Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation

    මජ්ඣිම නිකාය 137

    The Middle-Length Suttas Collection 137

    සළායතනවිභඞ්ගසුත්ත

    The Analysis of the Six Sense Fields

    ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජේතවනේ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමේ. තත්‍ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “භික්ඛවෝ”ති.

    So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. There the Buddha addressed the bhikkhus, “Bhikkhus!”

    “භදන්තේ”ති තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:

    “Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:

    “සළායතනවිභඞ්ගං වෝ, භික්ඛවේ, දේසේස්සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරෝථ, භාසිස්සාමී”ති.

    “Bhikkhus, I shall teach you the analysis of the six sense fields. Listen and apply your mind well, I will speak.”

    “ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:

    “Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:

    “‘ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි වේදිතබ්බානි, ඡ බාහිරානි ආයතනානි වේදිතබ්බානි, ඡ විඤ්ඤාණකායා වේදිතබ්බා, ඡ ඵස්සකායා වේදිතබ්බා, අට්ඨාරස මනෝපවිචාරා වේදිතබ්බා, ඡත්තිංස සත්තපදා වේදිතබ්බා, තත්‍ර ඉදං නිස්සාය ඉදං පජහථ, තයෝ සතිපට්ඨානා යදරියෝ සේවති යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහති, සෝ වුච්චති යෝග්ගාචරියානං අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථී(අ)ති—අයමුද්දේසෝ සළායතනවිභඞ්ගස්ස.

    “‘The six interior sense fields should be understood. The six exterior sense fields should be understood. The six classes of consciousness should be understood. The six classes of contact should be understood. The eighteen mental preoccupations should be understood. The thirty-six positions of sentient beings should be understood. Therein, relying on this, give up that. The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group. Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ This is the recitation passage for the analysis of the six sense fields.

    ‘ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි වේදිතබ්බානී(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ‘චක්ඛායතනං සෝතායතනං ඝානායතනං ජිව්හායතනං කායායතනං මනායතනං—ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි වේදිතබ්බානී(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    ‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. ‘The six interior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘ඡ බාහිරානි ආයතනානි වේදිතබ්බානී(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ‘රූපායතනං සද්දායතනං ගන්ධායතනං රසායතනං ඵෝට්ඨබ්බායතනං ධම්මායතනං—ඡ බාහිරානි ආයතනානි වේදිතබ්බානී(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    ‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are the sense fields of sights, sounds, smells, tastes, touches, and thoughts. ‘The six exterior sense fields should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘ඡ විඤ්ඤාණකායා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ‘චක්ඛුවිඤ්ඤාණං සෝතවිඤ්ඤාණං ඝානවිඤ්ඤාණං ජිව්හාවිඤ්ඤාණං කායවිඤ්ඤාණං මනෝවිඤ්ඤාණං—ඡ විඤ්ඤාණකායා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    ‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are eye, ear, nose, tongue, body, and mind consciousness. ‘The six classes of consciousness should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘ඡ ඵස්සකායා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ‘චක්ඛුසම්ඵස්සෝ සෝතසම්ඵස්සෝ ඝානසම්ඵස්සෝ ජිව්හාසම්ඵස්සෝ කායසම්ඵස්සෝ මනෝසම්ඵස්සෝ—ඡ ඵස්සකායා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    ‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There is contact through the eye, ear, nose, tongue, body, and mind. ‘The six classes of contact should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘අට්ඨාරස මනෝපවිචාරා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ‘චක්ඛුනා රූපං දිස්වා සෝමනස්සට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති, දෝමනස්සට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති, උපේක්ඛාට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති. සෝතේන සද්දං සුත්වා …පේ… ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා …

    ‘The eighteen mental preoccupations should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? Seeing a sight with the eye, one is preoccupied with a sight that’s a basis for happiness or sadness or equanimity. Hearing a sound with the ear … Smelling an odor with the nose … Tasting a flavor with the tongue …

    කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය සෝමනස්සට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති, දෝමනස්සට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති, උපේක්ඛාට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති. ඉති ඡ සෝමනස්සූපවිචාරා, ඡ දෝමනස්සූපවිචාරා, ඡ උපේක්ඛූපවිචාරා, අට්ඨාරස මනෝපවිචාරා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    Feeling a touch with the body … Becoming conscious of a thought with the mind, one is preoccupied with a thought that’s a basis for happiness or sadness or equanimity. So there are six preoccupations with happiness, six preoccupations with sadness, and six preoccupations with equanimity. ‘The eighteen mental preoccupations should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘ඡත්තිංස සත්තපදා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? ඡ ගේහසිතානි සෝමනස්සානි, ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි, ඡ ගේහසිතානි දෝමනස්සානි, ඡ නේක්ඛම්මසිතානි දෝමනස්සානි, ඡ ගේහසිතා උපේක්ඛා, ඡ නේක්ඛම්මසිතා උපේක්ඛා.

    ‘The thirty-six positions of sentient beings should be understood.’ That’s what I said, but why did I say it? There are six kinds of lay happiness and six kinds of renunciate happiness. There are six kinds of lay sadness and six kinds of renunciate sadness. There are six kinds of lay equanimity and six kinds of renunciate equanimity.

    තත්ථ කතමානි ඡ ගේහසිතානි සෝමනස්සානි? චක්ඛුවිඤ්ඤේය්‍යානං රූපානං ඉට්ඨානං කන්තානං මනාපානං මනෝරමානං ලෝකාමිසපටිසංයුත්තානං පටිලාභං වා පටිලාභතෝ සමනුපස්සතෝ පුබ්බේ වා පටිලද්ධපුබ්බං අතීතං නිරුද්ධං විපරිණතං සමනුස්සරතෝ උප්පජ්ජති සෝමනස්සං. යං ඒවරූපං සෝමනස්සං ඉදං වුච්චති ගේහසිතං සෝමනස්සං. සෝතවිඤ්ඤේය්‍යානං සද්දානං … ඝානවිඤ්ඤේය්‍යානං ගන්ධානං … ජිව්හාවිඤ්ඤේය්‍යානං රසානං … කායවිඤ්ඤේය්‍යානං ඵෝට්ඨබ්බානං … මනෝවිඤ්ඤේය්‍යානං ධම්මානං ඉට්ඨානං කන්තානං මනාපානං …පේ… සෝමනස්සං. යං ඒවරූපං සෝමනස්සං ඉදං වුච්චති ගේහසිතං සෝමනස්සං. ඉමානි ඡ ගේහසිතානි සෝමනස්සානි.

    And in this context what are the six kinds of lay happiness? There are sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the worldly pleasures of the flesh. Happiness arises when you regard it as a gain to obtain such sights, or when you recollect sights you formerly obtained that have passed, ceased, and perished. Such happiness is called lay happiness. There are sounds known by the ear … Smells known by the nose … Tastes known by the tongue … Touches known by the body … Thoughts known by the mind that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the world’s material delights. Happiness arises when you regard it as a gain to obtain such thoughts, or when you recollect thoughts you formerly obtained that have passed, ceased, and perished. Such happiness is called lay happiness. These are the six kinds of lay happiness.

    තත්ථ කතමානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි? රූපානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව රූපා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ රූපා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතෝ උප්පජ්ජති සෝමනස්සං. යං ඒවරූපං සෝමනස්සං ඉදං වුච්චති නේක්ඛම්මසිතං සෝමනස්සං. සද්දානං ත්වේව … ගන්ධානං ත්වේව … රසානං ත්වේව … ඵෝට්ඨබ්බානං ත්වේව … ධම්මානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව ධම්මා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ ධම්මා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතෝ උප්පජ්ජති සෝමනස්සං. යං ඒවරූපං සෝමනස්සං ඉදං වුච්චති නේක්ඛම්මසිතං සෝමනස්සං. ඉමානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි.

    And in this context what are the six kinds of renunciate happiness? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—happiness arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Such happiness is called renunciate happiness. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—happiness arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Such happiness is called renunciate happiness. These are the six kinds of renunciate happiness.

    තත්ථ කතමානි ඡ ගේහසිතානි දෝමනස්සානි? චක්ඛුවිඤ්ඤේය්‍යානං රූපානං … පේ… සෝතවිඤ්ඤේය්‍යානං සද්දානං … ඝානවිඤ්ඤේය්‍යානං ගන්ධානං … ජිව්හාවිඤ්ඤේය්‍යානං රසානං … කායවිඤ්ඤේය්‍යානං ඵෝට්ඨබ්බානං … මනෝවිඤ්ඤේය්‍යානං ධම්මානං ඉට්ඨානං කන්තානං මනාපානං මනෝරමානං ලෝකාමිසපටිසංයුත්තානං අප්පටිලාභං වා අප්පටිලාභතෝ සමනුපස්සතෝ පුබ්බේ වා අප්පටිලද්ධපුබ්බං අතීතං නිරුද්ධං විපරිණතං සමනුස්සරතෝ උප්පජ්ජති දෝමනස්සං. යං ඒවරූපං දෝමනස්සං ඉදං වුච්චති ගේහසිතං දෝමනස්සං. ඉමානි ඡ ගේහසිතානි දෝමනස්සානි.

    And in this context what are the six kinds of lay sadness? There are sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the world’s material delights. Sadness arises when you regard it as a loss to lose such sights, or when you recollect sights you formerly lost that have passed, ceased, and perished. Such sadness is called lay sadness. There are sounds known by the ear … There are smells known by the nose … There are tastes known by the tongue … There are touches known by the body … There are thoughts known by the mind that are likable, desirable, agreeable, pleasing, connected with the worldly pleasures of the flesh. Sadness arises when you regard it as a loss to lose such thoughts, or when you recollect thoughts you formerly lost that have passed, ceased, and perished. Such sadness is called lay sadness. These are the six kinds of lay sadness.

    “තත්ථ කතමානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි දෝමනස්සානි? රූපානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව රූපා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ රූපා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා අනුත්තරේසු විමෝක්ඛේසු පිහං උපට්ඨාපේති: ‘කුදාස්සු නාමාහං තදායතනං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමි යදරියා ඒතරහි ආයතනං උපසම්පජ්ජ විහරන්තී(අ)ති ඉති අනුත්තරේසු විමෝක්ඛේසු පිහං උපට්ඨාපයතෝ උප්පජ්ජති පිහපච්චයා දෝමනස්සං. යං ඒවරූපං දෝමනස්සං ඉදං වුච්චති නේක්ඛම්මසිතං දෝමනස්සං. සද්දානං ත්වේව …පේ… ගන්ධානං ත්වේව … රසානං ත්වේව … ඵෝට්ඨබ්බානං ත්වේව … ධම්මානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව ධම්මා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ ධම්මා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා අනුත්තරේසු විමෝක්ඛේසු පිහං උපට්ඨාපේති: ‘කුදාස්සු නාමාහං තදායතනං උපසම්පජ්ජ විහරිස්සාමි යදරියා ඒතරහි ආයතනං උපසම්පජ්ජ විහරන්තී(අ)ති ඉති අනුත්තරේසු විමෝක්ඛේසු පිහං උපට්ඨාපයතෝ උප්පජ්ජති පිහපච්චයා දෝමනස්සං. යං ඒවරූපං දෝමනස්සං ඉදං වුච්චති නේක්ඛම්මසිතං දෝමනස්සං. ඉමානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි දෝමනස්සානි.

    And in this context what are the six kinds of renunciate sadness? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Upon seeing this, you give rise to yearning for the supreme liberations: ‘Oh, when will I enter and remain in the same dimension that the noble ones enter and remain in today?’ When you give rise to yearning for the supreme liberations like this, sadness arises because of the yearning. Such sadness is called renunciate sadness. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Upon seeing this, you give rise to yearning for the supreme liberations: ‘Oh, when will I enter and remain in the same dimension that the noble ones enter and remain in today?’ When you give rise to yearning for the supreme liberations like this, sadness arises because of the yearning. Such sadness is called renunciate sadness. These are the six kinds of renunciate sadness.

    තත්ථ කතමා ඡ ගේහසිතා උපේක්ඛා? චක්ඛුනා රූපං දිස්වා උප්පජ්ජති උපේක්ඛා බාලස්ස මූළ්හස්ස පුථුජ්ජනස්ස අනෝධිජිනස්ස අවිපාකජිනස්ස අනාදීනවදස්සාවිනෝ අස්සුතවතෝ පුථුජ්ජනස්ස. යා ඒවරූපා උපේක්ඛා, රූපං සා නාතිවත්තති. තස්මා සා උපේක්ඛා ‘ගේහසිතා(අ)ති වුච්චති. සෝතේන සද්දං සුත්වා … ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා … කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය උප්පජ්ජති උපේක්ඛා බාලස්ස මූළ්හස්ස පුථුජ්ජනස්ස අනෝධිජිනස්ස අවිපාකජිනස්ස අනාදීනවදස්සාවිනෝ අස්සුතවතෝ පුථුජ්ජනස්ස. යා ඒවරූපා උපේක්ඛා, ධම්මං සා නාතිවත්තති. තස්මා සා උපේක්ඛා ‘ගේහසිතා(අ)ති වුච්චති. ඉමා ඡ ගේහසිතා උපේක්ඛා.

    And in this context what are the six kinds of lay equanimity? When seeing a sight with the eye, equanimity arises for the unlearned ordinary person—a foolish ordinary person who has not overcome their limitations and the results of deeds, and is blind to the drawbacks. Such equanimity does not transcend the sight. That’s why it’s called lay equanimity. When hearing a sound with the ear … When smelling an odor with the nose … When tasting a flavor with the tongue … When feeling a touch with the body … When knowing a thought with the mind, equanimity arises for the unlearned ordinary person—a foolish ordinary person who has not overcome their limitations and the results of deeds, and is blind to the drawbacks. Such equanimity does not transcend the thought. That’s why it’s called lay equanimity. These are the six kinds of lay equanimity.

    තත්ථ කතමා ඡ නේක්ඛම්මසිතා උපේක්ඛා? රූපානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව රූපා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ රූපා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතෝ උප්පජ්ජති උපේක්ඛා. යා ඒවරූපා උපේක්ඛා, රූපං සා අතිවත්තති. තස්මා සා උපේක්ඛා ‘නේක්ඛම්මසිතා(අ)ති වුච්චති. සද්දානං ත්වේව … ගන්ධානං ත්වේව … රසානං ත්වේව … ඵෝට්ඨබ්බානං ත්වේව … ධම්මානං ත්වේව අනිච්චතං විදිත්වා විපරිණාමවිරාගනිරෝධං, ‘පුබ්බේ චේව ධම්මා ඒතරහි ච සබ්බේ තේ ධම්මා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා(අ)ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතෝ උප්පජ්ජති උපේක්ඛා. යා ඒවරූපා උපේක්ඛා, ධම්මං සා අතිවත්තති. තස්මා සා උපේක්ඛා ‘නේක්ඛම්මසිතා(අ)ති වුච්චති. ඉමා ඡ නේක්ඛම්මසිතා උපේක්ඛා. ‘ඡත්තිංස සත්තපදා වේදිතබ්බා(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    And in this context what are the six kinds of renunciate equanimity? When you’ve understood the impermanence of sights—their perishing, fading away, and cessation—equanimity arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those sights are impermanent, suffering, and perishable. Such equanimity transcends the sight. That’s why it’s called renunciate equanimity. When you’ve understood the impermanence of sounds … smells … tastes … touches … thoughts—their perishing, fading away, and cessation—equanimity arises as you truly understand through right understanding that both formerly and now all those thoughts are impermanent, suffering, and perishable. Such equanimity transcends the thought. That’s why it’s called renunciate equanimity. These are the six kinds of renunciate equanimity. ‘The thirty-six positions of sentient beings should be understood.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘තත්‍ර ඉදං නිස්සාය ඉදං පජහථා(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං; කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං?

    ‘Therein, relying on this, give up that.’ That’s what I said, but why did I say it?

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි තානි නිස්සාය තානි ආගම්ම යානි ඡ ගේහසිතානි සෝමනස්සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්කමථ. ඒවමේතේසං පහානං හෝති, ඒවමේතේසං සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, by relying and depending on the six kinds of renunciate happiness, give up and go beyond the six kinds of lay happiness. That’s how they are given up.

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි දෝමනස්සානි තානි නිස්සාය තානි ආගම්ම යානි ඡ ගේහසිතානි දෝමනස්සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්කමථ. ඒවමේතේසං පහානං හෝති, ඒවමේතේසං සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, by relying on the six kinds of renunciate sadness, give up the six kinds of lay sadness. That’s how they are given up.

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යා ඡ නේක්ඛම්මසිතා උපේක්ඛා තා නිස්සාය තා ආගම්ම, යා ඡ ගේහසිතා උපේක්ඛා තා පජහථ තා සමතික්කමථ. ඒවමේතාසං පහානං හෝති, ඒවමේතාසං සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, by relying on the six kinds of renunciate equanimity, give up the six kinds of lay equanimity. That’s how they are given up.

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි තානි නිස්සාය තානි ආගම්ම යානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි දෝමනස්සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්කමථ. ඒවමේතේසං පහානං හෝති, ඒවමේතේසං සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, by relying on the six kinds of renunciate happiness, give up the six kinds of renunciate sadness. That’s how they are given up.

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යා ඡ නේක්ඛම්මසිතා උපේක්ඛා තා නිස්සාය තා ආගම්ම යානි ඡ නේක්ඛම්මසිතානි සෝමනස්සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්කමථ. ඒවමේතේසං පහානං හෝති, ඒවමේතේසං සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, by relying on the six kinds of renunciate equanimity, give up the six kinds of renunciate happiness. That’s how they are given up.

    අත්ථි, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා නානත්තා නානත්තසිතා, අත්ථි උපේක්ඛා ඒකත්තා ඒකත්තසිතා.

    There is equanimity that is diversified, based on diversity, and equanimity that is unified, based on unity.

    කතමා ච, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා නානත්තා නානත්තසිතා? අත්ථි, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා රූපේසු, අත්ථි සද්දේසු, අත්ථි ගන්ධේසු, අත්ථි රසේසු, අත්ථි ඵෝට්ඨබ්බේසු—අයං, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා නානත්තා නානත්තසිතා.

    And what is equanimity based on diversity? There is equanimity towards sights, sounds, smells, tastes, and touches. This is equanimity based on diversity.

    කතමා ච, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා ඒකත්තා ඒකත්තසිතා? අත්ථි, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා ආකාසානඤ්චායතනනිස්සිතා, අත්ථි විඤ්ඤාණඤ්චායතනනිස්සිතා, අත්ථි ආකිඤ්චඤ්ඤායතනනිස්සිතා, අත්ථි නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනනිස්සිතා—අයං, භික්ඛවේ, උපේක්ඛා ඒකත්තා ඒකත්තසිතා.

    And what is equanimity based on unity? There is equanimity based on the dimensions of infinite space, infinite consciousness, nothingness, and neither perception nor non-perception. This is equanimity based on unity.

    තත්‍ර, භික්ඛවේ, යායං උපේක්ඛා ඒකත්තා ඒකත්තසිතා තං නිස්සාය තං ආගම්ම යායං උපේක්ඛා නානත්තා නානත්තසිතා තං පජහථ, තං සමතික්කමථ. ඒවමේතිස්සා පහානං හෝති, ඒවමේතිස්සා සමතික්කමෝ හෝති.

    Therein, relying on equanimity based on unity, give up equanimity based on diversity. That’s how it is given up.

    අතම්මයතං, භික්ඛවේ, නිස්සාය අතම්මයතං ආගම්ම යායං උපේක්ඛා ඒකත්තා ඒකත්තසිතා තං පජහථ, තං සමතික්කමථ. ඒවමේතිස්සා පහානං හෝති, ඒවමේතිස්සා සමතික්කමෝ හෝති. ‘තත්‍ර ඉදං නිස්සාය ඉදං පජහථා(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    Relying on non-identification, give up equanimity based on unity. That’s how it is given up. ‘Therein, relying on this, give up that.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘තයෝ සතිපට්ඨානා යදරියෝ සේවති, යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහතී(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං; කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං?

    ‘The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group.’ That’s what I said, but why did I say it?

    ඉධ, භික්ඛවේ, සත්ථා සාවකානං ධම්මං දේසේති අනුකම්පකෝ හිතේසී අනුකම්පං උපාදාය: ‘ඉදං වෝ හිතාය, ඉදං වෝ සුඛායා(අ)ති. තස්ස සාවකා න සුස්සූසන්ති, න සෝතං ඕදහන්ති, න අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපේන්ති, වෝක්කම්ම ච සත්ථුසාසනා වත්තන්ති. තත්‍ර, භික්ඛවේ, තථාගතෝ න චේව අනත්තමනෝ හෝති, න ච අනත්තමනතං පටිසංවේදේති, අනවස්සුතෝ ච විහරති සතෝ සම්පජානෝ. ඉදං, භික්ඛවේ, පඨමං සතිපට්ඨානං යදරියෝ සේවති, යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහති.

    The first case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ But their disciples don’t want to listen. They don’t actively listen or try to understand. They proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is not unhappy, he does not feel unhappiness. He remains unaffected, mindful and aware. This is the first case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness.

    පුන චපරං, භික්ඛවේ, සත්ථා සාවකානං ධම්මං දේසේති අනුකම්පකෝ හිතේසී අනුකම්පං උපාදාය: ‘ඉදං වෝ හිතාය, ඉදං වෝ සුඛායා(අ)ති. තස්ස ඒකච්චේ සාවකා න සුස්සූසන්ති, න සෝතං ඕදහන්ති, න අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපේන්ති, වෝක්කම්ම ච සත්ථුසාසනා වත්තන්ති; ඒකච්චේ සාවකා සුස්සූසන්ති, සෝතං ඕදහන්ති, අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපේන්ති, න ච වෝක්කම්ම සත්ථුසාසනා වත්තන්ති. තත්‍ර, භික්ඛවේ, තථාගතෝ න චේව අනත්තමනෝ හෝති, න ච අනත්තමනතං පටිසංවේදේති; න ච අත්තමනෝ හෝති, න ච අත්තමනතං පටිසංවේදේති. අනත්තමනතා ච අත්තමනතා ච—තදුභයං අභිනිවජ්ජේත්වා උපේක්ඛකෝ විහරති සතෝ සම්පජානෝ. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවේ, දුතියං සතිපට්ඨානං යදරියෝ සේවති, යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහති.

    The next case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ And some of their disciples don’t want to listen. They don’t actively listen or try to understand. They proceed having turned away from the Teacher’s instruction. But some of their disciples do want to listen. They actively listen and try to understand. They don’t proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is not unhappy, nor is he happy. Rejecting both unhappiness and happiness, he remains equanimous, mindful and aware. This is the second case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness.

    පුන චපරං, භික්ඛවේ, සත්ථා සාවකානං ධම්මං දේසේති අනුකම්පකෝ හිතේසී අනුකම්පං උපාදාය: ‘ඉදං වෝ හිතාය, ඉදං වෝ සුඛායා(අ)ති. තස්ස සාවකා සුස්සූසන්ති, සෝතං ඕදහන්ති, අඤ්ඤාචිත්තං උපට්ඨපේන්ති, න ච වෝක්කම්ම සත්ථුසාසනා වත්තන්ති. තත්‍ර, භික්ඛවේ, තථාගතෝ අත්තමනෝ චේව හෝති, අත්තමනතඤ්ච පටිසංවේදේති, අනවස්සුතෝ ච විහරති සතෝ සම්පජානෝ. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවේ, තතියං සතිපට්ඨානං යදරියෝ සේවති, යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහති. ‘තයෝ සතිපට්ඨානා යදරියෝ සේවති, යදරියෝ සේවමානෝ සත්ථා ගණමනුසාසිතුමරහතී(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.

    The next case is when the Teacher teaches the Dhamma out of kindness and compassion: ‘This is for your welfare. This is for your happiness.’ And their disciples want to listen. They actively listen and try to understand. They don’t proceed having turned away from the Teacher’s instruction. In this case the Realized One is happy, he does feel happiness. He remains unaffected, mindful and aware. This is the third case in which the Noble One cultivates the establishment of mindfulness. ‘The Noble One cultivates the establishment of mindfulness in three cases, by virtue of which they are a Teacher worthy to instruct a group.’ That’s what I said, and this is why I said it.

    ‘සෝ වුච්චති යෝග්ගාචරියානං අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථී(අ)ති—ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං? හත්ථිදමකේන, භික්ඛවේ, හත්ථිදම්මෝ සාරිතෝ ඒකංයේව දිසං ධාවති—පුරත්ථිමං වා පච්ඡිමං වා උත්තරං වා දක්ඛිණං වා.

    ‘Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ That’s what I said, but why did I say it? Driven by an elephant trainer, an elephant in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south.

    අස්සදමකේන, භික්ඛවේ, අස්සදම්මෝ සාරිතෝ ඒකඤ්ඤේව දිසං ධාවති—පුරත්ථිමං වා පච්ඡිමං වා උත්තරං වා දක්ඛිණං වා. ගෝදමකේන, භික්ඛවේ, ගෝදම්මෝ සාරිතෝ ඒකඤ්ඤේව දිසං ධාවති—පුරත්ථිමං වා පච්ඡිමං වා උත්තරං වා දක්ඛිණං වා. තථාගතේන හි, භික්ඛවේ, අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන පුරිසදම්මෝ සාරිතෝ අට්ඨ දිසා විධාවති.

    Driven by a horse trainer, a horse in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south. Driven by an ox trainer, an ox in training proceeds in just one direction: east, west, north, or south. But driven by the Realized One, the perfected one, the fully awakened Buddha, a person in training proceeds in eight directions:

    රූපී රූපානි පස්සති—අයං ඒකා දිසා; අජ්ඣත්තං අරූපසඤ්ඤී බහිද්ධා රූපානි පස්සති—අයං දුතියා දිසා; සුභන්ත්වේව අධිමුත්තෝ හෝති—අයං තතියා දිසා; සබ්බසෝ රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තෝ ආකාසෝ(අ)ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති—අයං චතුත්ථී දිසා; සබ්බසෝ ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණන්(අ)ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති—අයං පඤ්චමී දිසා; සබ්බසෝ විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී(අ)ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති—අයං ඡට්ඨී දිසා; සබ්බසෝ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති—අයං සත්තමී දිසා; සබ්බසෝ නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවේදයිතනිරෝධං උපසම්පජ්ජ විහරති—අයං අට්ඨමී දිසා. තථාගතේන, භික්ඛවේ, අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන පුරිසදම්මෝ සාරිතෝ ඉමා අට්ඨ දිසා විධාවති.

    Having physical form, they see visions. This is the first direction. Not perceiving physical form internally, they see visions externally. This is the second direction. They’re focused only on beauty. This is the third direction. Going totally beyond perceptions of form, with the ending of perceptions of impingement, not focusing on perceptions of diversity, aware that ‘space is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite space. This is the fourth direction. Going totally beyond the dimension of infinite space, aware that ‘consciousness is infinite’, they enter and remain in the dimension of infinite consciousness. This is the fifth direction. Going totally beyond the dimension of infinite consciousness, aware that ‘there is nothing at all’, they enter and remain in the dimension of nothingness. This is the sixth direction. Going totally beyond the dimension of nothingness, they enter and remain in the dimension of neither perception nor non-perception. This is the seventh direction. Going totally beyond the dimension of neither perception nor non-perception, they enter and remain in the cessation of perception and feeling. This is the eighth direction. Driven by the Realized One, the perfected one, the fully awakened Buddha, a person in training proceeds in these eight directions.

    සෝ වුච්චති: ‘යෝග්ගාචරියානං අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථී(අ)ති—ඉති යං තං වුත්තං ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තන්”ති.

    ‘Of all meditation teachers, it is he that is called the supreme guide for those who wish to train.’ That’s what I said, and this is why I said it.”

    ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනා තේ භික්ඛූ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

    That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.

    සළායතනවිභඞ්ගසුත්තං නිට්ඨිතං සත්තමං.





    The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]


    © 1991-2024 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact