| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๖. สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา
6. Sāḷhasuttavaṇṇanā
๑๙๖. ฉเฎฺฐ กายทฬฺหิพหุลตํ ตปตีติ ตโป, อตฺตกิลมถานุโยควเสน ปวตฺตํ วีริยํฯ เตน กายทฬฺหิพหุลตานิมิตฺตสฺส ปาปสฺส ชิคุจฺฉนํ วิรชฺชนํ ตโปชิคุจฺฉาติ อาห ‘‘ทุกฺกรการิกสงฺขาเตนา’’ติอาทิฯ ตโปชิคุจฺฉวาทาติอาทีสุ ตโปชิคุจฺฉํ วทนฺติ, มนสาปิ ตเมว สารโต คเหตฺวา วิจรนฺติ, กาเยนปิ ตเมว อลฺลีนา นานปฺปการํ อตฺตกิลมถานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺตีติ อโตฺถฯ อปริสุทฺธกายสมาจาราติ อปริสุเทฺธน ปาณาติปาตาทินา กายสมาจาเรน สมนฺนาคตาฯ อปริสุทฺธวจีสมาจาราติ อปริสุเทฺธน มุสาวาทาทินา วจีสมาจาเรน สมนฺนาคตาฯ อปริสุทฺธมโนสมาจาราติ อปริสุเทฺธน อภิชฺฌาทินา มโนสมาจาเรน สมนฺนาคตาฯ กามํ อกุสลกายสมาจารวจีสมาจารปฺปวตฺติกาเลปิ อภิชฺฌาทโย ปวตฺตนฺติเยว, ตทา ปน เต เจตนาปกฺขิกา วา อโพฺพหาริกา วาติ, มโนสมาจารวาเร เอว อภิชฺฌาทิวเสน โยชนา กตาฯ อถ วา ทฺวารนฺตเร ปวตฺตานํ ปาณาติปาตาทีนํ วจีสมาจาราทิภาวาภาโว วิย ทฺวารนฺตเร ปวตฺตานมฺปิ อภิชฺฌาทีนํ กายสมาจาราทิภาโว อสิโทฺธ, มโนสมาจารภาโว เอว ปน สิโทฺธติ กตฺวา มโนสมาจารวาเร เอว อภิชฺฌาทโย อุทฺธฎาฯ ตถา หิ วุตฺตํ –
196. Chaṭṭhe kāyadaḷhibahulataṃ tapatīti tapo, attakilamathānuyogavasena pavattaṃ vīriyaṃ. Tena kāyadaḷhibahulatānimittassa pāpassa jigucchanaṃ virajjanaṃ tapojigucchāti āha ‘‘dukkarakārikasaṅkhātenā’’tiādi. Tapojigucchavādātiādīsu tapojigucchaṃ vadanti, manasāpi tameva sārato gahetvā vicaranti, kāyenapi tameva allīnā nānappakāraṃ attakilamathānuyogamanuyuttā viharantīti attho. Aparisuddhakāyasamācārāti aparisuddhena pāṇātipātādinā kāyasamācārena samannāgatā. Aparisuddhavacīsamācārāti aparisuddhena musāvādādinā vacīsamācārena samannāgatā. Aparisuddhamanosamācārāti aparisuddhena abhijjhādinā manosamācārena samannāgatā. Kāmaṃ akusalakāyasamācāravacīsamācārappavattikālepi abhijjhādayo pavattantiyeva, tadā pana te cetanāpakkhikā vā abbohārikā vāti, manosamācāravāre eva abhijjhādivasena yojanā katā. Atha vā dvārantare pavattānaṃ pāṇātipātādīnaṃ vacīsamācārādibhāvābhāvo viya dvārantare pavattānampi abhijjhādīnaṃ kāyasamācārādibhāvo asiddho, manosamācārabhāvo eva pana siddhoti katvā manosamācāravāre eva abhijjhādayo uddhaṭā. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ทฺวาเร จรนฺติ กมฺมานิ, น ทฺวารา ทฺวารจาริโน;
‘‘Dvāre caranti kammāni, na dvārā dvāracārino;
ตสฺมา ทฺวาเรหิ กมฺมานิ, อญฺญมญฺญํ ววตฺถิตา’’ติฯ (ธ. ส. อฎฺฐ. ๑ กามาวจรกุสลทฺวารกถา);
Tasmā dvārehi kammāni, aññamaññaṃ vavatthitā’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1 kāmāvacarakusaladvārakathā);
อปริสุทฺธาชีวาติ อปริสุเทฺธน เวชฺชกมฺมทูตกมฺมวฑฺฒิโยคาทินา เอกวีสติอเนสนาเภเทน อาชีเวน สมนฺนาคตาฯ อิทญฺจ สาสเน ปพฺพชิตานํเยว วเสน วุตฺตํ, ‘‘เยปิ เต สมณพฺราหฺมณา’’ติ ปน วจนโต พาหิรกวเสน คหฎฺฐวเสน จ โยชนา เวทิตพฺพาฯ คหฎฺฐานมฺปิ หิ ชาติธมฺมกุลธมฺมเทสธมฺมวิโลมนวเสน อญฺญถาปิ มิจฺฉาชีโว ลพฺภเตวฯ
Aparisuddhājīvāti aparisuddhena vejjakammadūtakammavaḍḍhiyogādinā ekavīsatianesanābhedena ājīvena samannāgatā. Idañca sāsane pabbajitānaṃyeva vasena vuttaṃ, ‘‘yepi te samaṇabrāhmaṇā’’ti pana vacanato bāhirakavasena gahaṭṭhavasena ca yojanā veditabbā. Gahaṭṭhānampi hi jātidhammakuladhammadesadhammavilomanavasena aññathāpi micchājīvo labbhateva.
ญาณทสฺสนายาติ เอตฺถ ญาณทสฺสนนฺติ มคฺคญาณมฺปิ วุจฺจติ ผลญาณมฺปิ สพฺพญฺญุตญฺญาณมฺปิ ปจฺจเวกฺขณญาณมฺปิ วิปสฺสนาญาณมฺปิฯ ‘‘กิํ นุ โข, อาวุโส, ญาณทสฺสนวิสุทฺธตฺถํ ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติ (ม. นิ. ๑.๒๕๗) หิ เอตฺถ มคฺคญาณํ ‘‘ญาณทสฺสน’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘อยมโญฺญ อุตฺตริมนุสฺสธโมฺม อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส อธิคโต ผาสุวิหาโร’’ติ (ม. นิ. ๑.๓๒๘) เอตฺถ ผลญาณํฯ ‘‘ภควโตปิ โข ญาณํ อุทปาทิ สตฺตาหกาลกโต อาฬาโร กาลาโม’’ติ (มหาว. ๑๐) เอตฺถ สพฺพญฺญุตญฺญาณํฯ ‘‘ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ, อกุปฺปา เม วิมุตฺติ, อยมนฺติมา ชาตี’’ติ (สํ. นิ. ๕.๑๐๘๑; มหาว. ๑๖; ปฎิ. ม. ๒.๓๐) เอตฺถ ปจฺจเวกฺขณญาณํฯ ‘‘ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรตี’’ติ (ที. นิ. ๑.๒๓๔-๒๓๕) เอตฺถ วิปสฺสนาญาณํฯ อิธ ปน ญาณทสฺสนายาติ มคฺคญาณํ ‘‘ญาณทสฺสน’’นฺติ วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘มคฺคญาณสงฺขาตาย ทสฺสนายา’’ติฯ อวิราธิตํ วิชฺฌตีติ อวิราธิตํ กตฺวา วิชฺฌติฯ เสสเมตฺถ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Ñāṇadassanāyāti ettha ñāṇadassananti maggañāṇampi vuccati phalañāṇampi sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇañāṇampi vipassanāñāṇampi. ‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (ma. ni. 1.257) hi ettha maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ. ‘‘Ayamañño uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalañāṇaṃ. ‘‘Bhagavatopi kho ñāṇaṃ udapādi sattāhakālakato āḷāro kālāmo’’ti (mahāva. 10) ettha sabbaññutaññāṇaṃ. ‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi, akuppā me vimutti, ayamantimā jātī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; paṭi. ma. 2.30) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ. ‘‘Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī’’ti (dī. ni. 1.234-235) ettha vipassanāñāṇaṃ. Idha pana ñāṇadassanāyāti maggañāṇaṃ ‘‘ñāṇadassana’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘maggañāṇasaṅkhātāya dassanāyā’’ti. Avirādhitaṃ vijjhatīti avirādhitaṃ katvā vijjhati. Sesamettha suviññeyyameva.
สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sāḷhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. สาฬฺหสุตฺตํ • 6. Sāḷhasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๖. สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา • 6. Sāḷhasuttavaṇṇanā
