| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා
7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
304. එවං මෙ සුතන්‌ති සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තං. තත්‌ථ වෙදිතබ්‌බානීති සහවිපස්‌සනෙන මග්‌ගෙන ජානිතබ්‌බානි. මනොපවිචාරාති විතක්‌කවිචාරා. විතක්‌කුප්‌පාදකඤ්‌හි මනො ඉධ මනොති අධිප්‌පෙතං, මනස්‌ස උපවිචාරාති මනොපවිචාරා. සත්‌තපදාති වට්‌ටවිවට්‌ටනිස්‌සිතානං සත්‌තානං පදා. එත්‌ථ හි අට්‌ඨාරස වට්‌ටපදා නාම, අට්‌ඨාරස විවට්‌ටපදා නාම, තෙපි සහවිපස්‌සනෙන මග්‌ගෙනෙව වෙදිතබ්‌බා. යොග්‌ගාචරියානන්‌ති හත්‌ථියොග්‌ගාදිආචාරසික්‌ඛාපකානං, දමෙතබ්‌බදමකානන්‌ති අත්‌ථො. සෙසං විභඞ්‌ගෙයෙව ආවිභවිස්‌සති. අයමුද්‌දෙසොති ඉදං මාතිකාට්‌ඨපනං.
304.Evaṃme sutanti saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ. Tattha veditabbānīti sahavipassanena maggena jānitabbāni. Manopavicārāti vitakkavicārā. Vitakkuppādakañhi mano idha manoti adhippetaṃ, manassa upavicārāti manopavicārā. Sattapadāti vaṭṭavivaṭṭanissitānaṃ sattānaṃ padā. Ettha hi aṭṭhārasa vaṭṭapadā nāma, aṭṭhārasa vivaṭṭapadā nāma, tepi sahavipassanena maggeneva veditabbā. Yoggācariyānanti hatthiyoggādiācārasikkhāpakānaṃ, dametabbadamakānanti attho. Sesaṃ vibhaṅgeyeva āvibhavissati. Ayamuddesoti idaṃ mātikāṭṭhapanaṃ.
305. චක්‌ඛායතනාදීනි විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ විත්‌ථාරිතානි. චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණන්‌ති කුසලාකුසලවිපාකතො ද්‌වෙ චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණානි. සෙසපසාදවිඤ්‌ඤාණෙසුපි එසෙව නයො. ඉමානි පන දස ඨපෙත්‌වා සෙසං ඉධ මනොවිඤ්‌ඤාණං නාම.
305.Cakkhāyatanādīni visuddhimagge vitthāritāni. Cakkhuviññāṇanti kusalākusalavipākato dve cakkhuviññāṇāni. Sesapasādaviññāṇesupi eseva nayo. Imāni pana dasa ṭhapetvā sesaṃ idha manoviññāṇaṃ nāma.
චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සොති චක්‌ඛුම්‌හි සම්‌ඵස්‌සො. චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණසම්‌පයුත්‌තසම්‌ඵස්‌සස්‌සෙතං අධිවචනං. සෙසෙසුපි එසෙව නයො.
Cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Cakkhuviññāṇasampayuttasamphassassetaṃ adhivacanaṃ. Sesesupi eseva nayo.
චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වාති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන රූපං දිස්‌වා. එසෙව නයො සබ්‌බත්‌ථ. සොමනස්‌සට්‌ඨානියන්‌ති සොමනස්‌සස්‌ස ආරම්‌මණවසෙන කාරණභූතං. උපවිචරතීති තත්‌ථ විචාරපවත්‌තනෙන උපවිචරති, විතක්‌කො තංසම්‌පයුත්‌තො චාති ඉමිනා නයෙන අට්‌ඨාරස විතක්‌කවිචාරසඞ්‌ඛාතා මනොපවිචාරා වෙදිතබ්‌බා. ඡ සොමනස්‌සූපවිචාරාති එත්‌ථ පන සොමනස්‌සෙන සද්‌ධිං උපවිචරන්‌තීති සොමනස්‌සූපවිචාරා. සෙසපදද්‌වයෙපි එසෙව නයො.
Cakkhunārūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Eseva nayo sabbattha. Somanassaṭṭhāniyanti somanassassa ārammaṇavasena kāraṇabhūtaṃ. Upavicaratīti tattha vicārapavattanena upavicarati, vitakko taṃsampayutto cāti iminā nayena aṭṭhārasa vitakkavicārasaṅkhātā manopavicārā veditabbā. Cha somanassūpavicārāti ettha pana somanassena saddhiṃ upavicarantīti somanassūpavicārā. Sesapadadvayepi eseva nayo.
306. ගෙහසිතානීති කාමගුණනිස්‌සිතානි. නෙක්‌ඛම්‌මසිතානීති විපස්‌සනානිස්‌සිතානි. ඉට්‌ඨානන්‌ති පරියෙසිතානං. කන්‌තානන්‌ති කාමිතානං. මනොරමානන්‌ති මනො එතෙසු රමතීති මනොරමානි, තෙසං මනොරමානං. ලොකාමිසපටිසංයුත්‌තානන්‌ති තණ්‌හාපටිසංයුත්‌තානං. අතීතන්‌ති පටිලද්‌ධං . පච්‌චුප්‌පන්‌නං තාව ආරබ්‌භ සොමනස්‌සං උප්‌පජ්‌ජතු, අතීතෙ කථං උප්‌පජ්‌ජතීති. අතීතෙපි – ‘‘යථාහං එතරහි ඉට්‌ඨාරම්‌මණං අනුභවාමි, එවං පුබ්‌බෙපි අනුභවි’’න්‌ති අනුස්‌සරන්‌තස්‌ස බලවසොමනස්‌සං උප්‌පජ්‌ජති.
306.Gehasitānīti kāmaguṇanissitāni. Nekkhammasitānīti vipassanānissitāni. Iṭṭhānanti pariyesitānaṃ. Kantānanti kāmitānaṃ. Manoramānanti mano etesu ramatīti manoramāni, tesaṃ manoramānaṃ. Lokāmisapaṭisaṃyuttānanti taṇhāpaṭisaṃyuttānaṃ. Atītanti paṭiladdhaṃ . Paccuppannaṃ tāva ārabbha somanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti. Atītepi – ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ anubhavāmi, evaṃ pubbepi anubhavi’’nti anussarantassa balavasomanassaṃ uppajjati.
අනිච්‌චතන්‌ති අනිච්‌චාකාරං. විපරිණාමවිරාගනිරොධන්‌ති පකතිවිජහනෙන විපරිණාමං, විගච්‌ඡනෙන විරාගං, නිරුජ්‌ඣනෙන නිරොධං. සම්‌මපඤ්‌ඤායාති විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාය. ඉදං වුච්‌චති නෙක්‌ඛම්‌මසිතං සොමනස්‌සන්‌ති ඉදං රඤ්‌ඤො විය අත්‌තනො සිරිසම්‌පත්‌තිං ඔලොකෙන්‌තස්‌ස විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස සඞ්‌ඛාරානං භෙදං පස්‌සතො සඞ්‌ඛාරගතම්‌හි තික්‌ඛෙ සූරෙ විපස්‌සනාඤාණෙ වහන්‌තෙ උප්‌පන්‌නසොමනස්‌සං ‘‘නෙක්‌ඛම්‌මසිතං සොමනස්‌ස’’න්‌ති වුච්‌චති. වුත්‌තම්‌පි චෙතං –
Aniccatanti aniccākāraṃ. Vipariṇāmavirāganirodhanti pakativijahanena vipariṇāmaṃ, vigacchanena virāgaṃ, nirujjhanena nirodhaṃ. Sammapaññāyāti vipassanāpaññāya. Idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassanti idaṃ rañño viya attano sirisampattiṃ olokentassa vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa saṅkhārānaṃ bhedaṃ passato saṅkhāragatamhi tikkhe sūre vipassanāñāṇe vahante uppannasomanassaṃ ‘‘nekkhammasitaṃ somanassa’’nti vuccati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘සුඤ්‌ඤාගාරං පවිට්‌ඨස්‌ස, සන්‌තචිත්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො;
‘‘Suññāgāraṃ paviṭṭhassa, santacittassa bhikkhuno;
අමානුසී රතී හොති, සම්‌මා ධම්‌මං විපස්‌සතො.
Amānusī ratī hoti, sammā dhammaṃ vipassato.
යතො යතො සම්‌මසති, ඛන්‌ධානං උදයබ්‌බයං;
Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ලභතී පීතිපාමොජ්‌ජං, අමතන්‌තං විජානත’’න්‌ති. (ධ. ප. 373-374);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amatantaṃ vijānata’’nti. (dha. pa. 373-374);
ඉමානීති ඉමානි ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ අනිච්‌චාදිවසෙන විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස උප්‌පන්‌නානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි.
Imānīti imāni chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate aniccādivasena vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnassa uppannāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
307. අතීතන්‌ති පච්‌චුප්‌පන්‌නං තාව පත්‌ථෙත්‌වා අලභන්‌තස්‌ස දොමනස්‌සං උප්‌පජ්‌ජතු, අතීතෙ කථං උප්‌පජ්‌ජතීති. අතීතෙපි ‘‘යථාහං එතරහි ඉට්‌ඨාරම්‌මණං පත්‌ථෙත්‌වා න ලභාමි, එවං පුබ්‌බෙපි පත්‌ථෙත්‌වා න ලභි’’න්‌ති අනුස්‌සරන්‌තස්‌ස බලවදොමනස්‌සං උප්‌පජ්‌ජති.
307.Atītanti paccuppannaṃ tāva patthetvā alabhantassa domanassaṃ uppajjatu, atīte kathaṃ uppajjatīti. Atītepi ‘‘yathāhaṃ etarahi iṭṭhārammaṇaṃ patthetvā na labhāmi, evaṃ pubbepi patthetvā na labhi’’nti anussarantassa balavadomanassaṃ uppajjati.
අනුත්‌තරෙසු විමොක්‌ඛෙසූති අනුත්‌තරවිමොක්‌ඛො නාම අරහත්‌තං, අරහත්‌තෙ පත්‌ථනං පට්‌ඨපෙන්‌තස්‌සාති අත්‌ථො. ආයතනන්‌ති අරහත්‌තායතනං. පිහං උපට්‌ඨාපයතොති පත්‌ථනං පට්‌ඨපෙන්‌තස්‌ස. තං පනෙතං පත්‌ථනං පට්‌ඨපෙන්‌තස්‌ස උප්‌පජ්‌ජති, ඉති පත්‌ථනාමූලකත්‌තා ‘‘පිහං උපට්‌ඨාපයතො’’ති වුත්‌තං. ඉමානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි දොමනස්‌සානීති ඉමානි එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ අරහත්‌තෙ පිහං පට්‌ඨපෙත්‌වා තදධිගමාය අනිච්‌චාදිවසෙන විපස්‌සනං උපට්‌ඨපෙත්‌වා උස්‌සුක්‌කාපෙතුං අසක්‌කොන්‌තස්‌ස – ‘‘ඉමම්‌පි පක්‌ඛං ඉමම්‌පි මාසං ඉමම්‌පි සංවච්‌ඡරං අරහත්‌තං පාපුණිතුං නාසක්‌ඛි’’න්‌ති අනුසොචතො ගාමන්‌තපබ්‌භාරවාසිමහාසීවත්‌ථෙරස්‌ස විය අස්‌සුධාරාපවත්‌තනවසෙන උප්‌පන්‌නදොමනස්‌සානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතදොමනස්‌සානීති වෙදිතබ්‌බානි. වත්‌ථු පන සුමඞ්‌ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්‌ඨකථාය සක්‌කපඤ්‌හවණ්‌ණනායං (දී. නි. අට්‌ඨ. 2.361) විත්‌ථාරිතං, ඉච්‌ඡන්‌තෙන තතො ගහෙතබ්‌බං.
Anuttaresu vimokkhesūti anuttaravimokkho nāma arahattaṃ, arahatte patthanaṃ paṭṭhapentassāti attho. Āyatananti arahattāyatanaṃ. Pihaṃ upaṭṭhāpayatoti patthanaṃ paṭṭhapentassa. Taṃ panetaṃ patthanaṃ paṭṭhapentassa uppajjati, iti patthanāmūlakattā ‘‘pihaṃ upaṭṭhāpayato’’ti vuttaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassānīti imāni evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate arahatte pihaṃ paṭṭhapetvā tadadhigamāya aniccādivasena vipassanaṃ upaṭṭhapetvā ussukkāpetuṃ asakkontassa – ‘‘imampi pakkhaṃ imampi māsaṃ imampi saṃvaccharaṃ arahattaṃ pāpuṇituṃ nāsakkhi’’nti anusocato gāmantapabbhāravāsimahāsīvattherassa viya assudhārāpavattanavasena uppannadomanassāni cha nekkhammasitadomanassānīti veditabbāni. Vatthu pana sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya sakkapañhavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.361) vitthāritaṃ, icchantena tato gahetabbaṃ.
308. උප්‌පජ්‌ජති උපෙක්‌ඛාති එත්‌ථ උපෙක්‌ඛා නාම අඤ්‌ඤාණුපෙඛා. අනොධිජිනස්‌සාති කිලෙසොධිං ජිනිත්‌වා ඨිතත්‌තා ඛීණාසවො ඔධිජිනො නාම, තස්‌මා අඛීණාසවස්‌සාති අත්‌ථො. අවිපාකජිනස්‌සාති එත්‌ථපි ආයතිං විපාකං ජිනිත්‌වා ඨිතත්‌තා ඛීණාසවොව විපාකජිනො නාම, තස්‌මා අඛීණාසවස්‌සෙවාති අත්‌ථො. අනාදීනවදස්‌සාවිනොතිආදීනවතො උපද්‌දවතො අපස්‌සන්‌තස්‌ස. ඉමා ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛාති ඉමා එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ ගුළපිණ්‌ඩකෙ නිලීනමක්‌ඛිකා විය රූපාදීනි අනතිවත්‌තමානා තත්‌ථ ලග්‌ගා ලග්‌ගිතා හුත්‌වා උප්‌පන්‌නා උපෙක්‌ඛා ඡ ගෙහසිතා උපෙක්‌ඛාති වෙදිතබ්‌බා.
308.Uppajjati upekkhāti ettha upekkhā nāma aññāṇupekhā. Anodhijinassāti kilesodhiṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavo odhijino nāma, tasmā akhīṇāsavassāti attho. Avipākajinassāti etthapi āyatiṃ vipākaṃ jinitvā ṭhitattā khīṇāsavova vipākajino nāma, tasmā akhīṇāsavassevāti attho. Anādīnavadassāvinotiādīnavato upaddavato apassantassa. Imā cha gehasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhārammaṇe āpāthagate guḷapiṇḍake nilīnamakkhikā viya rūpādīni anativattamānā tattha laggā laggitā hutvā uppannā upekkhā cha gehasitā upekkhāti veditabbā.
රූපං සා අතිවත්‌තතීති රූපං සා අනතික්‌කමති, තත්‌ථ නිකන්‌තිවසෙන න තිට්‌ඨති. ඉමා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛාති ඉමා එවං ඡසු ද්‌වාරෙසු ඉට්‌ඨාදිආරම්‌මණෙ ආපාථගතෙ ඉට්‌ඨෙ අරජ්‌ජන්‌තස්‌ස, අනිට්‌ඨෙ අදුස්‌සන්‌තස්‌ස, අසමපෙක්‌ඛනෙ අසම්‌මුය්‌හන්‌තස්‌ස, උප්‌පන්‌නවිපස්‌සනා-ඤාණසම්‌පයුත්‌තා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛාති වෙදිතබ්‌බා.
Rūpaṃ sā ativattatīti rūpaṃ sā anatikkamati, tattha nikantivasena na tiṭṭhati. Imā cha nekkhammasitā upekkhāti imā evaṃ chasu dvāresu iṭṭhādiārammaṇe āpāthagate iṭṭhe arajjantassa, aniṭṭhe adussantassa, asamapekkhane asammuyhantassa, uppannavipassanā-ñāṇasampayuttā cha nekkhammasitā upekkhāti veditabbā.
309. තත්‍ර ඉදං නිස්‌සාය ඉදං පජහථාති තෙසු ඡත්‌තිංසසත්‌තපදෙසු අට්‌ඨාරස නිස්‌සාය අට්‌ඨාරස පජහථාති අත්‌ථො. තෙනෙව – ‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානී’’තිආදිමාහ. නිස්‌සාය ආගම්‌මාති පවත්‌තනවසෙන නිස්‌සාය චෙව ආගම්‌ම ච. එවමෙතෙසං සමතික්‌කමො හොතීති එවං නෙක්‌ඛම්‌මසිතානං පවත්‌තනෙන ගෙහසිතානි අතික්‌කන්‌තානි නාම හොන්‌ති.
309.Tatra idaṃ nissāya idaṃ pajahathāti tesu chattiṃsasattapadesu aṭṭhārasa nissāya aṭṭhārasa pajahathāti attho. Teneva – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitānī’’tiādimāha. Nissāya āgammāti pavattanavasena nissāya ceva āgamma ca. Evametesaṃ samatikkamohotīti evaṃ nekkhammasitānaṃ pavattanena gehasitāni atikkantāni nāma honti.
එවං සරික්‌ඛකෙනෙව සරික්‌ඛකං ජහාපෙත්‌වා ඉදානි බලවතා දුබ්‌බලං ජහාපෙන්‌තො – ‘‘තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානී’’තිආදිමාහ. එවං නෙක්‌ඛම්‌මසිතසොමනස්‌සෙහි නෙක්‌ඛම්‌මසිතදොමනස්‌සානි , නෙක්‌ඛම්‌මසිතඋපෙක්‌ඛාහි ච නෙක්‌ඛම්‌මසිතසොමනස්‌සානි ජහාපෙන්‌තෙන බලවතා දුබ්‌බලප්‌පහානං කථිතං.
Evaṃ sarikkhakeneva sarikkhakaṃ jahāpetvā idāni balavatā dubbalaṃ jahāpento – ‘‘tatra, bhikkhave, yāni cha nekkhammasitāni somanassānī’’tiādimāha. Evaṃ nekkhammasitasomanassehi nekkhammasitadomanassāni , nekkhammasitaupekkhāhi ca nekkhammasitasomanassāni jahāpentena balavatā dubbalappahānaṃ kathitaṃ.
එත්‌ථ පන ඨත්‌වා උපෙක්‌ඛාකථා වෙදිතබ්‌බා – අට්‌ඨසු හි සමාපත්‌තීසු පඨමාදීනි ච තීණි ඣානානි, සුද්‌ධසඞ්‌ඛාරෙ ච පාදකෙ කත්‌වා විපස්‌සනං ආරද්‌ධානං චතුන්‌නං භික්‌ඛූනං පුබ්‌බභාගවිපස්‌සනා සොමනස්‌සසහගතා වා හොති උපෙක්‌ඛාසහගතා වා, වුට්‌ඨානගාමිනී පන සොමනස්‌සසහගතාව. චතුත්‌ථජ්‌ඣානාදීනි පාදකානි කත්‌වා විපස්‌සනං ආරද්‌ධානං පඤ්‌චන්‌නං පුබ්‌බභාගවිපස්‌සනා පුරිමසදිසාව. වුට්‌ඨානගාමිනී පන උපෙක්‌ඛාසහගතා හොති. ඉදං සන්‌ධාය – ‘‘යා ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතා උපෙක්‌ඛා, තා නිස්‌සාය තා ආගම්‌ම, යානි ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතානි සොමනස්‌සානි, තානි පජහථා’’ති වුත්‌තං. න කෙවලඤ්‌ච එවංපටිපන්‌නස්‌ස භික්‌ඛුනො අයං විපස්‌සනාය වෙදනාවිසෙසොව හොති, අරියමග්‌ගෙපි පන ඣානඞ්‌ගබොජ්‌ඣඞ්‌ගමග්‌ගඞ්‌ගානම්‌පි විසෙසො හොති.
Ettha pana ṭhatvā upekkhākathā veditabbā – aṭṭhasu hi samāpattīsu paṭhamādīni ca tīṇi jhānāni, suddhasaṅkhāre ca pādake katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ catunnaṃ bhikkhūnaṃ pubbabhāgavipassanā somanassasahagatā vā hoti upekkhāsahagatā vā, vuṭṭhānagāminī pana somanassasahagatāva. Catutthajjhānādīni pādakāni katvā vipassanaṃ āraddhānaṃ pañcannaṃ pubbabhāgavipassanā purimasadisāva. Vuṭṭhānagāminī pana upekkhāsahagatā hoti. Idaṃ sandhāya – ‘‘yā cha nekkhammasitā upekkhā, tā nissāya tā āgamma, yāni cha nekkhammasitāni somanassāni, tāni pajahathā’’ti vuttaṃ. Na kevalañca evaṃpaṭipannassa bhikkhuno ayaṃ vipassanāya vedanāvisesova hoti, ariyamaggepi pana jhānaṅgabojjhaṅgamaggaṅgānampi viseso hoti.
කො පනෙතං විසෙසං නියමෙති? කෙචි තාව ථෙරා විපස්‌සනාපාදකජ්‌ඣානං නියමෙතීති වදන්‌ති, කෙචි විපස්‌සනාය ආරම්‌මණභූතා ඛන්‌ධා නියමෙන්‌තීති වදන්‌ති, කෙචි පුග්‌ගලජ්‌ඣාසයො නියමෙතීති වදන්‌ති. තෙසම්‌පි වාදෙ අයමෙව පුබ්‌බභාගෙ වුට්‌ඨානගාමිනීවිපස්‌සනා නියමෙතීති වෙදිතබ්‌බා. විනිච්‌ඡයකථා පනෙත්‌ථ විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛානිද්‌දෙසෙ වුත්‌තාව.
Ko panetaṃ visesaṃ niyameti? Keci tāva therā vipassanāpādakajjhānaṃ niyametīti vadanti, keci vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentīti vadanti, keci puggalajjhāsayo niyametīti vadanti. Tesampi vāde ayameva pubbabhāge vuṭṭhānagāminīvipassanā niyametīti veditabbā. Vinicchayakathā panettha visuddhimagge saṅkhārupekkhāniddese vuttāva.
310. නානත්‌තාති නානා බහූ අනෙකප්‌පකාරා. නානත්‌තසිතාති නානාරම්‌මණනිස්‌සිතා. එකත්‌තාති එකා. එකත්‌තසිතාති එකාරම්‌මණනිස්‌සිතා. කතමා පනායං උපෙක්‌ඛාති? හෙට්‌ඨා තාව අඤ්‌ඤාණුපෙක්‌ඛා වුත්‌තා, උපරි ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛා වක්‌ඛති, ඉධ සමථඋපෙක්‌ඛා, විපස්‌සනුපෙක්‌ඛාති ද්‌වෙ උපෙක්‌ඛා ගහිතා.
310.Nānattāti nānā bahū anekappakārā. Nānattasitāti nānārammaṇanissitā. Ekattāti ekā. Ekattasitāti ekārammaṇanissitā. Katamā panāyaṃ upekkhāti? Heṭṭhā tāva aññāṇupekkhā vuttā, upari chaḷaṅgupekkhā vakkhati, idha samathaupekkhā, vipassanupekkhāti dve upekkhā gahitā.
තත්‌ථ යස්‌මා අඤ්‌ඤාව රූපෙසු උපෙක්‌ඛා, අඤ්‌ඤාව සද්‌දාදීසු, න හි යා රූපෙ උපෙක්‌ඛා, සා සද්‌දාදීසු හොති. රූපෙ උපෙක්‌ඛා ච රූපමෙව ආරම්‌මණං කරොති , න සද්‌දාදයො. රූපෙ උපෙක්‌ඛාභාවඤ්‌ච අඤ්‌ඤා සමථඋපෙක්‌ඛා පථවීකසිණං ආරම්‌මණං කත්‌වා උප්‌පජ්‌ජති, අඤ්‌ඤා ආපොකසිණාදීනි. තස්‌මා නානත්‌තං නානත්‌තසිතං විභජන්‌තො අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා රූපෙසූතිආදිමාහ . යස්‌මා පන ද්‌වෙ වා තීණි වා ආකාසානඤ්‌චායතනානි වා විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනාදීනි වා නත්‌ථි, තස්‌මා එකත්‌තං එකත්‌තසිතං විභජන්‌තො අත්‌ථි, භික්‌ඛවෙ, උපෙක්‌ඛා ආකාසානඤ්‌චායතනනිස්‌සිතාතිආදිමාහ.
Tattha yasmā aññāva rūpesu upekkhā, aññāva saddādīsu, na hi yā rūpe upekkhā, sā saddādīsu hoti. Rūpe upekkhā ca rūpameva ārammaṇaṃ karoti , na saddādayo. Rūpe upekkhābhāvañca aññā samathaupekkhā pathavīkasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati, aññā āpokasiṇādīni. Tasmā nānattaṃ nānattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā rūpesūtiādimāha . Yasmā pana dve vā tīṇi vā ākāsānañcāyatanāni vā viññāṇañcāyatanādīni vā natthi, tasmā ekattaṃ ekattasitaṃ vibhajanto atthi, bhikkhave, upekkhā ākāsānañcāyatananissitātiādimāha.
තත්‌ථ ආකාසානඤ්‌චායතනඋපෙක්‌ඛා සම්‌පයුත්‌තවසෙන ආකාසානඤ්‌චායතනනිස්‌සිතා, ආකාසානඤ්‌චායතනඛන්‌ධෙ විපස්‌සන්‌තස්‌ස විපස්‌සනුපෙක්‌ඛා ආරම්‌මණවසෙන ආකාසානඤ්‌චායතනනිස්‌සිතා. සෙසාසුපි එසෙව නයො.
Tattha ākāsānañcāyatanaupekkhā sampayuttavasena ākāsānañcāyatananissitā, ākāsānañcāyatanakhandhe vipassantassa vipassanupekkhā ārammaṇavasena ākāsānañcāyatananissitā. Sesāsupi eseva nayo.
තං පජහථාති එත්‌ථ අරූපාවචරසමාපත්‌තිඋපෙක්‌ඛාය රූපාවචරසමාපත්‌තිඋපෙක්‌ඛං පජහාපෙති, අරූපාවචරවිපස්‌සනුපෙක්‌ඛාය රූපාවචරවිපස්‌සනුපෙක්‌ඛං.
Taṃ pajahathāti ettha arūpāvacarasamāpattiupekkhāya rūpāvacarasamāpattiupekkhaṃ pajahāpeti, arūpāvacaravipassanupekkhāya rūpāvacaravipassanupekkhaṃ.
අතම්‌මයතන්‌ති එත්‌ථ තම්‌මයතා නාම තණ්‌හා, තස්‌සා පරියාදානතො වුට්‌ඨානගාමිනීවිපස්‌සනා අතම්‌මයතාති වුච්‌චති. තං පජහථාති ඉධ වුට්‌ඨානගාමිනීවිපස්‌සනාය අරූපාවචරසමාපත්‌තිඋපෙක්‌ඛඤ්‌ච විපස්‌සනුපෙක්‌ඛඤ්‌ච පජහාපෙති.
Atammayatanti ettha tammayatā nāma taṇhā, tassā pariyādānato vuṭṭhānagāminīvipassanā atammayatāti vuccati. Taṃ pajahathāti idha vuṭṭhānagāminīvipassanāya arūpāvacarasamāpattiupekkhañca vipassanupekkhañca pajahāpeti.
311. යදරියොති යෙ සතිපට්‌ඨානෙ අරියො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො සෙවති. තත්‌ථ තීසු ඨානෙසු සතිං පට්‌ඨපෙන්‌තො සතිපට්‌ඨානෙ සෙවතීති වෙදිතබ්‌බො. න සුස්‌සූසන්‌තීති සද්‌දහිත්‌වා සොතුං න ඉච්‌ඡන්‌ති. න අඤ්‌ඤාති ජානනත්‌ථාය චිත්‌තං න උපට්‌ඨපෙන්‌ති. වොක්‌කම්‌මාති අතික්‌කමිත්‌වා. සත්‌ථු සාසනාති සත්‌ථු ඔවාදං ගහෙතබ්‌බං පූරෙතබ්‌බං න මඤ්‌ඤන්‌තීති අත්‌ථො. න ච අත්‌තමනොති න සකමනො. එත්‌ථ ච ගෙහසිතදොමනස්‌සවසෙන අප්‌පතීතො හොතීති න එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො, අප්‌පටිපන්‌නකෙසු පන අත්‌තමනතාකාරණස්‌ස අභාවෙනෙතං වුත්‌තං. අනවස්‌සුතොති පටිඝඅවස්‌සවෙන අනවස්‌සුතො. සතො සම්‌පජානොති සතියා ච ඤාණෙන ච සමන්‌නාගතො . උපෙක්‌ඛකොති ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛාය උපෙක්‌ඛකො. අත්‌තමනොති ඉධාපි ගෙහසිතසොමනස්‌සවසෙන උප්‌පිලාවිතොති න එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො, පටිපන්‌නකෙසු පන අනත්‌තමනතාකාරණස්‌ස අභාවෙනෙතං වුත්‌තං. අනවස්‌සුතොති රාගාවස්‌සවෙන අනවස්‌සුතො.
311.Yadariyoti ye satipaṭṭhāne ariyo sammāsambuddho sevati. Tattha tīsu ṭhānesu satiṃ paṭṭhapento satipaṭṭhāne sevatīti veditabbo. Na sussūsantīti saddahitvā sotuṃ na icchanti. Na aññāti jānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti. Vokkammāti atikkamitvā. Satthu sāsanāti satthu ovādaṃ gahetabbaṃ pūretabbaṃ na maññantīti attho. Na ca attamanoti na sakamano. Ettha ca gehasitadomanassavasena appatīto hotīti na evamattho daṭṭhabbo, appaṭipannakesu pana attamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ. Anavassutoti paṭighaavassavena anavassuto. Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato . Upekkhakoti chaḷaṅgupekkhāya upekkhako. Attamanoti idhāpi gehasitasomanassavasena uppilāvitoti na evamattho daṭṭhabbo, paṭipannakesu pana anattamanatākāraṇassa abhāvenetaṃ vuttaṃ. Anavassutoti rāgāvassavena anavassuto.
312. සාරිතොති දමිතො. එකමෙව දිසං ධාවතීති අනිවත්‌තිත්‌වා ධාවන්‌තො එකංයෙව දිසං ධාවති, නිවත්‌තිත්‌වා පන අපරං ධාවිතුං සක්‌කොති. අට්‌ඨ දිසා විධාවතීති එකපල්‌ලඞ්‌කෙන නිසින්‌නො කායෙන අනිවත්‌තිත්‌වාව විමොක්‌ඛවසෙන එකප්‌පහාරෙනෙව අට්‌ඨ දිසා විධාවති, පුරත්‌ථාභිමුඛො වා දක්‌ඛිණාදීසු අඤ්‌ඤතරදිසාභිමුඛො වා නිසීදිත්‌වා අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො සමාපජ්‌ජතියෙවාති අත්‌ථො. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
312.Sāritoti damito. Ekameva disaṃ dhāvatīti anivattitvā dhāvanto ekaṃyeva disaṃ dhāvati, nivattitvā pana aparaṃ dhāvituṃ sakkoti. Aṭṭhadisā vidhāvatīti ekapallaṅkena nisinno kāyena anivattitvāva vimokkhavasena ekappahāreneva aṭṭha disā vidhāvati, puratthābhimukho vā dakkhiṇādīsu aññataradisābhimukho vā nisīditvā aṭṭha samāpattiyo samāpajjatiyevāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තං • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 7. සළායතනවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Saḷāyatanavibhaṅgasuttavaṇṇanā
