| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೮. ಸಲ್ಲೇಖಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
8. Sallekhasuttavaṇṇanā
೮೧. ‘‘ಚುನ್ದೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಪೂಜಾವಸೇನ ಪನ ಮಹಾಚುನ್ದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಯಥಾ ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ’’ತಿ। ಅತ್ತನೋ ವಾ ಚುನ್ದಂ ನಾಮ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯತ್ಥೇರಂ ಉಪಾದಾಯ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಭಾತಾ ಅಯಂ ಮಹಾಥೇರೋ ‘‘ಮಹಾಚುನ್ದೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ ಯಥಾ ‘‘ಮಹಾಪನ್ಥಕೋ’’ತಿ। ಸಾಯನ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಏಕಂ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಯನ್ಹಕಾಲೇ’’ತಿ। ನ ಹೇತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತ ಸಂಯೋಗೋ ಸಮ್ಭವತೀತಿ। ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರೇಹೀತಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಉಪಾಸಕಾದಿಸತ್ತೇಹಿ ಚೇವ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಚ। ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ। ನಿಲೀಯನನ್ತಿ ವಿವೇಚನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತೇಹಿ ತತೋ ವಿವಿತ್ತತಾ। ಏಕೀಭಾವೋತಿ ಹಿ ಕಾಯವಿವೇಕಮಾಹ, ಪವಿವೇಕೋತಿ ಚಿತ್ತವಿವೇಕಂ। ತತೋ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ತತೋ ದುವಿಧವಿವೇಕತೋ ಭವಙ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಮಾಗಮೇನ ಚ ಅಪೇತೋ। ಅಭಿವಾದಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅಭಿವಾದಂ ಕಾರೇತ್ವಾ। ಏವನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಅಭಿವಾದವಸೇನ। ಪಗ್ಗಯ್ಹಾತಿ ಉನ್ನಾಮೇತ್ವಾ। ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನಭವಮೂಲಾನಂ ತಾವ ಏವಂ ಅಭಿವಾದೋ ಹೋತು, ಉಚ್ಛಿನ್ನಭವಮೂಲಾನಂ ಕಿಮತ್ಥಿಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಏತಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ ತಥಾಗತಾನ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ನ ತಥಾಗತಾ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂಯೇವ ಸತ್ತಾನಂ ಸುಖಂ ಆಸೀಸನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಮ್ಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ತಥಾಗತಾ ಅಭಿವದನ್ತೀತಿ ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಸುಖಕಾಮಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪುಥುಕಾಯಾತಿ ಬಹೂ ಸತ್ತಕಾಯಾ। ಯಕ್ಖಾತಿ ದೇವಾ। ತೇ ಹಿ ಪೂಜನೀಯತಾಯ ‘‘ಯಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಭಿವದನ್ತೀತಿ ಆಸೀಸಿತಮೇವತ್ಥಂ ಞಾಣಕರುಣಾಹಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತಿ।
81. ‘‘Cundo’’ti tassa mahātherassa nāmaṃ, pūjāvasena pana mahācundoti vuccati yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti. Attano vā cundaṃ nāma bhāgineyyattheraṃ upādāya āyasmato sāriputtattherassa bhātā ayaṃ mahāthero ‘‘mahācundo’’ti paññāyittha yathā ‘‘mahāpanthako’’ti. Sāyanhasamayanti bhummatthe ekaṃ upayogavacananti āha ‘‘sāyanhakāle’’ti. Na hettha accanta saṃyogo sambhavatīti. Sattasaṅkhārehīti saddhivihārikaantevāsikaupāsakādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca. Paṭinivattitvāti apasakkitvā. Nilīyananti vivecanaṃ kāyacittehi tato vivittatā. Ekībhāvoti hi kāyavivekamāha, pavivekoti cittavivekaṃ. Tato vuṭṭhitoti tato duvidhavivekato bhavaṅguppattiyā, sabrahmacārīhi samāgamena ca apeto. Abhivādāpetvāti abhivādaṃ kāretvā. Evanti yathāvuttaabhivādavasena. Paggayhāti unnāmetvā. Anupacchinnabhavamūlānaṃ tāva evaṃ abhivādo hotu, ucchinnabhavamūlānaṃ kimatthiyoti āha ‘‘etaṃ āciṇṇaṃ tathāgatāna’’nti. Tena na tathāgatā samparāyikaṃyeva sattānaṃ sukhaṃ āsīsanti, atha kho diṭṭhadhammikampīti daṭṭhabbaṃ. Kasmā evaṃ tathāgatā abhivadantīti tattha kāraṇamāha ‘‘sukhakāmā hī’’tiādi. Puthukāyāti bahū sattakāyā. Yakkhāti devā. Te hi pūjanīyatāya ‘‘yakkhā’’ti vuccanti. Abhivadantīti āsīsitamevatthaṃ ñāṇakaruṇāhi abhimukhaṃ katvā vadanti.
ಯಾತಿ ಅನಿಯಮತೋ ಗಹಿತಾ ನಿಯಮತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಇಮಾತಿ ಚ ಆಸನ್ನಪಚ್ಚಕ್ಖವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಮುಖಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯಾ’’ತಿ , ತಂ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಂ ಚಿತ್ತಗತಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಯ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಿಯೋತಿ ಪುರಿಮಪದಲೋಪೇನ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ತೇಸು ದಿಟ್ಠಿಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ, ಸತ್ತೇಸು ವಾ ವಿಸಯಭೂತೇಸು ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ‘‘ಸತ್ತೇಸು ಪಾತುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಅತ್ತವಾದೇನಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತೇನ ವಚನೇನ। ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಾಹೇ ಗಾಹಣೇ ಚ ವಿಸಯಭಾವೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೇನ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಾಹನ್ತೇಹಿ ಗಹಣೇ ಗಾಹಾಪಣೇ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿವಾದಸ್ಸ ವಿಸಯೋತಿ ತೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಇಧ ಅತ್ತವಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ, ನ ತಸ್ಸಾ ವಿಸಯಭೂತೋ ಅತ್ತಾ। ಸಾ ಚ ವಿಸಯಭಾವತೋ ತಥಾಪವತ್ತೇನ ವಾದೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ। ಲೋಕವಾದಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವೀಸತಿ ಭವನ್ತಿ ತತೋ ಪರಂ ಅತ್ತವಾದವತ್ಥುನೋ ಅಭಾವಾ । ಪಞ್ಚಪಿ ಹಿ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ಪಚ್ಚೇಕಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ತೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಭಾವೇನ ಗಣ್ಹತೋ ಏತಾಸಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಸಮ್ಭವೋ, ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತೋ ಪನಾಯಂ ವಿಸಯೋ ಅತ್ತಗ್ಗಹಣಾಕಾರೋ ಚ ನತ್ಥೀತಿ। ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ, ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಸಸ್ಸತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಭಾವೀ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ರೂಪೀ ಅತ್ತಾ ಚೇವ ಲೋಕೋ ಚ ಸಸ್ಸತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ಲೋಕಞ್ಚ ಪಞ್ಞಪೇತೀ’’ತಿಆದಿ। ಸಸ್ಸತೋತಿಆದೀಸು ಪಠಮೋ ಸಸ್ಸತವಾದವಸೇನ ಅತ್ತಗ್ಗಾಹೋ, ದುತಿಯೋ ಉಚ್ಛೇದವಾದವಸೇನ, ತತಿಯೋ ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದವಸೇನ, ಚತುತ್ಥೋ ತಕ್ಕೀವಾದವಸೇನ ಪವತ್ತೋ, ಅಮರಾವಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವಾ ಪವತ್ತೋ ಅತ್ತಗ್ಗಾಹೋ। ಅನ್ತವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಚ್ಛೇದತಾವಸೇನ। ಅನನ್ತವಾತಿ ಅಪರಿಚ್ಛೇದತಾವಸೇನ। ಅನ್ತವಾ ಚ ಅನನ್ತವಾ ಚಾತಿ ತದುಭಯವಸೇನ, ಇತರೋ ತಕ್ಕೀವಾದವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಅತ್ತಗ್ಗಾಹೋ। ಏವಂ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಅಟ್ಠ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
Yāti aniyamato gahitā niyamato dassento ‘‘imā’’ti āha. Imāti ca āsannapaccakkhavacananti āha ‘‘abhimukhaṃ karontoviyā’’ti , taṃ taṃ diṭṭhigatikaṃ cittagataṃ sammukhā viya karontoti attho. Diṭṭhiyoti purimapadalopena pāḷiyaṃ vuttanti dassento ‘‘micchādiṭṭhiyo’’ti āha. Sattesu diṭṭhigatacittuppādesu uppajjamānā, sattesu vā visayabhūtesu ārabbha uppajjamānā ‘‘sattesu pātubhavantī’’ti vuttā. Attavādenāti attānaṃ ārabbha pavattena vacanena. Paṭisaṃyuttāti ‘‘atthi attā’’ti gāhe gāhaṇe ca visayabhāvena paṭisaṃyuttā. Diṭṭhigatikena diṭṭhiṃ gāhantehi gahaṇe gāhāpaṇe ca diṭṭhi diṭṭhivādassa visayoti tena paṭisaṃyuttā nāma hoti. ‘‘Atthi attā’’ti evaṃ pavattā diṭṭhi idha attavādapaṭisaṃyuttā, na tassā visayabhūto attā. Sā ca visayabhāvato tathāpavattena vādena paṭisaṃyuttā. Lokavādappaṭisaṃyuttāti etthāpi eseva nayo. Vīsati bhavanti tato paraṃ attavādavatthuno abhāvā . Pañcapi hi upādānakkhandhe paccekaṃ ‘‘attā’’ti te ca attano nissayabhāvena gaṇhato etāsaṃ diṭṭhīnaṃ sambhavo, tabbinimutto panāyaṃ visayo attaggahaṇākāro ca natthīti. Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ ‘‘attā’’ti, ‘‘loko’’ti vā gahetvā taṃ sassato sabbakālabhāvī nicco dhuvoti. Yathāha ‘‘rūpī attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapetī’’tiādi. Sassatotiādīsu paṭhamo sassatavādavasena attaggāho, dutiyo ucchedavādavasena, tatiyo ekaccasassatavādavasena, catuttho takkīvādavasena pavatto, amarāvikkhepavasena vā pavatto attaggāho. Antavāti attano paricchedatāvasena. Anantavāti aparicchedatāvasena. Antavā ca anantavā cāti tadubhayavasena, itaro takkīvādavasena pavatto attaggāho. Evaṃ pavattattā aṭṭha hontīti yojanā.
ಆದಿಮೇವಾತಿ ಆದಿಮನಸಿಕಾರಮೇವ। ತಂ ಪನ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಮಿಸ್ಸಕಪಠಮಮನಸಿಕಾರಮೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪ್ಪತ್ವಾಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಧಾರಣೇನ ನಿವತ್ತಿತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಪಭುತಿ ಯಾವ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ, ಅಯಂ ಇಧ ಆದಿಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾಯ ಆರಮ್ಭಭಾವತೋ। ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸಹಿತತಾಯ ಚಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಿಸ್ಸಕತಾ ವಚನಂ। ಏವನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥವಚನಂ ‘‘ಏತ್ತಕೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾ’’ತಿ , ಯಥಾವುತ್ತಆದಿಮನಸಿಕಾರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತಾಸನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ಅತ್ತವಾದಲೋಕವಾದಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾನಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ। ಕಾಮಞ್ಚ ತಾಸಂ ತೇನ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿಯೇವ, ತಂ ಪನ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಹಾನಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಸಂಯೋಜನತಾಯ ಅನಧಿಮಾನಿಕೋಪಿ ಸಮಾನೋ। ‘‘ಅರಿಯಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ಮಾನೋ ಅಧಿಮಾನೋ, ಸೋ ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಿ ತೇ ಅಧಿಮಾನಿಕಾ, ತೇಸಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಾಧಿಗಮೇನ ಅಧಿಮಾನುಪ್ಪತ್ತಿ ತದವಸಾನೋ ಚ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತೇನ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಪಹಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಕಥಾಪನತ್ಥಂ ಅಯಂ ಪುಚ್ಛಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಮಾನಪ್ಪಹಾನತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ‘‘ಆದಿಮೇವ ನು ಖೋ…ಪೇ॰… ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಅನಭಿಸಮೇತಾವೀ ವಿಯ ವದನ್ತೋ ಅಧಿಮಾನೇ ಠಿತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಧಿಮಾನಿಕೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ। ಸೋತಿ ಥೇರೋ। ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ತೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಂ ಭಗವತಾ ಏತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಸ್ಸ ವಿವೇಚನತ್ಥಾಯ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ವಿಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ।
Ādimevāti ādimanasikārameva. Taṃ pana sarūpato dassento ‘‘vipassanāmissakapaṭhamamanasikāramevā’’ti āha. Appatvāpi sotāpattimagganti iminā avadhāraṇena nivattitaṃ dasseti. Nāmarūpaparicchedato pabhuti yāva udayabbayadassanaṃ, ayaṃ idha ādimanasikāroti adhippeto paññābhāvanāya ārambhabhāvato. Udayabbayānupassanāsahitatāya cassa vipassanāmissakatā vacanaṃ. Evanti imassa atthavacanaṃ ‘‘ettakenevaupāyenā’’ti , yathāvuttaādimanasikārenāti attho. Etāsanti yathāvuttānaṃ attavādalokavādapaṭisaṃyuttānaṃ diṭṭhīnaṃ. Kāmañca tāsaṃ tena tadaṅgavasena pahānaṃ hotiyeva, taṃ pana nādhippetaṃ, tasmā samucchedavasena pahānaṃ paṭinissaggo ca hotīti pucchati. Sabbaso samucchinnasaṃyojanatāya anadhimānikopi samāno. ‘‘Ariyadhammo adhigato’’ti māno adhimāno, so yesaṃ atthi te adhimānikā, tesaṃ udayabbayañāṇādhigamena adhimānuppatti tadavasāno ca manasikāroti adhippeto. Tena diṭṭhīnaṃ pahānaṃ na hotīti kathāpanatthaṃ ayaṃ pucchāti āha ‘‘adhimānappahānatthaṃ pucchatī’’ti. ‘‘Ādimeva nu kho…pe… paṭinissaggo hotī’’ti anabhisametāvī viya vadanto adhimāne ṭhito viya hotīti āha ‘‘adhimāniko viya hutvā’’ti. Soti thero. Tesaṃ atthāyāti tesaṃ attano antevāsikānaṃ bhagavatā etassa micchāgāhassa vivecanatthāya. Thero kira dhammasenāpati viya saddhiṃ attano antevāsikehi bhagavantaṃ upasaṅkami.
೮೨. ಯತ್ಥಾತಿ ವಿಸಯೇ ಭುಮ್ಮಂ। ದಿಟ್ಠೀನಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣನಿದಸ್ಸನಮೇತನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಅನುಸಯನಭೂಮಿಪಿ ಸಮುದಾಚರಣಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಖನ್ಧಾ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಚೇತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ ತಿಆದಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ರೂಪಂ ಅಭಿನಿವಿಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇದಂ ರೂಪಂ ಮಮ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಆರಬ್ಭ। ಅಭಿನಿವಿಸಮಾನಾ ಏವ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿ ನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ಸೋ ಅತ್ತಾ’’ತಿಆದೀಸು ಯದಿದಂ ಚಕ್ಖಾದಿಸಙ್ಗಹಂ ರೂಪಂ, ಸಹಬುದ್ಧಿನಿಬನ್ಧನತಾಯ ಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ, ಸುಖಾಸುಖಂ ಏತ್ಥ ಲೋಕಿಯತೀತಿ ಸೋ ಲೋಕೋ। ‘‘ಸೋಏವಾಹಂ ಪೇಚ್ಚ ಪರಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ತಥಾಭಾವೇನ ನಿಚ್ಚೋ, ಥಿರಭಾವೇನ ಧುವೋ, ಸಬ್ಬದಾಭಾವಿತಾಯ ಸಸ್ಸತೋ, ನಿಬ್ಬಿಕಾರತಾಯ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಕಥಮೇಕವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆರಮ್ಮಣವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ನಾನಾ ಕರೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಾನಾಕರಣಂ, ವಿಸೇಸೋ। ಜಾತಿವಸೇನಾತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ। ಯೇ ಹಿ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಪುಬ್ಬಾ ಸಮಾನಾವತ್ಥಾ, ತೇ ಉಪ್ಪಾದಸಙ್ಖಾತವಿಕಾರಸಮಙ್ಗಿತಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಮಞ್ಞಂ ಲಭನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಜಾತಿವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಸೇವಿತಾತಿ ಅನಾದಿಮತಿ ಸಂಸಾರೇ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಾಸೇವನಾ। ಏತೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಭಾವನಟ್ಠೇನ ಅನುಸಯತ್ಥಂ ವಿಸೇಸೇತಿ । ಥಾಮಗತಾತಿ ಥಾಮಭಾವಂ ಉಪಗತಾ। ಏತೇನ ಅನುಸಯೇ ಸಭಾವತೋ ದಸ್ಸೇತಿ। ಥಾಮಗಮನನ್ತಿ ಚ ಕಾಮರಾಗಾದೀನಂ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣೋ ಸಭಾವೋ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಥಾಮಗತೋ ಅನುಸಯೇ ಪಜಹತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೨೧)। ಅಪ್ಪಟಿವಿನೀತಾತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿನಯವಸೇನ ನ ಪಟಿವಿನೀತಾ। ಅಪ್ಪಹೀನಾ ಹಿ ಥಾಮಗತಾ ಕಿಲೇಸಾ ಅನುಸೇನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏತೇನ ತೇಸಂ ಕಾರಣಲಾಭೇ ಸತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ಅಭಿಭವನ್ತಿ। ಏತೇನ ತೇಸಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪತ್ತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಇಮಿನಾವ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾವತ್ಥಾ ದಸ್ಸಿತಾ।
82.Yatthāti visaye bhummaṃ. Diṭṭhīnañhi ārammaṇanidassanametanti. Yasmā diṭṭhīnaṃ anusayanabhūmipi samudācaraṇaṭṭhānampi khandhā eva, tasmā āha ‘‘yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantī tiādi pañcakkhandhe sandhāya vutta’’nti. Rūpaṃ abhinivissāti ‘‘idaṃ rūpaṃ mama attā’’ti diṭṭhābhinivesavasena abhinivisitvā ārabbha. Abhinivisamānā eva hi diṭṭhi naṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati. ‘‘So attā’’tiādīsu yadidaṃ cakkhādisaṅgahaṃ rūpaṃ, sahabuddhinibandhanatāya so me attā, sukhāsukhaṃ ettha lokiyatīti so loko. ‘‘Soevāhaṃ pecca paraloke bhavissāmīti tathābhāvena nicco, thirabhāvena dhuvo, sabbadābhāvitāya sassato, nibbikāratāya avipariṇāmadhammoti attho. Yadi pañcakkhandhe sandhāya vuttaṃ, kathamekavacananti āha ‘‘ārammaṇavasenā’’tiādi. Nānā karīyati etenāti nānākaraṇaṃ, viseso. Jātivasenāti uppattivasena. Ye hi anibbattapubbā samānāvatthā, te uppādasaṅkhātavikārasamaṅgitāya uppajjantīti samaññaṃ labhanti. Tenāha ‘‘jātivasenā’’tiādi. Punappunaṃ āsevitāti anādimati saṃsāre aparāparuppattiyā laddhāsevanā. Etena kilesānaṃ bhāvanaṭṭhena anusayatthaṃ viseseti . Thāmagatāti thāmabhāvaṃ upagatā. Etena anusaye sabhāvato dasseti. Thāmagamananti ca kāmarāgādīnaṃ anaññasādhāraṇo sabhāvo. Tathā hi vuttaṃ ‘‘thāmagato anusaye pajahatī’’ti (paṭi. ma. 3.21). Appaṭivinītāti samucchedavinayavasena na paṭivinītā. Appahīnā hi thāmagatā kilesā anusentīti vuccanti. Etena tesaṃ kāraṇalābhe sati uppajjanārahataṃ dasseti. Samudācarantīti abhibhavanti. Etena tesaṃ vītikkamappattataṃ dasseti. Uppajjantīti pana imināva pariyuṭṭhānāvatthā dassitā.
ತಂ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಪ್ಪಭೇದಂ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಯಂ ತಂ ‘‘ಯತ್ಥ ಚೇತಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ರೂಪುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾದಿಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಪಭೇದಂ ದಿಟ್ಠೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ। ಏತಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಏತಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಮಯ್ಹಂ ಸನ್ತಕಂ ನ ಹೋತಿ ಮಮ ಕಿಞ್ಚನಪಲಿಬೋಧಭಾವೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತಾಯ ಅಭಾವತೋ। ತೇನಸ್ಸ ಪರಮತ್ಥತೋ ತಣ್ಹಾವತ್ಥುಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಾದಿಭಾವತೋ। ಅಹಮ್ಪಿ ಏಸೋ ನ ಅಸ್ಮೀತಿ ಏಸೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಪಭೇದೋ ಅಹಮ್ಪಿ ನ ಅಸ್ಮಿ, ಅಹನ್ತಿ ಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನಸ್ಸ ಮಾನವತ್ಥುಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಜೇಗುಚ್ಛಾದಿಭಾವತೋ। ಏಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾಪಿ ನ ಹೋತಿ ಅತ್ತಸಭಾವಸ್ಸ ತತ್ಥ ಅಭಾವತೋ ಮಮಞ್ಚಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚನಪಲಿಬೋಧಭಾವೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತಾಯ ಅಭಾವತೋ।
Taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇanti yaṃ taṃ ‘‘yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantī’’tiādinā vuttaṃ rūpupādānakkhandhādipañcakkhandhapabhedaṃ diṭṭhīnaṃ ārammaṇaṃ. Etaṃ mayhaṃ na hotīti etaṃ khandhapañcakaṃ mayhaṃ santakaṃ na hoti mama kiñcanapalibodhabhāvena gahetabbatāya abhāvato. Tenassa paramatthato taṇhāvatthubhāvaṃ paṭikkhipati tāvakālikādibhāvato. Ahampi eso na asmīti eso pañcakkhandhapabhedo ahampi na asmi, ahanti so gahetabbo na hotīti attho. Etenassa mānavatthubhāvaṃ paṭikkhipati aniccadukkhajegucchādibhāvato. Eso me attāpi na hoti attasabhāvassa tattha abhāvato mamañcassa kiñcanapalibodhabhāvena gahetabbatāya abhāvato.
ತಣ್ಹಾವ ಮಮನ್ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾಗಾಹೋ। ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಪಪಞ್ಚಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ। ಪಪಞ್ಚೇತಿ ಸನ್ತಾನಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ಸತ್ತೇ ಸಂಸಾರೇ ಚಿರಾಯತೀತಿ ಪಪಞ್ಚೋ। ಯಥಾ ವುತ್ತಪಭೇದನ್ತಿ ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಪಭೇದಂ। ತಣ್ಹಾಪಪಞ್ಚಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಸ್ಸ ತಣ್ಹಾವತ್ಥುಕಾಭಾವವಿಭಾವನೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪರತೋ ಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಾ। ತೇನ ತೇಸಂ ಪಠಮಮಗ್ಗವಜ್ಝತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಹಜೇಕಟ್ಠಾ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ತಣ್ಹಾ ಏವ, ನ ಮಾನೋ, ಸಾ ಚ ಖೋ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಾ। ಯಥಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಯೇನ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾಸುಭಾನತ್ತಾಕಾರೇನ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಸ್ಸತಿ ನಾಮ। ತೇನಾಹ ‘‘ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಏತೇನೇವ ಆಕಾರೇನಾತಿ ರುಪ್ಪನಾದಿಅನಿಚ್ಚಾದಿಆಕಾರೇನೇವ। ಗಯ್ಹಮಾನಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಹೀನವಿಪಲ್ಲಾಸೇಹಿ। ತೇನಾಕಾರೇನಾತಿ ‘‘ಏತಂ ಮಮ’’ನ್ತಿಆದಿಆಕಾರೇನ। ನೇವತ್ಥಿ ಯಥಾಭೂತದಸ್ಸನವಿಪಲ್ಲಾಸಾನಂ ತದಭಾವತೋ। ಸುಟ್ಠು ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ಪುನ ತಥಾ ನ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಸುಟ್ಠು ಸಾತಿಸಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ।
Taṇhāva mamanti gaṇhāti etenāti taṇhāgāho. Taṃ gaṇhantoti taṃ uppādento. Tenāha ‘‘taṇhāpapañcaṃ gaṇhātī’’ti. Papañceti santānaṃ vitthārento satte saṃsāre cirāyatīti papañco. Yathā vuttapabhedanti aṭṭhasatataṇhāvicaritapabhedaṃ. Taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati khandhapañcakassa taṇhāvatthukābhāvavibhāvanenāti adhippāyo. Parato padadvayepi eseva nayo. Diṭṭhekaṭṭhāti diṭṭhiyā pahānekaṭṭhā. Tena tesaṃ paṭhamamaggavajjhataṃ dasseti. Sahajekaṭṭhā pana diṭṭhiyā taṇhā eva, na māno, sā ca kho apāyagamanīyā. Yathā atthīti yena aniccadukkhāsubhānattākārena atthi, tathā passanto yathābhūtaṃ passati nāma. Tenāha ‘‘khandhapañcakañhī’’tiādi. Eteneva ākārenāti ruppanādianiccādiākāreneva. Gayhamānampi appahīnavipallāsehi. Tenākārenāti ‘‘etaṃ mama’’ntiādiākārena. Nevatthi yathābhūtadassanavipallāsānaṃ tadabhāvato. Suṭṭhu passantassāti yathā puna tathā na passitabbaṃ, evaṃ suṭṭhu sātisayaṃ passantassa.
ನ ಆದಿಮನಸಿಕಾರೇನೇವ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ, ಅಧಿಮಾನಿಕಾನಂ ಪನ ಅಧಿಮಾನಮತ್ತಮೇತಂ ದಸ್ಸನಂ। ಮಗ್ಗೇನೇವ ತಂ ಹೋತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಹಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ತಿ ಆಹ। ವಿಭಜನ್ತೋತಿ ಅಧಿಮಾನಿಕಾನಂ ಝಾನಾನಿ ಅಸಲ್ಲೇಖಭಾವೇನ ವಿಭಜನ್ತೋ। ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಕಾರಕಭಾವತೋ। ನ ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ಪಹೀನಾಧಿಮಾನಪಚ್ಚಯತ್ತಾ। ನ ಅಟ್ಠಾನನಿಯೋಜಕೋ ಸಪ್ಪಾಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಯೇವ ನಿಯೋಜನತೋ।
Na ādimanasikāreneva diṭṭhippahānaṃ hoti, adhimānikānaṃ pana adhimānamattametaṃ dassanaṃ. Maggeneva taṃ hotīti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘sotāpattimaggena diṭṭhippahānaṃ dassetvā’’ti āha. Vibhajantoti adhimānikānaṃ jhānāni asallekhabhāvena vibhajanto. Bālaputhujjanānaṃ neva uppajjati akārakabhāvato. Na ariyasāvakānaṃ pahīnādhimānapaccayattā. Na aṭṭhānaniyojako sappāyakammaṭṭhāneyeva niyojanato.
ಥೇರೋ ‘‘ಯದತ್ಥಂ ಸಙ್ಘೋ ಪಕ್ಕೋಸತಿ, ಸೋ ಅತ್ಥೋ ತತ್ಥ ವಾಸೀನಂ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಇಧ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ ತಂ ಉದಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸಙ್ಘೇನ ಯಾವತತಿಯಂ ಪಹಿತೋಪಿ ನ ಗತೋ ನ ಅಗಾರವೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಹಿ ತತ್ಥ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕರೋತೀತಿ ಅಞ್ಞತರಂ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತಂ ಪಾಹೇಸಿ। ಕಿಮೇತನ್ತಿ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಣಾಯ ಅಕರಣಂ ನಾಮ ಕಿಮೇತನ್ತಿ ಕರಣೇ ಆದರಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾತೀತೋತಿ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಪತ್ತಸಞ್ಞೀ ಏವ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾತೀತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪೇಸಲಾ ಪೇಸಲೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ ಸಮಾನಾಧಿಮುತ್ತಿತಾಯ, ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಮಾಪನಾದಿಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಕಾಸಿ।
Thero ‘‘yadatthaṃ saṅgho pakkosati, so attho tattha vāsīnaṃ āgatāgatānaṃ idha ijjhatī’’ti taṃ udikkhanto saṅghena yāvatatiyaṃ pahitopi na gato na agāravena. Tenāha ‘‘kimeta’’ntiādi. Paṇḍito hi tattha attano kiccameva karotīti aññataraṃ vuḍḍhapabbajitaṃ pāhesi. Kimetanti saṅghassa āṇāya akaraṇaṃ nāma kimetanti karaṇe ādaraṃ dīpento evamāha. Saṭṭhivassātītoti appatte pattasaññī eva saṭṭhivassātīto. Yasmā pesalā pesalehi saddhiṃ saṃsandanti samānādhimuttitāya, tasmā thero ‘‘sādhāvuso’’ti vatvā hatthimāpanādiṃ sabbaṃ akāsi.
ತಾದಿಸೋವಾತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತತ್ಥೇರಸದಿಸೋವ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಪತ್ತಸಞ್ಞೀ ಏವ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾತೀತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದುಮಗುಮ್ಬನ್ತಿ ಕಮಲಸಣ್ಡಂ। ಪಾಸಾದಂ ಪಾವಿಸಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ಓಲೋಕನೇನಸ್ಸ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ ಅತ್ತನಾವ ಪಞ್ಞಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ। ತಿಸ್ಸಮಹಾವಿಹಾರೇ ಕಿರ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತದಾ ‘‘ಸಕಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಪೂಜೇನ್ತಾ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಾರಮ್ಮಣಮೇವ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಧಮ್ಮದಿನ್ನ, ಇಧ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಠಪೇತೀ’’ತಿ ವತ್ತಾಪಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವಸೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪುಚ್ಛಿತಾಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ಗುಣಂ ಜಾನಾತೀತಿ ನಿಮುಜ್ಜನಾದೀಸು ವಿವರದಾನಾದಿನಾ ಗುಣಂ ಜಾನಾತಿ ವಿಯ। ತುಮ್ಹೇ ಪನ ನ ಜಾನಿತ್ಥ ಆಗನ್ತುಕವತ್ತಸ್ಸಪಿ ಅಕರಣತೋ। ಸತ್ಥುಆಣಾವಿಲಙ್ಘಿನೀ ಕೀದಿಸೀ ಸಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕತಿಕಾ? ಕತಿಕಾ ಚ ನಾಮ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾವಿರೋಧೇನ ಅನುವತ್ತೇತಬ್ಬಾ, ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೇಹಿ ಮೇ ಸಂವಾಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಆಕಾಸೇ ಅಬ್ಭುಕ್ಕಮಿ।
Tādisovāti anantaraṃ vuttattherasadisova appatte pattasaññī eva saṭṭhivassātītoti attho. Padumagumbanti kamalasaṇḍaṃ. Pāsādaṃ pāvisi vissaṭṭhaṃ olokanenassa puthujjanabhāvo attanāva paññāyissatīti. Tissamahāvihāre kira therā bhikkhū tadā ‘‘sakacittaṃ pasīdatī’’ti vacanaṃ pūjentā kālasseva cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā ettakārammaṇameva buddhārammaṇapītiṃ uppādetvā divase divase tathā karonti. Tena vuttaṃ ‘‘tasmiñca samaye’’tiādi. ‘‘Dhammadinna, idha pattacīvaraṃ ṭhapetī’’ti vattāpi paṭisanthāravasena kiñci pucchitāpi nāhosi. Guṇaṃ jānātīti nimujjanādīsu vivaradānādinā guṇaṃ jānāti viya. Tumhe pana na jānittha āgantukavattassapi akaraṇato. Satthuāṇāvilaṅghinī kīdisī sā saṅghassa katikā? Katikā ca nāma sikkhāpadāvirodhena anuvattetabbā, ettakampi ajānantehi me saṃvāso natthīti ākāse abbhukkami.
ಯಂ ತಸ್ಸ ಏವಮಸ್ಸ ಸಲ್ಲೇಖೇನ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಯೋ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಂ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿವಿಧಾನಂ ಕಿಲೇಸೇ ಸಲ್ಲೇಖತಿ, ತೇನ ಸಲ್ಲೇಖೇನ ಅಹಂ ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ ಅಧಿಮಾನವಸೇನ ಏವಮಸ್ಸ ಏವಂ ಭವೇಯ್ಯ ಠಾನಮೇತಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ತಂ ಅಧಿಮಾನಿಕಸ್ಸ ‘‘ಯಥಾವಿಭಙ್ಗಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಲ್ಲೇಖೋ’’ತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕಿತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ಯುತ್ತಂ ನ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಚ ಕಿಲೇಸೇ ಲಿಖತೀತಿ ಸಲ್ಲೇಖೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ತದುಪಾಯವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪದಾ। ಯಂ ಪನ ಝಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಂ, ತಮ್ಪಿ ಝಾನಂ ಪರಿಯಾಯೇನ ಮಗ್ಗಪಾದಕಂ ಹೋತಿಯೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ।
Yaṃtassa evamassa sallekhena viharāmīti yo ‘‘paṭhamajjhānaṃ upasampajja vihareyyā’’ti vutto, tassa bhikkhuno yaṃ ‘‘paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ paṭipattividhānaṃ kilese sallekhati, tena sallekhena ahaṃ viharāmī’’ti adhimānavasena evamassa evaṃ bhaveyya ṭhānametaṃ vijjatīti evamettha sambandho veditabbo. Taṃ na yujjatīti taṃ adhimānikassa ‘‘yathāvibhaṅgaṃ paṭhamajjhānaṃ sallekho’’ti parivitakkitaṃ na yujjati yuttaṃ na hoti. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Tattha sammā sabbaso ca kilese likhatīti sallekho, ariyamaggo. Tadupāyavipassanā sallekhapaṭipadā. Yaṃ pana jhānaṃ vipassanāpādakaṃ, tampi jhānaṃ pariyāyena maggapādakaṃ hotiyeva. Tenāha ‘‘avipassanāpādakattā’’tiādi.
ಝಾನಧಮ್ಮವಸೇನಾತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಿಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಧಮ್ಮವಸೇನ। ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನ ಅನೇಕವಾರಂ ಪವತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ಝಾನಂ ಏಕಾವಜ್ಜನತಾಯ ಏಕವೀಥಿಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಏಕಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಏವಾತಿ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚತ್ತಾರಿ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ಯಥಾಸಕಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆರಮ್ಮಣಭೇದಾಭಾವತೋ’’ತಿ। ಪುರಿಮಕಾರಣದ್ವಯವಸೇನೇವಾತಿ ‘‘ಝಾನಧಮ್ಮವಸೇನ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಕಾರಣದ್ವಯವಸೇನೇವ।
Jhānadhammavasenāti vitakkādipañcakajjhānadhammavasena. Cittuppādavasena anekavāraṃ pavattamānampi jhānaṃ ekāvajjanatāya ekavīthipariyāpannattā ekā samāpatti evāti ‘‘punappunaṃ samāpattivasenā’’ti vuttaṃ. Cattāri arūpajjhānāni yathāsakaṃ ekekasmiṃyeva ārammaṇe pavattantīti āha ‘‘ārammaṇabhedābhāvato’’ti. Purimakāraṇadvayavasenevāti ‘‘jhānadhammavasena, punappunaṃ samāpattivasenā’’ti pubbe vuttappakārakāraṇadvayavaseneva.
ತೇಸಂ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹಾಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬುತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ, ಭಾವನಾವಿಸೇಸವಸೇನ ಸುಖುಮಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾನೀತಿ ತೇಸಂ ವಸೇನ ತಾನಿ ಝಾನಾನಿ ಸನ್ತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸನ್ತಾ ಏತೇ ವಿಹಾರಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಸಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪೀತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ।
Tesaṃ arūpajjhānānaṃ kilesapariḷāhābhāvena nibbutāni aṅgāni, bhāvanāvisesavasena sukhumāni ārammaṇāni. Tasmā tānīti tesaṃ vasena tāni jhānāni santāni, tasmā ‘‘santā ete vihārā’’ti vuttaṃ. Tesaṃ catunnampīti catunnampi tesaṃ arūpajjhānānaṃ.
೮೩. ಸೋತಿ ಅಧಿಮಾನಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು, ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಇತೋ ಬಾಹಿರಕೋ ತಾಪಸಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾದಿಕೋ ನ ಹಿ ಸಮ್ಮಸತಿ। ತತ್ಥ ಅಧಿಮಾನಿಕೋ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಪತ್ತಸಞ್ಞಿತಾಯ ನ ಸಮ್ಮಸತಿ, ಇತರೋ ಅವಿಸಯತಾಯ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಲ್ಲೇಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ಅವಿಹಿಂಸಕತಾದೀಹಿ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಆಕಾರೇಹಿ।
83.Soti adhimāniko bhikkhu, añño vā ito bāhirako tāpasaparibbājakādiko na hi sammasati. Tattha adhimāniko appatte pattasaññitāya na sammasati, itaro avisayatāya. Yatthāti yasmiṃ sallekhavatthusmiṃ, avihiṃsakatādīhi catucattālīsāya ākārehi.
ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಉತ್ತರುತ್ತರಿ ಸನ್ತಪಣೀತಾ ಧಮ್ಮಾ, ನ ತಥಾ ಲೋಕಿಯಾ ಅವಿಹಿಂಸಾದಯೋ। ತತ್ಥ ಕಥಂ ಅವಿಹಿಂಸಾದಯೋ ಏವ ಸಲ್ಲೇಖಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ, ನ ಇತರಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಚೋದಕೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ಕಾಮಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸನ್ತಪಣೀತಸಭಾವಾ, ವಟ್ಟಪಾದಕತಾಯ ಪನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪದಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಅವಿಹಿಂಸಾದಯೋ ಪನ ವಿವಟ್ಟಪಾದಕಾ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪದಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಲೋಕುತ್ತರಪಾದಕತ್ತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇಮಿನಾಯೇವ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ಅವಿಹಿಂಸಾದೀನಂ ವಿಸೇಸದೀಪಕೇನ ಸುತ್ತೇನ ಯಥಾ ಮಹಪ್ಫಲತರಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಪಕಾರಜಾತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಹಿ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯತರತಾಯ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ಮಹಪ್ಫಲತರತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ನನು ತತ್ಥ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ಆಗತಂ, ನ ‘‘ಸರಣಗತೋ’’ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸರಣಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೭೯) ‘‘ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ತಿಸರಣಂ ಗತೋ ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನಾಮಾ’’ತಿ। ಯೋ ಹಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ರತನತ್ತಯಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ಅಧಿಸೀಲಾದೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ।
Aṭṭha samāpattiyo nāma kilesānaṃ vikkhambhanavasena pavattā uttaruttari santapaṇītā dhammā, na tathā lokiyā avihiṃsādayo. Tattha kathaṃ avihiṃsādayo eva sallekhabhāvena vuttā, na itarāti imamatthaṃ vibhāvento codako ‘‘kasmā panā’’tiādimāha. Itaro kāmaṃ samāpattiyo santapaṇītasabhāvā, vaṭṭapādakatāya pana kilesānaṃ sallekhapaṭipadā na honti, avihiṃsādayo pana vivaṭṭapādakā sallekhapaṭipadāti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘lokuttarapādakattā’’tiādimāha. Imināyeva aṭṭhasamāpattīhi avihiṃsādīnaṃ visesadīpakena suttena yathā mahapphalataraṃ hoti, taṃ pakārajātaṃ veditabbaṃ. Idañhi dakkhiṇeyyataratāya dakkhiṇāya mahapphalatarataṃ sandhāya vuttanti sambandho. Nanu tattha ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno’’ti āgataṃ, na ‘‘saraṇagato’’ti codanaṃ sandhāyāha ‘‘saraṇagamanato paṭṭhāyā’’tiādi. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 3.379) ‘‘heṭṭhimakoṭiyā tisaraṇaṃ gato upāsakopi sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno nāmā’’ti. Yo hi vaṭṭadukkhaṃ samatikkamitukāmo pasannacitto ratanattayaṃ saraṇaṃ gacchati, tassa taṃ adhisīlādīnaṃ upanissayo hutvā anukkamena dassanamaggādhigamāya saṃvatteyyāti.
ವಿಹಿಂಸಾದಿವತ್ಥುನ್ತಿ ಯದೇತಂ ವಿಹಿಂಸಾದೀನಂ ವತ್ಥುಂ ವದಾಮ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಿಂಸಾದಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ। ಅನ್ತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಞ್ಚ ಮಿಚ್ಛತ್ತಾನಂ ಆದಿಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಞ್ಚಾತಿ ಇದಂ ದೇಸನಾಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ। ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ಕಮ್ಮಪಥಮಿಚ್ಛತ್ತಾನಂ ಅನ್ತೇ ಆದಿಮ್ಹಿ ಚ ವುತ್ತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಜ್ಝಂ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ತೇಸಂ ಅನ್ತೇ ವುತ್ತಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಉಪಸಂಹರತಿ।
Vihiṃsādivatthunti yadetaṃ vihiṃsādīnaṃ vatthuṃ vadāma, imasmiṃ vihiṃsādivatthusmiṃ. Antamicchādiṭṭhiñca micchattānaṃ ādimicchādiṭṭhiñcāti idaṃ desanākkamaṃ sandhāya vuttaṃ. Missetvāti micchādiṭṭhibhāvasāmaññena ekajjhaṃ katvā. Tathāti iminā yathā kammapathamicchattānaṃ ante ādimhi ca vuttamicchādiṭṭhiṃ missetvā ekajjhaṃ vuttaṃ, tathā tesaṃ ante vuttasammādiṭṭhīti imamatthaṃ upasaṃharati.
ಪಾಣನ್ತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತಂ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಅತಿಪಾತೇನ್ತಿ ಸರಸೇನೇವ ಪತನಸಭಾವಂ ಅತಿಚ್ಚ ಅನ್ತರಾ ಏವ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಾ ಸತ್ಥಾದೀಹಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪಾತೇನ್ತಿ। ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಪರಸನ್ತಕಂ। ಆದಿಯನ್ತೀತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಸಲ್ಲೇಖತೀತಿ ಸಮಂ ಲೇಖತಿ, ಪಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಪಥಕಥಾ ಏಸಾತಿ ‘‘ಅತ್ಥಭಞ್ಜನಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಿಯಸುಞ್ಞಕರಣತೋ ಪಿಸುಣಾ, ಪಿಸತಿ ಪರೇ ಸತ್ತೇ ಹಿಂಸತೀತಿ ವಾ ಪಿಸುಣಾ। ಫರುಸಾತಿ ಲೂಖಾ, ನಿಟ್ಠುರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿರತ್ಥಕನ್ತಿ ಅತ್ಥರಹಿತಂ ಅತ್ತನೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಹಿತವಿನಿಮುತ್ತಂ। ಮಿಚ್ಛಾತಿ ವಿಪರೀತಾ ನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ। ಪಾಪಿಕಾತಿ ಲಾಮಿಕಾ। ಏಕನ್ತಾಕುಸಲತಾಯ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಗರಹಿತಾ। ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಆದಿವತ್ಥುಕಾಯಾತಿ ದಸವತ್ಥುಕಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಮಾಹ। ನತ್ಥಿಕಭಾವಾಭಿನಿವೇಸನವಸೇನ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಿಯೇವಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಪಥಪರಿಯಾಪನ್ನತಾ। ‘‘ರೂಪಂ ಅತ್ತಾ’’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿ ಮಗ್ಗನ್ತರಾಯಕರತ್ತಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕದಿಟ್ಠಿ। ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ ಏವ ಹಿಸ್ಸಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನತಾ। ಸಮ್ಮಾತಿ ಅವಿಪರೀತಾ, ತತೋ ಏವ ಸೋಭನಾ ಸುನ್ದರಾ, ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಪಸತ್ಥತ್ತಾ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Pāṇanti vohārato sattaṃ, paramatthato jīvitindriyaṃ. Atipātenti saraseneva patanasabhāvaṃ aticca antarā eva pātenti, atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātenti. Adinnanti parasantakaṃ. Ādiyantīti gaṇhanti. Sallekhatīti samaṃ lekhati, pajahatīti attho. Kammapathakathā esāti ‘‘atthabhañjanaka’’nti vuttaṃ. Piyasuññakaraṇato pisuṇā, pisati pare satte hiṃsatīti vā pisuṇā. Pharusāti lūkhā, niṭṭhurāti attho. Niratthakanti attharahitaṃ attano paresañca hitavinimuttaṃ. Micchāti viparītā niccādivasena pavattiyā. Pāpikāti lāmikā. Ekantākusalatāya viññūhi buddhādīhi garahitā. Natthi dinnanti ādivatthukāyāti dasavatthukamicchādiṭṭhimāha. Natthikabhāvābhinivesanavasena kammapathappattiyevassā kammapathapariyāpannatā. ‘‘Rūpaṃ attā’’’tiādinayappavattā attadiṭṭhi maggantarāyakarattā aniyyānikadiṭṭhi. Aniyyānikattā eva hissā micchattapariyāpannatā. Sammāti aviparītā, tato eva sobhanā sundarā, buddhādīhi pasatthattā viññuppasatthā. Sesamettha micchādiṭṭhiyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
ಅಸುಭಾದೀಸು ಸುಭಾದಿಆಕಾರಗ್ಗಹಣತೋ ಅಯಾಥಾವಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಅಯೋನಿಸೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಅಕುಸಲಾತಿ ಅಯಾಥಾವಾಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ। ಏಸ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅಯಾಥಾವಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ಅಕುಸಲಾ ವಾಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಯಾಥಾವಾದಿಅತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ವಾಚಾತಿ ಚೇತನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ತಥಾ ಕಮ್ಮನ್ತಾಜೀವಾಸತಿ ಚ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅತೀತಾನುಸ್ಸರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಿತೋ ‘‘ಅತೀತಂ ಚಿನ್ತಯತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ಲೋಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಯಂ ಮೇ ಪಹೂತಂ ಧನಂ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಪಮಾದವಸೇನ ಪನ ಬಹುಂ ಖೀಣ’’ನ್ತಿ। ಸತಿಪತಿರೂಪಕೇನಾತಿ ‘‘ಚಿರಕತಮ್ಪಿ ಚಿರಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಸರಿತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಸತುಪ್ಪತ್ತಿಪತಿರೂಪಕೇನ। ಉಪ್ಪತ್ತಿನ್ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಂ। ತಥಾಪವತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಹಿ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ। ಸಾ ಪನ ಕೋಧವಸೇನ ವಾ ‘‘ಅಕ್ಕೋಚ್ಛಿ ಮಂ ಅವಧಿ ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಪ॰ ೩) ಉಪನಯ್ಹನ್ತಸ್ಸ, ರಾಗವಸೇನ ವಾ ‘‘ಯಾನಿಸ್ಸ ತಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮಾತುಗಾಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹಸಿತಲಪಿತಕೀಳಿತಾನಿ ಅನುಸ್ಸರತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೫೦) ವುತ್ತನಯೇನ ಸುಭತೋ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ, ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ವಾ ‘‘ಸೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಅತ್ತೋ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಮಿಚ್ಛಾಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Asubhādīsu subhādiākāraggahaṇato ayāthāvaaniyyānikā ayoniso uppattiyā. Akusalāti ayāthāvāaniyyānikā akusalā saṅkappā. Esa nayoti iminā ‘‘ayāthāvā aniyyānikā akusalā vācā’’tiādinā tattha tattha ayāthāvādiatthaṃ atidisati. Vācāti cetanā adhippetā, tathā kammantājīvāsati ca. Yebhuyyena atītānussaraṇavasena pavattito ‘‘atītaṃ cintayato’’ti vuttaṃ. Tathā hi loke evaṃ vadanti ‘‘yaṃ me pahūtaṃ dhanaṃ ahosi, taṃ pamādavasena pana bahuṃ khīṇa’’nti. Satipatirūpakenāti ‘‘cirakatampi cirabhāsitampi saritā’’ti evaṃ vuttasatuppattipatirūpakena. Uppattinti cittuppattiṃ. Tathāpavattacittuppādo hi micchāsati. Sā pana kodhavasena vā ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3) upanayhantassa, rāgavasena vā ‘‘yānissa tāni pubbe mātugāmena saddhiṃ hasitalapitakīḷitāni anussaratī’’ti (a. ni. 7.50) vuttanayena subhato anussarantassa, diṭṭhivasena vā ‘‘so kho pana me atto nicco dhuvo’’tiādinā micchāabhinivisantassāti evamādinā nayena pavattatīti veditabbā.
ಉಪಾಯಚಿನ್ತಾವಸೇನಾತಿ ಖಿಪ್ಪಜಾಲಕುಮಿನಾದುಹಲಾದಿಉಪಕರಣಸಂವಿಧಾನಾದೀಸು ಯುತ್ತಿಚಿನ್ತನಾದಿವಸೇನ ಪಾಪಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರನಿಮಿತ್ತಂ, ‘‘ಸುಕತಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಪಾಮೋಜ್ಜನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಕಾರೇನ ಮೋಹೋ ಅಞ್ಞಾಣಂ। ತತ್ಥ ಪನ ‘‘ಅಸಿವೇ ಸಿವಾ’’ತಿ ವೋಹಾರೋ ವಿಯ ಞಾಣವೋಹಾರೋ। ಮಿಚ್ಛಾಸಭಾವತ್ತಾ ಪನ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣಂತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಾ ಪೇಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಞಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಇತರಂ ಪನ ಝಾನಾದಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾವ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ರೂಪಾರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿತಾಮತ್ತೇನ ವಟ್ಟತೋ ಅವಿಮುತ್ತಾಯೇವ ಸಮಾನಾ ‘‘ವಿಮುತ್ತಾ ಮಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞಿನೋ। ಪಕತಿಪುರಿಸನ್ತರಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾಯಂ, ಗುಣವಿಯುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಕತ್ತನಿ ಅವಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಾಯಂ, ಅತ್ತನೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಲೋಕತಾ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪತಾಸಂಯುಜ್ಜನಸಙ್ಖಾತಾಯಂ ವಾ ಅವಿಮುತ್ತಿಯಂ ವಿಮುತ್ತಿಸಞ್ಞಿನೋ। ಏಕನ್ತಾಕುಸಲತಾಯ ಹೀನತ್ತಾ ಪಾಪಿಕಾ। ಅಯಾಥಾವತಾಯ ವಿಪರೀತಾ। ಯಥಾವುತ್ತೇನಾತಿ ‘‘ಅವಿಮುತ್ತಾಯೇವ ಸಮಾನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ। ‘‘ಮಯಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಆದೀಸು ಫಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀನಿಪಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದಿಪಕ್ಖಿಕಾನೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ…ಪೇ॰… ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪನ ಫಲಧಮ್ಮೇ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹತೋ ‘‘ವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ನ ಕೋಚಿ ವಿರೋಧೋ। ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇ ಸಲ್ಲೇಖವತ್ಥುಮ್ಹಿ।
Upāyacintāvasenāti khippajālakumināduhalādiupakaraṇasaṃvidhānādīsu yutticintanādivasena pāpaṃ katvā vippaṭisāranimittaṃ, ‘‘sukataṃ mayā’’ti pāmojjanimittaṃ katvā paccavekkhaṇākārena moho aññāṇaṃ. Tattha pana ‘‘asive sivā’’ti vohāro viya ñāṇavohāro. Micchāsabhāvattā pana micchāñāṇaṃtveva vuccati. Ekūnavīsatibhedaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ sammā pekkhitattā sammāñāṇaṃ vuccati, itaraṃ pana jhānādipaccavekkhaṇañāṇaṃ sammādiṭṭhiyāva saṅgayhati. Rūpārūpasamāpattilābhitāmattena vaṭṭato avimuttāyeva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino. Pakatipurisantarañāṇasaṅkhātāyaṃ, guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānasaṅkhātāyaṃ, attano mahābrahmunā salokatā tassa samīpatāsaṃyujjanasaṅkhātāyaṃ vā avimuttiyaṃ vimuttisaññino. Ekantākusalatāya hīnattā pāpikā. Ayāthāvatāya viparītā. Yathāvuttenāti ‘‘avimuttāyeva samānā’’ti vuttappakārena. ‘‘Mayamettha sammādiṭṭhi bhavissāmā’’tiādīsu phalasammādiṭṭhiādīnipi maggasammādiṭṭhiādipakkhikānevāti adhippāyena ‘‘phalasampayuttāni…pe… veditabbā’’ti vuttaṃ. Sabbepi pana phaladhamme vimuttikkhandhasaṅgahato ‘‘vimuttī’’ti vuccamāne na koci virodho. Ettha sammāvimuttisaṅkhāte sallekhavatthumhi.
ಯದಿ ನೀವರಣವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತೀಣೇವ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಜ್ಝಾಲೂ’’ತಿಆದಿ। ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ। ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಉದ್ಧತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉದ್ದಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಉದ್ಧತಾ’’ತಿ। ವಿಚಿನನ್ತಾತಿ ಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಭಾವಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಾ। ಉಪನಾಹನಸೀಲಾತಿ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇ ಅನುಬನ್ಧನಸೀಲಾ। ಇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಉಸೂಯನ್ತಿ। ಸಠಯನ್ತೀತಿ ಸಠಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಪವೇದನಕಾ। ತೇ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ನ ಯಥಾಭೂತವಾದಿನೋ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ನ ಸಮ್ಮಾ ಭಾಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ವುತ್ತಪಚ್ಚನೀಕನಯೇನಾತಿ ‘‘ನ ಕೋಧನಾ ಅಕ್ಕೋಧನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಅತ್ಥಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ।
Yadi nīvaraṇavasena vuttāni, tasmā tīṇeva vuttānīti āha ‘‘abhijjhālū’’tiādi. Pariyuṭṭhānappattā thinamiddhapariyuṭṭhitā. Yassa dhammassa atthitāya uddhatā nāma honti, so dhammo uddhaccanti āha ‘‘uddaccena samannāgatāti uddhatā’’ti. Vicinantāti dhammoti vā adhammoti vā ādinā yaṃ kiñci sabhāvaṃ vinicchinantā. Upanāhanasīlāti parassa attano citte anubandhanasīlā. Issantīti usūyanti. Saṭhayantīti saṭhā aññathā attānaṃ aññathā pavedanakā. Te pana yasmā na yathābhūtavādino, tasmā āha ‘‘na sammā bhāsantīti vuttaṃ hotī’’ti. Vuttapaccanīkanayenāti ‘‘na kodhanā akkodhanā’’tiādinā vuttaatthapaṭipakkhanayena.
ದುಕ್ಖಂ ವಚೋ ಏತೇಸು ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗ್ಗಾಹಿತಾಯ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಗಾಹೇಸೂತಿ ದುಬ್ಬಚಾ। ತೇ ಪನ ವಚನಕ್ಖಮಾ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವತ್ತುಂ ದುಕ್ಖಾ’’ತಿಆದಿ। ಹೀನಾಚಾರತಾಯ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ವಾ ಸಮ್ಪಾಪಕತಾಯ ಪಾಪಕಾ। ಅಸದ್ಧಮ್ಮವಸೇನಾತಿ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮವಸೇನ। ಅತ್ತನಾ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬವಸೇನ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಆದೀನಂ ಕಾಯಕಮ್ಮದ್ವಾರಾದಿಭಾವೋ ವಿಯ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಿಅಸದ್ಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗಮೇನಅಸತಂ ಅಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ತಾನಿಯೇವ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದೀನಿ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ, ತೇಸಂ ವಸೇನಾಹ ‘‘ಸದ್ಧಾ ಏತೇಸಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಯಥಾ ತಂ ‘‘ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ। ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದಿ ಅಪ್ಪಂ ಸುತಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾ, ಸುತೇನ ಅನುಪಪನ್ನಾ। ನತ್ಥೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಾವತ್ಥೋ ಅಯಂ ಅಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಅಪ್ಪಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೧) ವಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾರಮ್ಭನತೋ ಕುಚ್ಛಿತಾ ಗಾರಯ್ಹಾ ಸೀದನ್ತಿ ಓಸೀದನ್ತಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇತಿ ಕುಸೀತಾ ದ-ಕಾರಸ್ಸ ತ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಆರದ್ಧಂ ಪಗ್ಗಹಿತಂ ವೀರಿಯಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ। ಅನುಪ್ಪಾದನೇನ ಮುಟ್ಠಾ ನಟ್ಠಾ ಸತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ। ದುಟ್ಠಾತಿ ದೂಸಿತಾ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಾ ನಾಮ ದೂಸಿತಭಾವೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ವಿನಾಸಿತಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಟ್ಠಪಞ್ಞಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಹಣೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಪಞ್ಞಾಯ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಬ್ಬಚಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾಪರಿವಾರಾಹಿ ಇಧ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಭಾರಸ್ಸ ಉದ್ಧಟತ್ತಾ ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇಧ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಭಾರೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಯುತ್ತಿಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪೋರಾಣಾನಂ ಆಣಾ’’ತಿ।
Dukkhaṃ vaco etesu vippaṭikūlaggāhitāya vipaccanīkagāhesūti dubbacā. Te pana vacanakkhamā na hontīti āha ‘‘vattuṃ dukkhā’’tiādi. Hīnācāratāya dukkhassa vā sampāpakatāya pāpakā. Asaddhammavasenāti asappurisadhammavasena. Attanā visesitabbavasena kāyaviññattiādīnaṃ kāyakammadvārādibhāvo viya assaddhiyādiasaddhammasamannāgamenaasataṃ asappurisānaṃ dhammānanti tāniyeva assaddhiyādīni asaddhammā nāma, tesaṃ vasenāha ‘‘saddhā etesaṃ natthī’’ti yathā taṃ ‘‘duppaññā’’ti. Suttageyyādi appaṃ sutaṃ etesanti appassutā, sutena anupapannā. Natthīti gahetabbanti iminā abhāvattho ayaṃ appa-saddo ‘‘appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassāna’’ntiādīsu (a. ni. 10.11) viyāti dasseti. Sammāpaṭipattiyā anārambhanato kucchitā gārayhā sīdanti osīdanti saṃkilesapakkheti kusītā da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya āraddhaṃ paggahitaṃ vīriyaṃ etesanti āraddhavīriyā. Anuppādanena muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī. Duṭṭhāti dūsitā. Duppaññā nāma dūsitabhāvo paṭipakkhena vināsitabhāvoti āha ‘‘naṭṭhapaññāti vuttaṃ hotī’’ti. Heṭṭhā sammādiṭṭhiggahaṇena kammassakatāpaññāya maggasammādiṭṭhiyā ca gahitattā subbacakalyāṇamittatāparivārāhi idha saddhādīhi vipassanāsambhārassa uddhaṭattā ca vuttaṃ ‘‘idha vipassanāpaññā veditabbā’’ti. Tenāha ‘‘vipassanāsambhāro hī’’tiādi. Yuttiṃ anapekkhitvāpi ayamattho gahetabboti dassento āha ‘‘porāṇānaṃ āṇā’’ti.
ಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾನಂ ಅನ್ತರಾಯಕರನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾನಂ ಅಧಿಗಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಕರಂ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಸಂ ಅತ್ತನೋ ದಿಟ್ಠಿಂ, ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಅತ್ತನಾ ಯಥಾಗಹಿತದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರತೋ ಆಮಸನತೋ ಪರಾಮಾಸೀ। ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹೀತಿ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಥಿರಗ್ಗಾಹಗ್ಗಾಹೀ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಕೋ। ಕುಮ್ಮೋವಾತಿ ಯಥಾ ಕಚ್ಛಪೋ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಾದಿಕೇ ಅಙ್ಗೇ ಕೇನಚಿ ಘಟ್ಟಿತೋ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಕಪಾಲೇಯೇವ ಸಮೋದಹತಿ, ನ ಬಹಿ ನೀಹರತಿ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ‘‘ನ ಸುನ್ದರೋ ತವ ಗಾಹೋ, ಛಡ್ಡೇಹಿ ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಅನ್ತೋಯೇವ ಅತ್ತನೋ ಹದಯೇ ಏವ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ವದತಿ। ಕುಮ್ಭೀಲಗ್ಗಾಹನ್ತಿ ಸಂಸುಮಾರಗ್ಗಾಹಂ। ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಸಂಸುಮಾರಾ ಗಹಿತಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ।
Lokuttaraguṇānaṃ antarāyakaranti lokuttaraguṇānaṃ adhigamassa antarāyakaraṃ. Sandiṭṭhinti saṃ attano diṭṭhiṃ, yaṃ vā taṃ vā attanā yathāgahitadiṭṭhinti attho. Sabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanato parāmāsī. Daḷhaggāhīti ‘‘idameva sacca’’nti thiraggāhaggāhī. Paṭinissaggīti paṭinissajjanako. Kummovāti yathā kacchapo attano pādādike aṅge kenaci ghaṭṭito sabbāni aṅgāni attano kapāleyeva samodahati, na bahi nīharati, evamayampi ‘‘na sundaro tava gāho, chaḍḍehi na’’nti vutto taṃ na vissajjeti. Antoyeva attano hadaye eva ṭhapetvā taṃ vadati. Kumbhīlaggāhanti saṃsumāraggāhaṃ. Gaṇhantīti yathā saṃsumārā gahitaṃ na vissajjenti, evaṃ gaṇhanti.
೮೪. ಏವಂ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಅವಿಹಿಂಸನಾದೀಹಿ ಚತುಅಧಿಕಚತ್ತಾಲೀಸಪ್ಪಕಾರೇಹಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಅವಿಹಿಂಸಾ ಆದಿತೋ ವುತ್ತಾ? ಸಬ್ಬಗುಣಾನಂ ಮೂಲಭಾವತೋ। ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಹಿ ಕರುಣಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಸಾ ಚ ವಿಸೇಸತೋ ಸೀಲಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಂ ಪರೂಪಘಾತಲಕ್ಖಣಾ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾ ಓರಮಾಪನತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರೂಪಘಾತಲಕ್ಖಣೋ, ತಥಾ ಪರೇಸಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಾವಹರಣಂ, ಸತ್ತಿಪ್ಪಹಾರತೋಪಿ ಧನಸ್ಸಾವಹಾರೋ ಗರುತರೋತಿ। ತಥಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಗಬ್ಭಧಾರಣಾದಿದುಕ್ಖಾವಹನತೋ, ಪರದಾರಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ಪರೇಸಂ ವಿಸಂವಾದನಭೇದನಮಮ್ಮಘಟ್ಟನಾನಂ ಪರೂಪಘಾತಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಏವ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಅತ್ಥಗ್ಗಾಹಾಪನತೋ ಅನತ್ಥುಪ್ಪಾದನತೋ, ಅಭಿಜ್ಝಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಿಹೇತುತೋ, ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಹೇತುತೋ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಸಬ್ಬಾನತ್ಥಹೇತುತೋ ಪರೂಪಘಾತಲಕ್ಖಣಾ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಞ್ಞೋಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ಪರೇ ಚ ತತ್ಥ ನಿಯೋಜೇತಿ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ಇತರೇ। ವಿಹಿಂಸಲಕ್ಖಣಾ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾ ಓರಮಾ ಅವಿಹಿಂಸಲಕ್ಖಣಾ ವಿಸೇಸತೋ ಸೀಲಸ್ಸ ಬಲವಕಾರಣಂ। ಸೀಲಪದಟ್ಠಾನೋ ಚ ಸಮಾಧಿ, ಸಮಾಧಿಪದಟ್ಠಾನಾ ಚ ಪಞ್ಞಾತಿ ಸಬ್ಬಗುಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಾ ಅವಿಹಿಂಸಾ। ಅಪಿಚ ಉಳಾರಜ್ಝಾಸಯಾನಂ ನಿಸಮ್ಮಕಾರೀನಂ ಧೀರಾನಂ ಉತ್ತಮಪುರಿಸಾನಂ ಸೀಲಂ ವಿಯ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಪಿ ಪರೇಸಂ ಹಿತಸುಖಾವಹಾವ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಕರುಣಾ ಸಬ್ಬಗುಣಾನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಸಾ ಆದಿತೋ ವುತ್ತಾ।
84.Evaṃcatucattālīsāya ākārehīti avihiṃsanādīhi catuadhikacattālīsappakārehi. Kasmā panettha avihiṃsā ādito vuttā? Sabbaguṇānaṃ mūlabhāvato. Avihiṃsāti hi karuṇāyetaṃ adhivacanaṃ, sā ca visesato sīlassa mūlakāraṇaṃ parūpaghātalakkhaṇā dussīlyā oramāpanato. Yathā hi pāṇātipāto parūpaghātalakkhaṇo, tathā paresaṃ sāpateyyāvaharaṇaṃ, sattippahāratopi dhanassāvahāro garutaroti. Tathā abrahmacariyaṃ gabbhadhāraṇādidukkhāvahanato, paradārātikkame pana vattabbameva natthi. Paresaṃ visaṃvādanabhedanamammaghaṭṭanānaṃ parūpaghātabhāvo pākaṭo eva, samphappalāpo atthaggāhāpanato anatthuppādanato, abhijjhā adinnādānādihetuto, byāpādo pāṇātipātādihetuto, micchādiṭṭhi sabbānatthahetuto parūpaghātalakkhaṇā, micchādiṭṭhi dhammikapaṭiññopi pāṇātipātādīni karoti, pare ca tattha niyojeti, kimaṅgaṃ pana itare. Vihiṃsalakkhaṇā dussīlyā oramā avihiṃsalakkhaṇā visesato sīlassa balavakāraṇaṃ. Sīlapadaṭṭhāno ca samādhi, samādhipadaṭṭhānā ca paññāti sabbaguṇānaṃ mūlabhūtā avihiṃsā. Apica uḷārajjhāsayānaṃ nisammakārīnaṃ dhīrānaṃ uttamapurisānaṃ sīlaṃ viya samādhipaññāpi paresaṃ hitasukhāvahāva sampajjantīti evampi karuṇā sabbaguṇānaṃ mūlanti sā ādito vuttā.
ತತೋ ಪರಂ ವಿಸೇಸತೋ ‘‘ಅವಿಹಿಂಸಾಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮಾ ಗಹಿತಾ। ತತೋ ಇದಂ ಗುಣಾನಂ ಮೂಲಭೂತಂ ಸೀಲಂ, ಏತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠ ಸಮ್ಮತ್ತಾ ಗಹಿತಾ। ತೇಸಂ ವಿಸೋಧನಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಏವಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ನೀವರಣವಿವೇಕೋ ಗಹಿತೋ, ಆದಿತೋ ನೀವರಣದ್ವಯಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಗಹಿತಾಗಹಿತಕಾರಣಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ವುತ್ತಮೇವ। ಕೋಧಸ್ಸ ಪನ ಬ್ಯಾಪಾದತೋ ಭೇದೋ ವತ್ಥಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೧) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕೋಧಾದಿಪ್ಪಹಾನೇನ ಚೇತ್ಥ ಸಲ್ಲೇಖಸಿದ್ಧೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತತೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಸುದ್ಧಿ ಗಹಿತಾ। ಸಾ ಚ ಸುಬ್ಬಚಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಅಪ್ಪಮತ್ತತಾಹಿ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಾ ಗಹಿತಾ। ಸಮ್ಪನ್ನಸೋವಚಸ್ಸತಾದಿಗುಣಸ್ಸ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪರಿಬ್ರೂಹೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸದ್ಧಮ್ಮಾ ಗಹಿತಾ। ಏವಂಭೂತಸ್ಸ ಅಯಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹೋ ಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಕರೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ದೂರತೋ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಲ್ಲೇಖಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮೇತೇಸಂ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಸಲ್ಲೇಖಾಕಾರಾನಂ ಗಹಣಪಯೋಜನಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಯೋಗತೋ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋಪಿ ಬಹೂಪಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸಪಿ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ದಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ।
Tato paraṃ visesato ‘‘avihiṃsāsamuṭṭhānā ime dhammā’’ti dassanatthaṃ kusalakammapathadhammā gahitā. Tato idaṃ guṇānaṃ mūlabhūtaṃ sīlaṃ, ettha patiṭṭhitena ime dhammā uppādetabbāti dassanatthaṃ aṭṭha sammattā gahitā. Tesaṃ visodhanāya paṭipannassa ādito evaṃ hotīti dassanatthaṃ nīvaraṇaviveko gahito, ādito nīvaraṇadvayassa aggahaṇe gahitāgahitakāraṇaṃ aṭṭhakathāya vuttameva. Kodhassa pana byāpādato bhedo vatthasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.71) vuttanayeneva veditabbo. Kodhādippahānena cettha sallekhasiddhīti dassanatthaṃ tato upakkilesavisuddhi gahitā. Sā ca subbacakalyāṇamittaappamattatāhi sijjhatīti dassanatthaṃ pakiṇṇakā gahitā. Sampannasovacassatādiguṇassa ime dhammā pāripūriṃ gacchanti, vipassanaṃ paribrūhetvā ariyamaggādhigamāya saṃvattantīti dassanatthaṃ saddhammā gahitā. Evaṃbhūtassa ayaṃ micchāgāho lokuttaraguṇādhigamassa antarāyakaro, tasmā so dūrato vajjetabbo, evaṃ yathāvuttāya sammāpaṭipattiyā ariyamaggaṃ adhigacchanto sallekhaṃ matthakaṃ pāpetīti dassanatthaṃ ‘‘sandiṭṭhiparāmāsī’’tiādi vuttanti evametesaṃ catucattālīsāya sallekhākārānaṃ gahaṇapayojanaṃ anupubbī ca veditabbā. Payogato sallekhapaṭipadaṃ paṭipajjituṃ asakkontānaṃ cittuppādopi bahūpakāroti āha ‘‘cittuppādassapi bahūpakārataṃ dassetu’’nti.
ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾದೀಸು ಯಥಾವುತ್ತಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೇಸು। ಅನುವಿಧಿಯನಾತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಕಾಯವಾಚಾಹಿ ಅನುವಿಧಾನಾ। ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ, ತೇಸಂ ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದವಸೇನ ಪವತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ। ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಸರಣಗಮನಂ ವಾಚಾಯ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾಯೇನ ವಾ’’ತಿ। ‘‘ಸೀಲಂ ಕಾಯೇನ ಸಮಾದಿಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ತಥಾ ತಥಾ ಪವತ್ತಸಲ್ಲಹುಕಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ತಥಾರೂಪಕುಸಲಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಾನಂ ಬಹೂಪಕಾರತಾ ವುತ್ತಾತಿ ನ ಸಭಾವತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಬಹೂಪಕಾರತಂ ಞಾಯತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Kusalesudhammesūti avihiṃsādīsu yathāvuttaanavajjadhammesu. Anuvidhiyanāti cittuppādassa kāyavācāhi anuvidhānā. Tesaṃ dhammānanti avihiṃsādidhammānaṃ, tesaṃ vā cittuppādavasena pavattadhammānaṃ. Idāni yathāvuttadhammaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘kasmā panā’’tiādi āraddhaṃ. Saraṇagamanaṃ vācāya viññāpetuṃ asakkontassa vasena vuttaṃ ‘‘kāyena vā’’ti. ‘‘Sīlaṃ kāyena samādiyatī’’ti etthāpi eseva nayo. Ettha ca tathā tathā pavattasallahukakāmāvacarakusalacittuppattiṃ upādāya tathārūpakusalakāyavacīkammānaṃ bahūpakāratā vuttāti na sabhāvato cittuppādassa bahūpakārataṃ ñāyatīti daṭṭhabbaṃ.
೮೫. ಹಿತಾಧಿಗಮಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಹಿತಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ ಏವ ವಾ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಹಿ ಏಕನ್ತಹಿತತ್ತಾ ಹಿತೋ ನಾಮ। ಪರಿವಜ್ಜನವಸೇನ ಕಮನಂ ಪವತ್ತಿ ಪರಿಕ್ಕಮನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಕ್ಕಮನಾಯ ಪರಿವಜ್ಜನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನುಪಾಯಸಂವಿಧಾನೇನ ಅವಿಹಿಂಸಾ ಪಟಿಯತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ। ಸುಖೇನೇವಾತಿ ಅಕಿಚ್ಛೇನೇವ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಏತೇನೇವ ಅವಿಹಿಂಸಾಪದೇ ವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ। ಸಬ್ಬಪದಾನೀತಿ ಸೇಸಾನಿ ತೇಚತ್ತಾಲೀಸ ಪದಾನಿ।
85.Hitādhigamāyāti diṭṭhadhammikādihitasampattiyā, ariyamaggādhigamāya eva vā. Ariyamaggo hi ekantahitattā hito nāma. Parivajjanavasena kamanaṃ pavatti parikkamananti āha ‘‘parikkamanāya parivajjanatthāyā’’ti. Sammādassanupāyasaṃvidhānena avihiṃsā paṭiyattā sammāsambuddhena. Sukhenevāti akiccheneva. Eteneva upāyenāti eteneva avihiṃsāpade vuttena vidhinā. Sabbapadānīti sesāni tecattālīsa padāni.
೮೬. ಅಕುಸಲಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಅಜನಕಾ ನಾಮ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಮತ್ತದಾಯಿನೋ, ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವಿಪಾಕಜನಕಾ, ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲೇನ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಅಲದ್ಧೋಕಾಸಾ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಾದಯೋ ವಾ ಅಜನಕಾ। ಜಾತಿವಸೇನಾತಿ ಅಕುಸಲಜಾತಿವಸೇನ। ಅಧೋಭಾಗಙ್ಗಮನೀಯಾತಿ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಾ। ಏವಂನಾಮಾತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣೇನ ಸಭಾವಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತಿ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮವಾಯೇ ತಂಸಭಾವಾನತಿವತ್ತನತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪಾಕಕಾಲೇ ಅನಿಟ್ಠಾಕನ್ತವಿಪಾಕತ್ತಾ’’ತಿ। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಇಧ ಪಟಿಸನ್ಧಿಅಜನಕಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಹಗತಧಮ್ಮಾ, ಸೇಸಂ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ। ಸಬ್ಬೇ ಅಕುಸಲಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಿಂಸಮೇಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇ ಅಕುಸಲಾ ಉಪಮಾಭೂತಾ। ವಿಹಿಂಸಾ ಹಿ ಉಪಮೇಯ್ಯಂ। ಸಬ್ಬೇ ಕುಸಲಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಯಥಾ ವಿಹಿಂಸಾನಂ ಉಪಮೇಯ್ಯತಾ, ತದವಸೇಸಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಉಪಮಾಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಕುಸಲಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಅಕುಸಲೇನ ಇತರೇನ, ಕುಸಲಞ್ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾಪಟಿವಿರತಿಆದಿಕುಸಲೇನ ಇತರೇನ ಉಪಮೇತಬ್ಬಂ।
86.Akusalā paṭisandhiajanakā nāma uddhaccasahagatacittuppādadhammā aññepi pavattivipākamattadāyino, dinnāya paṭisandhiyā vipākajanakā, paccayavekallena vipaccituṃ aladdhokāsā ahosikammādayo vā ajanakā. Jātivasenāti akusalajātivasena. Adhobhāgaṅgamanīyāti apāyagamanīyā. Evaṃnāmāti nāmaggahaṇena sabhāvaṃ upalakkheti sati paccayasamavāye taṃsabhāvānativattanato. Tenāha ‘‘vipākakāle aniṭṭhākantavipākattā’’ti. Vuttanayeneva kusalapakkho veditabbo. Ayaṃ pana viseso, idha paṭisandhiajanakā abhiññāsahagatadhammā, sesaṃ vuttasadisameva. Sabbe akusalāti ettha vihiṃsamekaṃ ṭhapetvā itare sabbe akusalā upamābhūtā. Vihiṃsā hi upameyyaṃ. Sabbe kusalāti etthāpi eseva nayo. Eteneva upāyenāti yathā vihiṃsānaṃ upameyyatā, tadavasesānaṃ kusalākusalānaṃ upamābhāvo vutto, iminā nayena akusalaṃ pāṇātipātādiakusalena itarena, kusalañca pāṇātipātāpaṭiviratiādikusalena itarena upametabbaṃ.
೮೭. ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪನೇತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮನೇ। ಪರಿತೋ ಲಿಮ್ಪನಟ್ಠೇನ ಪಲಿಪಂ ವುಚ್ಚತಿ ಮಹಾಕದ್ದಮಂ, ತಂ ಪನ ಏಕನ್ತತೋ ಗಮ್ಭೀರಮ್ಪಿ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಗಮ್ಭೀರಕದ್ದಮೇ ನಿಮುಗ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಲಿಪಂ ವಿಯ ಪಲಿಪನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಇದಾನಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇನ ಉಪಮೋಪಮೇಯ್ಯಸಂಸನ್ದನನಯೇನ ಏತ್ಥ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ತಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹತ್ಥಸ್ಸ ವಾ ಪಾದಸ್ಸ ವಾ ಅಪಲಿಪನ್ನಭಾವೋ, ಸೋ ಪನ ನತ್ಥಿ। ಏಸ ನಯೋ ಉಪಮೇಯ್ಯೇಪಿ।
87.Parinibbāpaneti kilesapariḷāhavūpasamane. Parito limpanaṭṭhena palipaṃ vuccati mahākaddamaṃ, taṃ pana ekantato gambhīrampi hotīti ‘‘gambhīrakaddamenimuggo’’ti vuttaṃ. Palipaṃ viya palipanti pañca kāmaguṇā vuccanti, tasmā evaṃ idāni vuccamānena upamopameyyasaṃsandananayena ettha imasmiṃ ṭhāne atthayojanā veditabbā. Na hi taṃ kāraṇanti ettha kāraṇaṃ nāma hatthassa vā pādassa vā apalipannabhāvo, so pana natthi. Esa nayo upameyyepi.
ತತ್ಥ ಸಿಯಾ ಕಸ್ಸಚಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ‘‘ಭಗವತೋ ದೇಸನಾನುಭಾವೇನ ಭಿಕ್ಖುಆದಯೋ ಕಥೇನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಭಗವಾಯೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ಉದ್ಧರತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪಮಾಯ ತದತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ರಞ್ಞೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪುಥುಜ್ಜನಾ ತಾವತಿಟ್ಠನ್ತು, ಸಾವಕಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತವಿಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ಅರಿಯಾನಂ ದೇಸನಾ ಸತ್ಥುಯೇವ ದೇಸನಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಥಾ ಹಿ ತೇಹಿ ದೇಸಿತಸುತ್ತಾನಿ ಬುದ್ಧವಚನಮೇವ, ತೇಸಂ ದೇಸನಾಯ ಲದ್ಧವಿಸೇಸಾಪಿ ಅರಿಯಾ ಬುದ್ಧಪುತ್ತಾಯೇವಾತಿ।
Tattha siyā kassaci parivitakko ‘‘bhagavato desanānubhāvena bhikkhuādayo kathentī’’ti. ‘‘Bhagavāyeva hi tattha uddharatī’’ti vatvā upamāya tadatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘rañño’’tiādi vuttaṃ. Puthujjanā tāvatiṭṭhantu, sāvakasikhāppattavisesānampi ariyānaṃ desanā satthuyeva desanāti dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādimāha. Tathā hi tehi desitasuttāni buddhavacanameva, tesaṃ desanāya laddhavisesāpi ariyā buddhaputtāyevāti.
ಅನಿಬ್ಬಿಸತಾಯಾತಿ ಅನಿಬ್ಬಿಸೇವನತಾಯ। ಅಸಿಕ್ಖಿತವಿನಯತಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿನಯಾನಂ ಸಾದರಂ ಅಸಿಕ್ಖಿತಭಾವೇನ। ತೇ ಪನ ವಿನಯಾ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪನೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತನ್ತಿ? ‘‘ಠಾನಮೇತಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಂ ಕಿಂ ಪನ ಠಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಲಿಪಪಲಿಪನ್ನತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸೋ ವತ ಚುನ್ದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥಂ ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಸೇಸತ್ಥೋ ಉಪಮೇಯ್ಯಭಾವೇನ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಮತ್ಥಂ ‘‘ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಾಧಾರಣತೋ ವತ್ವಾ ಪುನ ಅಸಾಧಾರಣತೋ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪರಸ್ಸ ವಿಹಿಂಸಾಚೇತನಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸತೀತಿ ಇದಂ ಯೋ ಅವಿಹಿಂಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪರೋ ಅವಿಹಿಂಸಕೋ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಆದೇಸನಞ್ಹಿ ತಸ್ಸ ವಚನನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಯಾ ಏಸಾ ವಿಹಿಂಸಕಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ವಿಹಿಂಸಕಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ವಿಹಿಂಸಾಪಹಾನಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವಯತೋತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಏವ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ ವಿಹಿಂಸಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನಮಾಹ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಬ್ಬಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಿಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗತೇಸು ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಪದೇಸು।
Anibbisatāyāti anibbisevanatāya. Asikkhitavinayatāyāti pañcannaṃ vinayānaṃ sādaraṃ asikkhitabhāvena. Te pana vinayā tissannaṃ sikkhānaṃ sikkhāpanena hotīti āha ‘‘tisso sikkhā sikkhāpessatī’’ti. Kiṃ pana tanti? ‘‘Ṭhānametaṃ vijjatī’’ti ettha vuttaṃ kiṃ pana ṭhānanti āha ‘‘apalipapalipannatta’’ntiādi. Yasmā pāḷiyaṃ ‘‘so vata cundā’’tiādinā sāmaññatthaṃ upamābhāvena gahetvā visesattho upameyyabhāvena vutto, tasmā tamatthaṃ ‘‘evamattho veditabbo’’tiādinā sādhāraṇato vatvā puna asādhāraṇato vivaranto ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha. Parassa vihiṃsācetanaṃ nibbāpessatīti idaṃ yo avihiṃsāsaṅkhātaṃ sammāpaṭipattiṃ disvā diṭṭhānugatiṃ āpajjanto dhammadesanāya paro avihiṃsako hoti, tādisaṃ sandhāya vuttaṃ. Ādesanañhi tassa vacananti. Tenāha ‘‘ayaṃ yā esā vihiṃsakassā’’ti. Pubbe vihiṃsakassa micchāpaṭipajjantassa. Vihiṃsāpahānāya maggaṃ bhāvayatotiādinā attano eva avihiṃsāya vihiṃsāparinibbānāya saṃvattanamāha. Tenāha ‘‘parinibbuto viyā’’tiādi. Sabbapadesūti ‘‘pāṇātipātissā’’tiādinā āgatesu tecattālīsāya padesu.
೮೮. ಏವನ್ತಿ ದೇಸಿತಾಕಾರಪರಾಮಸನಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ಸಲ್ಲೇಖಸ್ಸ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಖ್ವೇಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೧೧; ಪಾರಾ॰ ೩-೧೦) ವಿಯ ಪರಿಯಾಯ-ಸದ್ದೋ ಕಾರಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಲ್ಲೇಖಕಾರಣ’’ನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಸೇನಾತಿ ಸಲ್ಲೇಖಾನಂ ವಸೇನ। ಮೇತ್ತಾಯ ಉಪಸಂಹರಣವಸೇನ ಹಿತಂ ಏಸನ್ತೇನ। ಕರುಣಾಯ ವಸೇನ ಅನುಕಮ್ಪಮಾನೇನ। ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಪರಿತೋ ಗಹೇತ್ವಾ, ಪರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಚ್ಚಾತಿ ಪರಿತೋ ಇತ್ವಾ, ಸಮನ್ತತೋ ಫರಿತ್ವಾ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ। ಮಾ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥಾತಿ ‘‘ಝಾಯಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಅಞ್ಞಾಣೇನ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ಪಮಾದಕಾರಣೇನ ಮಾ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ಥ। ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಹಿ ಅಕತ್ತಬ್ಬಕರಣಮ್ಪಿ ಪಮಾದೋತಿ। ವಿಪತ್ತಿಕಾಲೇತಿ ಸತ್ತಅಸಪ್ಪಾಯಾದಿವಿಪತ್ತಿಯುತ್ತಕಾಲೇ। ಯಥಾವುತ್ತಾ ಪಞ್ಚ ಪರಿಯಾಯಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಸಾಸನಗುಣಾ ಇಧೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಝಾಯಥ, ಮಾ ಪಮಾದತ್ಥಾತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಸಾಸನೀ’’ತಿ।
88.Evanti desitākāraparāmasanaṃ. Tassāti sallekhassa. ‘‘Atthi khvesa brāhmaṇa, pariyāyo’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 3-10) viya pariyāya-saddo kāraṇatthoti āha ‘‘sallekhakāraṇa’’nti. Tesaṃ vasenāti sallekhānaṃ vasena. Mettāya upasaṃharaṇavasena hitaṃ esantena. Karuṇāya vasena anukampamānena. Pariggahetvāti parito gahetvā, paritvāti attho. Pariccāti parito itvā, samantato pharitvā icceva attho. Mā pamajjitthāti ‘‘jhāyathā’’ti vuttasamathavipassanānaṃ aññāṇena, aññena vā kenaci pamādakāraṇena mā pamādaṃ āpajjittha. Niyyānikasāsane hi akattabbakaraṇampi pamādoti. Vipattikāleti sattaasappāyādivipattiyuttakāle. Yathāvuttā pañca pariyāyā aññepi sabbe sāsanaguṇā idheva saṅgahaṃ gacchantīti āha ‘‘jhāyatha, mā pamādatthāti tumhākaṃ anusāsanī’’ti.
ಸಲ್ಲೇಖಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Sallekhasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೮. ಸಲ್ಲೇಖಸುತ್ತಂ • 8. Sallekhasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೮. ಸಲ್ಲೇಖಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Sallekhasuttavaṇṇanā
