စ အတ္တမနော ဟောတိ, န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနတ္တမနတာ စ အတ္တမနတာ စ—တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ၊
The next case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ And some of their disciples don’t want to listen. They don’t actively listen or try to understand. They proceed having turned away from the Teacher’s instruction. But some of their disciples do want to listen. They actively listen and try to understand. They don’t proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is not unhappy, nor is he happy. Rejecting both unhappiness and happiness, he remains equanimous, mindful and aware. This is the second case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness.
ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ: ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ'တိ၊ တဿ သာဝကာ သုဿူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ၊ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ, အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, တတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ၊ ‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ၊
The next case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ And their disciples want to listen. They actively listen and try to understand. They don’t proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is happy, he does feel happiness. He remains unaffected, mindful and aware. This is the third case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness. ‘The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group.’ That’s what I said, and this is why I said it.
‘သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂါစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ'တိ—ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဟတ္ထိဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ—ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ၊
‘Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ That’s what I said, but why did I say it? Driven by an elephant trainer, an elephant in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south.
အဿဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, အဿဒမ္မော သာရိတော ဧကညေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ—ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ၊ ဂေါဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဂေါဒမ္မော သာရိတော ဧကညေဝ ဒိသံ ဓာဝတိ—ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ၊ တထာဂတေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓာဝတိ၊
Driven by a horse trainer, a horse in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south. Driven by an ox trainer, an ox in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south. But driven by the Realized One, the perfected one, the fully awakened Buddha, a person in training proceeds in eight directions:
ရူပီ ရူပါနိ ပဿတိ—အယံ ဧကာ ဒိသာ; အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ—အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ; သုဘန္တွေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ—အယံ တတိယာ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော'တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—အယံ စတုတ္ထီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏန်'တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—အယံ ပဉ္စမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ'တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—အယံ ဆဋ္ဌီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—အယံ သတ္တမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ—အယံ အဋ္ဌမီ ဒိသာ၊ တထာဂတေန, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော ဣမာ အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓာဝတိ၊
Having physical form, they see visions. This is the first direction. Not perceiving physical form internally, they see visions externally. This is the second direction. They’re focused only on beauty. This is the third direction. Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. This is the fourth direction. Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. This is the fifth direction. Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. This is the sixth direction. Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the seventh direction. Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling. This is the eighth direction. Driven by the Realized One, the perfected one, the fully awakened Buddha, a person in training proceeds in these eight directions.
သော ဝုစ္စတိ: ‘ယောဂ္ဂါစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ'တိ—ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန်”တိ၊
‘Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ That’s what I said, and this is why I said it.”
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ၊ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ၊
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ၊
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]