| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
६. सल्लसुत्तं
6. Sallasuttaṃ
२५४. ‘‘अस्सुतवा, भिक्खवे, पुथुज्जनो सुखम्पि वेदनं वेदयति 1, दुक्खम्पि वेदनं वेदयति, अदुक्खमसुखम्पि वेदनं वेदयति। सुतवा, भिक्खवे, अरियसावको सुखम्पि वेदनं वेदयति , दुक्खम्पि वेदनं वेदयति, अदुक्खमसुखम्पि वेदनं वेदयति। तत्र, भिक्खवे, को विसेसो को अधिप्पयासो 2 किं नानाकरणं सुतवतो अरियसावकस्स अस्सुतवता पुथुज्जनेना’’ति? भगवंमूलका नो, भन्ते, धम्मा…पे॰… अस्सुतवा। भिक्खवे, पुथुज्जनो दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो सोचति किलमति परिदेवति उरत्ताळिं कन्दति सम्मोहं आपज्जति। सो द्वे वेदना वेदयति – कायिकञ्च, चेतसिकञ्च। सेय्यथापि, भिक्खवे, पुरिसं सल्लेन विज्झेय्य 3। तमेनं दुतियेन सल्लेन अनुवेधं विज्झेय्य 4। एवञ्हि सो, भिक्खवे, पुरिसो द्विसल्लेन वेदनं वेदयति। एवमेव खो, भिक्खवे, अस्सुतवा पुथुज्जनो दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो सोचति किलमति परिदेवति उरत्ताळिं कन्दति सम्मोहं आपज्जति। सो द्वे वेदना वेदयति – कायिकञ्च, चेतसिकञ्च। तस्सायेव खो पन दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो पटिघवा होति। तमेनं दुक्खाय वेदनाय पटिघवन्तं, यो दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयो, सो अनुसेति। सो दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो कामसुखं अभिनन्दति। तं किस्स हेतु? न हि सो, भिक्खवे, पजानाति अस्सुतवा पुथुज्जनो अञ्ञत्र कामसुखा दुक्खाय वेदनाय निस्सरणं, तस्स कामसुखञ्च अभिनन्दतो, यो सुखाय वेदनाय रागानुसयो, सो अनुसेति। सो तासं वेदनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं नप्पजानाति। तस्स तासं वेदनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं अप्पजानतो, यो अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयो, सो अनुसेति। सो सुखञ्चे वेदनं वेदयति, सञ्ञुत्तो नं वेदयति। दुक्खञ्चे वेदनं वेदयति, सञ्ञुत्तो नं वेदयति। अदुक्खमसुखञ्चे वेदनं वेदयति, सञ्ञुत्तो नं वेदयति। अयं वुच्चति, भिक्खवे, ‘अस्सुतवा पुथुज्जनो सञ्ञुत्तो जातिया जराय मरणेन सोकेहि परिदेवेहि दुक्खेहि दोमनस्सेहि उपायासेहि, सञ्ञुत्तो दुक्खस्मा’ति वदामि।
254. ‘‘Assutavā, bhikkhave, puthujjano sukhampi vedanaṃ vedayati 5, dukkhampi vedanaṃ vedayati, adukkhamasukhampi vedanaṃ vedayati. Sutavā, bhikkhave, ariyasāvako sukhampi vedanaṃ vedayati , dukkhampi vedanaṃ vedayati, adukkhamasukhampi vedanaṃ vedayati. Tatra, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso 6 kiṃ nānākaraṇaṃ sutavato ariyasāvakassa assutavatā puthujjanenā’’ti? Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā…pe… assutavā. Bhikkhave, puthujjano dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. So dve vedanā vedayati – kāyikañca, cetasikañca. Seyyathāpi, bhikkhave, purisaṃ sallena vijjheyya 7. Tamenaṃ dutiyena sallena anuvedhaṃ vijjheyya 8. Evañhi so, bhikkhave, puriso dvisallena vedanaṃ vedayati. Evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati. So dve vedanā vedayati – kāyikañca, cetasikañca. Tassāyeva kho pana dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno paṭighavā hoti. Tamenaṃ dukkhāya vedanāya paṭighavantaṃ, yo dukkhāya vedanāya paṭighānusayo, so anuseti. So dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno kāmasukhaṃ abhinandati. Taṃ kissa hetu? Na hi so, bhikkhave, pajānāti assutavā puthujjano aññatra kāmasukhā dukkhāya vedanāya nissaraṇaṃ, tassa kāmasukhañca abhinandato, yo sukhāya vedanāya rāgānusayo, so anuseti. So tāsaṃ vedanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti. Tassa tāsaṃ vedanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ appajānato, yo adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo, so anuseti. So sukhañce vedanaṃ vedayati, saññutto naṃ vedayati. Dukkhañce vedanaṃ vedayati, saññutto naṃ vedayati. Adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati, saññutto naṃ vedayati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘assutavā puthujjano saññutto jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, saññutto dukkhasmā’ti vadāmi.
‘‘सुतवा च खो, भिक्खवे, अरियसावको दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो न सोचति, न किलमति, न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति। सो एकं वेदनं वेदयति – कायिकं, न चेतसिकं।
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. So ekaṃ vedanaṃ vedayati – kāyikaṃ, na cetasikaṃ.
‘‘सेय्यथापि , भिक्खवे, पुरिसं सल्लेन विज्झेय्य। तमेनं दुतियेन सल्लेन अनुवेधं न विज्झेय्य। एवञ्हि सो, भिक्खवे, पुरिसो एकसल्लेन वेदनं वेदयति। एवमेव खो, भिक्खवे, सुतवा अरियसावको दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो न सोचति, न किलमति, न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्जति। सो एकं वेदनं वेदयति – कायिकं, न चेतसिकं। तस्सायेव खो पन दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो पटिघवा न होति। तमेनं दुक्खाय वेदनाय अप्पटिघवन्तं, यो दुक्खाय वेदनाय पटिघानुसयो, सो नानुसेति। सो दुक्खाय वेदनाय फुट्ठो समानो कामसुखं नाभिनन्दति। तं किस्स हेतु? पजानाति हि सो, भिक्खवे, सुतवा अरियसावको अञ्ञत्र कामसुखा दुक्खाय वेदनाय निस्सरणं। तस्स कामसुखं नाभिनन्दतो यो सुखाय वेदनाय रागानुसयो, सो नानुसेति। सो तासं वेदनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवं च निस्सरणञ्च यथाभूतं पजानाति। तस्स तासं वेदनानं समुदयञ्च अत्थङ्गमञ्च अस्सादञ्च आदीनवञ्च निस्सरणञ्च यथाभूतं पजानतो, यो अदुक्खमसुखाय वेदनाय अविज्जानुसयो, सो नानुसेति। सो सुखञ्चे वेदनं वेदयति, विसञ्ञुत्तो नं वेदयति। दुक्खञ्चे वेदनं वेदयति , विसञ्ञुत्तो नं वेदयति। अदुक्खमसुखञ्चे वेदनं वेदयति, विसञ्ञुत्तो नं वेदयति। अयं वुच्चति, भिक्खवे, ‘सुतवा अरियसावको विसञ्ञुत्तो जातिया जराय मरणेन सोकेहि परिदेवेहि दुक्खेहि दोमनस्सेहि उपायासेहि , विसञ्ञुत्तो दुक्खस्मा’ति वदामि। अयं खो, भिक्खवे, विसेसो, अयं अधिप्पयासो, इदं नानाकरणं सुतवतो अरियसावकस्स अस्सुतवता पुथुज्जनेना’’ति।
‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, purisaṃ sallena vijjheyya. Tamenaṃ dutiyena sallena anuvedhaṃ na vijjheyya. Evañhi so, bhikkhave, puriso ekasallena vedanaṃ vedayati. Evameva kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno na socati, na kilamati, na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. So ekaṃ vedanaṃ vedayati – kāyikaṃ, na cetasikaṃ. Tassāyeva kho pana dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno paṭighavā na hoti. Tamenaṃ dukkhāya vedanāya appaṭighavantaṃ, yo dukkhāya vedanāya paṭighānusayo, so nānuseti. So dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno kāmasukhaṃ nābhinandati. Taṃ kissa hetu? Pajānāti hi so, bhikkhave, sutavā ariyasāvako aññatra kāmasukhā dukkhāya vedanāya nissaraṇaṃ. Tassa kāmasukhaṃ nābhinandato yo sukhāya vedanāya rāgānusayo, so nānuseti. So tāsaṃ vedanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavaṃ ca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa tāsaṃ vedanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānato, yo adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo, so nānuseti. So sukhañce vedanaṃ vedayati, visaññutto naṃ vedayati. Dukkhañce vedanaṃ vedayati , visaññutto naṃ vedayati. Adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati, visaññutto naṃ vedayati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘sutavā ariyasāvako visaññutto jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi , visaññutto dukkhasmā’ti vadāmi. Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso, ayaṃ adhippayāso, idaṃ nānākaraṇaṃ sutavato ariyasāvakassa assutavatā puthujjanenā’’ti.
‘‘न वेदनं वेदयति सपञ्ञो,
‘‘Na vedanaṃ vedayati sapañño,
सुखम्पि दुक्खम्पि बहुस्सुतोपि।
Sukhampi dukkhampi bahussutopi;
अयञ्च धीरस्स पुथुज्जनेन,
Ayañca dhīrassa puthujjanena,
‘‘सङ्खातधम्मस्स बहुस्सुतस्स,
‘‘Saṅkhātadhammassa bahussutassa,
इट्ठस्स धम्मा न मथेन्ति चित्तं,
Iṭṭhassa dhammā na mathenti cittaṃ,
अनिट्ठतो नो पटिघातमेति॥
Aniṭṭhato no paṭighātameti.
‘‘तस्सानुरोधा अथवा विरोधा,
‘‘Tassānurodhā athavā virodhā,
विधूपिता अत्थगता न सन्ति।
Vidhūpitā atthagatā na santi;
पदञ्च ञत्वा विरजं असोकं,
Padañca ñatvā virajaṃ asokaṃ,
सम्मा पजानाति भवस्स पारगू’’ति॥ छट्ठं।
Sammā pajānāti bhavassa pāragū’’ti. chaṭṭhaṃ;
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. सल्लसुत्तवण्णना • 6. Sallasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ६. सल्लसुत्तवण्णना • 6. Sallasuttavaṇṇanā
