| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೭. ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
೩೦೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬಾನಿ। ಮನೋಪವಿಚಾರಾತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ। ವಿತಕ್ಕುಪ್ಪಾದಕಞ್ಹಿ ಮನೋ ಇಧ ಮನೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಮನಸ್ಸ ಉಪವಿಚಾರಾತಿ ಮನೋಪವಿಚಾರಾ। ಸತ್ತಪದಾತಿ ವಟ್ಟವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪದಾ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಟ್ಟಪದಾ ನಾಮ, ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿವಟ್ಟಪದಾ ನಾಮ, ತೇಪಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನೇನ ಮಗ್ಗೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೋಗ್ಗಾಚರಿಯಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥಿಯೋಗ್ಗಾದಿಆಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪಕಾನಂ, ದಮೇತಬ್ಬದಮಕಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ವಿಭಙ್ಗೇಯೇವ ಆವಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅಯಮುದ್ದೇಸೋತಿ ಇದಂ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಪನಂ।
304.Evaṃme sutanti saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ. Tattha veditabbānīti sahavipassanena maggena jānitabbāni. Manopavicārāti vitakkavicārā. Vitakkuppādakañhi mano idha manoti adhippetaṃ, manassa upavicārāti manopavicārā. Sattapadāti vaṭṭavivaṭṭanissitānaṃ sattānaṃ padā. Ettha hi aṭṭhārasa vaṭṭapadā nāma, aṭṭhārasa vivaṭṭapadā nāma, tepi sahavipassanena maggeneva veditabbā. Yoggācariyānanti hatthiyoggādiācārasikkhāpakānaṃ, dametabbadamakānanti attho. Sesaṃ vibhaṅgeyeva āvibhavissati. Ayamuddesoti idaṃ mātikāṭṭhapanaṃ.
೩೦೫. ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನಿ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕತೋ ದ್ವೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ। ಸೇಸಪಸಾದವಿಞ್ಞಾಣೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಮಾನಿ ಪನ ದಸ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಂ ಇಧ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಾಮ।
305.Cakkhāyatanādīni visuddhimagge vitthāritāni. Cakkhuviññāṇanti kusalākusalavipākato dve cakkhuviññāṇāni. Sesapasādaviññāṇesupi eseva nayo. Imāni pana dasa ṭhapetvā sesaṃ idha manoviññāṇaṃ nāma.
ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮ್ಫಸ್ಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Cakkhuviññāṇasampayuttasamphassassetaṃ adhivacanaṃ. Sesesupi eseva nayo.
ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಸೋಮನಸ್ಸಟ್ಠಾನಿಯನ್ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಕಾರಣಭೂತಂ। ಉಪವಿಚರತೀತಿ ತತ್ಥ ವಿಚಾರಪವತ್ತನೇನ ಉಪವಿಚರತಿ, ವಿತಕ್ಕೋ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಚಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಸಙ್ಖಾತಾ ಮನೋಪವಿಚಾರಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಛ ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪವಿಚರನ್ತೀತಿ ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಾ। ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Cakkhunārūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Eseva nayo sabbattha. Somanassaṭṭhāniyanti somanassassa ārammaṇavasena kāraṇabhūtaṃ. Upavicaratīti tattha vicārapavattanena upavicarati, vitakko taṃsampayutto cāti iminā nayena aṭṭhārasa vitakkavicārasaṅkhātā manopavicārā veditabbā. Cha somanassūpavicārāti ettha pana somanassena saddhiṃ upavicarantīti somanassūpavicārā. Sesapadadvayepi eseva nayo.
೩೦೬. ಗೇಹಸಿತಾನೀತಿ ಕಾಮಗುಣನಿಸ್ಸಿತಾನಿ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಸ್ಸಿತಾನಿ। ಇಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಪರಿಯೇಸಿತಾನಂ। ಕನ್ತಾನನ್ತಿ ಕಾಮಿತಾನಂ। ಮನೋರಮಾನನ್ತಿ ಮನೋ ಏತೇಸು ರಮತೀತಿ ಮನೋರಮಾನಿ, ತೇಸಂ ಮನೋರಮಾನಂ। ಲೋಕಾಮಿಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಂ। ಅತೀತನ್ತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಂ । ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ತಾವ ಆರಬ್ಭ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತು, ಅತೀತೇ ಕಥಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಅತೀತೇಪಿ – ‘‘ಯಥಾಹಂ ಏತರಹಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಅನುಭವಾಮಿ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಅನುಭವಿ’’ನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
306.Gehasitānīti kāmaguṇanissitāni. Nekkhammasitānīti vipassanānissitāni. Iṭṭhānanti pariyesitānaṃ. Kantānanti kāmitānaṃ. Manoramānanti mano etesu ramatīti manoramāni, tesaṃ manoramānaṃ. Lokāmisapaṭisaṃyuttānanti taṇhāpaṭisaṃyuttānaṃ. Atītanti paṭiladdhaṃ . Paccuppannaṃ tāva ārabbha somanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti. Atītepi – ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ anubhavāmi, evaṃ pubbepi anubhavi’’nti anussarantassa balavasomanassaṃ uppajjati.
ಅನಿಚ್ಚತನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚಾಕಾರಂ। ವಿಪರಿಣಾಮವಿರಾಗನಿರೋಧನ್ತಿ ಪಕತಿವಿಜಹನೇನ ವಿಪರಿಣಾಮಂ, ವಿಗಚ್ಛನೇನ ವಿರಾಗಂ, ನಿರುಜ್ಝನೇನ ನಿರೋಧಂ। ಸಮ್ಮಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಂ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಇದಂ ರಞ್ಞೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಭೇದಂ ಪಸ್ಸತೋ ಸಙ್ಖಾರಗತಮ್ಹಿ ತಿಕ್ಖೇ ಸೂರೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇ ವಹನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಮನಸ್ಸಂ ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಂ ಸೋಮನಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Aniccatanti aniccākāraṃ. Vipariṇāmavirāganirodhanti pakativijahanena vipariṇāmaṃ, vigacchanena virāgaṃ, nirujjhanena nirodhaṃ. Sammapaññāyāti vipassanāpaññāya. Idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassanti idaṃ rañño viya attano sirisampattiṃ olokentassa vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa saṅkhārānaṃ bhedaṃ passato saṅkhāragatamhi tikkhe sūre vipassanāñāṇe vahante uppannasomanassaṃ ‘‘nekkhammasitaṃ somanassa’’nti vuccati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ।
‘‘Suññāgāraṃ paviṭṭhassa, santacittassa bhikkhuno;
ಅಮಾನುಸೀ ರತೀ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪಸ್ಸತೋ॥
Amānusī ratī hoti, sammā dhammaṃ vipassato.
ಯತೋ ಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ।
Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ಲಭತೀ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ಅಮತನ್ತಂ ವಿಜಾನತ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೭೩-೩೭೪)।
Labhatī pītipāmojjaṃ, amatantaṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 373-374);
ಇಮಾನೀತಿ ಇಮಾನಿ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ।
Imānīti imāni chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate aniccādivasena vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa uppannāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
೩೦೭. ಅತೀತನ್ತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ತಾವ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತು, ಅತೀತೇ ಕಥಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಅತೀತೇಪಿ ‘‘ಯಥಾಹಂ ಏತರಹಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ನ ಲಭಾಮಿ, ಏವಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ನ ಲಭಿ’’ನ್ತಿ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಬಲವದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
307.Atītanti paccuppannaṃ tāva patthetvā alabhantassa domanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti. Atītepi ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ patthetvā na labhāmi, evaṃ pubbepi patthetvā na labhi’’nti anussarantassa balavadomanassaṃ uppajjati.
ಅನುತ್ತರೇಸು ವಿಮೋಕ್ಖೇಸೂತಿ ಅನುತ್ತರವಿಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಂ, ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಯತನನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಾಯತನಂ। ಪಿಹಂ ಉಪಟ್ಠಾಪಯತೋತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ। ತಂ ಪನೇತಂ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಇತಿ ಪತ್ಥನಾಮೂಲಕತ್ತಾ ‘‘ಪಿಹಂ ಉಪಟ್ಠಾಪಯತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನಿ ದೋಮನಸ್ಸಾನೀತಿ ಇಮಾನಿ ಏವಂ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪಿಹಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತದಧಿಗಮಾಯ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ – ‘‘ಇಮಮ್ಪಿ ಪಕ್ಖಂ ಇಮಮ್ಪಿ ಮಾಸಂ ಇಮಮ್ಪಿ ಸಂವಚ್ಛರಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ಅನುಸೋಚತೋ ಗಾಮನ್ತಪಬ್ಭಾರವಾಸಿಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಿಯ ಅಸ್ಸುಧಾರಾಪವತ್ತನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನದೋಮನಸ್ಸಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತದೋಮನಸ್ಸಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ವತ್ಥು ಪನ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೬೧) ವಿತ್ಥಾರಿತಂ, ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ತತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Anuttaresu vimokkhesūti anuttaravimokkho nāma arahattaṃ, arahatte patthanaṃ paṭṭhapentassāti attho. Āyatananti arahattāyatanaṃ. Pihaṃ upaṭṭhāpayatoti patthanaṃ paṭṭhapentassa. Taṃ panetaṃ patthanaṃ paṭṭhapentassa uppajjati, iti patthanāmūlakattā ‘‘pihaṃ upaṭṭhāpayato’’ti vuttaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassānīti imāni evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate arahatte pihaṃ paṭṭhapetvā tadadhigamāya aniccādivasena vipassanaṃ upaṭṭhapetvā ussukkāpetuṃ asakkontassa – ‘‘imampi pakkhaṃ imampi māsaṃ imampi saṃvaccharaṃ arahattaṃ pāpuṇituṃ nāsakkhi’’nti anusocato gāmantapabbhāravāsimahāsīvattherassa viya assudhārāpavattanavasena uppannadomanassāni cha nekkhammasitadomanassānīti veditabbāni. Vatthu pana sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya sakkapañhavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.361) vitthāritaṃ, icchantena tato gahetabbaṃ.
೩೦೮. ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಏತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ ಅಞ್ಞಾಣುಪೇಖಾ। ಅನೋಧಿಜಿನಸ್ಸಾತಿ ಕಿಲೇಸೋಧಿಂ ಜಿನಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವೋ ಓಧಿಜಿನೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಅಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಿಪಾಕಜಿನಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥಪಿ ಆಯತಿಂ ವಿಪಾಕಂ ಜಿನಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವೋವ ವಿಪಾಕಜಿನೋ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ಅಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಾವಿನೋತಿಆದೀನವತೋ ಉಪದ್ದವತೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಇಮಾ ಛ ಗೇಹಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಇಮಾ ಏವಂ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಗುಳಪಿಣ್ಡಕೇ ನಿಲೀನಮಕ್ಖಿಕಾ ವಿಯ ರೂಪಾದೀನಿ ಅನತಿವತ್ತಮಾನಾ ತತ್ಥ ಲಗ್ಗಾ ಲಗ್ಗಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಛ ಗೇಹಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
308.Uppajjati upekkhāti ettha upekkhā nāma aññāṇupekhā. Anodhijinassāti kilesodhiṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavo odhijino nāma, tasmā akhīṇāsavassāti attho. Avipākajinassāti etthapi āyatiṃ vipākaṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavova vipākajino nāma, tasmā akhīṇāsavassevāti attho. Anādīnavadassāvinotiādīnavato upaddavato apassantassa. Imā cha gehasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate guḷapiṇḍake nilīnamakkhikā viya rūpādīni anativattamānā tattha laggā laggitā hutvā uppannā upekkhā cha gehasitā upekkhāti veditabbā.
ರೂಪಂ ಸಾ ಅತಿವತ್ತತೀತಿ ರೂಪಂ ಸಾ ಅನತಿಕ್ಕಮತಿ, ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿವಸೇನ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಇಮಾ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಇಮಾ ಏವಂ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ಇಟ್ಠಾದಿಆರಮ್ಮಣೇ ಆಪಾಥಗತೇ ಇಟ್ಠೇ ಅರಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ, ಅನಿಟ್ಠೇ ಅದುಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ, ಅಸಮಪೇಕ್ಖನೇ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪಸ್ಸನಾ-ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Rūpaṃ sā ativattatīti rūpaṃ sā anatikkamati, tattha nikantivasena na tiṭṭhati. Imā cha nekkhammasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhādiārammaṇe āpāthagate iṭṭhe arajjantassa, aniṭṭhe adussantassa, asamapekkhane asammuyhantassa, uppannavipassanā-ñāṇasampayuttā cha nekkhammasitā upekkhāti veditabbā.
೩೦೯. ತತ್ರ ಇದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಂ ಪಜಹಥಾತಿ ತೇಸು ಛತ್ತಿಂಸಸತ್ತಪದೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಜಹಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವ – ‘‘ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಿಸ್ಸಾಯ ಆಗಮ್ಮಾತಿ ಪವತ್ತನವಸೇನ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚೇವ ಆಗಮ್ಮ ಚ। ಏವಮೇತೇಸಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನಂ ಪವತ್ತನೇನ ಗೇಹಸಿತಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ।
309.Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathāti tesu chattiṃsasattapadesu aṭṭhārasa nissāya aṭṭhārasa pajahathāti attho. Teneva – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitānī’’tiādimāha. Nissāya āgammāti pavattanavasena nissāya ceva āgamma ca. Evametesaṃ samatikkamohotīti evaṃ nekkhammasitānaṃ pavattanena gehasitāni atikkantāni nāma honti.
ಏವಂ ಸರಿಕ್ಖಕೇನೇವ ಸರಿಕ್ಖಕಂ ಜಹಾಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಬಲವತಾ ದುಬ್ಬಲಂ ಜಹಾಪೇನ್ತೋ – ‘‘ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಾನೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏವಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಸೋಮನಸ್ಸೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತದೋಮನಸ್ಸಾನಿ , ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಉಪೇಕ್ಖಾಹಿ ಚ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ ಜಹಾಪೇನ್ತೇನ ಬಲವತಾ ದುಬ್ಬಲಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Evaṃ sarikkhakeneva sarikkhakaṃ jahāpetvā idāni balavatā dubbalaṃ jahāpento – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassānī’’tiādimāha. Evaṃ nekkhammasitasomanassehi nekkhammasitadomanassāni , nekkhammasitaupekkhāhi ca nekkhammasitasomanassāni jahāpentena balavatā dubbalappahānaṃ kathitaṃ.
ಏತ್ಥ ಪನ ಠತ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಅಟ್ಠಸು ಹಿ ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪಠಮಾದೀನಿ ಚ ತೀಣಿ ಝಾನಾನಿ, ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರೇ ಚ ಪಾದಕೇ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರದ್ಧಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಿಪಸ್ಸನಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ವಾ ಹೋತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ವಾ, ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾವ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪಾದಕಾನಿ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರದ್ಧಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಿಪಸ್ಸನಾ ಪುರಿಮಸದಿಸಾವ। ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀ ಪನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ – ‘‘ಯಾ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ತಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಾ ಆಗಮ್ಮ, ಯಾನಿ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಾನಿ, ತಾನಿ ಪಜಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏವಂಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಯಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವೇದನಾವಿಸೇಸೋವ ಹೋತಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಪಿ ಪನ ಝಾನಙ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಮ್ಪಿ ವಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ।
Ettha pana ṭhatvā upekkhākathā veditabbā – aṭṭhasu hi samāpattīsu paṭhamādīni ca tīṇi jhānāni, suddhasaṅkhāre ca pādake katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ catunnaṃ bhikkhūnaṃ pubbabhāgavipassanā somanassasahagatā vā hoti upekkhāsahagatā vā, vuṭṭhānagāminī pana somanassasahagatāva. Catutthajjhānādīni pādakāni katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ pañcannaṃ pubbabhāgavipassanā purimasadisāva. Vuṭṭhānagāminī pana upekkhāsahagatā hoti. Idaṃ sandhāya – ‘‘yā cha nekkhammasitā upekkhā, tā nissāya tā āgamma, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni, tāni pajahathā’’ti vuttaṃ. Na kevalañca evaṃpaṭipannassa bhikkhuno ayaṃ vipassanāya vedanāvisesova hoti, ariyamaggepi pana jhānaṅgabojjhaṅgamaggaṅgānampi viseso hoti.
ಕೋ ಪನೇತಂ ವಿಸೇಸಂ ನಿಯಮೇತಿ? ಕೇಚಿ ತಾವ ಥೇರಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ನಿಯಮೇತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಾ ಖನ್ಧಾ ನಿಯಮೇನ್ತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಪುಗ್ಗಲಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಯಮೇತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ವಾದೇ ಅಯಮೇವ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಯಮೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಾವ।
Ko panetaṃ visesaṃ niyameti? Keci tāva therā vipassanāpādakajjhānaṃ niyametīti vadanti, keci vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentīti vadanti, keci puggalajjhāsayo niyametīti vadanti. Tesampi vāde ayameva pubbabhāge vuṭṭhānagāminīvipassanā niyametīti veditabbā. Vinicchayakathā panettha visuddhimagge saṅkhārupekkhāniddese vuttāva.
೩೧೦. ನಾನತ್ತಾತಿ ನಾನಾ ಬಹೂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾ। ನಾನತ್ತಸಿತಾತಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣನಿಸ್ಸಿತಾ। ಏಕತ್ತಾತಿ ಏಕಾ। ಏಕತ್ತಸಿತಾತಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣನಿಸ್ಸಿತಾ। ಕತಮಾ ಪನಾಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ? ಹೇಟ್ಠಾ ತಾವ ಅಞ್ಞಾಣುಪೇಕ್ಖಾ ವುತ್ತಾ, ಉಪರಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ವಕ್ಖತಿ, ಇಧ ಸಮಥಉಪೇಕ್ಖಾ, ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾತಿ ದ್ವೇ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಗಹಿತಾ।
310.Nānattāti nānā bahū anekappakārā. Nānattasitāti nānārammaṇanissitā. Ekattāti ekā. Ekattasitāti ekārammaṇanissitā. Katamā panāyaṃ upekkhāti? Heṭṭhā tāva aññāṇupekkhā vuttā, upari chaḷaṅgupekkhā vakkhati, idha samathaupekkhā, vipassanupekkhāti dve upekkhā gahitā.
ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಾವ ರೂಪೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಅಞ್ಞಾವ ಸದ್ದಾದೀಸು, ನ ಹಿ ಯಾ ರೂಪೇ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಸಾ ಸದ್ದಾದೀಸು ಹೋತಿ। ರೂಪೇ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಚ ರೂಪಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತಿ , ನ ಸದ್ದಾದಯೋ। ರೂಪೇ ಉಪೇಕ್ಖಾಭಾವಞ್ಚ ಅಞ್ಞಾ ಸಮಥಉಪೇಕ್ಖಾ ಪಥವೀಕಸಿಣಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಞ್ಞಾ ಆಪೋಕಸಿಣಾದೀನಿ। ತಸ್ಮಾ ನಾನತ್ತಂ ನಾನತ್ತಸಿತಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ರೂಪೇಸೂತಿಆದಿಮಾಹ । ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಾನಿ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಾದೀನಿ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕತ್ತಂ ಏಕತ್ತಸಿತಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನನಿಸ್ಸಿತಾತಿಆದಿಮಾಹ।
Tattha yasmā aññāva rūpesu upekkhā, aññāva saddādīsu, na hi yā rūpe upekkhā, sā saddādīsu hoti. Rūpe upekkhā ca rūpameva ārammaṇaṃ karoti , na saddādayo. Rūpe upekkhābhāvañca aññā samathaupekkhā pathavīkasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati, aññā āpokasiṇādīni. Tasmā nānattaṃ nānattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesūtiādimāha . Yasmā pana dve vā tīṇi vā ākāsānañcāyatanāni vā viññāṇañcāyatanādīni vā natthi, tasmā ekattaṃ ekattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitātiādimāha.
ತತ್ಥ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಉಪೇಕ್ಖಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತವಸೇನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನನಿಸ್ಸಿತಾ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಖನ್ಧೇ ವಿಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನನಿಸ್ಸಿತಾ। ಸೇಸಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Tattha ākāsānañcāyatanaupekkhā sampayuttavasena ākāsānañcāyatananissitā, ākāsānañcāyatanakhandhe vipassantassa vipassanupekkhā ārammaṇavasena ākāsānañcāyatananissitā. Sesāsupi eseva nayo.
ತಂ ಪಜಹಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಅರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತಿಉಪೇಕ್ಖಾಯ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತಿಉಪೇಕ್ಖಂ ಪಜಹಾಪೇತಿ, ಅರೂಪಾವಚರವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾಯ ರೂಪಾವಚರವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಂ।
Taṃ pajahathāti ettha arūpāvacarasamāpattiupekkhāya rūpāvacarasamāpattiupekkhaṃ pajahāpeti, arūpāvacaravipassanupekkhāya rūpāvacaravipassanupekkhaṃ.
ಅತಮ್ಮಯತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತಮ್ಮಯತಾ ನಾಮ ತಣ್ಹಾ, ತಸ್ಸಾ ಪರಿಯಾದಾನತೋ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀವಿಪಸ್ಸನಾ ಅತಮ್ಮಯತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಪಜಹಥಾತಿ ಇಧ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತಿಉಪೇಕ್ಖಞ್ಚ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಞ್ಚ ಪಜಹಾಪೇತಿ।
Atammayatanti ettha tammayatā nāma taṇhā, tassā pariyādānato vuṭṭhānagāminīvipassanā atammayatāti vuccati. Taṃ pajahathāti idha vuṭṭhānagāminīvipassanāya arūpāvacarasamāpattiupekkhañca vipassanupekkhañca pajahāpeti.
೩೧೧. ಯದರಿಯೋತಿ ಯೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಅರಿಯೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಸೇವತಿ। ತತ್ಥ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಸೇವತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತೀತಿ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಸೋತುಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ನ ಅಞ್ಞಾತಿ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪಟ್ಠಪೇನ್ತಿ। ವೋಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಸತ್ಥು ಸಾಸನಾತಿ ಸತ್ಥು ಓವಾದಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಪೂರೇತಬ್ಬಂ ನ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಅತ್ತಮನೋತಿ ನ ಸಕಮನೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಗೇಹಸಿತದೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಅಪ್ಪತೀತೋ ಹೋತೀತಿ ನ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಅಪ್ಪಟಿಪನ್ನಕೇಸು ಪನ ಅತ್ತಮನತಾಕಾರಣಸ್ಸ ಅಭಾವೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅನವಸ್ಸುತೋತಿ ಪಟಿಘಅವಸ್ಸವೇನ ಅನವಸ್ಸುತೋ। ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಸತಿಯಾ ಚ ಞಾಣೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ । ಉಪೇಕ್ಖಕೋತಿ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ। ಅತ್ತಮನೋತಿ ಇಧಾಪಿ ಗೇಹಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತೋತಿ ನ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಪಟಿಪನ್ನಕೇಸು ಪನ ಅನತ್ತಮನತಾಕಾರಣಸ್ಸ ಅಭಾವೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅನವಸ್ಸುತೋತಿ ರಾಗಾವಸ್ಸವೇನ ಅನವಸ್ಸುತೋ।
311.Yadariyoti ye satipaṭṭhāne ariyo sammāsambuddho sevati. Tattha tīsu ṭhānesu satiṃ paṭṭhapento satipaṭṭhāne sevatīti veditabbo. Na sussūsantīti saddahitvā sotuṃ na icchanti. Na aññāti jānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti. Vokkammāti atikkamitvā. Satthu sāsanāti satthu ovādaṃ gahetabbaṃ pūretabbaṃ na maññantīti attho. Na ca attamanoti na sakamano. Ettha ca gehasitadomanassavasena appatīto hotīti na evamattho daṭṭhabbo, appaṭipannakesu pana attamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ. Anavassutoti paṭighaavassavena anavassuto. Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato . Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya upekkhako. Attamanoti idhāpi gehasitasomanassavasena uppilāvitoti na evamattho daṭṭhabbo, paṭipannakesu pana anattamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ. Anavassutoti rāgāvassavena anavassuto.
೩೧೨. ಸಾರಿತೋತಿ ದಮಿತೋ। ಏಕಮೇವ ದಿಸಂ ಧಾವತೀತಿ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಧಾವನ್ತೋ ಏಕಂಯೇವ ದಿಸಂ ಧಾವತಿ, ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪನ ಅಪರಂ ಧಾವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಟ್ಠ ದಿಸಾ ವಿಧಾವತೀತಿ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಾಯೇನ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾವ ವಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಅಟ್ಠ ದಿಸಾ ವಿಧಾವತಿ, ಪುರತ್ಥಾಭಿಮುಖೋ ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರದಿಸಾಭಿಮುಖೋ ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
312.Sāritoti damito. Ekameva disaṃ dhāvatīti anivattitvā dhāvanto ekaṃyeva disaṃ dhāvati, nivattitvā pana aparaṃ dhāvituṃ sakkoti. Aṭṭhadisā vidhāvatīti ekapallaṅkena nisinno kāyena anivattitvāva vimokkhavasena ekappahāreneva aṭṭha disā vidhāvati, puratthābhimukho vā dakkhiṇādīsu aññataradisābhimukho vā nisīditvā aṭṭha samāpattiyo samāpajjatiyevāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೭. ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತಂ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೭. ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
