| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๖. สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา
6. Sāḷhasuttavaṇṇanā
๖๗. ฉเฎฺฐ มิคารนตฺตาติ มิคารเสฎฺฐิโน นตฺตาฯ เสขุนิยนตฺตาติ เสขุนิยเสฎฺฐิโน นตฺตาฯ อุปสงฺกมิํสูติ ภุตฺตปาตราสา ทาสกมฺมกรปริวุตา อุปสงฺกมิํสุฯ เตสํ กิร ปุเรภเตฺต ปุพฺพณฺหสมเยเยว เคเห เอโก ปโญฺห สมุฎฺฐิโต, ตํ ปน กเถตุํ โอกาโส นาโหสิฯ เต ‘‘ตํ ปญฺหํ โสสฺสามา’’ติ เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ตุณฺหี นิสีทิํสุฯ เถโร ‘‘คาเม ตํ สมุฎฺฐิตํ ปญฺหํ โสตุํ อาคตา ภวิสฺสนฺตี’’ติ เตสํ มนํ ญตฺวา ตเมว ปญฺหํ อารภโนฺต เอถ ตุเมฺห สาฬฺหาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อตฺถิ โลโภติ ลุพฺภนสภาโว โลโภ นาม อตฺถีติ ปุจฺฉติฯ อภิชฺฌาติ โข อหํ สาฬฺหา เอตมตฺถํ วทามีติ เอตํ โลภสงฺขาตํ อตฺถํ อหํ ‘‘อภิชฺฌา’’ติ วทามิ, ‘‘ตณฺหา’’ติ วทามีติ สมุฎฺฐิตปญฺหสฺส อตฺถํ ทีเปโนฺต อาหฯ เอวํ สพฺพวาเรสุ นโย เนตโพฺพฯ
67. Chaṭṭhe migāranattāti migāraseṭṭhino nattā. Sekhuniyanattāti sekhuniyaseṭṭhino nattā. Upasaṅkamiṃsūti bhuttapātarāsā dāsakammakaraparivutā upasaṅkamiṃsu. Tesaṃ kira purebhatte pubbaṇhasamayeyeva gehe eko pañho samuṭṭhito, taṃ pana kathetuṃ okāso nāhosi. Te ‘‘taṃ pañhaṃ sossāmā’’ti therassa santikaṃ gantvā vanditvā tuṇhī nisīdiṃsu. Thero ‘‘gāme taṃ samuṭṭhitaṃ pañhaṃ sotuṃ āgatā bhavissantī’’ti tesaṃ manaṃ ñatvā tameva pañhaṃ ārabhanto etha tumhe sāḷhātiādimāha. Tattha atthi lobhoti lubbhanasabhāvo lobho nāma atthīti pucchati. Abhijjhāti kho ahaṃ sāḷhā etamatthaṃ vadāmīti etaṃ lobhasaṅkhātaṃ atthaṃ ahaṃ ‘‘abhijjhā’’ti vadāmi, ‘‘taṇhā’’ti vadāmīti samuṭṭhitapañhassa atthaṃ dīpento āha. Evaṃ sabbavāresu nayo netabbo.
โส เอวํ ปชานาตีติ โส จตฺตาโร พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา ฐิโต อริยสาวโก สมาปตฺติโต วุฎฺฐาย วิปสฺสนํ อารภโนฺต เอวํ ปชานาติฯ อตฺถิ อิทนฺติ อตฺถิ ทุกฺขสจฺจสงฺขาตํ ขนฺธปญฺจกํ นามรูปวเสน ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปชานโนฺต เอส ‘‘เอวํ ปชานาติ อตฺถิ อิท’’นฺติ วุโตฺตฯ หีนนฺติ สมุทยสจฺจํฯ ปณีตนฺติ มคฺคสจฺจํฯ อิมสฺส สญฺญาคตสฺส อุตฺตริ นิสฺสรณนฺติ อิมสฺส วิปสฺสนาสญฺญาสงฺขาตสฺส สญฺญาคตสฺส อุตฺตริ นิสฺสรณํ นาม นิพฺพานํ, ตมตฺถีติ อิมินา นิโรธสจฺจํ ทเสฺสติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณนฺติ เอกูนวีสติวิธํ ปจฺจเวกฺขณญาณํ กถิตํฯ อหุ ปุเพฺพ โลโภติ ปุเพฺพ เม โลโภ อโหสิฯ ตทหุ อกุสลนฺติ ตํ อกุสลํ นาม อโหสิ, ตทา วา อกุสลํ นาม อโหสิฯ อิเจฺจตํ กุสลนฺติ อิติ เอตํ กุสลํ, ตเสฺสว อกุสลสฺส นตฺถิภาวํ กุสลํ เขมนฺติ สนฺธาย วทติฯ นิจฺฉาโตติ นิตฺตโณฺหฯ นิพฺพุโตติ อพฺภนฺตเร สนฺตาปกรานํ กิเลสานํ อภาเวน นิพฺพุโตฯ สีติภูโตติ สีตลีภูโตฯ สุขปฺปฎิสํเวทีติ กายิกเจตสิกสฺส สุขสฺส ปฎิสํเวทิตาฯ พฺรหฺมภูเตนาติ เสฎฺฐภูเตนฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
Soevaṃ pajānātīti so cattāro brahmavihāre bhāvetvā ṭhito ariyasāvako samāpattito vuṭṭhāya vipassanaṃ ārabhanto evaṃ pajānāti. Atthi idanti atthi dukkhasaccasaṅkhātaṃ khandhapañcakaṃ nāmarūpavasena paricchinditvā pajānanto esa ‘‘evaṃ pajānāti atthi ida’’nti vutto. Hīnanti samudayasaccaṃ. Paṇītanti maggasaccaṃ. Imassa saññāgatassa uttari nissaraṇanti imassa vipassanāsaññāsaṅkhātassa saññāgatassa uttari nissaraṇaṃ nāma nibbānaṃ, tamatthīti iminā nirodhasaccaṃ dasseti. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ kathitaṃ. Ahu pubbe lobhoti pubbe me lobho ahosi. Tadahu akusalanti taṃ akusalaṃ nāma ahosi, tadā vā akusalaṃ nāma ahosi. Iccetaṃ kusalanti iti etaṃ kusalaṃ, tasseva akusalassa natthibhāvaṃ kusalaṃ khemanti sandhāya vadati. Nicchātoti nittaṇho. Nibbutoti abbhantare santāpakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena nibbuto. Sītibhūtoti sītalībhūto. Sukhappaṭisaṃvedīti kāyikacetasikassa sukhassa paṭisaṃveditā. Brahmabhūtenāti seṭṭhabhūtena. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. สาฬฺหสุตฺตํ • 6. Sāḷhasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๖. สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา • 6. Sāḷhasuttavaṇṇanā
