| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya |
੭. ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ
7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
੩੦੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
304. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘saḷāyatanavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘‘ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਛ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਛ ਫਸ੍ਸਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਨੋਪવਿਚਾਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਸਤ੍ਤਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਤ੍ਰ ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਪਜਹਥ, ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤਿ, ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਗ੍ਗਾਚਰਿਯਾਨਂ 1 ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥੀ’ਤਿ – ਅਯਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸ੍ਸ।
‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni, cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni, cha viññāṇakāyā veditabbā, cha phassakāyā veditabbā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā, chattiṃsa sattapadā veditabbā, tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahatha, tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati, so vuccati yoggācariyānaṃ 2 anuttaro purisadammasārathī’ti – ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa.
੩੦੫. ‘‘‘ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਂ ਸੋਤਾਯਤਨਂ ਘਾਨਾਯਤਨਂ ਜਿવ੍ਹਾਯਤਨਂ ਕਾਯਾਯਤਨਂ ਮਨਾਯਤਨਂ – ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
305. ‘‘‘Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ manāyatanaṃ – cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ਛ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ । ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ ਰਸਾਯਤਨਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਂ – ਛ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘‘Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ . Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ dhammāyatanaṃ – cha bāhirāni āyatanāni veditabbānī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਘਾਨવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ – ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘‘Cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ – cha viññāṇakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ਛ ਫਸ੍ਸਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਘਾਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਜਿવ੍ਹਾਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ – ਛ ਫਸ੍ਸਕਾਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘‘Cha phassakāyā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso – cha phassakāyā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਨੋਪવਿਚਾਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ‘ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਰੂਪਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਸੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪવਿਚਰਤਿ। ਇਤਿ ਛ ਸੋਮਨਸ੍ਸੂਪવਿਚਾਰਾ, ਛ ਦੋਮਨਸ੍ਸੂਪવਿਚਾਰਾ, ਛ ਉਪੇਕ੍ਖੂਪવਿਚਾਰਾ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਨੋਪવਿਚਾਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘‘Aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ‘Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati, upekkhāṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati. Iti cha somanassūpavicārā, cha domanassūpavicārā, cha upekkhūpavicārā, aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੦੬. ‘‘‘ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਸਤ੍ਤਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ 3 ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ, ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ 4 ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ, ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ, ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ, ਛ ਗੇਹਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਇਟ੍ਠਾਨਂ ਕਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨਾਪਾਨਂ ਮਨੋਰਮਾਨਂ ਲੋਕਾਮਿਸਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਲਾਭਂ વਾ ਪਟਿਲਾਭਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਅਤੀਤਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ વਿਪਰਿਣਤਂ ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗੇਹਸਿਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਦ੍ਦਾਨਂ… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਧਾਨਂ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਰਸਾਨਂ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਟ੍ਠਾਨਂ ਕਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨਾਪਾਨਂ…ਪੇ॰… ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗੇਹਸਿਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਇਮਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ।
306. ‘‘‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cha gehasitāni 5 somanassāni, cha nekkhammasitāni 6 somanassāni, cha gehasitāni domanassāni, cha nekkhammasitāni domanassāni, cha gehasitā upekkhā, cha nekkhammasitā upekkhā. Tattha katamāni cha gehasitāni somanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ…pe… somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha gehasitāni somanassāni.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ? ਰੂਪਾਨਂਤ੍વੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ 7, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਰੂਪਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਰੂਪਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਸਦ੍ਦਾਨਂਤ੍વੇવ… ਗਨ੍ਧਾਨਂਤ੍વੇવ… ਰਸਾਨਂਤ੍વੇવ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂਤ੍વੇવ… ਧਮ੍ਮਾਨਂਤ੍વੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਇਮਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ।
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni somanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ 8, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtve aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
੩੦੭. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ…ਪੇ॰… ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਦ੍ਦਾਨਂ… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਧਾਨਂ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਰਸਾਨਂ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਟ੍ਠਾਨਂ ਕਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨਾਪਾਨਂ ਮਨੋਰਮਾਨਂ ਲੋਕਾਮਿਸਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਲਾਭਂ વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਲਾਭਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਅਤੀਤਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ વਿਪਰਿਣਤਂ ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗੇਹਸਿਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਇਮਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ।
307. ‘‘Tattha katamāni cha gehasitāni domanassāni? Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ…pe… sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ… ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ… jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ… kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ… manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha gehasitāni domanassāni.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ? ਰੂਪਾਨਂਤ੍વੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਰੂਪਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਰੂਪਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਸੁ વਿਮੋਕ੍ਖੇਸੁ ਪਿਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤਿ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ 9 ਨਾਮਾਹਂ ਤਦਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਦਰਿਯਾ ਏਤਰਹਿ ਆਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਇਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਸੁ વਿਮੋਕ੍ਖੇਸੁ ਪਿਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਿਹਪਚ੍ਚਯਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਸਦ੍ਦਾਨਂਤ੍વੇવ…ਪੇ॰… ਗਨ੍ਧਾਨਂਤ੍વੇવ… ਰਸਾਨਂਤ੍વੇવ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂਤ੍વੇવ… ਧਮ੍ਮਾਨਂਤ੍વੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਸੁ વਿਮੋਕ੍ਖੇਸੁ ਪਿਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤਿ – ‘ਕੁਦਾਸ੍ਸੁ ਨਾਮਾਹਂ ਤਦਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਦਰਿਯਾ ਏਤਰਹਿ ਆਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਇਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਸੁ વਿਮੋਕ੍ਖੇਸੁ ਪਿਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਿਹਪਚ੍ਚਯਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਇਮਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ।
‘‘Tattha katamāni cha nekkhammasitāni domanassāni? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu 10 nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Saddānaṃtveva…pe… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti – ‘kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantī’ti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni.
੩੦੮. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ? ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ( ) 11 ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਅਨੋਧਿਜਿਨਸ੍ਸ ਅવਿਪਾਕਜਿਨਸ੍ਸ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ ਅਸ੍ਸੁਤવਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਰੂਪਂ ਸਾ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ 12 ਉਪੇਕ੍ਖਾ ‘ਗੇਹਸਿਤਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਅਨੋਧਿਜਿਨਸ੍ਸ ਅવਿਪਾਕਜਿਨਸ੍ਸ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ ਅਸ੍ਸੁਤવਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਾ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ‘ਗੇਹਸਿਤਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਮਾ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ।
308. ‘‘Tattha katamā cha gehasitā upekkhā? Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa ( ) 13 puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā nātivattati. Tasmā sā 14 upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā nātivattati. Tasmā sā upekkhā ‘gehasitā’ti vuccati. Imā cha gehasitā upekkhā.
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ? ਰੂਪਾਨਂਤ੍વੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਰੂਪਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਰੂਪਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਰੂਪਂ ਸਾ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਦ੍ਦਾਨਂਤ੍વੇવ… ਗਨ੍ਧਾਨਂਤ੍વੇવ… ਰਸਾਨਂਤ੍વੇવ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂਤ੍વੇવ… ਧਮ੍ਮਾਨਂਤ੍વੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਪਰਿਣਾਮવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਂ, ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਾ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਮਾ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ। ‘ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਸਤ੍ਤਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Tattha katamā cha nekkhammasitā upekkhā? Rūpānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, rūpaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Saddānaṃtveva… gandhānaṃtveva… rasānaṃtveva… phoṭṭhabbānaṃtveva… dhammānaṃtveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ, ‘pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā. Yā evarūpā upekkhā, dhammaṃ sā ativattati. Tasmā sā upekkhā ‘nekkhammasitā’ti vuccati. Imā cha nekkhammasitā upekkhā. ‘Chattiṃsa sattapadā veditabbā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੦੯. ‘‘ਤਤ੍ਰ ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਪਜਹਥਾ’’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ; ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਾਨਿ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਜਹਥ, ਤਾਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤੇਸਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤੇਸਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
309. ‘‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਾਨਿ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਨਿ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਜਹਥ, ਤਾਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤੇਸਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤੇਸਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਾ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾ ਛ ਗੇਹਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਾ ਪਜਹਥ, ਤਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤਾਸਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤਾਸਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yā cha gehasitā upekkhā tā pajahatha, tā samatikkamatha. Evametāsaṃ pahānaṃ hoti, evametāsaṃ samatikkamo hoti.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਾਨਿ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਜਹਥ, ਤਾਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤੇਸਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤੇਸਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਾ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਨਿ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਾਨਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਜਹਥ, ਤਾਨਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤੇਸਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤੇਸਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni pajahatha, tāni samatikkamatha. Evametesaṃ pahānaṃ hoti, evametesaṃ samatikkamo hoti.
੩੧੦. ‘‘ਅਤ੍ਥਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਰੂਪੇਸੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਦ੍ਦੇਸੁ , ਅਤ੍ਥਿ ਗਨ੍ਧੇਸੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਰਸੇਸੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਸੁ – ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ। ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਨਿਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਨਿਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਨਿਸ੍ਸਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਨਿਸ੍ਸਿਤਾ – ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ।
310. ‘‘Atthi , bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā, atthi upekkhā ekattā ekattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesu, atthi saddesu , atthi gandhesu, atthi rasesu, atthi phoṭṭhabbesu – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā nānattā nānattasitā. Katamā ca, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā? Atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitā, atthi viññāṇañcāyatananissitā, atthi ākiñcaññāyatananissitā, atthi nevasaññānāsaññāyatananissitā – ayaṃ, bhikkhave, upekkhā ekattā ekattasitā.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਪਜਹਥ, ਤਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ।
‘‘Tatra, bhikkhave, yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ nissāya taṃ āgamma yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti.
‘‘ਅਤਮ੍ਮਯਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਮ੍ਮਯਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਪਜਹਥ, ਤਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਥ। ਏવਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤਿ। ‘ਤਤ੍ਰ ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਪਜਹਥਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Atammayataṃ, bhikkhave, nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ pajahatha, taṃ samatikkamatha. Evametissā pahānaṃ hoti, evametissā samatikkamo hoti. ‘Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathā’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੧੧. ‘‘‘ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ; ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਹਿਤੇਸੀ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯ – ‘ਇਦਂ વੋ ਹਿਤਾਯ, ਇਦਂ વੋ ਸੁਖਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਨ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਸੋਤਂ ਓਦਹਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ , વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਚ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਚੇવ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਠਮਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤਿ।
311. ‘‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ; kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti , vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਹਿਤੇਸੀ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯ – ‘ਇਦਂ વੋ ਹਿਤਾਯ, ਇਦਂ વੋ ਸੁਖਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਾવਕਾ ਨ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਸੋਤਂ ਓਦਹਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ, વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਚ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ; ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਾવਕਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ, ਸੋਤਂ ਓਦਹਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ । ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਚੇવ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ; ਨ ਚ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਚ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਚ – ਤਦੁਭਯਂ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਤਿਯਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤਿ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti; ekacce sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti . Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti; na ca attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Anattamanatā ca attamanatā ca – tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਹਿਤੇਸੀ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯ – ‘ਇਦਂ વੋ ਹਿਤਾਯ, ਇਦਂ વੋ ਸੁਖਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ, ਸੋਤਂ ਓਦਹਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਾਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਮਨਤਞ੍ਚ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤਿਯਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤਿ। ‘ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਮਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya, idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhapenti, na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati. ‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
੩੧੨. ‘‘‘ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਗ੍ਗਾਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਹਤ੍ਥਿਦਮਕੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਤੋ ਏਕਂਯੇવ ਦਿਸਂ ਧਾવਤਿ – ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਉਤ੍ਤਰਂ વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਂ વਾ। ਅਸ੍ਸਦਮਕੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਤੋ ਏਕਞ੍ਞੇવ ਦਿਸਂ ਧਾવਤਿ – ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਉਤ੍ਤਰਂ વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਂ વਾ। ਗੋਦਮਕੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗੋਦਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਤੋ ਏਕਂਯੇવ ਦਿਸਂ ਧਾવਤਿ – ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਉਤ੍ਤਰਂ વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਂ વਾ। ਤਥਾਗਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਤੋ ਅਟ੍ਠ ਦਿਸਾ વਿਧਾવਤਿ। ਰੂਪੀ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ – ਅਯਂ ਏਕਾ ਦਿਸਾ; ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ – ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾ ਦਿਸਾ; ਸੁਭਨ੍ਤ੍વੇવ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ – ਅਯਂ ਤਤਿਯਾ ਦਿਸਾ; ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੀ ਦਿਸਾ; ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੀ ਦਿਸਾ; ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਂ ਛਟ੍ਠੀ ਦਿਸਾ; ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਮੀ ਦਿਸਾ; ਸਬ੍ਬਸੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਂ ਅਟ੍ਠਮੀ ਦਿਸਾ। ਤਥਾਗਤੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਤੋ ਇਮਾ ਅਟ੍ਠ ਦਿਸਾ વਿਧਾવਤਿ। ‘ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਗ੍ਗਾਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥੀ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
312. ‘‘‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Assadamakena, bhikkhave, assadammo sārito ekaññeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Godamakena, bhikkhave, godammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati – puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā. Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati. Rūpī rūpāni passati – ayaṃ ekā disā; ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati – ayaṃ dutiyā disā; subhantveva adhimutto hoti – ayaṃ tatiyā disā; sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ catutthī disā; sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ pañcamī disā; sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ chaṭṭhī disā; sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati – ayaṃ sattamī disā; sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati – ayaṃ aṭṭhamī disā. Tathāgatena, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito imā aṭṭha disā vidhāvati. ‘So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti – iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਸਤ੍ਤਮਂ।
Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੭. ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੭. ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
