Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
੮. ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Sallasuttavaṇṇanā
੫੮੦. ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤੋ ਕਿਰ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਏਕੋ ਉਪਾਸਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਪੁਤ੍ਤਸੋਕਾਭਿਭੂਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਨਿਰਾਹਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੋਕવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।
580.Animittanti sallasuttaṃ. Kā uppatti? Bhagavato kira upaṭṭhāko eko upāsako, tassa putto kālamakāsi. So puttasokābhibhūto sattāhaṃ nirāhāro ahosi. Taṃ anukampanto bhagavā tassa gharaṃ gantvā sokavinodanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਅਨਿਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ‘‘ਯਦਾਹਂ ਅਕ੍ਖਿਂ વਾ ਨਿਖਣਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਮੁਕਂ વਾ ਉਕ੍ਖਿਪਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਅવਹਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਕਿਰਿਯਾਕਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤਮਤ੍ਥਿ, ਨ ਏવਂ ਜੀવਿਤੇ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਲਦ੍ਧੁਂ ‘‘ਯਾવਾਹਂ ਇਦਂ વਾ ਇਦਂ વਾ ਕਰੋਮਿ, ਤਾવ ਤ੍વਂ ਜੀવ, ਮਾ ਮੀਯਾ’’ਤਿ। ਅਨਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤੋ ਏવ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਏਕਂਸੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤੁਂ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ વਾ ਏਤ੍ਤਕਂ વਾ ਕਾਲਂ ਇਮਿਨਾ ਜੀવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਗਤਿਯਾ ਆਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤવਸੇਨ વਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਦੀਨਂ ਪਰਿਮਿਤਂ ਆਯੁ, ਨ ਤਥਾ ਮਚ੍ਚਾਨਂ, ਏવਮ੍ਪਿ ਏਕਂਸੇਨ ਅਨਞ੍ਞਾਤਂ।
Tattha animattanti kiriyākāranimittavirahitaṃ. Yathā hi ‘‘yadāhaṃ akkhiṃ vā nikhaṇissāmi, bhamukaṃ vā ukkhipissāmi, tena nimittena taṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’tiādīsu kiriyākāranimittamatthi, na evaṃ jīvite. Na hi sakkā laddhuṃ ‘‘yāvāhaṃ idaṃ vā idaṃ vā karomi, tāva tvaṃ jīva, mā mīyā’’ti. Anaññātanti ato eva na sakkā ekaṃsena aññātuṃ ‘‘ettakaṃ vā ettakaṃ vā kālaṃ iminā jīvitabba’’nti gatiyā āyupariyantavasena vā. Yathā hi cātumahārājikādīnaṃ parimitaṃ āyu, na tathā maccānaṃ, evampi ekaṃsena anaññātaṃ.
ਕਸਿਰਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕਪਚ੍ਚਯਪਟਿਬਦ੍ਧવੁਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਕਿਚ੍ਛਂ ਨ ਸੁਖਯਾਪਨੀਯਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਸਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਪਸ੍ਸਾਸਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਮਹਾਭੂਤਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ, ਉਸ੍ਮਾਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ, વਿਞ੍ਞਾਣਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ। ਅਨਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋਪਿ ਹਿ ਨ ਜੀવਤਿ ਅਪਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋਪਿ। ਚਤੂਸੁ ਚ ਧਾਤੂਸੁ ਕਟ੍ਠਮੁਖਾਦਿਆਸੀવਿਸਦਟ੍ਠੋ વਿਯ ਕਾਯੋ ਪਥવੀਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ ਤਾવ ਥਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਕਲਿਙ੍ਗਰਸਦਿਸੋ। ਯਥਾਹ –
Kasiranti anekapaccayapaṭibaddhavuttibhāvato kicchaṃ na sukhayāpanīyaṃ. Tathā hi taṃ assāsapaṭibaddhañca, passāsapaṭibaddhañca, mahābhūtapaṭibaddhañca, kabaḷīkārāhārapaṭibaddhañca, usmāpaṭibaddhañca, viññāṇapaṭibaddhañca. Anassasantopi hi na jīvati apassasantopi. Catūsu ca dhātūsu kaṭṭhamukhādiāsīvisadaṭṭho viya kāyo pathavīdhātuppakopena tāva thaddho hoti kaliṅgarasadiso. Yathāha –
‘‘ਪਤ੍ਥਦ੍ਧੋ ਭવਤੀ ਕਾਯੋ, ਦਟ੍ਠੋ ਕਟ੍ਠਮੁਖੇਨ વਾ।
‘‘Patthaddho bhavatī kāyo, daṭṭho kaṭṭhamukhena vā;
ਪਥવੀਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ, ਹੋਤਿ ਕਟ੍ਠਮੁਖੇવ ਸੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੮੪)।
Pathavīdhātuppakopena, hoti kaṭṭhamukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
ਆਪੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ ਪੂਤਿਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਗ੍ਘਰਿਤਪੁਬ੍ਬਮਂਸਲੋਹਿਤੋ ਅਟ੍ਠਿਚਮ੍ਮਾવਸੇਸੋ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ –
Āpodhātuppakopena pūtibhāvaṃ āpajjitvā paggharitapubbamaṃsalohito aṭṭhicammāvaseso hoti. Yathāha –
‘‘ਪੂਤਿਕੋ ਭવਤੀ ਕਾਯੋ, ਦਟ੍ਠੋ ਪੂਤਿਮੁਖੇਨ વਾ।
‘‘Pūtiko bhavatī kāyo, daṭṭho pūtimukhena vā;
ਆਪੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ, ਹੋਤਿ ਪੂਤਿਮੁਖੇવ ਸੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੮੪)।
Āpodhātuppakopena, hoti pūtimukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
ਤੇਜੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਯਂ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ વਿਯ ਸਮਨ੍ਤਾ ਪਰਿਡਯ੍ਹਤਿ। ਯਥਾਹ –
Tejodhātuppakopena aṅgārakāsuyaṃ pakkhitto viya samantā pariḍayhati. Yathāha –
‘‘ਸਨ੍ਤਤ੍ਤੋ ਭવਤੀ ਕਾਯੋ, ਦਟ੍ਠੋ ਅਗ੍ਗਿਮੁਖੇਨ વਾ।
‘‘Santatto bhavatī kāyo, daṭṭho aggimukhena vā;
ਤੇਜੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ, ਹੋਤਿ ਅਗ੍ਗਿਮੁਖੇવ ਸੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੮੪)।
Tejodhātuppakopena, hoti aggimukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
વਾਯੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ ਸਞ੍ਛਿਜ੍ਜਮਾਨਸਨ੍ਧਿਬਨ੍ਧਨੋ ਪਾਸਾਣੇਹਿ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਚੁਣ੍ਣਿਯਮਾਨਟ੍ਠਿਕੋ વਿਯ ਚ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ –
Vāyodhātuppakopena sañchijjamānasandhibandhano pāsāṇehi koṭṭetvā sañcuṇṇiyamānaṭṭhiko viya ca hoti. Yathāha –
‘‘ਸਞ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਭવਤੀ ਕਾਯੋ, ਦਟ੍ਠੋ ਸਤ੍ਥਮੁਖੇਨ વਾ।
‘‘Sañchinno bhavatī kāyo, daṭṭho satthamukhena vā;
વਾਯੋਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪੇਨ, ਹੋਤਿ ਸਤ੍ਥਮੁਖੇવ ਸੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੮੪)।
Vāyodhātuppakopena, hoti satthamukheva so’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 584);
ਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਕਾਯੋਪਿ ਚ ਨ ਜੀવਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਤਾ ਧਾਤੁਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਾਪਿ ਸਮਂ વਹਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਜੀવਿਤਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਏવਂ ਮਹਾਭੂਤਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਂ। ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਪਨ ਆਹਾਰੁਪਚ੍ਛੇਦੇਨ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯੋ ਪਾਕਟੋ ਏવ। ਏવਂ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਂ। ਤਥਾ ਅਸਿਤਪੀਤਾਦਿਪਰਿਪਾਕੇ ਕਮ੍ਮਜਤੇਜੇ ਖੀਣੇ ਸਤ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਾਪਿ ਪਾਕਟਾ ਏવ। ਏવਂ ਉਸ੍ਮਾਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਪਨ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧਤੋ ਪਭੁਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਹੋਤਿ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਲੋਕੇ ਪਾਕਟਮੇવ। ਏવਂ વਿਞ੍ਞਾਣਪਟਿਬਦ੍ਧਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਂ। ਏવਂ ਅਨੇਕਪਚ੍ਚਯਪਟਿਬਦ੍ਧવੁਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਕਸਿਰਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Dhātuppakopabyāpannakāyopi ca na jīvati. Yadā pana tā dhātuyo aññamaññaṃ patiṭṭhānādikiccaṃ sādhentāpi samaṃ vahanti, tadā jīvitaṃ pavattati. Evaṃ mahābhūtapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Dubbhikkhādīsu pana āhārupacchedena sattānaṃ jīvitakkhayo pākaṭo eva. Evaṃ kabaḷīkārāhārapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Tathā asitapītādiparipāke kammajateje khīṇe sattā jīvitakkhayaṃ pāpuṇantāpi pākaṭā eva. Evaṃ usmāpaṭibaddhañca jīvitaṃ. Viññāṇe pana niruddhe niruddhato pabhuti sattānaṃ na hoti jīvitanti evampi loke pākaṭameva. Evaṃ viññāṇapaṭibaddhañca jīvitaṃ. Evaṃ anekapaccayapaṭibaddhavuttibhāvato kasiraṃ veditabbaṃ.
ਪਰਿਤ੍ਤਞ੍ਚਾਤਿ ਅਪ੍ਪਕਂ, ਦੇવਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਉਪਨਿਧਾਯ ਤਿਣਗ੍ਗੇ ਉਸ੍ਸਾવਬਿਨ੍ਦੁਸਦਿਸਂ, ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਭਾવੇਨ વਾ ਪਰਿਤ੍ਤਂ। ਅਤਿਦੀਘਾਯੁਕੋਪਿ ਹਿ ਸਤ੍ਤੋ ਅਤੀਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਜੀવਿਤ੍ਥ ਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਾਗਤੇਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਤ੍ਥ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਤ੍ਥ ਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤਂ –
Parittañcāti appakaṃ, devānaṃ jīvitaṃ upanidhāya tiṇagge ussāvabindusadisaṃ, cittakkhaṇato uddhaṃ abhāvena vā parittaṃ. Atidīghāyukopi hi satto atītena cittena jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgatena jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppannena jīvati na jīvittha na jīvissati. Vuttañcetaṃ –
‘‘ਜੀવਿਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਚ, ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾ ਚ ਕੇવਲਾ।
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ਏਕਚਿਤ੍ਤਸਮਾਯੁਤ੍ਤਾ, ਲਹੁਸੋ વਤ੍ਤਤੇ ਖਣੋ॥
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘ਚੁਲ੍ਲਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ , ਕਪ੍ਪਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਯੇ ਮਰੂ।
‘‘Cullāsītisahassāni , kappā tiṭṭhanti ye marū;
ਨਤ੍વੇવ ਤੇਪਿ ਜੀવਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਸਂਯੁਤਾ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦)।
Natveva tepi jīvanti, dvīhi cittehi saṃyutā’’ti. (mahāni. 10);
ਤਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਂਯੁਤਨ੍ਤਿ ਤਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਂ ਏવਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਮਨਞ੍ਞਾਤਂ ਕਸਿਰਂ ਪਰਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਮਾਨਮ੍ਪਿ ਸੀਤੁਣ੍ਹਡਂਸਮਕਸਾਦਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖવਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਸਂਯੁਤਂ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਾ ਈਦਿਸਂ ਮਚ੍ਚਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਯਾવ ਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਾવ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਮੇવ ਬ੍ਰੂਹਯ, ਮਾ ਪੁਤ੍ਤਮਨੁਸੋਚਾਤਿ।
Tañca dukkhena saṃyutanti tañca jīvitaṃ evaṃ animittamanaññātaṃ kasiraṃ parittañca samānampi sītuṇhaḍaṃsamakasādisamphassakhuppipāsāsaṅkhāradukkhavipariṇāmadukkhadukkhadukkhehi saṃyutaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā īdisaṃ maccānaṃ jīvitaṃ, tasmā tvaṃ yāva taṃ parikkhayaṃ na gacchati, tāva dhammacariyameva brūhaya, mā puttamanusocāti.
੫੮੧. ਅਥਾਪਿ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਸਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੂਪਕਰਣੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਮੇ ਸੋ ਮਤੋ, ਤੇਨ ਸੋਚਾਮੀ’’ਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਮਾ ਸੋਚਿ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਉਪਕ੍ਕਮੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਯੇਨ ਜਾਤਾ ਨ ਮਿਯ੍ਯਰੇ, ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਜਾਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਮਾ ਮਰਨ੍ਤੂਤਿ ਰਕ੍ਖਿਤੁਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ‘‘ਜਰਂ ਪਤ੍વਾ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਰਣਂ ਅਨੁਰੂਪਂ, ਅਤਿਦਹਰੋ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ ‘‘ਜਰਮ੍ਪਿ ਪਤ੍વਾ ਮਰਣਂ, ਏવਂਧਮ੍ਮਾ ਹਿ ਪਾਣਿਨੋ’’ਤਿ, ਜਰਂ ਪਤ੍વਾਪਿ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾਪਿ ਮਰਣਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਨਿਯਮੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
581. Athāpi maññeyyāsi ‘‘sabbūpakaraṇehi puttaṃ anurakkhantassāpi me so mato, tena socāmī’’ti, evampi mā soci. Na hi so upakkamo atthi, yena jātā na miyyare, na hi sakkā kenaci upakkamena jātā sattā mā marantūti rakkhitunti vuttaṃ hoti. Tato yasmā so ‘‘jaraṃ patvā nāma, bhante, maraṇaṃ anurūpaṃ, atidaharo me putto mato’’ti cintesi, tasmā āha ‘‘jarampi patvā maraṇaṃ, evaṃdhammā hi pāṇino’’ti, jaraṃ patvāpi appatvāpi maraṇaṃ, natthi ettha niyamoti vuttaṃ hoti.
੫੮੨. ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਫਲਾਨਮਿવ ਪਕ੍ਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਫਲਾਨਂ ਪਕ੍ਕਾਨਂ ਯਸ੍ਮਾ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਸੂਰਿਯਾਤਪੇਨ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਮਾਨੇ ਰੁਕ੍ਖੇ ਪਥવਿਰਸੋ ਚ ਆਪੋਰਸੋ ਚ ਪਤ੍ਤਤੋ ਸਾਖਂ ਸਾਖਤੋ ਖਨ੍ਧਂ ਖਨ੍ਧਤੋ ਮੂਲਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਮੂਲਤੋ ਪਥવਿਮੇવ ਪવਿਸਤਿ, ਓਗਮਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਪਨ ਪਥવਿਤੋ ਮੂਲਂ ਮੂਲਤੋ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਸਾਖਾਪਤ੍ਤਪਲ੍ਲવਾਦੀਨਿ ਪੁਨ ਆਰੋਹਤਿ, ਏવਂ ਆਰੋਹਨ੍ਤੋ ਚ ਪਰਿਪਾਕਗਤੇ ਫਲੇ વਣ੍ਟਮੂਲਂ ਨ ਪવਿਸਤਿ। ਅਥ ਸੂਰਿਯਾਤਪੇਨ ਤਪ੍ਪਮਾਨੇ વਣ੍ਟਮੂਲੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨ ਤਾਨਿ ਫਲਾਨਿ ਪਾਤੋ ਪਾਤੋ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਨੇਸਂ ਪਾਤੋ ਪਤਨਤੋ ਭਯਂ ਹੋਤਿ, ਪਤਨਾ ਭਯਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਜਾਤਾਨਂ ਮਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਂ ਮਰਣਤੋ ਭਯਂ । ਪਕ੍ਕਫਲਸਦਿਸਾ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਤਿ।
582. Idāni tamatthaṃ nidassanena sādhento ‘‘phalānamiva pakkāna’’ntiādimāha. Tassattho – yathā phalānaṃ pakkānaṃ yasmā sūriyuggamanato pabhuti sūriyātapena santappamāne rukkhe pathaviraso ca āporaso ca pattato sākhaṃ sākhato khandhaṃ khandhato mūlanti evaṃ anukkamena mūlato pathavimeva pavisati, ogamanato pabhuti pana pathavito mūlaṃ mūlato khandhanti evaṃ anukkamena sākhāpattapallavādīni puna ārohati, evaṃ ārohanto ca paripākagate phale vaṇṭamūlaṃ na pavisati. Atha sūriyātapena tappamāne vaṇṭamūle pariḷāho uppajjati. Tena tāni phalāni pāto pāto niccakālaṃ patanti, nesaṃ pāto patanato bhayaṃ hoti, patanā bhayaṃ hotīti attho. Evaṃ jātānaṃ maccānaṃ niccaṃ maraṇato bhayaṃ . Pakkaphalasadisā hi sattāti.
੫੮੩-੬. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ ‘‘ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਜੀવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦਹਰਾ ਚ…ਪੇ॰… ਪਰਾਯਣਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਗਣ੍ਹ, ਏવਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਸਂ ਮਚ੍ਚੁ…ਪੇ॰… ਞਾਤੀ વਾ ਪਨ ਞਾਤਕੇ’’ਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਗਣ੍ਹ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਪਿਤਾ ਤਾਯਤੇ ਪੁਤ੍ਤਂ, ਞਾਤੀ વਾ ਪਨ ਞਾਤਕੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੇਕ੍ਖਤਂਯੇવ…ਪੇ॰… ਨੀਯਤਿ।
583-6. Kiñca bhiyyo ‘‘yathāpi kumbhakārassa…pe… jīvita’’nti. Tasmā ‘‘daharā ca…pe… parāyaṇā’’ti evaṃ gaṇha, evañca gahetvā ‘‘tesaṃ maccu…pe… ñātī vā pana ñātake’’ti evampi gaṇha. Yasmā ca na pitā tāyate puttaṃ, ñātī vā pana ñātake, tasmā pekkhataṃyeva…pe… nīyati.
ਤਤ੍ਥ ਅਯਂ ਯੋਜਨਾ – ਪਸ੍ਸਮਾਨਾਨਂਯੇવ ਞਾਤੀਨਂ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਤਾਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਥੁ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਲਾਲਪਤਂਯੇવ ਮਚ੍ਚਾਨਂ ਏਕਮੇਕੋ ਮਚ੍ਚੋ ਯਥਾ ਗੋ વਜ੍ਝੋ ਏવਂ ਨੀਯਤਿ, ਏવਂ ਪਸ੍ਸ, ਉਪਾਸਕ, ਯਾવ ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋਤਿ।
Tattha ayaṃ yojanā – passamānānaṃyeva ñātīnaṃ ‘‘amma, tātā’’tiādinā nayena puthu anekappakārakaṃ lālapataṃyeva maccānaṃ ekameko macco yathā go vajjho evaṃ nīyati, evaṃ passa, upāsaka, yāva atāṇo lokoti.
੫੮੭. ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤੇ ‘‘ਏવਮਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਚ ਜਰਾਯ ਚ, ਸੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਣਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਧੀਰਾ ਨ ਸੋਚਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤ੍વਾ ਲੋਕਪਰਿਯਾਯਂ। ਇਮਂ ਲੋਕਸਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
587. Tattha ye buddhapaccekabuddhādayo dhitisampannā, te ‘‘evamabbhāhato loko maccunā ca jarāya ca, so na sakkā kenaci parittāṇaṃ kātu’’nti yasmā jānanti, tasmā dhīrā na socanti viditvā lokapariyāyaṃ. Imaṃ lokasabhāvaṃ ñatvā na socantīti vuttaṃ hoti.
੫੮੮. ਤ੍વਂ ਪਨ ਯਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਦੇવਸਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਆਗਤਸ੍ਸ ਆਗਤਮਗ੍ਗਂ વਾ ਇਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਤਸ੍ਸ ਗਤਮਗ੍ਗਂ વਾ ਨ ਜਾਨਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਇਮੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਰਤ੍ਥਂ ਪਰਿਦੇવਸਿ। ਧੀਰਾ ਪਨ ਤੇ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਿਦਿਤ੍વਾ ਲੋਕਪਰਿਯਾਯਂ ਨ ਸੋਚਨ੍ਤੀਤਿ।
588. Tvaṃ pana yassa maggaṃ…pe… paridevasi. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yassa mātukucchiṃ āgatassa āgatamaggaṃ vā ito cavitvā aññattha gatassa gatamaggaṃ vā na jānāsi, tassa ime ubho ante asampassaṃ niratthaṃ paridevasi. Dhīrā pana te passantā viditvā lokapariyāyaṃ na socantīti.
੫੮੯. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਨਿਰਤ੍ਥਂ ਪਰਿਦੇવਸੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਪਰਿਦੇવਨਾਯ ਨਿਰਤ੍ਥਕਭਾવਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਰਿਦੇવਯਮਾਨੋ ਚੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਦਬ੍ਬਹੇਤਿ ਉਬ੍ਬਹੇਯ੍ਯ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਞ੍ਜਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਹਿਂਸਮਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬਾਧੇਨ੍ਤੋ। ਕਯਿਰਾ ਚੇ ਨਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ ਯਦਿ ਤਾਦਿਸੋ ਕਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥਂ ਉਦਬ੍ਬਹੇ, વਿਚਕ੍ਖਣੋਪਿ ਨਂ ਪਰਿਦੇવਂ ਕਰੇਯ੍ਯ।
589. Idāni ‘‘niratthaṃ paridevasī’’ti ettha vuttaparidevanāya niratthakabhāvaṃ sādhento ‘‘paridevayamāno ce’’tiādimāha. Tattha udabbaheti ubbaheyya dhāreyya, attani sañjaneyyāti attho. Sammūḷho hiṃsamattānanti sammūḷho hutvā attānaṃ bādhento. Kayirā ce naṃ vicakkhaṇoti yadi tādiso kañci atthaṃ udabbahe, vicakkhaṇopi naṃ paridevaṃ kareyya.
੫੯੦. ਨ ਹਿ ਰੁਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਯੋਜਨਾ – ਨ ਪਨ ਕੋਚਿ ਰੁਣ੍ਣੇਨ વਾ ਸੋਕੇਨ વਾ ਚੇਤਸੋ ਸਨ੍ਤਿਂ ਪਪ੍ਪੋਤਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਰੋਦਤੋ ਸੋਚਤੋ ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੇ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਰੀਰਞ੍ਚ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਿਯਾਦੀਹਿ ਉਪਹਞ੍ਞਤੀਤਿ।
590.Na hi ruṇṇenāti etthāyaṃ yojanā – na pana koci ruṇṇena vā sokena vā cetaso santiṃ pappoti, apica kho pana rodato socato ca bhiyyo assa uppajjate dukkhaṃ, sarīrañca dubbaṇṇiyādīhi upahaññatīti.
੫੯੧. ਨ ਤੇਨ ਪੇਤਾਤਿ ਤੇਨ ਪਰਿਦੇવਨੇਨ ਕਾਲਕਤਾ ਨ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ ਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਂ ਤੇਸਂ ਉਪਕਾਰਾਯ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਰਤ੍ਥਾ ਪਰਿਦੇવਨਾਤਿ।
591.Na tena petāti tena paridevanena kālakatā na pālenti na yāpenti, na taṃ tesaṃ upakārāya hoti. Tasmā niratthā paridevanāti.
੫੯੨. ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਨਿਰਤ੍ਥਾ, ਅਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਆવਹਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸੋਕਮਪ੍ਪਜਹਂ …ਪੇ॰… વਸਮਨ੍વਗੂ। ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਸੋਚਨ੍ਤੋ। વਸਮਨ੍વਗੂਤਿ વਸਂ ਗਤੋ।
592. Na kevalañca niratthā, anatthampi āvahati. Kasmā? Yasmā sokamappajahaṃ…pe… vasamanvagū. Tattha anutthunantoti anusocanto. Vasamanvagūti vasaṃ gato.
੫੯੩. ਏવਮ੍ਪਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕਤ੍ਤਂ ਅਨਤ੍ਥਾવਹਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸੋਕਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸੋਕવਿਨਯਤ੍ਥਂ ਓવਦਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਪਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਗਮਿਨੇਤਿ ਗਮਿਕੇ, ਪਰਲੋਕਗਮਨਸਜ੍ਜੇ ਠਿਤੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਫਨ੍ਦਨ੍ਤੇવਿਧ ਪਾਣਿਨੋਤਿ ਮਰਣਭਯੇਨ ਫਨ੍ਦਮਾਨੇਯੇવ ਇਧ ਸਤ੍ਤੇ।
593. Evampi niratthakattaṃ anatthāvahattañca sokassa dassetvā idāni sokavinayatthaṃ ovadanto ‘‘aññepi passā’’tiādimāha. Tattha gamineti gamike, paralokagamanasajje ṭhiteti vuttaṃ hoti. Phandantevidha pāṇinoti maraṇabhayena phandamāneyeva idha satte.
੫੯੪. ਯੇਨ ਯੇਨਾਤਿ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ‘‘ਦੀਘਾਯੁਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਰੋਗੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਤਂ ਅਞ੍ਞਥਾਯੇવ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਏવਂ ਮਞ੍ਞਿਤੋ ਮਰਤਿਪਿ, ਰੋਗੀਪਿ ਹੋਤਿ। ਏਤਾਦਿਸੋ ਅਯਂ વਿਨਾਭਾવੋ ਮਞ੍ਞਿਤਪ੍ਪਚ੍ਚਨੀਕੇਨ ਹੋਤਿ, ਪਸ੍ਸ, ਉਪਾਸਕ, ਲੋਕਸਭਾવਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
594.Yena yenāti yenākārena maññanti ‘‘dīghāyuko bhavissati, arogo bhavissatī’’ti. Tato taṃ aññathāyeva hoti, so evaṃ maññito maratipi, rogīpi hoti. Etādiso ayaṃ vinābhāvo maññitappaccanīkena hoti, passa, upāsaka, lokasabhāvanti evamettha adhippāyayojanā veditabbā.
੫੯੬. ਅਰਹਤੋ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਇਮਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਰਹਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ। ਨੇਸੋ ਲਬ੍ਭਾ ਮਯਾ ਇਤੀਤਿ ਸੋ ਪੇਤੋ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਪੁਨ ਜੀવਤੂ’’ਤਿ ਨ ਲਬ੍ਭਾ ਇਤਿ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਪਰਿਦੇવਿਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
596.Arahato sutvāti imaṃ evarūpaṃ arahato dhammadesanaṃ sutvā. Neso labbhā mayā itīti so peto ‘‘idāni mayā puna jīvatū’’ti na labbhā iti parijānanto, vineyya paridevitanti vuttaṃ hoti.
੫੯੭. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ‘‘ਯਥਾ ਸਰਣਮਾਦਿਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… ਧਂਸਯੇ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਧੀਰੋ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਸਪਞ੍ਞੋ ਸਾਭਾવਿਕਪਞ੍ਞਾਯ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਪਞ੍ਞਾਯ, ਕੁਸਲੋ ਚਿਨ੍ਤਕਜਾਤਿਕਤਾਯ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਸੁਤਮਯਭਾવਨਾਮਯਪਞ੍ਞਾਹਿ વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
597. Kiñca bhiyyo – ‘‘yathā saraṇamādittaṃ…pe… dhaṃsaye’’ti. Tattha dhīro dhitisampadāya, sapañño sābhāvikapaññāya, paṇḍito bāhusaccapaññāya, kusalo cintakajātikatāya veditabbo. Cintāmayasutamayabhāvanāmayapaññāhi vā yojetabbaṃ.
੫੯੮-੯. ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸੋਕਮੇવ, ਪਰਿਦੇવਂ…ਪੇ॰… ਸਲ੍ਲਮਤ੍ਤਨੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਜਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਂ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖਂ। ਅਬ੍ਬਹੇਤਿ ਉਦ੍ਧਰੇ। ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਏਤਮੇવ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਦੁਨ੍ਨੀਹਰਣਟ੍ਠੇਨ ਅਨ੍ਤੋવਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਚ ਸਲ੍ਲਂ। ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਰਾਗਾਦਿਸਲ੍ਲਂ વਾ। ਏਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹੇ ਸਲ੍ਲੇ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਸਲ੍ਲੋ…ਪੇ॰… ਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਸਿਤੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯਾਤਿ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ। ਸੇਸਂ ਇਧ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਣ੍ਣਿਤਂ।
598-9. Na kevalañca sokameva, paridevaṃ…pe… sallamattano. Tattha pajappanti taṇhaṃ. Domanassanti cetasikadukkhaṃ. Abbaheti uddhare. Sallanti etameva tippakāraṃ dunnīharaṇaṭṭhena antovijjhanaṭṭhena ca sallaṃ. Pubbe vuttaṃ sattavidhaṃ rāgādisallaṃ vā. Etasmiñhi abbūḷhe salle abbūḷhasallo…pe… nibbutoti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Tattha asitoti taṇhādiṭṭhīhi anissito. Pappuyyāti pāpuṇitvā. Sesaṃ idha ito pubbe vuttattā uttānatthameva, tasmā na vaṇṇitaṃ.
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya sallasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਪਾਲ਼ਿ • Suttanipātapāḷi / ੮. ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Sallasuttaṃ