| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තං
7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
304. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘භික්‌ඛවො’’ති. ‘‘භදන්‌තෙ’’ති තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘සළායතනවිභඞ්‌ගං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
304. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘saḷāyatanavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘‘ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානි, ඡ බාහිරානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානි, ඡ විඤ්‌ඤාණකායා වෙදිතබ්‌බා, ඡ ඵස්‌සකායා වෙදිතබ්‌බා, අට්‌ඨාරස මනොපවිචාරා වෙදිතබ්‌බා, ඡත්‌තිංස සත්‌තපදා වෙදිතබ්‌බා, තත්‍ර ඉදං නිස්‌සාය ඉදං පජහථ, තයො සතිපට්‌ඨානා යදරියො සෙවති යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහති, සො වුච්‌චති යොග්‌ගාචරියානං 1 අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථී’ති – අයමුද්‌දෙසො සළායතනවිභඞ්‌ගස්‌ස.
‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni, cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni, cha viññāṇakāyā veditabbā, cha phassakāyā veditabbā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā, chattiṃsa sattapadā veditabbā, tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahatha, tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati, so vuccati yoggācariyānaṃ 2 anuttaro purisadammasārathī’ti – ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa.
305. ‘‘‘ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානී’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ‘චක්‌ඛායතනං සොතායතනං ඝානායතනං ජිව්‌හායතනං කායායතනං මනායතනං – ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානී’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
305. ‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ manāyatanaṃ – cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ඡ බාහිරානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානී’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං . කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ‘රූපායතනං සද්‌දායතනං ගන්‌ධායතනං රසායතනං ඵොට්‌ඨබ්‌බායතනං ධම්‌මායතනං – ඡ බාහිරානි ආයතනානි වෙදිතබ්‌බානී’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘‘Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ . Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ dhammāyatanaṃ – cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ඡ විඤ්‌ඤාණකායා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ‘චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං සොතවිඤ්‌ඤාණං ඝානවිඤ්‌ඤාණං ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤාණං කායවිඤ්‌ඤාණං මනොවිඤ්‌ඤාණං – ඡ විඤ්‌ඤාණකායා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘‘Cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ – cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ඡ ඵස්‌සකායා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ‘චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො සොතසම්‌ඵස්‌සො ඝානසම්‌ඵස්‌සො ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සො කායසම්‌ඵස්‌සො මනොසම්‌ඵස්‌සො – ඡ ඵස්‌සකායා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘‘Cha phassakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso – cha phassakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘අට්‌ඨාරස මනොපවිචාරා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ‘චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා සොමනස්‌සට්‌ඨානීයං රූපං උපවිචරති, දොමනස්‌සට්‌ඨානීයං රූපං උපවිචරති, උපෙක්‌ඛාට්‌ඨානීයං රූපං උපවිචරති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය සොමනස්‌සට්‌ඨානීයං ධම්‌මං උපවිචරති, දොමනස්‌සට්‌ඨානීයං ධම්‌මං උපවිචරති, උපෙක්‌ඛාට්‌ඨානීයං ධම්‌මං උපවිචරති. ඉති ඡ සොමනස්‌සූපවිචාරා, ඡ දොමනස්‌සූපවිචාරා, ඡ උපෙක්‌ඛූපවිචාරා, අට්‌ඨාරස මනොපවිචාරා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘‘Aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati. Iti cha somanassūpavicārā, cha domanassūpavicārā, cha upekkhūpavicārā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
306. ‘‘‘ඡත්‌තිංස සත්‌තපදා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ඡ ගෙහසිතානි 3 සොමනස්‌සානි, ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි 4 සොමනස්‌සානි, ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්‌සානි, ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි, ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛා, ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා. තත්‌ථ කතමානි ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්‌සානි? චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රූපානං ඉට්‌ඨානං කන්‌තානං මනාපානං මනොරමානං ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තානං පටිලාභං වා පටිලාභතො සමනුපස්‌සතො පුබ්‌බෙ වා පටිලද්‌ධපුබ්‌බං අතීතං නිරුද්‌ධං විපරිණතං සමනුස්‌සරතො උප්‌පජ්‌ජති සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති ගෙහසිතං සොමනස්‌සං. සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං සද්‌දානං… ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ගන්‌ධානං… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රසානං… කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ඵොට්‌ඨබ්‌බානං… මනොවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ධම්‌මානං ඉට්‌ඨානං කන්‌තානං මනාපානං…පෙ.… සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති ගෙහසිතං සොමනස්‌සං. ඉමානි ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්‌සානි.
306. ‘‘‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cha gehasitāni 5 somanassāni, cha nekkhammasitāni 6 somanassāni, cha gehasitāni domanassāni, cha nekkhammasitāni domanassāni, cha gehasitā upekkhā, cha nekkhammasitā upekkhā. Tattha katamāni cha gehasitāni somanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ…pe… somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha gehasitāni somanassāni.
‘‘තත්‌ථ කතමානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි? රූපානංත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං 7, ‘පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං සොමනස්‌සං. සද්‌දානංත්‌වෙව… ගන්‌ධානංත්‌වෙව… රසානංත්‌වෙව… ඵොට්‌ඨබ්‌බානංත්‌වෙව… ධම්‌මානංත්‌වෙ අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං, ‘පුබ්‌බෙ චෙව ධම්‌මා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ ධම්‌මා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති සොමනස්‌සං. යං එවරූපං සොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං සොමනස්‌සං. ඉමානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි.
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni somanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ 8, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtve aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
307. ‘‘තත්‌ථ කතමානි ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්‌සානි? චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රූපානං…පෙ.… සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං සද්‌දානං… ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ගන්‌ධානං… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං රසානං… කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ඵොට්‌ඨබ්‌බානං… මනොවිඤ්‌ඤෙය්‍යානං ධම්‌මානං ඉට්‌ඨානං කන්‌තානං මනාපානං මනොරමානං ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තානං අප්‌පටිලාභං වා අප්‌පටිලාභතො සමනුපස්‌සතො පුබ්‌බෙ වා අප්‌පටිලද්‌ධපුබ්‌බං අතීතං නිරුද්‌ධං විපරිණතං සමනුස්‌සරතො උප්‌පජ්‌ජති දොමනස්‌සං. යං එවරූපං දොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති ගෙහසිතං දොමනස්‌සං. ඉමානි ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්‌සානි.
307. ‘‘Tattha katamāni cha gehasitāni domanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ…pe… sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha gehasitāni domanassāni.
‘‘තත්‌ථ කතමානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි? රූපානංත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං, ‘පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපෙති – ‘කුදාස්‌සු 9 නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමි යදරියා එතරහි ආයතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌තී’ති ඉති අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපයතො උප්‌පජ්‌ජති පිහපච්‌චයා දොමනස්‌සං. යං එවරූපං දොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං දොමනස්‌සං. සද්‌දානංත්‌වෙව…පෙ.… ගන්‌ධානංත්‌වෙව… රසානංත්‌වෙව… ඵොට්‌ඨබ්‌බානංත්‌වෙව… ධම්‌මානංත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං, ‘පුබ්‌බෙ චෙව ධම්‌මා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ ධම්‌මා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපෙති – ‘කුදාස්‌සු නාමාහං තදායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සාමි යදරියා එතරහි ආයතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරන්‌තී’ති ඉති අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසු පිහං උපට්‌ඨාපයතො උප්‌පජ්‌ජති පිහපච්‌චයා දොමනස්‌සං. යං එවරූපං දොමනස්‌සං ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං දොමනස්‌සං. ඉමානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි.
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni domanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu 10 nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Saddānaṃtveva…pe… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni.
308. ‘‘තත්‌ථ කතමා ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛා? චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා බාලස්‌ස මූළ්‌හස්‌ස ( ) 11 පුථුජ්‌ජනස්‌ස අනොධිජිනස්‌ස අවිපාකජිනස්‌ස අනාදීනවදස්‌සාවිනො අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස. යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, රූපං සා නාතිවත්‌තති. තස්‌මා සා 12 උපෙක්‌ඛා ‘ගෙහසිතා’ති වුච්‌චති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා බාලස්‌ස මූළ්‌හස්‌ස පුථුජ්‌ජනස්‌ස අනොධිජිනස්‌ස අවිපාකජිනස්‌ස අනාදීනවදස්‌සාවිනො අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස. යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, ධම්‌මං සා නාතිවත්‌තති. තස්‌මා සා උපෙක්‌ඛා ‘ගෙහසිතා’ති වුච්‌චති. ඉමා ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛා.
308. ‘‘Tattha katamā cha gehasitā upekkhā? Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa ( ) 13 puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā nātivattati. Tasmā sā 14 upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā nātivattati. Tasmā sā upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Imā cha gehasitā upekkhā.
‘‘තත්‌ථ කතමා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා? රූපානංත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං, ‘පුබ්‌බෙ චෙව රූපා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ රූපා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා. යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, රූපං සා අතිවත්‌තති. තස්‌මා සා උපෙක්‌ඛා ‘නෙක්‌ඛම්‌මසිතා’ති වුච්‌චති. සද්‌දානංත්‌වෙව… ගන්‌ධානංත්‌වෙව… රසානංත්‌වෙව… ඵොට්‌ඨබ්‌බානංත්‌වෙව… ධම්‌මානංත්‌වෙව අනිච්‌චතං විදිත්‌වා විපරිණාමවිරාගනිරොධං, ‘පුබ්‌බෙ චෙව ධම්‌මා එතරහි ච සබ්‌බෙ තෙ ධම්‌මා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛා. යා එවරූපා උපෙක්‌ඛා, ධම්‌මං සා අතිවත්‌තති. තස්‌මා සා උපෙක්‌ඛා ‘නෙක්‌ඛම්‌මසිතා’ති වුච්‌චති. ඉමා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා. ‘ඡත්‌තිංස සත්‌තපදා වෙදිතබ්‌බා’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘Tattha katamā cha nekkhammasitā upekkhā? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Imā cha nekkhammasitā upekkhā. ‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
309. ‘‘තත්‍ර ඉදං නිස්‌සාය ඉදං පජහථා’’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං; කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි තානි නිස්‌සාය තානි ආගම්‌ම යානි ඡ ගෙහසිතානි සොමනස්‌සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්‌කමථ. එවමෙතෙසං පහානං හොති, එවමෙතෙසං සමතික්‌කමො හොති.
309. ‘‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි තානි නිස්‌සාය තානි ආගම්‌ම යානි ඡ ගෙහසිතානි දොමනස්‌සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්‌කමථ. එවමෙතෙසං පහානං හොති, එවමෙතෙසං සමතික්‌කමො හොති.
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා තා නිස්‌සාය තා ආගම්‌ම යා ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛා තා පජහථ, තා සමතික්‌කමථ. එවමෙතාසං පහානං හොති, එවමෙතාසං සමතික්‌කමො හොති.
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yā cha gehasitā upekkhā tā pajahatha, tā samatikkamatha. Evametāsaṃ pahānaṃ hoti, evametāsaṃ samatikkamo hoti.
‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි තානි නිස්‌සාය තානි ආගම්‌ම යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්‌කමථ. එවමෙතෙසං පහානං හොති, එවමෙතෙසං සමතික්‌කමො හොති.
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා තා නිස්‌සාය තා ආගම්‌ම යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි තානි පජහථ, තානි සමතික්‌කමථ. එවමෙතෙසං පහානං හොති, එවමෙතෙසං සමතික්‌කමො හොති.
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
310. ‘‘අත්‌ථි , භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා නානත්‌තා නානත්‌තසිතා, අත්‌ථි උපෙක්‌ඛා එකත්‌තා එකත්‌තසිතා. කතමා ච, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා නානත්‌තා නානත්‌තසිතා? අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා රූපෙසු, අත්‌ථි සද්‌දෙසු , අත්‌ථි ගන්‌ධෙසු, අත්‌ථි රසෙසු, අත්‌ථි ඵොට්‌ඨබ්‌බෙසු – අයං, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා නානත්‌තා නානත්‌තසිතා. කතමා ච, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා එකත්‌තා එකත්‌තසිතා? අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා ආකාසානඤ්‌චායතනනිස්‌සිතා, අත්‌ථි විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනනිස්‌සිතා, අත්‌ථි ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනනිස්‌සිතා, අත්‌ථි නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනනිස්‌සිතා – අයං, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා එකත්‌තා එකත්‌තසිතා.
310. ‘‘Atthi , bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā, atthi upekkhā ekattā ekattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesu, atthi saddesu , atthi gandhesu, atthi rasesu, atthi phoṭṭhabbesu – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitā, atthi viññāṇañcāyatananissitā, atthi ākiñcaññāyatananissitā, atthi nevasaññānāsaññāyatananissitā – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā.
‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යායං උපෙක්‌ඛා එකත්‌තා එකත්‌තසිතා තං නිස්‌සාය තං ආගම්‌ම යායං උපෙක්‌ඛා නානත්‌තා නානත්‌තසිතා තං පජහථ, තං සමතික්‌කමථ. එවමෙතිස්‌සා පහානං හොති, එවමෙතිස්‌සා සමතික්‌කමො හොති.
‘‘Tatra, bhikkhave, yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ nissāya taṃ āgamma yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti.
‘‘අතම්‌මයතං, භික්‌ඛවෙ, නිස්‌සාය අතම්‌මයතං ආගම්‌ම යායං උපෙක්‌ඛා එකත්‌තා එකත්‌තසිතා තං පජහථ, තං සමතික්‌කමථ. එවමෙතිස්‌සා පහානං හොති, එවමෙතිස්‌සා සමතික්‌කමො හොති. ‘තත්‍ර ඉදං නිස්‌සාය ඉදං පජහථා’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘Atammayataṃ, bhikkhave, nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti. ‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
311. ‘‘‘තයො සතිපට්‌ඨානා යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහතී’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං; කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, සත්‌ථා සාවකානං ධම්‌මං දෙසෙති අනුකම්‌පකො හිතෙසී අනුකම්‌පං උපාදාය – ‘ඉදං වො හිතාය, ඉදං වො සුඛායා’ති. තස්‌ස සාවකා න සුස්‌සූසන්‌ති, න සොතං ඔදහන්‌ති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌ති , වොක්‌කම්‌ම ච සත්‌ථුසාසනා වත්‌තන්‌ති. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො න චෙව අනත්‌තමනො හොති, න ච අනත්‌තමනතං පටිසංවෙදෙති, අනවස්‌සුතො ච විහරති සතො සම්‌පජානො. ඉදං, භික්‌ඛවෙ, පඨමං සතිපට්‌ඨානං යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහති.
311. ‘‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti , vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, සත්‌ථා සාවකානං ධම්‌මං දෙසෙති අනුකම්‌පකො හිතෙසී අනුකම්‌පං උපාදාය – ‘ඉදං වො හිතාය, ඉදං වො සුඛායා’ති. තස්‌ස එකච්‌චෙ සාවකා න සුස්‌සූසන්‌ති, න සොතං ඔදහන්‌ති, න අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌ති, වොක්‌කම්‌ම ච සත්‌ථුසාසනා වත්‌තන්‌ති; එකච්‌චෙ සාවකා සුස්‌සූසන්‌ති, සොතං ඔදහන්‌ති, අඤ්‌ඤා චිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌ති, න ච වොක්‌කම්‌ම සත්‌ථුසාසනා වත්‌තන්‌ති . තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො න චෙව අනත්‌තමනො හොති, න ච අනත්‌තමනතං පටිසංවෙදෙති; න ච අත්‌තමනො හොති, න ච අත්‌තමනතං පටිසංවෙදෙති. අනත්‌තමනතා ච අත්‌තමනතා ච – තදුභයං අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා උපෙක්‌ඛකො විහරති සතො සම්‌පජානො. ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, දුතියං සතිපට්‌ඨානං යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහති.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti; ekacce sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti . Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti; na ca attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Anattamanatā ca attamanatā ca – tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, සත්‌ථා සාවකානං ධම්‌මං දෙසෙති අනුකම්‌පකො හිතෙසී අනුකම්‌පං උපාදාය – ‘ඉදං වො හිතාය, ඉදං වො සුඛායා’ති. තස්‌ස සාවකා සුස්‌සූසන්‌ති, සොතං ඔදහන්‌ති, අඤ්‌ඤාචිත්‌තං උපට්‌ඨපෙන්‌ති, න ච වොක්‌කම්‌ම සත්‌ථුසාසනා වත්‌තන්‌ති. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො අත්‌තමනො චෙව හොති, අත්‌තමනතඤ්‌ච පටිසංවෙදෙති, අනවස්‌සුතො ච විහරති සතො සම්‌පජානො. ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, තතියං සතිපට්‌ඨානං යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහති. ‘තයො සතිපට්‌ඨානා යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහතී’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati. ‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
312. ‘‘‘සො වුච්‌චති යොග්‌ගාචරියානං අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථී’ති – ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං. කිඤ්‌චෙතං පටිච්‌ච වුත්‌තං? හත්‌ථිදමකෙන, භික්‌ඛවෙ, හත්‌ථිදම්‌මො සාරිතො එකංයෙව දිසං ධාවති – පුරත්‌ථිමං වා පච්‌ඡිමං වා උත්‌තරං වා දක්‌ඛිණං වා. අස්‌සදමකෙන, භික්‌ඛවෙ, අස්‌සදම්‌මො සාරිතො එකඤ්‌ඤෙව දිසං ධාවති – පුරත්‌ථිමං වා පච්‌ඡිමං වා උත්‌තරං වා දක්‌ඛිණං වා. ගොදමකෙන, භික්‌ඛවෙ, ගොදම්‌මො සාරිතො එකංයෙව දිසං ධාවති – පුරත්‌ථිමං වා පච්‌ඡිමං වා උත්‌තරං වා දක්‌ඛිණං වා. තථාගතෙන හි, භික්‌ඛවෙ, අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන පුරිසදම්‌මො සාරිතො අට්‌ඨ දිසා විධාවති. රූපී රූපානි පස්‌සති – අයං එකා දිසා; අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤී බහිද්‌ධා රූපානි පස්‌සති – අයං දුතියා දිසා; සුභන්‌ත්‌වෙව අධිමුත්‌තො හොති – අයං තතියා දිසා; සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්‌තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති – අයං චතුත්‌ථී දිසා; සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති – අයං පඤ්‌චමී දිසා; සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’ති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති – අයං ඡට්‌ඨී දිසා; සබ්‌බසො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති – අයං සත්‌තමී දිසා; සබ්‌බසො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති – අයං අට්‌ඨමී දිසා. තථාගතෙන, භික්‌ඛවෙ, අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන පුරිසදම්‌මො සාරිතො ඉමා අට්‌ඨ දිසා විධාවති. ‘සො වුච්‌චති යොග්‌ගාචරියානං අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථී’ති – ඉති යං තං වුත්‌තං ඉදමෙතං පටිච්‌ච වුත්‌ත’’න්‌ති.
312. ‘‘‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Assadamakena, bhikkhave, assadammo sārito ekaññeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Godamakena, bhikkhave, godammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati. Rūpī rūpāni passati – ayaṃ ekā disā; ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati – ayaṃ dutiyā disā; subhantveva adhimutto hoti – ayaṃ tatiyā disā; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ catutthī disā; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ pañcamī disā; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ chaṭṭhī disā; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ sattamī disā; sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati – ayaṃ aṭṭhamī disā. Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito imā aṭṭha disā vidhāvati. ‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං සත්‌තමං.
Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
