| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
5. චූළයමකවග්‌ගො
5. Cūḷayamakavaggo
1. සාලෙය්‍යකසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Sāleyyakasuttavaṇṇanā
439. එවං මෙ සුතන්‌ති සාලෙය්‍යකසුත්‌තං. තත්‌ථ කොසලෙසූති කොසලා නාම ජානපදිනො රාජකුමාරා. තෙසං නිවාසො එකොපි ජනපදො රුළ්‌හීසද්‌දෙන කොසලාති වුච්‌චති, තස්‌මිං කොසලෙසු ජනපදෙ. පොරාණා පනාහු – යස්‌මා පුබ්‌බෙ මහාපනාදං රාජකුමාරං නානානාටකානි දිස්‌වා සිතමත්‌තම්‌පි අකරොන්‌තං සුත්‌වා රාජා ආහ – ‘‘යො මම පුත්‌තං හසාපෙති, සබ්‌බාලඞ්‌කාරෙන නං අලඞ්‌කරොමී’’ති. තතො නඞ්‌ගලානිපි ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා මහාජනකායෙ සන්‌නිපතිතෙ මනුස්‌සා සාතිරෙකානි සත්‌තවස්‌සානි නානාකීළිකායො දස්‌සෙත්‌වා නං හසාපෙතුං නාසක්‌ඛිංසු. තතො සක්‌කො දෙවනටං පෙසෙසි. සො දිබ්‌බනාටකං දස්‌සෙත්‌වා හසාපෙසි. අථ තෙ මනුස්‌සා අත්‌තනො අත්‌තනො වසනොකාසාභිමුඛා පක්‌කමිංසු. තෙ පටිපථෙ මිත්‌තසුහජ්‌ජාදයො දිස්‌වා පටිසන්‌ථාරං කරොන්‌තා, ‘‘කච්‌චි, භො, කුසලං, කච්‌චි, භො, කුසල’’න්‌ති ආහංසු. තස්‌මා තං ‘‘කුසලං කුසල’’න්‌ති වචනං උපාදාය සො පදෙසො කොසලාති වුච්‌චතීති.
439.Evaṃme sutanti sāleyyakasuttaṃ. Tattha kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā. Tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīsaddena kosalāti vuccati, tasmiṃ kosalesu janapade. Porāṇā panāhu – yasmā pubbe mahāpanādaṃ rājakumāraṃ nānānāṭakāni disvā sitamattampi akarontaṃ sutvā rājā āha – ‘‘yo mama puttaṃ hasāpeti, sabbālaṅkārena naṃ alaṅkaromī’’ti. Tato naṅgalānipi chaḍḍetvā mahājanakāye sannipatite manussā sātirekāni sattavassāni nānākīḷikāyo dassetvā naṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu. Tato sakko devanaṭaṃ pesesi. So dibbanāṭakaṃ dassetvā hasāpesi. Atha te manussā attano attano vasanokāsābhimukhā pakkamiṃsu. Te paṭipathe mittasuhajjādayo disvā paṭisanthāraṃ karontā, ‘‘kacci, bho, kusalaṃ, kacci, bho, kusala’’nti āhaṃsu. Tasmā taṃ ‘‘kusalaṃ kusala’’nti vacanaṃ upādāya so padeso kosalāti vuccatīti.
චාරිකං චරමානොති අතුරිතචාරිකං චරමානො. මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධින්‌ති සතං වා සහස්‌සං වා සතසහස්‌සං වාති එවං අපරිච්‌ඡින්‌නෙන මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං. බ්‍රාහ්‌මණගාමොති බ්‍රාහ්‌මණානං සමොසරණගාමොපි බ්‍රාහ්‌මණගාමොති වුච්‌චති බ්‍රාහ්‌මණානං භොගගාමොපි. ඉධ සමොසරණගාමො අධිප්‌පෙතො. තදවසරීති තං අවසරි, සම්‌පත්‌තොති අත්‌ථො. විහාරො පනෙත්‌ථ අනියාමිතො; තස්‌මා තස්‌ස අවිදූරෙ බුද්‌ධානං අනුච්‌ඡවිකො එකො වනසණ්‌ඩො භවිස්‌සති, සත්‌ථා තං වනසණ්‌ඩං ගතොති වෙදිතබ්‌බො. අස්‌සොසුන්‌ති සුණිංසු උපලභිංසු. සොතද්‌වාරසම්‌පත්‌තවචනනිග්‌ඝොසානුසාරෙන ජානිංසු. ඛොති අවධාරණත්‌ථෙ පදපූරණමත්‌තෙ වා නිපාතො. තත්‌ථ අවධාරණත්‌ථෙන අස්‌සොසුංයෙව , න නෙසං කොචි සවනන්‌තරායො අහොසීති අයමත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. පදපූරණෙන බ්‍යඤ්‌ජනසිලිට්‌ඨතාමත්‌තමෙව.
Cārikaṃ caramānoti aturitacārikaṃ caramāno. Mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vāti evaṃ aparicchinnena mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ. Brāhmaṇagāmoti brāhmaṇānaṃ samosaraṇagāmopi brāhmaṇagāmoti vuccati brāhmaṇānaṃ bhogagāmopi. Idha samosaraṇagāmo adhippeto. Tadavasarīti taṃ avasari, sampattoti attho. Vihāro panettha aniyāmito; tasmā tassa avidūre buddhānaṃ anucchaviko eko vanasaṇḍo bhavissati, satthā taṃ vanasaṇḍaṃ gatoti veditabbo. Assosunti suṇiṃsu upalabhiṃsu. Sotadvārasampattavacananigghosānusārena jāniṃsu. Khoti avadhāraṇatthe padapūraṇamatte vā nipāto. Tattha avadhāraṇatthena assosuṃyeva , na nesaṃ koci savanantarāyo ahosīti ayamattho veditabbo. Padapūraṇena byañjanasiliṭṭhatāmattameva.
ඉදානි යමත්‌ථං අස්‌සොසුං, තං පකාසෙතුං සමණො ඛලු, භො, ගොතමොතිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ සමිතපාපත්‌තා සමණොති වෙදිතබ්‌බො. ඛලූති අනුස්‌සවනත්‌ථෙ නිපාතො. භොති තෙසං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ආලපනමත්‌තං. ගොතමොති භගවතො ගොත්‌තවසෙන පරිදීපනං. තස්‌මා සමණො ඛලු, භො, ගොතමොති එත්‌ථ සමණො කිර, භො, ගොතමගොත්‌තොති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. සක්‍යපුත්‌තොති ඉදං පන භගවතො උච්‌චාකුලපරිදීපනං. සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතොති සද්‌ධාපබ්‌බජිතභාවදීපනං. කෙනචි පාරිජුඤ්‌ඤෙන අනභිභූතො අපරික්‌ඛීණංයෙව තං කුලං පහාය සද්‌ධාපබ්‌බජිතොති වුත්‌තං හොති. තතො පරං වුත්‌තත්‌ථමෙව. තං ඛො පනාති ඉත්‌ථම්‌භූතාඛ්‍යානත්‌ථෙ උපයොගවචනං, තස්‌ස ඛො පන භොතො ගොතමස්‌සාති අත්‌ථො. කල්‍යාණොති කල්‍යාණගුණසමන්‌නාගතො, සෙට්‌ඨොති වුත්‌තං හොති. කිත්‌තිසද්‌දොති කිත්‌තියෙව, ථුතිඝොසො වා. අබ්‌භුග්‌ගතොති සදෙවකං ලොකං අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා උග්‌ගතො. කින්‌ති? ‘‘ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… බුද්‌ධො භගවා’’ති.
Idāni yamatthaṃ assosuṃ, taṃ pakāsetuṃ samaṇo khalu, bho, gotamotiādi vuttaṃ. Tattha samitapāpattā samaṇoti veditabbo. Khalūti anussavanatthe nipāto. Bhoti tesaṃ aññamaññaṃ ālapanamattaṃ. Gotamoti bhagavato gottavasena paridīpanaṃ. Tasmā samaṇo khalu, bho, gotamoti ettha samaṇo kira, bho, gotamagottoti evamattho daṭṭhabbo. Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ. Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvadīpanaṃ. Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya saddhāpabbajitoti vuttaṃ hoti. Tato paraṃ vuttatthameva. Taṃ kho panāti itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ, tassa kho pana bhoto gotamassāti attho. Kalyāṇoti kalyāṇaguṇasamannāgato, seṭṭhoti vuttaṃ hoti. Kittisaddoti kittiyeva, thutighoso vā. Abbhuggatoti sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharitvā uggato. Kinti? ‘‘Itipi so bhagavā…pe… buddho bhagavā’’ti.
තත්‍රායං පදසම්‌බන්‌ධො – සො භගවා ඉතිපි අරහං, ඉතිපි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො…පෙ.… ඉතිපි භගවාති. ඉමිනා ච ඉමිනා ච කාරණෙනාති වුත්‌තං හොති. තත්‌ථ ආරකත්‌තා, අරීනං අරානඤ්‌ච හතත්‌තා, පච්‌චයාදීනං අරහත්‌තා, පාපකරණෙ රහාභාවාති ඉමෙහි තාව කාරණෙහි සො භගවා අරහන්‌ති වෙදිතබ්‌බොතිආදිනා නයෙන මාතිකං නික්‌ඛිපිත්‌වා සබ්‌බානෙව එතානි පදානි විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ බුද්‌ධානුස්‌සතිනිද්‌දෙසෙ විත්‌ථාරිතානීති තතො තෙසං විත්‌ථාරො ගහෙතබ්‌බො.
Tatrāyaṃ padasambandho – so bhagavā itipi arahaṃ, itipi sammāsambuddho…pe… itipi bhagavāti. Iminā ca iminā ca kāraṇenāti vuttaṃ hoti. Tattha ārakattā, arīnaṃ arānañca hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvāti imehi tāva kāraṇehi so bhagavā arahanti veditabbotiādinā nayena mātikaṃ nikkhipitvā sabbāneva etāni padāni visuddhimagge buddhānussatiniddese vitthāritānīti tato tesaṃ vitthāro gahetabbo.
සාධු ඛො පනාති සුන්‌දරං ඛො පන; අත්‌ථාවහං සුඛාවහන්‌ති වුත්‌තං හොති. තථාරූපානං අරහතන්‌ති යථාරූපො සො භවං ගොතමො, එවරූපානං අනෙකෙහිපි කප්‌පකොටිසතසහස්‌සෙහි දුල්‌ලභදස්‌සනානං බ්‍යාමප්‌පභාපරික්‌ඛිත්‌තෙහි අසීතිඅනුබ්‍යඤ්‌ජනරතනපටිමණ්‌ඩිතෙහි ද්‌වත්‌තිංස්‌මහාපුරිසලක්‌ඛණවරෙහි සමාකිණ්‌ණමනොරමසරීරානං අතප්‌පකදස්‌සනානං අතිමධුරධම්‌මනිග්‌ඝොසානං, යථාභූතගුණාධිගමෙන ලොකෙ අරහන්‌තොති ලද්‌ධසද්‌දානං අරහතං. දස්‌සනං හොතීති පසාදසොම්‌මානි අක්‌ඛීනි උම්‌මීලෙත්‌වා දස්‌සනමත්‌තම්‌පි සාධු හොති. සචෙ පන අට්‌ඨඞ්‌ගසමන්‌නාගතෙන බ්‍රහ්‌මස්‌සරෙන ධම්‌මං දෙසෙන්‌තස්‌ස එකං පදම්‌පි සොතුං ලභිස්‌සාම, සාධුතරංයෙව භවිස්‌සතීති එවං අජ්‌ඣාසයං කත්‌වා.
Sādhu kho panāti sundaraṃ kho pana; atthāvahaṃ sukhāvahanti vuttaṃ hoti. Tathārūpānaṃ arahatanti yathārūpo so bhavaṃ gotamo, evarūpānaṃ anekehipi kappakoṭisatasahassehi dullabhadassanānaṃ byāmappabhāparikkhittehi asītianubyañjanaratanapaṭimaṇḍitehi dvattiṃsmahāpurisalakkhaṇavarehi samākiṇṇamanoramasarīrānaṃ atappakadassanānaṃ atimadhuradhammanigghosānaṃ, yathābhūtaguṇādhigamena loke arahantoti laddhasaddānaṃ arahataṃ. Dassanaṃ hotīti pasādasommāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi sādhu hoti. Sace pana aṭṭhaṅgasamannāgatena brahmassarena dhammaṃ desentassa ekaṃ padampi sotuṃ labhissāma, sādhutaraṃyeva bhavissatīti evaṃ ajjhāsayaṃ katvā.
යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසූති සබ්‌බකිච්‌චානි පහාය තුට්‌ඨමානසා ආගමංසු. එතදවොචුන්‌ති දුවිධා හි පුච්‌ඡා අගාරිකපුච්‌ඡා අනගාරිකපුච්‌ඡා ච. තත්‌ථ ‘‘කිං, භන්‌තෙ, කුසලං, කිං අකුසල’’න්‌ති ඉමිනා නයෙන අගාරිකපුච්‌ඡා ආගතා. ‘‘ඉමෙ ඛො, භන්‌තෙ, පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා’’ති ඉමිනා නයෙන අනගාරිකපුච්‌ඡා. ඉමෙ පන අත්‌තනො අනුරූපං අගාරිකපුච්‌ඡං පුච්‌ඡන්‌තා එතං, ‘‘කො නු ඛො, භො ගොතම, හෙතු කො පච්‌චයො’’තිආදිවචනං අවොචුං. තෙසං භගවා යථා න සක්‌කොන්‌ති සල්‌ලක්‌ඛෙතුං, එවං සංඛිත්‌තෙනෙව තාව පඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තො, අධම්‌මචරියාවිසමචරියාහෙතු ඛො ගහපතයොතිආදිමාහ. කස්‌මා පන භගවා යථා න සල්‌ලක්‌ඛෙන්‌ති, එවං විස්‌සජ්‌ජෙසීති? පණ්‌ඩිතමානිකා හි තෙ; ආදිතොව මාතිකං අට්‌ඨපෙත්‌වා යථා සල්‌ලක්‌ඛෙන්‌ති, එවං අත්‌ථෙ විත්‌ථාරිතෙ, දෙසනං උත්‌තානිකාති මඤ්‌ඤන්‌තා අවජානන්‌ති, මයම්‌පි කථෙන්‌තා එවමෙව කථෙය්‍යාමාති වත්‌තාරො භවන්‌ති. තෙන නෙසං භගවා යථා න සක්‌කොන්‌ති සල්‌ලක්‌ඛෙතුං, එවං සංඛිත්‌තෙනෙව තාව පඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙසි. තතො සල්‌ලක්‌ඛෙතුං අසක්‌කොන්‌තෙහි විත්‌ථාරදෙසනං යාචිතො විත්‌ථාරෙන දෙසෙතුං, තෙන හි ගහපතයොතිආදිමාහ. තත්‌ථ තෙන හීති කාරණත්‌ථෙ නිපාතො. යස්‌මා මං තුම්‌හෙ යාචථ, තස්‌මාති අත්‌ථො.
Yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsūti sabbakiccāni pahāya tuṭṭhamānasā āgamaṃsu. Etadavocunti duvidhā hi pucchā agārikapucchā anagārikapucchā ca. Tattha ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’nti iminā nayena agārikapucchā āgatā. ‘‘Ime kho, bhante, pañcupādānakkhandhā’’ti iminā nayena anagārikapucchā. Ime pana attano anurūpaṃ agārikapucchaṃ pucchantā etaṃ, ‘‘ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo’’tiādivacanaṃ avocuṃ. Tesaṃ bhagavā yathā na sakkonti sallakkhetuṃ, evaṃ saṃkhitteneva tāva pañhaṃ vissajjento, adhammacariyāvisamacariyāhetu kho gahapatayotiādimāha. Kasmā pana bhagavā yathā na sallakkhenti, evaṃ vissajjesīti? Paṇḍitamānikā hi te; āditova mātikaṃ aṭṭhapetvā yathā sallakkhenti, evaṃ atthe vitthārite, desanaṃ uttānikāti maññantā avajānanti, mayampi kathentā evameva katheyyāmāti vattāro bhavanti. Tena nesaṃ bhagavā yathā na sakkonti sallakkhetuṃ, evaṃ saṃkhitteneva tāva pañhaṃ vissajjesi. Tato sallakkhetuṃ asakkontehi vitthāradesanaṃ yācito vitthārena desetuṃ, tena hi gahapatayotiādimāha. Tattha tena hīti kāraṇatthe nipāto. Yasmā maṃ tumhe yācatha, tasmāti attho.
440. තිවිධන්‌ති තීහි කොට්‌ඨාසෙහි. කායෙනාති කායද්‌වාරෙන. අධම්‌මචරියාවිසමචරියාති අධම්‌මචරියසඞ්‌ඛාතා විසමචරියා. අයං පනෙත්‌ථ පදත්‌ථො, අධම්‌මස්‌ස චරියා අධම්‌මචරියා, අධම්‌මකරණන්‌ති අත්‌ථො. විසමා චරියා, විසමස්‌ස වා කම්‌මස්‌ස චරියාති විසමචරියා. අධම්‌මචරියා ච සා විසමචරියා චාති අධම්‌මචරියාවිසමචරියා. එතෙනුපායෙන සබ්‌බෙසු කණ්‌හසුක්‌කපදෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. ලුද්‌දොති කක්‌ඛළො. දාරුණොති සාහසිකො. ලොහිතපාණීති පරං ජීවිතා වොරොපෙන්‌තස්‌ස පාණී ලොහිතෙන ලිප්‌පන්‌ති. සචෙපි න ලිප්‌පන්‌ති, තථාවිධො ලොහිතපාණීත්‌වෙව වුච්‌චති. හතප්‌පහතෙ නිවිට්‌ඨොති හතෙ ච පරස්‌ස පහාරදානෙ , පහතෙ ච පරමාරණෙ නිවිට්‌ඨො. අදයාපන්‌නොති නික්‌කරුණතං ආපන්‌නො.
440.Tividhanti tīhi koṭṭhāsehi. Kāyenāti kāyadvārena. Adhammacariyāvisamacariyāti adhammacariyasaṅkhātā visamacariyā. Ayaṃ panettha padattho, adhammassa cariyā adhammacariyā, adhammakaraṇanti attho. Visamā cariyā, visamassa vā kammassa cariyāti visamacariyā. Adhammacariyā ca sā visamacariyā cāti adhammacariyāvisamacariyā. Etenupāyena sabbesu kaṇhasukkapadesu attho veditabbo. Luddoti kakkhaḷo. Dāruṇoti sāhasiko. Lohitapāṇīti paraṃ jīvitā voropentassa pāṇī lohitena lippanti. Sacepi na lippanti, tathāvidho lohitapāṇītveva vuccati. Hatappahate niviṭṭhoti hate ca parassa pahāradāne , pahate ca paramāraṇe niviṭṭho. Adayāpannoti nikkaruṇataṃ āpanno.
යං තං පරස්‌සාති යං තං පරස්‌ස සන්‌තකං. පරවිත්‌තූපකරණන්‌ති තස්‌සෙව පරස්‌ස විත්‌තූපකරණං තුට්‌ඨිජනනං පරික්‌ඛාරභණ්‌ඩකං. ගාමගතං වාති අන්‌තොගාමෙ වා ඨපිතං. අරඤ්‌ඤගතං වාති අරඤ්‌ඤෙ රුක්‌ඛග්‌ගපබ්‌බතමත්‌ථකාදීසු වා ඨපිතං. අදින්‌නන්‌ති තෙහි පරෙහි කායෙන වා වාචාය වා අදින්‌නං. ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාතන්‌ති එත්‌ථ ථෙනොති චොරො. ථෙනස්‌ස භාවො ථෙය්‍යං, අවහරණචිත්‌තස්‌සෙතං අධිවචනං. සඞ්‌ඛා සඞ්‌ඛාතන්‌ති අත්‌ථතො එකං, කොට්‌ඨාසස්‌සෙතං අධිවචනං, ‘‘සඤ්‌ඤානිදානා හි පපඤ්‌චසඞ්‌ඛා’’තිආදීසු විය. ථෙය්‍යඤ්‌ච තං සඞ්‌ඛාතඤ්‌චාති ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාතං, ථෙය්‍යචිත්‌තසඞ්‌ඛාතො එකො චිත්‌තකොට්‌ඨාසොති අත්‌ථො . කරණත්‌ථෙ චෙතං පච්‌චත්‌තවචනං, තස්‌මා ථෙය්‍යසඞ්‌ඛාතෙනාති අත්‌ථතො දට්‌ඨබ්‌බං.
Yaṃ taṃ parassāti yaṃ taṃ parassa santakaṃ. Paravittūpakaraṇanti tasseva parassa vittūpakaraṇaṃ tuṭṭhijananaṃ parikkhārabhaṇḍakaṃ. Gāmagataṃ vāti antogāme vā ṭhapitaṃ. Araññagataṃ vāti araññe rukkhaggapabbatamatthakādīsu vā ṭhapitaṃ. Adinnanti tehi parehi kāyena vā vācāya vā adinnaṃ. Theyyasaṅkhātanti ettha thenoti coro. Thenassa bhāvo theyyaṃ, avaharaṇacittassetaṃ adhivacanaṃ. Saṅkhā saṅkhātanti atthato ekaṃ, koṭṭhāsassetaṃ adhivacanaṃ, ‘‘saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’tiādīsu viya. Theyyañca taṃ saṅkhātañcāti theyyasaṅkhātaṃ, theyyacittasaṅkhāto eko cittakoṭṭhāsoti attho . Karaṇatthe cetaṃ paccattavacanaṃ, tasmā theyyasaṅkhātenāti atthato daṭṭhabbaṃ.
මාතුරක්‌ඛිතාතිආදීසු යං පිතරි නට්‌ඨෙ වා මතෙ වා ඝාසච්‌ඡාදනාදීහි පටිජග්‌ගමානා, වයපත්‌තං කුලඝරෙ දස්‌සාමීති මාතා රක්‌ඛති, අයං මාතුරක්‌ඛිතා නාම. එතෙනුපායෙන පිතුරක්‌ඛිතාදයොපි වෙදිතබ්‌බා. සභාගකුලානි පන කුච්‌ඡිගතෙසුපි ගබ්‌භෙසු කතිකං කරොන්‌ති – ‘‘සචෙ මය්‌හං පුත්‌තො හොති, තුය්‌හං ධීතා, අඤ්‌ඤත්‌ථ ගන්‌තුං න ලභිස්‌සති, මය්‌හං පුත්‌තස්‌සෙව හොතූ’’ති. එවං ගබ්‌භෙපි පරිග්‌ගහිතා සස්‌සාමිකා නාම. ‘‘යො ඉත්‌ථන්‌නාමං ඉත්‌ථිං ගච්‌ඡති, තස්‌ස එත්‌තකො දණ්‌ඩො’’ති එවං ගාමං වා ගෙහං වා වීථිං වා උද්‌දිස්‌ස ඨපිතදණ්‌ඩා, පන සපරිදණ්‌ඩා නාම. අන්‌තමසො මාලාගුණපරික්‌ඛිත්‌තාපීති යා සබ්‌බන්‌තිමෙන පරිච්‌ඡෙදෙන, ‘‘එසා මෙ භරියා භවිස්‌සතී’’ති සඤ්‌ඤාය තස්‌සා උපරි කෙනචි මාලාගුණං ඛිපන්‌තෙන මාලාගුණමත්‌තෙනාපි පරික්‌ඛිත්‌තා හොති. තථාරූපාසු චාරිත්‌තං ආපජ්‌ජිතා හොතීති එවරූපාසු ඉත්‌ථීසු සම්‌මාදිට්‌ඨිසුත්‌තෙ වුත්‌තමිච්‌ඡාචාරලක්‌ඛණවසෙන වීතික්‌කමං කත්‌තා හොති.
Māturakkhitātiādīsu yaṃ pitari naṭṭhe vā mate vā ghāsacchādanādīhi paṭijaggamānā, vayapattaṃ kulaghare dassāmīti mātā rakkhati, ayaṃ māturakkhitā nāma. Etenupāyena piturakkhitādayopi veditabbā. Sabhāgakulāni pana kucchigatesupi gabbhesu katikaṃ karonti – ‘‘sace mayhaṃ putto hoti, tuyhaṃ dhītā, aññattha gantuṃ na labhissati, mayhaṃ puttasseva hotū’’ti. Evaṃ gabbhepi pariggahitā sassāmikā nāma. ‘‘Yo itthannāmaṃ itthiṃ gacchati, tassa ettako daṇḍo’’ti evaṃ gāmaṃ vā gehaṃ vā vīthiṃ vā uddissa ṭhapitadaṇḍā, pana saparidaṇḍā nāma. Antamaso mālāguṇaparikkhittāpīti yā sabbantimena paricchedena, ‘‘esā me bhariyā bhavissatī’’ti saññāya tassā upari kenaci mālāguṇaṃ khipantena mālāguṇamattenāpi parikkhittā hoti. Tathārūpāsu cārittaṃ āpajjitā hotīti evarūpāsu itthīsu sammādiṭṭhisutte vuttamicchācāralakkhaṇavasena vītikkamaṃ kattā hoti.
සභාගතොති සභායං ඨිතො. පරිසාගතොති පරිසායං ඨිතො. ඤාතිමජ්‌ඣගතොති දායාදානං මජ්‌ඣෙ ඨිතො. පූගමජ්‌ඣගතොති සෙනීනං මජ්‌ඣෙ ඨිතො. රාජකුලමජ්‌ඣගතොති රාජකුලස්‌ස මජ්‌ඣෙ මහාවිනිච්‌ඡයෙ ඨිතො . අභිනීතොති පුච්‌ඡනත්‌ථාය නීතො. සක්‌ඛිපුට්‌ඨොති සක්‌ඛිං කත්‌වා පුච්‌ඡිතො. එහම්‌භො පුරිසාති ආලපනමෙතං. අත්‌තහෙතු වා පරහෙතු වාති අත්‌තනො වා පරස්‌ස වා හත්‌ථපාදාදිහෙතු වා ධනහෙතු වා. ආමිසකිඤ්‌චික්‌ඛහෙතු වාති එත්‌ථ ආමිසන්‌ති ලාභො අධිප්‌පෙතො. කිඤ්‌චික්‌ඛන්‌ති යං වා තං වා අප්‌පමත්‌තකං. අන්‌තමසො තිත්‌තිරවට්‌ටකසප්‌පිපිණ්‌ඩනවනීතපිණ්‌ඩාදිමත්‌තකස්‌සපි ලඤ්‌ජස්‌ස හෙතූති අත්‌ථො. සම්‌පජානමුසා භාසිතා හොතීති ජානන්‌තොයෙව මුසාවාදං කත්‌තා හොති.
Sabhāgatoti sabhāyaṃ ṭhito. Parisāgatoti parisāyaṃ ṭhito. Ñātimajjhagatoti dāyādānaṃ majjhe ṭhito. Pūgamajjhagatoti senīnaṃ majjhe ṭhito. Rājakulamajjhagatoti rājakulassa majjhe mahāvinicchaye ṭhito . Abhinītoti pucchanatthāya nīto. Sakkhipuṭṭhoti sakkhiṃ katvā pucchito. Ehambho purisāti ālapanametaṃ. Attahetu vā parahetu vāti attano vā parassa vā hatthapādādihetu vā dhanahetu vā. Āmisakiñcikkhahetu vāti ettha āmisanti lābho adhippeto. Kiñcikkhanti yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ. Antamaso tittiravaṭṭakasappipiṇḍanavanītapiṇḍādimattakassapi lañjassa hetūti attho. Sampajānamusā bhāsitā hotīti jānantoyeva musāvādaṃ kattā hoti.
ඉමෙසං භෙදායාති යෙසං ඉතොති වුත්‌තානං සන්‌තිකෙ සුතං හොති, තෙසං භෙදාය. අමූසං භෙදායාති යෙසං අමුත්‍රාති වුත්‌තානං සන්‌තිකෙ සුතං හොති, තෙසං භෙදාය. ඉති සමග්‌ගානං වා භෙදකාති එවං සමග්‌ගානං වා ද්‌වින්‌නං සහායකානං භෙදං කත්‌තා. භින්‌නානං වා අනුප්‌පදාතාති සුට්‌ඨු කතං තයා, තං පජහන්‌තෙන කතිපාහෙනෙව තෙ මහන්‌තං අනත්‌ථං කරෙය්‍යාති එවං භින්‌නානං පුන අසංසන්‌දනාය අනුප්‌පදාතා උපත්‌ථම්‌භෙතා කාරණං දස්‌සෙතාති අත්‌ථො. වග්‌ගො ආරාමො අභිරතිට්‌ඨානමස්‌සාති වග්‌ගාරාමො. වග්‌ගරතොති වග්‌ගෙසු රතො. වග්‌ගෙ දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා නන්‌දතීති වග්‌ගනන්‌දී. වග්‌ගකරණිං වාචන්‌ති යා වාචා සමග්‌ගෙපි සත්‌තෙ වග්‌ගෙ කරොති භින්‌දති, තං කලහකාරණං වාචං භාසිතා හොති.
Imesaṃbhedāyāti yesaṃ itoti vuttānaṃ santike sutaṃ hoti, tesaṃ bhedāya. Amūsaṃ bhedāyāti yesaṃ amutrāti vuttānaṃ santike sutaṃ hoti, tesaṃ bhedāya. Iti samaggānaṃ vā bhedakāti evaṃ samaggānaṃ vā dvinnaṃ sahāyakānaṃ bhedaṃ kattā. Bhinnānaṃ vā anuppadātāti suṭṭhu kataṃ tayā, taṃ pajahantena katipāheneva te mahantaṃ anatthaṃ kareyyāti evaṃ bhinnānaṃ puna asaṃsandanāya anuppadātā upatthambhetā kāraṇaṃ dassetāti attho. Vaggo ārāmo abhiratiṭṭhānamassāti vaggārāmo. Vaggaratoti vaggesu rato. Vagge disvā vā sutvā vā nandatīti vagganandī. Vaggakaraṇiṃ vācanti yā vācā samaggepi satte vagge karoti bhindati, taṃ kalahakāraṇaṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
අණ්‌ඩකාති යථා සදොසෙ රුක්‌ඛෙ අණ්‌ඩකානි උට්‌ඨහන්‌ති, එවං සදොසතාය ඛුංසනාවම්‌භනාදිවචනෙහි අණ්‌ඩකා ජාතා. කක්‌කසාති පූතිකා. යථා නාම පූතිකරුක්‌ඛො කක්‌කසො හොති පග්‌ඝරිතචුණ්‌ණො, එවං කක්‌කසා හොති, සොතං ඝංසමානා විය පවිසති. තෙන වුත්‌තං ‘‘කක්‌කසා’’ති. පරකටුකාති පරෙසං කටුකා අමනාපා දොසජනනී. පරාභිසජ්‌ජනීති කුටිලකණ්‌ටකසාඛා විය මම්‌මෙසු විජ්‌ඣිත්‌වා පරෙසං අභිසජ්‌ජනී ගන්‌තුකාමානම්‌පි ගන්‌තුං අදත්‌වා ලග්‌ගනකාරී. කොධසාමන්‌තාති කොධස්‌ස ආසන්‌නා. අසමාධිසංවත්‌තනිකාති අප්‌පනාසමාධිස්‌ස වා උපචාරසමාධිස්‌ස වා අසංවත්‌තනිකා. ඉති සබ්‌බානෙව තානි සදොසවාචාය වෙවචනානි.
Aṇḍakāti yathā sadose rukkhe aṇḍakāni uṭṭhahanti, evaṃ sadosatāya khuṃsanāvambhanādivacanehi aṇḍakā jātā. Kakkasāti pūtikā. Yathā nāma pūtikarukkho kakkaso hoti paggharitacuṇṇo, evaṃ kakkasā hoti, sotaṃ ghaṃsamānā viya pavisati. Tena vuttaṃ ‘‘kakkasā’’ti. Parakaṭukāti paresaṃ kaṭukā amanāpā dosajananī. Parābhisajjanīti kuṭilakaṇṭakasākhā viya mammesu vijjhitvā paresaṃ abhisajjanī gantukāmānampi gantuṃ adatvā lagganakārī. Kodhasāmantāti kodhassa āsannā. Asamādhisaṃvattanikāti appanāsamādhissa vā upacārasamādhissa vā asaṃvattanikā. Iti sabbāneva tāni sadosavācāya vevacanāni.
අකාලවාදීති අකාලෙන වත්‌තා. අභූතවාදීති යං නත්‌ථි, තස්‌ස වත්‌තා. අනත්‌ථවාදීති අකාරණනිස්‌සිතං වත්‌තා. අධම්‌මවාදීති අසභාවං වත්‌තා . අවිනයවාදීති අසංවරවිනයපටිසංයුත්‌තස්‌ස වත්‌තා. අනිධානවති වාචන්‌ති හදයමඤ්‌ජූසායං නිධෙතුං අයුත්‌තං වාචං භාසිතා හොති. අකාලෙනාති වත්‌තබ්‌බකාලස්‌ස පුබ්‌බෙ වා පච්‌ඡා වා අයුත්‌තකාලෙ වත්‌තා හොති. අනපදෙසන්‌ති සුත්‌තාපදෙසවිරහිතං. අපරියන්‌තවතින්‌ති අපරිච්‌ඡෙදං, සුත්‌තං වා ජාතකං වා නික්‌ඛිපිත්‌වා තස්‌ස උපලබ්‌භං වා උපමං වා වත්‌ථුං වා ආහරිත්‌වා බාහිරකථංයෙව කථෙති. නික්‌ඛිත්‌තං නික්‌ඛිත්‌තමෙව හොති. ‘‘සුත්‌තං නු ඛො කථෙති ජාතකං නු ඛො, නස්‌ස අන්‌තං වා කොටිං වා පස්‌සාමා’’ති වත්‌තබ්‌බතං ආපජ්‌ජති. යථා වටරුක්‌ඛසාඛානං ගතගතට්‌ඨානෙ පාරොහා ඔතරන්‌ති, ඔතිණ්‌ණොතිණ්‌ණට්‌ඨානෙ සම්‌පජ්‌ජිත්‌වා පුන වඩ්‌ඪන්‌තියෙව . එවං අඩ්‌ඪයොජනම්‌පි යොජනම්‌පි ගච්‌ඡන්‌තියෙව, ගච්‌ඡන්‌තෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ පන මූලරුක්‌ඛො විනස්‌සති, පවෙණිජාතකාව තිට්‌ඨන්‌ති. එවමයම්‌පි නිග්‍රොධධම්‌මකථිකො නාම හොති; නික්‌ඛිත්‌තං නික්‌ඛිත්‌තමත්‌තමෙව කත්‌වා පස්‌සෙනෙව පරිහරන්‌තො ගච්‌ඡති. යො පන බහුම්‌පි භණන්‌තො එතදත්‌ථමිදං වුත්‌තන්‌ති ආහරිත්‌වා ජානාපෙතුං සක්‌කොති, තස්‌ස කථෙතුං වට්‌ටති. අනත්‌ථසංහිතන්‌ති න අත්‌ථනිස්‌සිතං.
Akālavādīti akālena vattā. Abhūtavādīti yaṃ natthi, tassa vattā. Anatthavādīti akāraṇanissitaṃ vattā. Adhammavādīti asabhāvaṃ vattā . Avinayavādīti asaṃvaravinayapaṭisaṃyuttassa vattā. Anidhānavati vācanti hadayamañjūsāyaṃ nidhetuṃ ayuttaṃ vācaṃ bhāsitā hoti. Akālenāti vattabbakālassa pubbe vā pacchā vā ayuttakāle vattā hoti. Anapadesanti suttāpadesavirahitaṃ. Apariyantavatinti aparicchedaṃ, suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā tassa upalabbhaṃ vā upamaṃ vā vatthuṃ vā āharitvā bāhirakathaṃyeva katheti. Nikkhittaṃ nikkhittameva hoti. ‘‘Suttaṃ nu kho katheti jātakaṃ nu kho, nassa antaṃ vā koṭiṃ vā passāmā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Yathā vaṭarukkhasākhānaṃ gatagataṭṭhāne pārohā otaranti, otiṇṇotiṇṇaṭṭhāne sampajjitvā puna vaḍḍhantiyeva . Evaṃ aḍḍhayojanampi yojanampi gacchantiyeva, gacchante gacchante pana mūlarukkho vinassati, paveṇijātakāva tiṭṭhanti. Evamayampi nigrodhadhammakathiko nāma hoti; nikkhittaṃ nikkhittamattameva katvā passeneva pariharanto gacchati. Yo pana bahumpi bhaṇanto etadatthamidaṃ vuttanti āharitvā jānāpetuṃ sakkoti, tassa kathetuṃ vaṭṭati. Anatthasaṃhitanti na atthanissitaṃ.
අභිජ්‌ඣාතා හොතීති අභිජ්‌ඣාය ඔලොකෙතා හොති. අහො වතාති පත්‌ථනත්‌ථෙ නිපාතො. අභිජ්‌ඣාය ඔලොකිතමත්‌තකෙන චෙත්‌ථ කම්‌මපථභෙදො න හොති. යදා පන, ‘‘අහො වතිදං මම සන්‌තකං අස්‌ස, අහමෙත්‌ථ වසං වත්‌තෙය්‍ය’’න්‌ති අත්‌තනො පරිණාමෙති, තදා කම්‌මපථභෙදො හොති, අයමිධ අධිප්‌පෙතො.
Abhijjhātā hotīti abhijjhāya oloketā hoti. Aho vatāti patthanatthe nipāto. Abhijjhāya olokitamattakena cettha kammapathabhedo na hoti. Yadā pana, ‘‘aho vatidaṃ mama santakaṃ assa, ahamettha vasaṃ vatteyya’’nti attano pariṇāmeti, tadā kammapathabhedo hoti, ayamidha adhippeto.
බ්‍යාපන්‌නචිත්‌තොති විපන්‌නචිත්‌තො පූතිභූතචිත්‌තො. පදුට්‌ඨමනසඞ්‌කප්‌පොති දොසෙන දුට්‌ඨචිත්‌තසඞ්‌කප්‌පො. හඤ්‌ඤන්‌තූති ඝාතියන්‌තූ. වජ්‌ඣන්‌තූති වධං පාපුණන්‌තු. මා වා අහෙසුන්‌ති කිඤ්‌චිපි මා අහෙසුං. ඉධාපි කොපමත්‌තකෙන කම්‌මපථභෙදො න හොති. හඤ්‌ඤන්‌තූතිආදිචින්‌තනෙනෙව හොති, තස්‌මා එවං වුත්‌තං.
Byāpannacittoti vipannacitto pūtibhūtacitto. Paduṭṭhamanasaṅkappoti dosena duṭṭhacittasaṅkappo. Haññantūti ghātiyantū. Vajjhantūti vadhaṃ pāpuṇantu. Mā vā ahesunti kiñcipi mā ahesuṃ. Idhāpi kopamattakena kammapathabhedo na hoti. Haññantūtiādicintaneneva hoti, tasmā evaṃ vuttaṃ.
මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකොති අකුසලදස්‌සනො. විපරීතදස්‌සනොති විපල්‌ලත්‌ථදස්‌සනො. නත්‌ථි දින්‌නන්‌ති දින්‌නස්‌ස ඵලාභාවං සන්‌ධාය වදති. යිට්‌ඨං වුච්‌චති මහායාගො. හුතන්‌ති පහෙණකසක්‌කාරො අධිප්‌පෙතො, තම්‌පි උභයං ඵලාභාවමෙව සන්‌ධාය පටික්‌ඛිපති. සුකතදුක්‌කටානන්‌ති සුකතදුක්‌කටානං, කුසලාකුසලානන්‌ති අත්‌ථො. ඵලං විපාකොති යං ඵලන්‌ති වා විපාකොති වා වුච්‌චති, තං නත්‌ථීති වදති. නත්‌ථි අයං ලොකොති පරලොකෙ ඨිතස්‌ස අයං ලොකො නත්‌ථි. නත්‌ථි පරො ලොකොති ඉධ ලොකෙ ඨිතස්‌සපි පරලොකො නත්‌ථි, සබ්‌බෙ තත්‌ථ තත්‌ථෙව උච්‌ඡිජ්‌ජන්‌තීති දස්‌සෙති. නත්‌ථි මාතා නත්‌ථි පිතාති තෙසු සම්‌මාපටිපත්‌තිමිච්‌ඡාපටිපත්‌තීනං ඵලාභාවවසෙන වදති. නත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකාති චවිත්‌වා උපපජ්‌ජනකසත්‌තා නාම නත්‌ථීති වදති. සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තීති යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං අභිවිසිට්‌ඨාය පඤ්‌ඤාය සයං පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා පවෙදෙන්‌ති, තෙ නත්‌ථීති සබ්‌බඤ්‌ඤුබුද්‌ධානං අභාවං දීපෙති, එත්‌තාවතා දසවත්‌ථුකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි කථිතා හොති.
Micchādiṭṭhikoti akusaladassano. Viparītadassanoti vipallatthadassano. Natthi dinnanti dinnassa phalābhāvaṃ sandhāya vadati. Yiṭṭhaṃ vuccati mahāyāgo. Hutanti paheṇakasakkāro adhippeto, tampi ubhayaṃ phalābhāvameva sandhāya paṭikkhipati. Sukatadukkaṭānanti sukatadukkaṭānaṃ, kusalākusalānanti attho. Phalaṃ vipākoti yaṃ phalanti vā vipākoti vā vuccati, taṃ natthīti vadati. Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthi. Natthi paro lokoti idha loke ṭhitassapi paraloko natthi, sabbe tattha tattheva ucchijjantīti dasseti. Natthi mātā natthi pitāti tesu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalābhāvavasena vadati. Natthi sattā opapātikāti cavitvā upapajjanakasattā nāma natthīti vadati. Sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ abhivisiṭṭhāya paññāya sayaṃ paccakkhaṃ katvā pavedenti, te natthīti sabbaññubuddhānaṃ abhāvaṃ dīpeti, ettāvatā dasavatthukā micchādiṭṭhi kathitā hoti.
441. පාණාතිපාතං පහායාතිආදයො සත්‌ත කම්‌මපථා චූළහත්‌ථිපදෙ විත්‌ථාරිතා. අනභිජ්‌ඣාදයො උත්‌තානත්‌ථායෙව.
441.Pāṇātipātaṃpahāyātiādayo satta kammapathā cūḷahatthipade vitthāritā. Anabhijjhādayo uttānatthāyeva.
442. සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජෙය්‍යන්‌ති සහභාවං උපගච්‌ඡෙය්‍යං. බ්‍රහ්‌මකායිකානං දෙවානන්‌ති පඨමජ්‌ඣානභූමිදෙවානං. ආභානං දෙවානන්‌ති ආභා නාම විසුං නත්‌ථි, පරිත්‌තාභඅප්‌පමාණාභආභස්‌සරානමෙතං අධිවචනං. පරිත්‌තාභානන්‌තිආදි පන එකතො අග්‌ගහෙත්‌වා තෙසංයෙව භෙදතො ගහණං. පරිත්‌තසුභානන්‌තිආදීසුපි එසෙව නයො. ඉති භගවා ආසවක්‌ඛයං දස්‌සෙත්‌වා අරහත්‌තනිකූටෙන දෙසනං නිට්‌ඨපෙසි.
442.Sahabyataṃ upapajjeyyanti sahabhāvaṃ upagaccheyyaṃ. Brahmakāyikānaṃ devānanti paṭhamajjhānabhūmidevānaṃ. Ābhānaṃ devānanti ābhā nāma visuṃ natthi, parittābhaappamāṇābhaābhassarānametaṃ adhivacanaṃ. Parittābhānantiādi pana ekato aggahetvā tesaṃyeva bhedato gahaṇaṃ. Parittasubhānantiādīsupi eseva nayo. Iti bhagavā āsavakkhayaṃ dassetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapesi.
ඉධ ඨත්‌වා පන දෙවලොකා සමානෙතබ්‌බා. තිස්‌සන්‌නං තාව ඣානභූමීනං වසෙන නව බ්‍රහ්‌මලොකා, පඤ්‌ච සුද්‌ධාවාසා චතූහි ආරූපෙහි සද්‌ධිං නවාති අට්‌ඨාරස, වෙහප්‌ඵලෙහි සද්‌ධිං එකූනවීසති, තෙ අසඤ්‌ඤං පක්‌ඛිපිත්‌වා වීසති බ්‍රහ්‌මලොකා හොන්‌ති, එවං ඡහි කාමාවචරෙහි සද්‌ධිං ඡබ්‌බීසති දෙවලොකා නාම. තෙසං සබ්‌බෙසම්‌පි භගවතා දසකුසලකම්‌මපථෙහි නිබ්‌බත්‌ති දස්‌සිතා.
Idha ṭhatvā pana devalokā samānetabbā. Tissannaṃ tāva jhānabhūmīnaṃ vasena nava brahmalokā, pañca suddhāvāsā catūhi ārūpehi saddhiṃ navāti aṭṭhārasa, vehapphalehi saddhiṃ ekūnavīsati, te asaññaṃ pakkhipitvā vīsati brahmalokā honti, evaṃ chahi kāmāvacarehi saddhiṃ chabbīsati devalokā nāma. Tesaṃ sabbesampi bhagavatā dasakusalakammapathehi nibbatti dassitā.
තත්‌ථ ඡසු තාව කාමාවචරෙසු තිණ්‌ණං සුචරිතානං විපාකෙනෙව නිබ්‌බත්‌ති හොති. උපරිදෙවලොකානං පන ඉමෙ කම්‌මපථා උපනිස්‌සයවසෙන කථිතා . දස කුසලකම්‌මපථා හි සීලං, සීලවතො ච කසිණපරිකම්‌මං ඉජ්‌ඣතීති. සීලෙ පතිට්‌ඨාය කසිණපරිකම්‌මං කත්‌වා පඨමජ්‌ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා පඨමජ්‌ඣානභූමියං නිබ්‌බත්‌තති; දුතියාදීනි භාවෙත්‌වා දුතියජ්‌ඣානභූමිආදීසු නිබ්‌බත්‌තති; රූපාවචරජ්‌ඣානං පාදකං කත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අනාගාමිඵලෙ පතිට්‌ඨිතො පඤ්‌චසු සුද්‌ධාවාසෙසු නිබ්‌බත්‌තති; රූපාවචරජ්‌ඣානං පාදකං කත්‌වා අරූපාවචරසමාපත්‌තිං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා චතූසු අරූපෙසු නිබ්‌බත්‌තති; රූපාරූපජ්‌ඣානං පාදකං කත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණාති. අසඤ්‌ඤභවො පන බාහිරකානං තාපසපරිබ්‌බාජකානං ආචිණ්‌ණොති ඉධ න නිද්‌දිට්‌ඨො. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
Tattha chasu tāva kāmāvacaresu tiṇṇaṃ sucaritānaṃ vipākeneva nibbatti hoti. Uparidevalokānaṃ pana ime kammapathā upanissayavasena kathitā . Dasa kusalakammapathā hi sīlaṃ, sīlavato ca kasiṇaparikammaṃ ijjhatīti. Sīle patiṭṭhāya kasiṇaparikammaṃ katvā paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbattati; dutiyādīni bhāvetvā dutiyajjhānabhūmiādīsu nibbattati; rūpāvacarajjhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmiphale patiṭṭhito pañcasu suddhāvāsesu nibbattati; rūpāvacarajjhānaṃ pādakaṃ katvā arūpāvacarasamāpattiṃ nibbattetvā catūsu arūpesu nibbattati; rūpārūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Asaññabhavo pana bāhirakānaṃ tāpasaparibbājakānaṃ āciṇṇoti idha na niddiṭṭho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
සාලෙය්‍යකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sāleyyakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 1. සාලෙය්‍යකසුත්‌තං • 1. Sāleyyakasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 1. සාලෙය්‍යකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Sāleyyakasuttavaṇṇanā
