| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३६७] ७. साळियजातकवण्णना
[367] 7. Sāḷiyajātakavaṇṇanā
य्वायं साळियछापोतीति इदं सत्था वेळुवने विहरन्तो ‘‘आवुसो, देवदत्तो तासकारकोपि भवितुं नासक्खी’’ति वचनं आरब्भ कथेसि। तदा हि सत्था ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेस मम तासकारकोपि भवितुं नासक्खी’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Yvāyaṃ sāḷiyachāpotīti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ‘‘āvuso, devadatto tāsakārakopi bhavituṃ nāsakkhī’’ti vacanaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa mama tāsakārakopi bhavituṃ nāsakkhī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो गामके कुटुम्बिककुले निब्बत्तित्वा तरुणकाले पंसुकीळकेहि दारकेहि सद्धिं गामद्वारे निग्रोधरुक्खमूले कीळति। तदा एको दुब्बलवेज्जो गामे किञ्चि अलभित्वा निक्खमन्तो तं ठानं पत्वा एकं सप्पं विटपब्भन्तरेन सीसं नीहरित्वा निद्दायन्तं दिस्वा ‘‘मया गामे किञ्चि न लद्धं, इमे दारके वञ्चेत्वा सप्पेन डंसापेत्वा तिकिच्छित्वा किञ्चिदेव गण्हिस्सामी’’ति चिन्तेत्वा बोधिसत्तं आह ‘‘सचे साळियछापं पस्सेय्यासि, गण्हेय्यासी’’ति। ‘‘आम, गण्हेय्य’’न्ति । ‘‘पस्सेसो विटपब्भन्तरे सयितो’’ति। सो तस्स सप्पभावं अजानन्तो रुक्खं आरुय्ह तं गीवायं गहेत्वा ‘‘सप्पो’’ति ञत्वा निवत्तितुं अदेन्तो सुग्गहितं गहेत्वा वेगेन खिपि। सो गन्त्वा वेज्जस्स गीवायं पतितो गीवं पलिवेठेत्वा ‘‘कर करा’’ति डंसित्वा तत्थेव नं पातेत्वा पलायि। मनुस्सा परिवारयिंसु।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gāmake kuṭumbikakule nibbattitvā taruṇakāle paṃsukīḷakehi dārakehi saddhiṃ gāmadvāre nigrodharukkhamūle kīḷati. Tadā eko dubbalavejjo gāme kiñci alabhitvā nikkhamanto taṃ ṭhānaṃ patvā ekaṃ sappaṃ viṭapabbhantarena sīsaṃ nīharitvā niddāyantaṃ disvā ‘‘mayā gāme kiñci na laddhaṃ, ime dārake vañcetvā sappena ḍaṃsāpetvā tikicchitvā kiñcideva gaṇhissāmī’’ti cintetvā bodhisattaṃ āha ‘‘sace sāḷiyachāpaṃ passeyyāsi, gaṇheyyāsī’’ti. ‘‘Āma, gaṇheyya’’nti . ‘‘Passeso viṭapabbhantare sayito’’ti. So tassa sappabhāvaṃ ajānanto rukkhaṃ āruyha taṃ gīvāyaṃ gahetvā ‘‘sappo’’ti ñatvā nivattituṃ adento suggahitaṃ gahetvā vegena khipi. So gantvā vejjassa gīvāyaṃ patito gīvaṃ paliveṭhetvā ‘‘kara karā’’ti ḍaṃsitvā tattheva naṃ pātetvā palāyi. Manussā parivārayiṃsu.
महासत्तो सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेन्तो इमा गाथा अभासि –
Mahāsatto sampattaparisāya dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –
९०.
90.
‘‘य्वायं साळियछापोति, कण्हसप्पं अगाहयि।
‘‘Yvāyaṃ sāḷiyachāpoti, kaṇhasappaṃ agāhayi;
तेन सप्पेनयं दट्ठो, हतो पापानुसासको॥
Tena sappenayaṃ daṭṭho, hato pāpānusāsako.
९१.
91.
‘‘अहन्तारमहन्तारं, यो नरो हन्तुमिच्छति।
‘‘Ahantāramahantāraṃ, yo naro hantumicchati;
एवं सो निहतो सेति, यथायं पुरिसो हतो॥
Evaṃ so nihato seti, yathāyaṃ puriso hato.
९२.
92.
‘‘अहन्तारमघातेन्तं , यो नरो हन्तुमिच्छति।
‘‘Ahantāramaghātentaṃ , yo naro hantumicchati;
एवं सो निहतो सेति, यथायं पुरिसो हतो॥
Evaṃ so nihato seti, yathāyaṃ puriso hato.
९३.
93.
‘‘यथा पंसुमुट्ठिं पुरिसो, पटिवातं पटिक्खिपे।
‘‘Yathā paṃsumuṭṭhiṃ puriso, paṭivātaṃ paṭikkhipe;
तमेव सो रजो हन्ति, तथायं पुरिसो हतो॥
Tameva so rajo hanti, tathāyaṃ puriso hato.
९४.
94.
‘‘यो अप्पदुट्ठस्स नरस्स दुस्सति, सुद्धस्स पोसस्स अनङ्गणस्स।
‘‘Yo appaduṭṭhassa narassa dussati, suddhassa posassa anaṅgaṇassa;
तमेव बालं पच्चेति पापं, सुखुमो रजो पटिवातंव खित्तो’’ति॥
Tameva bālaṃ pacceti pāpaṃ, sukhumo rajo paṭivātaṃva khitto’’ti.
तत्थ य्वायन्ति यो अयं, अयमेव वा पाठो। सप्पेनयन्ति सो अयं तेन सप्पेन दट्ठो। पापानुसासकोति पापकं अनुसासको।
Tattha yvāyanti yo ayaṃ, ayameva vā pāṭho. Sappenayanti so ayaṃ tena sappena daṭṭho. Pāpānusāsakoti pāpakaṃ anusāsako.
अहन्तारन्ति अपहरन्तं। अहन्तारन्ति अमारेन्तं। सेतीति मतसयनं सयति। अघातेन्तन्ति अमारेन्तं। सुद्धस्साति निरपराधस्स। पोसस्साति सत्तस्स। अनङ्गणस्साति इदम्पि निरपराधभावञ्ञेव सन्धाय वुत्तं। पच्चेतीति कम्मसरिक्खकं हुत्वा पतिएति।
Ahantāranti apaharantaṃ. Ahantāranti amārentaṃ. Setīti matasayanaṃ sayati. Aghātentanti amārentaṃ. Suddhassāti niraparādhassa. Posassāti sattassa. Anaṅgaṇassāti idampi niraparādhabhāvaññeva sandhāya vuttaṃ. Paccetīti kammasarikkhakaṃ hutvā patieti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा दुब्बलवेज्जो देवदत्तो अहोसि, पण्डितदारको पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā dubbalavejjo devadatto ahosi, paṇḍitadārako pana ahameva ahosi’’nti.
साळियजातकवण्णना सत्तमा।
Sāḷiyajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३६७. साळियजातकं • 367. Sāḷiyajātakaṃ
