Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൮. സല്ലേഖസുത്തവണ്ണനാ
8. Sallekhasuttavaṇṇanā
൮൧. ഏവം മേ സുതന്തി സല്ലേഖസുത്തം. തത്ഥ മഹാചുന്ദോതി തസ്സ ഥേരസ്സ നാമം. സായന്ഹസമയന്തി സായന്ഹകാലേ. പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോതി ഏത്ഥ പടിസല്ലാനന്തി തേഹി തേഹി സത്തസങ്ഖാരേഹി പടിനിവത്തിത്വാ സല്ലാനം നിലീയനം, ഏകീഭാവോ പവിവേകോതി വുത്തം ഹോതി. യോ തതോ വുട്ഠിതോ, സോ പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ നാമ ഹോതി. അയം പന യസ്മാ പടിസല്ലാനാനം ഉത്തമതോ ഫലസമാപത്തിതോ വുട്ഠാസി, തസ്മാ ‘‘പടിസല്ലാനാ വുട്ഠിതോ’’തി വുത്തോ. ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാതി സമദസനഖുജ്ജലവിഭൂസിതേന സിരസാ ഭഗവന്തം സക്കച്ചം വന്ദിത്വാ, അഭിവാദാപേത്വാ വാ ‘‘സുഖീ ഭവ, ചുന്ദാ’’തി ഏവം വചീഭേദം കാരാപേത്വാ, ഭഗവാ പന കിര വന്ദിതോ സമാനോ സുവണ്ണദുന്ദുഭിസദിസം ഗീവം പഗ്ഗയ്ഹ കണ്ണസുഖം പേമനിയം അമതാഭിസേകസദിസം ബ്രഹ്മഘോസം നിച്ഛാരേന്തോ ‘‘സുഖീ ഹോഹീ’’തി തസ്സ തസ്സ നാമം ഗഹേത്വാ വദതി, ഏതം ആചിണ്ണം തഥാഗതാനം. തത്രിദം സാധകസുത്തം, ‘‘സക്കോ, ഭന്തേ, ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ ഭഗവതോ പാദേ സിരസാ വന്ദതീതി, സുഖീ ഹോതു പഞ്ചസിഖ സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ സാമച്ചോ സപരിജനോ, സുഖകാമാ ഹി ദേവാ മനുസ്സാ അസുരാ നാഗാ ഗന്ധബ്ബാ, യേ ചഞ്ഞേ സന്തി പുഥുകായാ’’തി. ഏവഞ്ച പന തഥാഗതാ ഏവരൂപേ മഹേസക്ഖേ യക്ഖേ അഭിവദന്തീതി.
81.Evaṃme sutanti sallekhasuttaṃ. Tattha mahācundoti tassa therassa nāmaṃ. Sāyanhasamayanti sāyanhakāle. Paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā sallānaṃ nilīyanaṃ, ekībhāvo pavivekoti vuttaṃ hoti. Yo tato vuṭṭhito, so paṭisallānā vuṭṭhito nāma hoti. Ayaṃ pana yasmā paṭisallānānaṃ uttamato phalasamāpattito vuṭṭhāsi, tasmā ‘‘paṭisallānā vuṭṭhito’’ti vutto. Bhagavantaṃ abhivādetvāti samadasanakhujjalavibhūsitena sirasā bhagavantaṃ sakkaccaṃ vanditvā, abhivādāpetvā vā ‘‘sukhī bhava, cundā’’ti evaṃ vacībhedaṃ kārāpetvā, bhagavā pana kira vandito samāno suvaṇṇadundubhisadisaṃ gīvaṃ paggayha kaṇṇasukhaṃ pemaniyaṃ amatābhisekasadisaṃ brahmaghosaṃ nicchārento ‘‘sukhī hohī’’ti tassa tassa nāmaṃ gahetvā vadati, etaṃ āciṇṇaṃ tathāgatānaṃ. Tatridaṃ sādhakasuttaṃ, ‘‘sakko, bhante, devānamindo sāmacco saparijano bhagavato pāde sirasā vandatīti, sukhī hotu pañcasikha sakko devānamindo sāmacco saparijano, sukhakāmā hi devā manussā asurā nāgā gandhabbā, ye caññe santi puthukāyā’’ti. Evañca pana tathāgatā evarūpe mahesakkhe yakkhe abhivadantīti.
യാ ഇമാതി ഇദാനി വത്തബ്ബാഭിമുഖം കരോന്തോ വിയ ആഹ. അനേകവിഹിതാതി നാനപ്പകാരാ. ദിട്ഠിയോതി മിച്ഛാദിട്ഠിയോ . ലോകേ ഉപ്പജ്ജന്തീതി സത്തേസു പാതുഭവന്തി. അത്തവാദപ്പടിസംയുത്താതി ‘‘രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതീ’’തിആദിനയപ്പവത്തേന അത്തവാദേന പടിസംയുത്താ, താ വീസതി ഭവന്തി. ലോകവാദപ്പടിസംയുത്താതി ‘‘സസ്സതോ അത്താ ച ലോകോ ചാ’’തിആദിനയപ്പവത്തേന ലോകവാദേന പടിസംയുത്താ, താ അട്ഠ ഹോന്തി സസ്സതോ, അസസ്സതോ, സസ്സതോ ച അസസ്സതോ ച, നേവ സസ്സതോ നാസസ്സതോ, അന്തവാ, അനന്തവാ, അന്തവാ ച അനന്തവാ ച, നേവന്തവാ നാനന്തവാ അത്താ ച ലോകോ ചാതി ഏവം പവത്തത്താ.
Yā imāti idāni vattabbābhimukhaṃ karonto viya āha. Anekavihitāti nānappakārā. Diṭṭhiyoti micchādiṭṭhiyo . Loke uppajjantīti sattesu pātubhavanti. Attavādappaṭisaṃyuttāti ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinayappavattena attavādena paṭisaṃyuttā, tā vīsati bhavanti. Lokavādappaṭisaṃyuttāti ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādinayappavattena lokavādena paṭisaṃyuttā, tā aṭṭha honti sassato, asassato, sassato ca asassato ca, neva sassato nāsassato, antavā, anantavā, antavā ca anantavā ca, nevantavā nānantavā attā ca loko cāti evaṃ pavattattā.
ആദിമേവാതിആദീസു അയമത്ഥോ കിം നു ഖോ ഭന്തേ ആദിമേവ മനസികരോന്തസ്സ അപ്പത്വാപി സോതാപത്തിമഗ്ഗം വിപസ്സനാമിസ്സകപഠമമനസികാരമേവ മനസികരോന്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഏവമേതാസം ഏത്തകേനേവ ഉപായേന ഏതാസം ദിട്ഠീനം പഹാനഞ്ച പടിനിസ്സഗ്ഗോ ച ഹോതീതി. ഇദഞ്ച ഥേരോ അത്തനാ അനധിമാനികോപി സമാനോ അധിമാനികാനം അധിമാനപ്പഹാനത്ഥം അധിമാനികോ വിയ ഹുത്വാ പുച്ഛതീതി വേദിതബ്ബോ. അപരേ പനാഹു ‘‘ഥേരസ്സ അന്തേവാസികാ ആദിമനസികാരേനേവ ദിട്ഠീനം സമുച്ഛേദപ്പഹാനം ഹോതീതി ഏവംസഞ്ഞിനോപി, സമാപത്തിവിഹാരാ സല്ലേഖവിഹാരാതി ഏവംസഞ്ഞിനോപി അത്ഥി. സോ തേസം അത്ഥായ ഭഗവന്തം പുച്ഛതീ’’തി.
Ādimevātiādīsu ayamattho kiṃ nu kho bhante ādimeva manasikarontassa appatvāpi sotāpattimaggaṃ vipassanāmissakapaṭhamamanasikārameva manasikarontassa bhikkhuno evametāsaṃ ettakeneva upāyena etāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānañca paṭinissaggo ca hotīti. Idañca thero attanā anadhimānikopi samāno adhimānikānaṃ adhimānappahānatthaṃ adhimāniko viya hutvā pucchatīti veditabbo. Apare panāhu ‘‘therassa antevāsikā ādimanasikāreneva diṭṭhīnaṃ samucchedappahānaṃ hotīti evaṃsaññinopi, samāpattivihārā sallekhavihārāti evaṃsaññinopi atthi. So tesaṃ atthāya bhagavantaṃ pucchatī’’ti.
൮൨. അഥസ്സ ഭഗവാ താസം ദിട്ഠീനം പഹാനൂപായം ദസ്സേന്തോ യാ ഇമാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യത്ഥ ചേതാ ദിട്ഠിയോ ഉപ്പജ്ജന്തീതിആദി പഞ്ചക്ഖന്ധേ സന്ധായ വുത്തം. ഏതേസു ഹി ഏതാ ദിട്ഠിയോ ഉപ്പജ്ജന്തി. യഥാഹ ‘‘രൂപേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സതി രൂപം അഭിനിവിസ്സ ഏവം ദിട്ഠി ഉപ്പജ്ജതി, സോ അത്താ സോ ലോകോ സോ പേച്ച ഭവിസ്സാമി നിച്ചോ ധുവോ സസ്സതോ അവിപരിണാമധമ്മോ’’തി (സം॰ നി॰ ൩.൧൫൨) വിത്ഥാരോ. ആരമ്മണവസേന പന ഏകവചനം കത്വാ യത്ഥ ചാതി ആഹ, യസ്മിം ആരമ്മണേ ഉപ്പജ്ജന്തീതി വുത്തം ഹോതി. ഏത്ഥ ച ഉപ്പജ്ജന്തി അനുസേന്തി സമുദാചരന്തീതി ഇമേസം ഏവം നാനാകരണം വേദിതബ്ബം. ജാതിവസേന ഹി അജാതാ ജായമാനാ ഉപ്പജ്ജന്തീതി വുച്ചന്തി. പുനപ്പുനം ആസേവിതാ ഥാമഗതാ അപ്പടിവിനീതാ അനുസേന്തീതി. കായവചീദ്വാരം സമ്പത്താ സമുദാചരന്തീതി, ഇദമേതേസം നാനാകരണം. തം നേതം മമാതിആദീസു തം പഞ്ചക്ഖന്ധപ്പഭേദം ആരമ്മണമേതം മയ്ഹം ന ഹോതി, അഹമ്പി ഏസോ ന അസ്മി, ഏസോ മേ അത്താപി ന ഹോതീതി ഏവമേതം യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ പസ്സതോതി ഏവം താവ പദത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
82. Athassa bhagavā tāsaṃ diṭṭhīnaṃ pahānūpāyaṃ dassento yā imātiādimāha. Tattha yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantītiādi pañcakkhandhe sandhāya vuttaṃ. Etesu hi etā diṭṭhiyo uppajjanti. Yathāha ‘‘rūpe kho, bhikkhave, sati rūpaṃ abhinivissa evaṃ diṭṭhi uppajjati, so attā so loko so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo’’ti (saṃ. ni. 3.152) vitthāro. Ārammaṇavasena pana ekavacanaṃ katvā yattha cāti āha, yasmiṃ ārammaṇe uppajjantīti vuttaṃ hoti. Ettha ca uppajjanti anusenti samudācarantīti imesaṃ evaṃ nānākaraṇaṃ veditabbaṃ. Jātivasena hi ajātā jāyamānā uppajjantīti vuccanti. Punappunaṃ āsevitā thāmagatā appaṭivinītā anusentīti. Kāyavacīdvāraṃ sampattā samudācarantīti, idametesaṃ nānākaraṇaṃ. Taṃ netaṃ mamātiādīsu taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇametaṃ mayhaṃ na hoti, ahampi eso na asmi, eso me attāpi na hotīti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passatoti evaṃ tāva padattho veditabbo.
യസ്മാ പന ഏത്ഥ ഏതം മമാതി തണ്ഹാഗാഹോ, തഞ്ച ഗണ്ഹന്തോ അട്ഠസതതണ്ഹാവിചരിതപ്പഭേദം തണ്ഹാപപഞ്ചം ഗണ്ഹാതി. ഏസോഹമസ്മീതി മാനഗാഹോ, തഞ്ച ഗണ്ഹന്തോ നവപ്പഭേദം മാനപപഞ്ചം ഗണ്ഹാതി. ഏസോ മേ അത്താതി ദിട്ഠിഗാഹോ, തഞ്ച ഗണ്ഹന്തോ ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിഗതപ്പഭേദം ദിട്ഠിപപഞ്ചം ഗണ്ഹാതി. തസ്മാ നേതം മമാതി വദന്തോ ഭഗവാ യഥാവുത്തപ്പഭേദം തണ്ഹാപപഞ്ചം പടിക്ഖിപതി. നേസോഹമസ്മീതി മാനപപഞ്ചം. ന മേസോ അത്താതി ദിട്ഠിപപഞ്ചം. ദിട്ഠേകട്ഠായേവ ചേത്ഥ തണ്ഹാമാനാ വേദിതബ്ബാ. ഏവമേതന്തി ഏവം ‘‘നേതം മമാ’’തിആദിനാ ആകാരേന ഏതം ഖന്ധപഞ്ചകം. യഥാഭൂതന്തി യഥാ സഭാവം, യഥാ അത്ഥീതി വുത്തം ഹോതി. ഖന്ധപഞ്ചകഞ്ഹി ഏതേനേവ ആകാരേന അത്ഥി. മമന്തിആദിനാ പന ഗയ്ഹമാനമ്പി തേനാകാരേന നേവത്ഥീതി അധിപ്പായോ. സമ്മപ്പഞ്ഞായ പസ്സതോതി സോതാപത്തിമഗ്ഗപഞ്ഞാപരിയോസാനായ വിപസ്സനാപഞ്ഞായ സുട്ഠു പസ്സന്തസ്സ. ഏവമേതാസന്തി ഏതേന ഉപായേന ഏതാസം. പഹാനം പടിനിസ്സഗ്ഗോതി ഉഭയമ്പേതം സമുച്ഛേദപ്പഹാനസ്സേവാധിവചനം.
Yasmā pana ettha etaṃ mamāti taṇhāgāho, tañca gaṇhanto aṭṭhasatataṇhāvicaritappabhedaṃ taṇhāpapañcaṃ gaṇhāti. Esohamasmīti mānagāho, tañca gaṇhanto navappabhedaṃ mānapapañcaṃ gaṇhāti. Eso me attāti diṭṭhigāho, tañca gaṇhanto dvāsaṭṭhidiṭṭhigatappabhedaṃ diṭṭhipapañcaṃ gaṇhāti. Tasmā netaṃ mamāti vadanto bhagavā yathāvuttappabhedaṃ taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati. Nesohamasmīti mānapapañcaṃ. Na meso attāti diṭṭhipapañcaṃ. Diṭṭhekaṭṭhāyeva cettha taṇhāmānā veditabbā. Evametanti evaṃ ‘‘netaṃ mamā’’tiādinā ākārena etaṃ khandhapañcakaṃ. Yathābhūtanti yathā sabhāvaṃ, yathā atthīti vuttaṃ hoti. Khandhapañcakañhi eteneva ākārena atthi. Mamantiādinā pana gayhamānampi tenākārena nevatthīti adhippāyo. Sammappaññāya passatoti sotāpattimaggapaññāpariyosānāya vipassanāpaññāya suṭṭhu passantassa. Evametāsanti etena upāyena etāsaṃ. Pahānaṃ paṭinissaggoti ubhayampetaṃ samucchedappahānassevādhivacanaṃ.
ഏവം ഭഗവാ ആദിമനസികാരേനേവ ദിട്ഠീനം പഹാനം ഹോതി നു ഖോ നോതി ആയസ്മതാ മഹാചുന്ദേന അധിമാനികാനം വസേന പഞ്ഹം പുട്ഠോ സോതാപത്തിമഗ്ഗേന ദിട്ഠിപ്പഹാനം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി സയമേവ അധിമാനികാനം ഝാനം വിഭജന്തോ ഠാനം ഖോ പനേതന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ അധിമാനികാ നാമ യേസം അപ്പത്തേ പത്തസഞ്ഞായ അധിമാനോ ഉപ്പജ്ജതി, സ്വായം ഉപ്പജ്ജമാനോ നേവ ലോകവട്ടാനുസാരീനം ബാലപുഥുജ്ജനാനം ഉപ്പജ്ജതി, ന അരിയസാവകാനം. ന ഹി സോതാപന്നസ്സ ‘‘സകദാഗാമീ അഹ’’ന്തി അധിമാനോ ഉപ്പജ്ജതി, ന സകദാഗാമിസ്സ ‘‘അനാഗാമീ അഹ’’ന്തി, ന അനാഗാമിനോ ‘‘അരഹാ അഹ’’ന്തി, കാരകസ്സേവ പന സമഥവസേന വാ വിപസ്സനാവസേന വാ വിക്ഖമ്ഭിതകിലേസസ്സ നിച്ചം യുത്തപയുത്തസ്സ ആരദ്ധവിപസ്സകസ്സ ഉപ്പജ്ജതി. തസ്സ ഹി സമഥവിക്ഖമ്ഭിതാനം വാ വിപസ്സനാവിക്ഖമ്ഭിതാനം വാ കിലേസാനം സമുദാചാരം അപസ്സതോ ‘‘സോതാപന്നോ അഹന്തി വാ, സകദാഗാമീ, അനാഗാമീ , അരഹാ അഹ’’ന്തി വാ അധിമാനോ ഉപ്പജ്ജതി, തലങ്ഗരതിസ്സപബ്ബതവാസിധമ്മദിന്നത്ഥേരേന ഓവാദിയമാനത്ഥേരാനം വിയ.
Evaṃ bhagavā ādimanasikāreneva diṭṭhīnaṃ pahānaṃ hoti nu kho noti āyasmatā mahācundena adhimānikānaṃ vasena pañhaṃ puṭṭho sotāpattimaggena diṭṭhippahānaṃ dassetvā idāni sayameva adhimānikānaṃ jhānaṃ vibhajanto ṭhānaṃ kho panetantiādimāha. Tattha adhimānikā nāma yesaṃ appatte pattasaññāya adhimāno uppajjati, svāyaṃ uppajjamāno neva lokavaṭṭānusārīnaṃ bālaputhujjanānaṃ uppajjati, na ariyasāvakānaṃ. Na hi sotāpannassa ‘‘sakadāgāmī aha’’nti adhimāno uppajjati, na sakadāgāmissa ‘‘anāgāmī aha’’nti, na anāgāmino ‘‘arahā aha’’nti, kārakasseva pana samathavasena vā vipassanāvasena vā vikkhambhitakilesassa niccaṃ yuttapayuttassa āraddhavipassakassa uppajjati. Tassa hi samathavikkhambhitānaṃ vā vipassanāvikkhambhitānaṃ vā kilesānaṃ samudācāraṃ apassato ‘‘sotāpanno ahanti vā, sakadāgāmī, anāgāmī , arahā aha’’nti vā adhimāno uppajjati, talaṅgaratissapabbatavāsidhammadinnattherena ovādiyamānattherānaṃ viya.
ഥേരസ്സ കിര അചിരൂപസമ്പന്നസ്സേവ ഓവാദേ ഠത്വാ ബഹൂ ഭിക്ഖൂ വിസേസം അധിഗച്ഛിംസു. തം പവത്തിം സുത്വാ തിസ്സമഹാവിഹാരവാസീ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ ‘‘ന അട്ഠാനനിയോജകോ ഥേരോതി ഥേരം ആനേഥാ’’തി സമ്ബഹുലേ ഭിക്ഖൂ പാഹേസി. തേ ഗന്ത്വാ, ‘‘ആവുസോ, ധമ്മദിന്ന ഭിക്ഖുസങ്ഘോ തം പക്കോസാപേതീ’’തി ആഹംസു. സോ ആഹ ‘‘കിം പന തുമ്ഹേ, ഭന്തേ, അത്താനം ഗവേസഥ പര’’ന്തി? അത്താനം സപ്പുരിസാതി, സോ തേസം കമ്മട്ഠാനമദാസി, സബ്ബേവ അരഹത്തം പാപുണിംസു. ഭിക്ഖുസങ്ഘോ പുന അഞ്ഞേ ഭിക്ഖൂ പാഹേസി, ഏവം യാവതതിയം പഹിതാ സബ്ബേപി തത്ഥേവ അരഹത്തം പത്വാ വിഹരിംസു.
Therassa kira acirūpasampannasseva ovāde ṭhatvā bahū bhikkhū visesaṃ adhigacchiṃsu. Taṃ pavattiṃ sutvā tissamahāvihāravāsī bhikkhusaṅgho ‘‘na aṭṭhānaniyojako theroti theraṃ ānethā’’ti sambahule bhikkhū pāhesi. Te gantvā, ‘‘āvuso, dhammadinna bhikkhusaṅgho taṃ pakkosāpetī’’ti āhaṃsu. So āha ‘‘kiṃ pana tumhe, bhante, attānaṃ gavesatha para’’nti? Attānaṃ sappurisāti, so tesaṃ kammaṭṭhānamadāsi, sabbeva arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Bhikkhusaṅgho puna aññe bhikkhū pāhesi, evaṃ yāvatatiyaṃ pahitā sabbepi tattheva arahattaṃ patvā vihariṃsu.
തതോ സങ്ഘോ ഗതഗതാ നാഗച്ഛന്തീതി അഞ്ഞതരം വുഡ്ഢപബ്ബജിതം പാഹേസി. സോ ഗന്ത്വാ ച, ‘‘ഭന്തേ, ധമ്മദിന്ന തിക്ഖത്തും തിസ്സമഹാവിഹാരവാസീ ഭിക്ഖുസങ്ഘോ തുയ്ഹം സന്തികേ പേസേസി, ത്വം നാമ സങ്ഘസ്സ ആണം ഗരും ന കരോസി, നാഗച്ഛസീ’’തി ആഹ. ഥേരോ കിമേതന്തി പണ്ണസാലം അപ്പവിസിത്വാവ പത്തചീവരം ഗാഹാപേത്വാ താവദേവ നിക്ഖമി, സോ അന്തരാമഗ്ഗേ ഹങ്കനവിഹാരം പാവിസി. തത്ഥ ചേകോ മഹാഥേരോ സട്ഠിവസ്സാതീതോ അധിമാനേന അരഹത്തം പടിജാനാതി. ഥേരോ തം ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ പടിസന്ഥാരം കത്വാ അധിഗമം പുച്ഛി. ഥേരോ ആഹ ‘‘ആമ ധമ്മദിന്ന, യം പബ്ബജിതേന കാതബ്ബം, ചിരകതം തം മയാ, അതീതസട്ഠിവസ്സോമ്ഹി ഏതരഹീ’’തി. കിം, ഭന്തേ, ഇദ്ധിമ്പി വളഞ്ജേഥാതി. ആമ ധമ്മദിന്നാതി. സാധു വത, ഭന്തേ, ഹത്ഥിം തുമ്ഹാകം പടിമുഖം ആഗച്ഛന്തം മാപേഥാതി. സാധാവുസോതി ഥേരോ സബ്ബസേതം സത്തപ്പതിട്ഠം തിധാപഭിന്നം നങ്ഗുട്ഠം ബീജയമാനം സോണ്ഡം മുഖേ പക്ഖിപിത്വാ ദ്വീഹി ദന്തേഹി വിജ്ഝിതുകാമം വിയ പടിമുഖം ആഗച്ഛന്തം മഹാഹത്ഥിം മാപേസി. സോ തം അത്തനായേവ മാപിതം ഹത്ഥിം ദിസ്വാ ഭീതോ പലായിതും ആരഭി. തദാവ അത്താനം ‘‘നാഹം അരഹാ’’തി ഞത്വാ ധമ്മദിന്നസ്സ പാദമൂലേ ഉക്കുടികം നിസീദിത്വാ ‘‘പതിട്ഠാ മേ ഹോഹി, ആവുസോ’’തി ആഹ. ധമ്മദിന്നോ ‘‘മാ, ഭന്തേ, സോചി, മാ അനത്തമനോ അഹോസി, കാരകാനംയേവ അധിമാനോ ഉപ്പജ്ജതീ’’തി ഥേരം സമസ്സാസേത്വാ കമ്മട്ഠാനമദാസി. ഥേരോ തസ്സോവാദേ ഠത്വാ അരഹത്തം പാപുണി.
Tato saṅgho gatagatā nāgacchantīti aññataraṃ vuḍḍhapabbajitaṃ pāhesi. So gantvā ca, ‘‘bhante, dhammadinna tikkhattuṃ tissamahāvihāravāsī bhikkhusaṅgho tuyhaṃ santike pesesi, tvaṃ nāma saṅghassa āṇaṃ garuṃ na karosi, nāgacchasī’’ti āha. Thero kimetanti paṇṇasālaṃ appavisitvāva pattacīvaraṃ gāhāpetvā tāvadeva nikkhami, so antarāmagge haṅkanavihāraṃ pāvisi. Tattha ceko mahāthero saṭṭhivassātīto adhimānena arahattaṃ paṭijānāti. Thero taṃ upasaṅkamitvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā adhigamaṃ pucchi. Thero āha ‘‘āma dhammadinna, yaṃ pabbajitena kātabbaṃ, cirakataṃ taṃ mayā, atītasaṭṭhivassomhi etarahī’’ti. Kiṃ, bhante, iddhimpi vaḷañjethāti. Āma dhammadinnāti. Sādhu vata, bhante, hatthiṃ tumhākaṃ paṭimukhaṃ āgacchantaṃ māpethāti. Sādhāvusoti thero sabbasetaṃ sattappatiṭṭhaṃ tidhāpabhinnaṃ naṅguṭṭhaṃ bījayamānaṃ soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā dvīhi dantehi vijjhitukāmaṃ viya paṭimukhaṃ āgacchantaṃ mahāhatthiṃ māpesi. So taṃ attanāyeva māpitaṃ hatthiṃ disvā bhīto palāyituṃ ārabhi. Tadāva attānaṃ ‘‘nāhaṃ arahā’’ti ñatvā dhammadinnassa pādamūle ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘patiṭṭhā me hohi, āvuso’’ti āha. Dhammadinno ‘‘mā, bhante, soci, mā anattamano ahosi, kārakānaṃyeva adhimāno uppajjatī’’ti theraṃ samassāsetvā kammaṭṭhānamadāsi. Thero tassovāde ṭhatvā arahattaṃ pāpuṇi.
ചിത്തലപബ്ബതേപി താദിസോവ ഥേരോ വസതി. ധമ്മദിന്നോ തമ്പി ഉപസങ്കമിത്വാ തഥേവ പുച്ഛി. സോപി തഥേവ ബ്യാകാസി. തതോ നം ധമ്മദിന്നോ കിം, ഭന്തേ, ഇദ്ധിമ്പി വളഞ്ജേഥാതി ആഹ. ആമാവുസോതി. സാധു വത, ഭന്തേ, ഏകം പോക്ഖരണിം മാപേഥാതി. ഥേരോ മാപേസി. ഏത്ഥ, ഭന്തേ, പദുമഗുമ്ബം മാപേഥാതി. തമ്പി മാപേസി. പദുമഗുമ്ബേ മഹാപദുമം മാപേഥാതി. തമ്പി മാപേസി. ഏതസ്മിം പദുമഗുമ്ബേ ഠത്വാ മധുരസ്സരേന ഗായന്തം നച്ചന്തഞ്ച ഏകം ഇത്ഥിവിഗ്ഗഹം മാപേഥാതി. തമ്പി മാപേസി. സോ ഏതം, ഭന്തേ, പുനപ്പുനം ഉപനിജ്ഝായഥാതി വത്വാ സയം പാസാദം പാവിസി. ഥേരസ്സ തം ഉപനിജ്ഝായതോ സട്ഠിവസ്സാനി വിക്ഖമ്ഭിതകിലേസാ ചലിംസു, സോ തദാ അത്താനം ഞത്വാ പുരിമത്ഥേരോ വിയ ധമ്മദിന്നത്ഥേരസ്സ സന്തികേ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി.
Cittalapabbatepi tādisova thero vasati. Dhammadinno tampi upasaṅkamitvā tatheva pucchi. Sopi tatheva byākāsi. Tato naṃ dhammadinno kiṃ, bhante, iddhimpi vaḷañjethāti āha. Āmāvusoti. Sādhu vata, bhante, ekaṃ pokkharaṇiṃ māpethāti. Thero māpesi. Ettha, bhante, padumagumbaṃ māpethāti. Tampi māpesi. Padumagumbe mahāpadumaṃ māpethāti. Tampi māpesi. Etasmiṃ padumagumbe ṭhatvā madhurassarena gāyantaṃ naccantañca ekaṃ itthiviggahaṃ māpethāti. Tampi māpesi. So etaṃ, bhante, punappunaṃ upanijjhāyathāti vatvā sayaṃ pāsādaṃ pāvisi. Therassa taṃ upanijjhāyato saṭṭhivassāni vikkhambhitakilesā caliṃsu, so tadā attānaṃ ñatvā purimatthero viya dhammadinnattherassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā arahattaṃ pāpuṇi.
ധമ്മദിന്നോപി അനുപുബ്ബേന തിസ്സമഹാവിഹാരം അഗമാസി. തസ്മിഞ്ച സമയേ ഥേരാ ചേതിയങ്ഗണം സമ്മജ്ജിത്വാ ബുദ്ധാരമ്മണം പീതിം ഉപ്പാദേത്വാ നിസിന്നാ ഹോന്തി, ഏതം കിര തേസം വത്തം. തേന നേസം ഏകോപി ‘‘ഇധ പത്തചീവരം ഠപേഹീ’’തി ധമ്മദിന്നം വത്താ പുച്ഛിതാപി നാഹോസി. ധമ്മദിന്നോ ഏസോ ഭവേയ്യാതി ഞത്വാ പന പഞ്ഹം പുച്ഛിംസു. സോ പുച്ഛിതപഞ്ഹേ തിണ്ഹേന അസിനാ കുമുദനാളകലാപം വിയ ഛിന്ദിത്വാ പാദങ്ഗുലിയാ മഹാപഥവിം പഹരി. ഭന്തേ അയം അചേതനാ മഹാപഥവീപി ധമ്മദിന്നസ്സ ഗുണം ജാനാതി. തുമ്ഹേ പന ന ജാനിത്ഥാതി ച വത്വാ ഇമം ഗാഥമാഹ –
Dhammadinnopi anupubbena tissamahāvihāraṃ agamāsi. Tasmiñca samaye therā cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā nisinnā honti, etaṃ kira tesaṃ vattaṃ. Tena nesaṃ ekopi ‘‘idha pattacīvaraṃ ṭhapehī’’ti dhammadinnaṃ vattā pucchitāpi nāhosi. Dhammadinno eso bhaveyyāti ñatvā pana pañhaṃ pucchiṃsu. So pucchitapañhe tiṇhena asinā kumudanāḷakalāpaṃ viya chinditvā pādaṅguliyā mahāpathaviṃ pahari. Bhante ayaṃ acetanā mahāpathavīpi dhammadinnassa guṇaṃ jānāti. Tumhe pana na jānitthāti ca vatvā imaṃ gāthamāha –
‘‘അചേതനായം പഥവീ, വിജാനാതി ഗുണാഗുണം;
‘‘Acetanāyaṃ pathavī, vijānāti guṇāguṇaṃ;
സചേതനാഥ ഖോ ഭന്തേ, ന ജാനാഥ ഗുണാഗുണ’’ന്തി.
Sacetanātha kho bhante, na jānātha guṇāguṇa’’nti.
താവദേവ ച ആകാസേ അബ്ഭുഗ്ഗന്ത്വാ തലങ്ഗരതിസ്സപബ്ബതമേവ അഗമാസി. ഏവം കാരകസ്സേവ അധിമാനോ ഉപ്പജ്ജതി. തസ്മാ ഭഗവാ താദിസാനം ഭിക്ഖൂനം വസേന ഝാനം വിഭജന്തോ ഠാനം ഖോ പനേതന്തിആദിമാഹ.
Tāvadeva ca ākāse abbhuggantvā talaṅgaratissapabbatameva agamāsi. Evaṃ kārakasseva adhimāno uppajjati. Tasmā bhagavā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ vasena jhānaṃ vibhajanto ṭhānaṃ kho panetantiādimāha.
തസ്സത്ഥോ, അത്ഥേതം കാരണം, നോ നത്ഥി. യേന ഇധേകച്ചോ ഭിക്ഖു ബാഹിരപരിബ്ബാജകേഹി സാധാരണം വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരേയ്യ, യം പന തസ്സ ഏവമസ്സ സല്ലേഖേന വിഹരാമീതി, യം പടിപത്തിവിധാനം കിലേസേ സംലിഖതി, തേനാഹം വിഹരാമീതി, തം ന യുജ്ജതി, ന ഹി അധിമാനികസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഝാനം സല്ലേഖോ വാ സല്ലേഖപടിപദാ വാ ഹോതി. കസ്മാ? അവിപസ്സനാപാദകത്താ. ന ഹി സോ ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ തതോ വുട്ഠായ സങ്ഖാരേ സമ്മസതി, ഝാനം പനസ്സ ചിത്തേകഗ്ഗമത്തം കരോതി, ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരോ ഹോതി. തസ്മാ തമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ഭഗവാ ‘‘ന ഖോ പനേതേ, ചുന്ദ, അരിയസ്സ വിനയേ സല്ലേഖാ വുച്ചന്തി, ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരാ ഏതേ അരിയസ്സ വിനയേ വുച്ചന്തീ’’തി ആഹ.
Tassattho, atthetaṃ kāraṇaṃ, no natthi. Yena idhekacco bhikkhu bāhiraparibbājakehi sādhāraṇaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihareyya, yaṃ pana tassa evamassa sallekhena viharāmīti, yaṃ paṭipattividhānaṃ kilese saṃlikhati, tenāhaṃ viharāmīti, taṃ na yujjati, na hi adhimānikassa bhikkhuno jhānaṃ sallekho vā sallekhapaṭipadā vā hoti. Kasmā? Avipassanāpādakattā. Na hi so jhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati, jhānaṃ panassa cittekaggamattaṃ karoti, diṭṭhadhammasukhavihāro hoti. Tasmā tamatthaṃ dassento bhagavā ‘‘na kho panete, cunda, ariyassa vinaye sallekhā vuccanti, diṭṭhadhammasukhavihārā ete ariyassa vinaye vuccantī’’ti āha.
തത്ഥ ഏതേതി ഝാനധമ്മവസേന ബഹുവചനം വേദിതബ്ബം, ഏതേ പഠമജ്ഝാനധമ്മാതി വുത്തം ഹോതി. സമാപത്തിവസേന വാ, ഏകമ്പി ഹി പഠമജ്ഝാനം പുനപ്പുനം സമാപത്തിവസേന പവത്തത്താ ബഹുത്തം ഗച്ഛതി. ആരമ്മണവസേന വാ, ഏകമ്പി ഹി പഠമജ്ഝാനം പഥവീകസിണാദീസു പവത്തിവസേന ബഹുത്തം ഗച്ഛതീതി. ഏസ നയോ ദുതിയതതിയചതുത്ഥജ്ഝാനേസു. ആരുപ്പഝാനേസു പന ആരമ്മണഭേദാഭാവതോ പുരിമകാരണദ്വയവസേനേവ ബഹുവചനം വേദിതബ്ബം.
Tattha eteti jhānadhammavasena bahuvacanaṃ veditabbaṃ, ete paṭhamajjhānadhammāti vuttaṃ hoti. Samāpattivasena vā, ekampi hi paṭhamajjhānaṃ punappunaṃ samāpattivasena pavattattā bahuttaṃ gacchati. Ārammaṇavasena vā, ekampi hi paṭhamajjhānaṃ pathavīkasiṇādīsu pavattivasena bahuttaṃ gacchatīti. Esa nayo dutiyatatiyacatutthajjhānesu. Āruppajhānesu pana ārammaṇabhedābhāvato purimakāraṇadvayavaseneva bahuvacanaṃ veditabbaṃ.
യസ്മാ ചേതേസം അങ്ഗാനിപി സന്താനി ആരമ്മണാനിപി, നിബ്ബുതാനി ചേവ സുഖുമാനി ചാതി വുത്തം ഹോതി, തസ്മാ താനി സന്താ ഏതേ വിഹാരാതി ഏവം വുത്താനീതി വേദിതബ്ബാനി. അയം താവ തേസം ചതുന്നമ്പി സാധാരണാ വണ്ണനാ. വിസേസവണ്ണനാ പന ‘‘സബ്ബസോ രൂപസഞ്ഞാന’’ന്തിആദിപദാനുസാരതോ വത്തബ്ബാ സിയാ. സാ വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ സബ്ബാകാരേന വുത്തായേവ.
Yasmā cetesaṃ aṅgānipi santāni ārammaṇānipi, nibbutāni ceva sukhumāni cāti vuttaṃ hoti, tasmā tāni santā ete vihārāti evaṃ vuttānīti veditabbāni. Ayaṃ tāva tesaṃ catunnampi sādhāraṇā vaṇṇanā. Visesavaṇṇanā pana ‘‘sabbaso rūpasaññāna’’ntiādipadānusārato vattabbā siyā. Sā visuddhimagge sabbākārena vuttāyeva.
൮൩. ഏവം യസ്മാ അധിമാനികസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഝാനവിഹാരോ അവിപസ്സനാപാദകത്താ സല്ലേഖവിഹാരോ ന ഹോതി, ന ഹി സോ ഝാനം സമാപജ്ജിത്വാ തതോ വുട്ഠായ സങ്ഖാരേ സമ്മസതി, ചിത്തേകഗ്ഗകരോ ദിട്ഠധമ്മേ സുഖവിഹാരോ പനസ്സ ഹോതി, തസ്മാ തമത്ഥം ദസ്സേന്തോ രൂപജ്ഝാനാനി ച അരൂപജ്ഝാനാനി ച വിഭജിത്വാ ഇദാനി ച യത്ഥ സല്ലേഖോ കാതബ്ബോ ചതുചത്താലീസായ ആകാരേഹി, തഞ്ച വത്ഥും തഞ്ച സല്ലേഖം ദസ്സേന്തോ ഇധ ഖോ പന വോതിആദിമാഹ.
83. Evaṃ yasmā adhimānikassa bhikkhuno jhānavihāro avipassanāpādakattā sallekhavihāro na hoti, na hi so jhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasati, cittekaggakaro diṭṭhadhamme sukhavihāro panassa hoti, tasmā tamatthaṃ dassento rūpajjhānāni ca arūpajjhānāni ca vibhajitvā idāni ca yattha sallekho kātabbo catucattālīsāya ākārehi, tañca vatthuṃ tañca sallekhaṃ dassento idha kho pana votiādimāha.
കസ്മാ പന ‘‘അട്ഠഹി സമാപത്തീഹി അവിഹിംസാദയോ സല്ലേഖാ’’തി വുത്താ? ലോകുത്തരപാദകത്താ. ബാഹിരകാനഞ്ഹി അട്ഠ സമാപത്തിയോ വട്ടപാദകായേവ. സാസനേ സരണഗമനമ്പി ലോകുത്തരപാദകം, പഗേവ അവിഹിംസാദയോ. ഇമിനായേവ ച സുത്തേന വേദിതബ്ബം ‘‘യഥാ ബാഹിരകസ്സ അട്ഠസമാപത്തിലാഭിനോ പഞ്ചാഭിഞ്ഞസ്സാപി ദിന്നദാനതോ സാസനേ തിസരണഗതസ്സ ദിന്നദാനം മഹപ്ഫലതരം ഹോതീ’’തി. ഇദഞ്ഹി സന്ധായ ദക്ഖിണാവിസുദ്ധിസുത്തേ ‘‘ബാഹിരകേ കാമേസു വീതരാഗേ ദാനം ദത്വാ കോടിസതസഹസ്സഗുണാ പാടികങ്ഖിതബ്ബാ. സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നേ ദാനം ദത്വാ അസങ്ഖേയ്യാ അപ്പമേയ്യാ ദക്ഖിണാ പാടികങ്ഖിതബ്ബാ, കോ പന വാദോ സോതാപന്നേ’’തി വുത്തം (മ॰ നി॰ ൩.൩൭൯). സരണഗമനതോ പട്ഠായ ഹി തത്ഥ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ അധിപ്പേതോതി, അയം താവേത്ഥ പാളിയോജനാ.
Kasmā pana ‘‘aṭṭhahi samāpattīhi avihiṃsādayo sallekhā’’ti vuttā? Lokuttarapādakattā. Bāhirakānañhi aṭṭha samāpattiyo vaṭṭapādakāyeva. Sāsane saraṇagamanampi lokuttarapādakaṃ, pageva avihiṃsādayo. Imināyeva ca suttena veditabbaṃ ‘‘yathā bāhirakassa aṭṭhasamāpattilābhino pañcābhiññassāpi dinnadānato sāsane tisaraṇagatassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ hotī’’ti. Idañhi sandhāya dakkhiṇāvisuddhisutte ‘‘bāhirake kāmesu vītarāge dānaṃ datvā koṭisatasahassaguṇā pāṭikaṅkhitabbā. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanne dānaṃ datvā asaṅkheyyā appameyyā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā, ko pana vādo sotāpanne’’ti vuttaṃ (ma. ni. 3.379). Saraṇagamanato paṭṭhāya hi tattha sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno adhippetoti, ayaṃ tāvettha pāḷiyojanā.
അനുപദവണ്ണനായം പന ഇധാതി വിഹിംസാദിവത്ഥുദീപനമേതം. ഖോ പനാതി നിപാതമത്തം. വോതി കരണത്ഥേ സാമിവചനം, അയം പന സങ്ഖേപത്ഥോ, യദേതം ‘‘പരേ വിഹിംസകാ ഭവിസ്സന്തീ’’തിആദിനാ നയേന വിഹിംസാദിവത്ഥും വദാമ. ഇധ, ചുന്ദ, തുമ്ഹേഹി സല്ലേഖോ കാതബ്ബോതി.
Anupadavaṇṇanāyaṃ pana idhāti vihiṃsādivatthudīpanametaṃ. Kho panāti nipātamattaṃ. Voti karaṇatthe sāmivacanaṃ, ayaṃ pana saṅkhepattho, yadetaṃ ‘‘pare vihiṃsakā bhavissantī’’tiādinā nayena vihiṃsādivatthuṃ vadāma. Idha, cunda, tumhehi sallekho kātabboti.
ഏവം സങ്ഖേപതോ വത്വാ ഇദാനി വിത്ഥാരേന്തോ ‘‘പരേ വിഹിംസകാ ഭവിസ്സന്തി, മയമേത്ഥ അവിഹിംസകാ ഭവിസ്സാമാതി സല്ലേഖോ കരണീയോ’’തിആദിമാഹ.
Evaṃ saṅkhepato vatvā idāni vitthārento ‘‘pare vihiṃsakā bhavissanti, mayamettha avihiṃsakā bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’tiādimāha.
തത്ഥ പരേതി യേ കേചി ഇമം സല്ലേഖമനനുയുത്താ. വിഹിംസകാ ഭവിസ്സന്തീതി പാണിനാ വാ ലേഡ്ഡുനാ വാതിആദീഹി സത്താനം വിഹേസകാ ഭവിസ്സന്തി. മയമേത്ഥ അവിഹിംസകാ ഭവിസ്സാമാതി മയം പന യത്ഥേവ വത്ഥുസ്മിം പരേ ഏവം വിഹിംസകാ ഭവിസ്സന്തി, ഏത്ഥേവ അവിഹിംസകാ ഭവിസ്സാമ, അവിഹിംസം ഉപ്പാദേത്വാ വിഹരിസ്സാമ. ഇതി സല്ലേഖോ കരണീയോതി ഏവം തുമ്ഹേഹി സല്ലേഖോ കാതബ്ബോ . സല്ലേഖോതി ച ഇധ അവിഹിംസാവ വേദിതബ്ബാ. അവിഹിംസാ ഹി വിഹിംസം സല്ലേഖതി, തം ഛിന്ദതി, തസ്മാ സല്ലേഖോതി വുച്ചതി. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ. അയം പന വിസേസോ. പരേ മിച്ഛാദിട്ഠീതി ഏത്ഥ കമ്മപഥാനം അന്തമിച്ഛാദിട്ഠിഞ്ച മിച്ഛത്താനം ആദിമിച്ഛാദിട്ഠിഞ്ച മിസ്സേത്വാ ദിട്ഠി വുത്താതി വേദിതബ്ബാ. തഥാ മയമേത്ഥ സമ്മാദിട്ഠീതി വുത്തട്ഠാനേ സമ്മാദിട്ഠി. ഏത്ഥ ച കമ്മപഥകഥാ വിത്ഥാരതോ സമ്മാദിട്ഠിസുത്തേ ആവി ഭവിസ്സതി. മിച്ഛത്തേസു മിച്ഛാദിട്ഠിആദയോ ദ്വേധാവിതക്കേ.
Tattha pareti ye keci imaṃ sallekhamananuyuttā. Vihiṃsakā bhavissantīti pāṇinā vā leḍḍunā vātiādīhi sattānaṃ vihesakā bhavissanti. Mayamettha avihiṃsakā bhavissāmāti mayaṃ pana yattheva vatthusmiṃ pare evaṃ vihiṃsakā bhavissanti, ettheva avihiṃsakā bhavissāma, avihiṃsaṃ uppādetvā viharissāma. Iti sallekho karaṇīyoti evaṃ tumhehi sallekho kātabbo . Sallekhoti ca idha avihiṃsāva veditabbā. Avihiṃsā hi vihiṃsaṃ sallekhati, taṃ chindati, tasmā sallekhoti vuccati. Esa nayo sabbattha. Ayaṃ pana viseso. Pare micchādiṭṭhīti ettha kammapathānaṃ antamicchādiṭṭhiñca micchattānaṃ ādimicchādiṭṭhiñca missetvā diṭṭhi vuttāti veditabbā. Tathā mayamettha sammādiṭṭhīti vuttaṭṭhāne sammādiṭṭhi. Ettha ca kammapathakathā vitthārato sammādiṭṭhisutte āvi bhavissati. Micchattesu micchādiṭṭhiādayo dvedhāvitakke.
അയം പനേത്ഥ സങ്ഖേപോ, പാണം അതിപാതേന്തീതി പാണാതിപാതീ പാണഘാതകാതി അത്ഥോ. അദിന്നം ആദിയന്തീതി അദിന്നാദായീ, പരസ്സ ഹാരിനോതി അത്ഥോ. അബ്രഹ്മം ഹീനം ലാമകധമ്മം ചരന്തീതി അബ്രഹ്മചാരീ, മേഥുനധമ്മപ്പടിസേവകാതി അത്ഥോ. ബ്രഹ്മം സേട്ഠം പടിപദം ചരന്തീതി ബ്രഹ്മചാരീ, മേഥുനാ പടിവിരതാതി അത്ഥോ. ഏത്ഥ ച ബ്രഹ്മചരിയം സല്ലേഖോതി വേദിതബ്ബം. ബ്രഹ്മചരിയഞ്ഹി അബ്രഹ്മചരിയം സല്ലേഖതി. മുസാ വദന്തീതി മുസാവാദീ, പരേസം അത്ഥഭഞ്ജനകം തുച്ഛം അലികം വാചം ഭാസിതാരോതി അത്ഥോ. പിസുണാ വാചാ ഏതേസന്തി പിസുണവാചാ. പരേസം മമ്മച്ഛേദികാ ഫരുസാ വാചാ ഏതേസന്തി ഫരുസവാചാ. സമ്ഫം നിരത്ഥകവചനം പലപന്തീതി സമ്ഫപ്പലാപീ. അഭിജ്ഝായന്തീതി അഭിജ്ഝാലൂ, പരഭണ്ഡലുബ്ഭനസീലാതി അത്ഥോ. ബ്യാപന്നം പൂതിഭൂതം ചിത്തമേതേസന്തി ബ്യാപന്നചിത്താ. മിച്ഛാ പാപികാ വിഞ്ഞുഗരഹിതാ ഏതേസം ദിട്ഠീതി മിച്ഛാദിട്ഠീ, കമ്മപഥപരിയാപന്നായ നത്ഥി ദിന്നന്തിആദിവത്ഥുകായ, മിച്ഛത്തപരിയാപന്നായ അനിയ്യാനികദിട്ഠിയാ ച സമന്നാഗതാതി അത്ഥോ. സമ്മാ സോഭനാ വിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാ ഏതേസം ദിട്ഠീതി സമ്മാദിട്ഠീ, കമ്മപഥപരിയാപന്നായ അത്ഥി ദിന്നന്തിആദികായ കമ്മസ്സകതാദിട്ഠിയാ, സമ്മത്തപരിയാപന്നായ മഗ്ഗദിട്ഠിയാ ച സമന്നാഗതാതി അത്ഥോ.
Ayaṃ panettha saṅkhepo, pāṇaṃ atipātentīti pāṇātipātī pāṇaghātakāti attho. Adinnaṃ ādiyantīti adinnādāyī, parassa hārinoti attho. Abrahmaṃ hīnaṃ lāmakadhammaṃ carantīti abrahmacārī, methunadhammappaṭisevakāti attho. Brahmaṃ seṭṭhaṃ paṭipadaṃ carantīti brahmacārī, methunā paṭiviratāti attho. Ettha ca brahmacariyaṃ sallekhoti veditabbaṃ. Brahmacariyañhi abrahmacariyaṃ sallekhati. Musā vadantīti musāvādī, paresaṃ atthabhañjanakaṃ tucchaṃ alikaṃ vācaṃ bhāsitāroti attho. Pisuṇā vācā etesanti pisuṇavācā. Paresaṃ mammacchedikā pharusā vācā etesanti pharusavācā. Samphaṃ niratthakavacanaṃ palapantīti samphappalāpī. Abhijjhāyantīti abhijjhālū, parabhaṇḍalubbhanasīlāti attho. Byāpannaṃ pūtibhūtaṃ cittametesanti byāpannacittā. Micchā pāpikā viññugarahitā etesaṃ diṭṭhīti micchādiṭṭhī, kammapathapariyāpannāya natthi dinnantiādivatthukāya, micchattapariyāpannāya aniyyānikadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho. Sammā sobhanā viññuppasatthā etesaṃ diṭṭhīti sammādiṭṭhī, kammapathapariyāpannāya atthi dinnantiādikāya kammassakatādiṭṭhiyā, sammattapariyāpannāya maggadiṭṭhiyā ca samannāgatāti attho.
മിച്ഛാസങ്കപ്പാതി അയാഥാവഅനിയ്യാനികഅകുസലസങ്കപ്പാ. ഏസ നയോ മിച്ഛാവാചാതിആദീസു. അയം പന വിസേസോ, മിച്ഛാസങ്കപ്പാദയോ വിയ ഹി മിച്ഛാസതി നാമ പാടിഏക്കോ കോചി ധമ്മോ നത്ഥി, അതീതം പന ചിന്തയതോ പവത്താനം ചതുന്നമ്പി അകുസലക്ഖന്ധാനമേതം അധിവചനം. യമ്പി വുത്തം ഭഗവതാ – ‘‘അത്ഥേസാ, ഭിക്ഖവേ, അനുസ്സതി, നേസാ നത്ഥീതി വദാമി, പുത്തലാഭം വാ, ഭിക്ഖവേ, അനുസ്സരതോ, ധനലാഭം വാ, ഭിക്ഖവേ, അനുസ്സരതോ, യസലാഭം വാ, ഭിക്ഖവേ, അനുസ്സരതോ’’തി, തമ്പി തം തം ചിന്തേന്തസ്സ സതിപതിരൂപകേന ഉപ്പത്തിം സന്ധായ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം . മിച്ഛാഞാണീതി ഏത്ഥ ച മിച്ഛാഞാണന്തി പാപകിരിയാസു ഉപായചിന്താവസേന പാപം കത്വാ ‘‘സുകതം മയാ’’തി പച്ചവേക്ഖണാകാരേന ച ഉപ്പന്നോ മോഹോ വേദിതബ്ബോ, തേന സമന്നാഗതാ പുഗ്ഗലാ മിച്ഛാഞാണീ. സമ്മാഞാണീതി ഏത്ഥ പന ഏകൂനവീസതിഭേദം പച്ചവേക്ഖണാഞാണം ‘‘സമ്മാഞാണ’’ന്തി വുച്ചതി, തേന സമന്നാഗതാ പുഗ്ഗലാ സമ്മാഞാണീ. മിച്ഛാവിമുത്തീതി അവിമുത്തായേവ സമാനാ ‘‘വിമുത്താ മയ’’ന്തി ഏവംസഞ്ഞിനോ, അവിമുത്തിയം വാ വിമുത്തിസഞ്ഞിനോ. തത്രായം വചനത്ഥോ, മിച്ഛാ പാപികാ വിപരീതാ വിമുത്തി ഏതേസം അത്ഥീതി മിച്ഛാവിമുത്തീ. മിച്ഛാവിമുത്തീതി ച യഥാവുത്തേനാകാരേന പവത്താനം അകുസലക്ഖന്ധാനമേതം അധിവചനം. ഫലസമ്പയുത്താനി പന സമ്മാദിട്ഠിആദീനി അട്ഠങ്ഗാനി ഠപേത്വാ സേസധമ്മാ സമ്മാവിമുത്തീതി വേദിതബ്ബാ. സാ ച മിച്ഛാവിമുത്തിം സല്ലിഖിത്വാ ഠിതത്താ സല്ലേഖോതി വേദിതബ്ബാ. തത്ഥ നിയോജേന്തോ ആഹ ‘‘മയമേത്ഥ സമ്മാവിമുത്തീ ഭവിസ്സാമാതി സല്ലേഖോ കരണീയോ’’തി.
Micchāsaṅkappāti ayāthāvaaniyyānikaakusalasaṅkappā. Esa nayo micchāvācātiādīsu. Ayaṃ pana viseso, micchāsaṅkappādayo viya hi micchāsati nāma pāṭiekko koci dhammo natthi, atītaṃ pana cintayato pavattānaṃ catunnampi akusalakkhandhānametaṃ adhivacanaṃ. Yampi vuttaṃ bhagavatā – ‘‘atthesā, bhikkhave, anussati, nesā natthīti vadāmi, puttalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato, dhanalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato, yasalābhaṃ vā, bhikkhave, anussarato’’ti, tampi taṃ taṃ cintentassa satipatirūpakena uppattiṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ . Micchāñāṇīti ettha ca micchāñāṇanti pāpakiriyāsu upāyacintāvasena pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhaṇākārena ca uppanno moho veditabbo, tena samannāgatā puggalā micchāñāṇī. Sammāñāṇīti ettha pana ekūnavīsatibhedaṃ paccavekkhaṇāñāṇaṃ ‘‘sammāñāṇa’’nti vuccati, tena samannāgatā puggalā sammāñāṇī. Micchāvimuttīti avimuttāyeva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino, avimuttiyaṃ vā vimuttisaññino. Tatrāyaṃ vacanattho, micchā pāpikā viparītā vimutti etesaṃ atthīti micchāvimuttī. Micchāvimuttīti ca yathāvuttenākārena pavattānaṃ akusalakkhandhānametaṃ adhivacanaṃ. Phalasampayuttāni pana sammādiṭṭhiādīni aṭṭhaṅgāni ṭhapetvā sesadhammā sammāvimuttīti veditabbā. Sā ca micchāvimuttiṃ sallikhitvā ṭhitattā sallekhoti veditabbā. Tattha niyojento āha ‘‘mayamettha sammāvimuttī bhavissāmāti sallekho karaṇīyo’’ti.
ഇതോ പരാനി തീണി നീവരണവസേന വുത്താനി. അഭിജ്ഝാലൂ ബ്യാപന്നചിത്താതി ഏവം കമ്മപഥേസു വുത്തത്താ പനേത്ഥ പഠമാനി ദ്വേ നീവരണാനി ന വുത്താനീതി വേദിതബ്ബാനി. തത്ഥ ഥിനമിദ്ധേന പരിയുട്ഠിതാ അഭിഭൂതാതി ഥിനമിദ്ധപരിയുട്ഠിതാ. ഉദ്ധച്ചേന സമന്നാഗതാതി ഉദ്ധതാ. വിചിനന്താ കിച്ഛന്തി ന സക്കോന്തി സന്നിട്ഠാനം കാതുന്തി വിചികിച്ഛീ. കോധനാതിആദീനി ദസ ചിത്തസ്സ ഉപക്കിലേസവസേന വുത്താനി. തത്ഥ കോധാദീസു യം വത്തബ്ബം സിയാ, തം സബ്ബം ധമ്മദായാദവത്ഥസുത്തേസു വുത്തം. അയം പനേത്ഥ വചനത്ഥോ – കോധനാതി കുജ്ഝനസീലാ. ഉപനാഹീതി ഉപനാഹനസീലാ, ഉപനാഹോ വാ ഏതേസം അത്ഥീതി ഉപനാഹീ. തഥാ മക്ഖീ പലാസീ ച. ഇസ്സന്തീതി ഇസ്സുകീ. മച്ഛരായന്തീതി മച്ഛരീ, മച്ഛേരം വാ ഏതേസം അത്ഥീതി മച്ഛരീ. സഠയന്തീതി സഠാ, ന സമ്മാ ഭാസന്തീതി വുത്തം ഹോതി, കേരാടികയുത്താനമേതം അധിവചനം. മായാ ഏതേസം അത്ഥീതി മായാവീ. ഥമ്ഭസമങ്ഗിതായ ഥദ്ധാ. അതിമാനയോഗേന അതിമാനീ. വുത്തപച്ചനീകനയേന സുക്കപക്ഖോ വേദിതബ്ബോ.
Ito parāni tīṇi nīvaraṇavasena vuttāni. Abhijjhālū byāpannacittāti evaṃ kammapathesu vuttattā panettha paṭhamāni dve nīvaraṇāni na vuttānīti veditabbāni. Tattha thinamiddhena pariyuṭṭhitā abhibhūtāti thinamiddhapariyuṭṭhitā. Uddhaccena samannāgatāti uddhatā. Vicinantā kicchanti na sakkonti sanniṭṭhānaṃ kātunti vicikicchī. Kodhanātiādīni dasa cittassa upakkilesavasena vuttāni. Tattha kodhādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ dhammadāyādavatthasuttesu vuttaṃ. Ayaṃ panettha vacanattho – kodhanāti kujjhanasīlā. Upanāhīti upanāhanasīlā, upanāho vā etesaṃ atthīti upanāhī. Tathā makkhī palāsī ca. Issantīti issukī. Maccharāyantīti maccharī, maccheraṃ vā etesaṃ atthīti maccharī. Saṭhayantīti saṭhā, na sammā bhāsantīti vuttaṃ hoti, kerāṭikayuttānametaṃ adhivacanaṃ. Māyā etesaṃ atthīti māyāvī. Thambhasamaṅgitāya thaddhā. Atimānayogena atimānī. Vuttapaccanīkanayena sukkapakkho veditabbo.
ദുബ്ബചാതി വത്തും ദുക്ഖാ കിഞ്ചി വുച്ചമാനാ ന സഹന്തി. തബ്ബിപരീതാ സുവചാ. ദേവദത്താദിസദിസാ പാപകാ മിത്താ ഏതേസന്തി പാപമിത്താ. ബുദ്ധാ വാ സാരിപുത്താദിസദിസാ വാ കല്യാണാ മിത്താ ഏതേസന്തി കല്യാണമിത്താ. കായദുച്ചരിതാദീസു ചിത്തവോസ്സഗ്ഗവസേന പമത്താ. വിപരീതാ അപ്പമത്താതി വേദിതബ്ബാ. ഇമാനി തീണി പകിണ്ണകവസേന വുത്താനി. അസ്സദ്ധാതിആദീനി സത്ത അസദ്ധമ്മവസേന. തത്ഥ തീസു വത്ഥൂസു സദ്ധാ ഏതേസം നത്ഥീതി അസ്സദ്ധാ. സുക്കപക്ഖേ സദ്ദഹന്തീതി സദ്ധാ, സദ്ധാ വാ ഏതേസം അത്ഥീതിപി സദ്ധാ. നത്ഥി ഏതേസം ഹിരീതി അഹിരികാ, അകുസലസമാപത്തിയാ അജിഗുച്ഛമാനാനമേതം അധിവചനം. ഹിരീ ഏതേസം മനേ, ഹിരിയാ വാ യുത്തമനാതി ഹിരിമനാ. ന ഓത്തപ്പന്തീതി അനോത്തപ്പീ, അകുസലസമാപത്തിയാ ന ഭായന്തീതി വുത്തം ഹോതി. തബ്ബിപരീതാ ഓത്തപ്പീ. അപ്പം സുതമേതേസന്തി അപ്പസ്സുതാ, അപ്പന്തി ച ഥോകന്തി ന ഗഹേതബ്ബം, നത്ഥീതി ഗഹേതബ്ബം. ‘‘അപ്പസ്സുതാ’’തി ഹി നിസ്സുതാ സുതവിരഹിതാ വുച്ചന്തി. ബഹു സുതമേതേസന്തി ബഹുസ്സുതാ, തഥാഗതഭാസിതം ഏകമ്പി ഗാഥം യാഥാവതോ ഞത്വാ അനുരൂപപടിപന്നാനമേതം അധിവചനം. കുച്ഛിതാ സീദന്തീതി കുസീതാ, ഹീനവീരിയാനമേതം അധിവചനം. ആരദ്ധം വീരിയമേതേസന്തി ആരദ്ധവീരിയാ, സമ്മപ്പധാനയുത്താനമേതം അധിവചനം, മുട്ഠാ സതി ഏതേസന്തി മുട്ഠസ്സതീ, നട്ഠസ്സതീതി വുത്തം ഹോതി. ഉപട്ഠിതാ സതി ഏതേസന്തി ഉപട്ഠിതസ്സതീ, നിച്ചം ആരമ്മണാഭിമുഖപ്പവത്തസതീനമേതം അധിവചനം. ദുട്ഠാ പഞ്ഞാ ഏതേസന്തി ദുപ്പഞ്ഞാ, നട്ഠപഞ്ഞാതി വുത്തം ഹോതി. പഞ്ഞായ സമ്പന്നാതി പഞ്ഞാസമ്പന്നാ, പഞ്ഞാതി ച ഇധ വിപസ്സനാപഞ്ഞാ വേദിതബ്ബാ. വിപസ്സനാസമ്ഭാരോ ഹി പരിപൂരോ ഇമസ്മിം ഠാനേ ആഗതോ, തസ്മാ വിപസ്സനാപഞ്ഞാവ അയന്തി പോരാണാനം ആണാ.
Dubbacāti vattuṃ dukkhā kiñci vuccamānā na sahanti. Tabbiparītā suvacā. Devadattādisadisā pāpakā mittā etesanti pāpamittā. Buddhā vā sāriputtādisadisā vā kalyāṇā mittā etesanti kalyāṇamittā. Kāyaduccaritādīsu cittavossaggavasena pamattā. Viparītā appamattāti veditabbā. Imāni tīṇi pakiṇṇakavasena vuttāni. Assaddhātiādīni satta asaddhammavasena. Tattha tīsu vatthūsu saddhā etesaṃ natthīti assaddhā. Sukkapakkhe saddahantīti saddhā, saddhā vā etesaṃ atthītipi saddhā. Natthi etesaṃ hirīti ahirikā, akusalasamāpattiyā ajigucchamānānametaṃ adhivacanaṃ. Hirī etesaṃ mane, hiriyā vā yuttamanāti hirimanā. Na ottappantīti anottappī, akusalasamāpattiyā na bhāyantīti vuttaṃ hoti. Tabbiparītā ottappī. Appaṃ sutametesanti appassutā, appanti ca thokanti na gahetabbaṃ, natthīti gahetabbaṃ. ‘‘Appassutā’’ti hi nissutā sutavirahitā vuccanti. Bahu sutametesanti bahussutā, tathāgatabhāsitaṃ ekampi gāthaṃ yāthāvato ñatvā anurūpapaṭipannānametaṃ adhivacanaṃ. Kucchitā sīdantīti kusītā, hīnavīriyānametaṃ adhivacanaṃ. Āraddhaṃ vīriyametesanti āraddhavīriyā, sammappadhānayuttānametaṃ adhivacanaṃ, muṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī, naṭṭhassatīti vuttaṃ hoti. Upaṭṭhitā sati etesanti upaṭṭhitassatī, niccaṃ ārammaṇābhimukhappavattasatīnametaṃ adhivacanaṃ. Duṭṭhā paññā etesanti duppaññā, naṭṭhapaññāti vuttaṃ hoti. Paññāya sampannāti paññāsampannā, paññāti ca idha vipassanāpaññā veditabbā. Vipassanāsambhāro hi paripūro imasmiṃ ṭhāne āgato, tasmā vipassanāpaññāva ayanti porāṇānaṃ āṇā.
ഇദാനി ഏകമേവ ലോകുത്തരഗുണാനം അന്തരായകരം അനിയ്യാനികദിട്ഠിം തീഹാകാരേഹി ദസ്സേന്തോ സന്ദിട്ഠിപരാമാസീതിആദിമാഹ. തത്ഥ സന്ദിട്ഠിം പരാമസന്തീതി സന്ദിട്ഠിപരാമാസീ. ആധാനം ഗണ്ഹന്തീതി ആധാനഗ്ഗാഹീ, ആധാനന്തി ദള്ഹം വുച്ചതി, ദള്ഹഗ്ഗാഹീതി അത്ഥോ. യുത്തകാരണം ദിസ്വാവ ലദ്ധിം പടിനിസ്സജ്ജന്തീതി പടിനിസ്സഗ്ഗീ, ദുക്ഖേന കിച്ഛേന കസിരേന ബഹുമ്പി കാരണം ദസ്സേത്വാ ന സക്കാ പടിനിസ്സഗ്ഗം കാതുന്തി ദുപ്പടിനിസ്സഗ്ഗീ, യേ അത്തനോ ഉപ്പന്നം ദിട്ഠിം ഇദമേവ സച്ചന്തി ദള്ഹം ഗണ്ഹിത്വാ അപി ബുദ്ധാദീഹി കാരണം ദസ്സേത്വാ വുച്ചമാനാ ന പടിനിസ്സജ്ജന്തി, തേസമേതം അധിവചനം. താദിസാ ഹി പുഗ്ഗലാ യം യദേവ ധമ്മം വാ അധമ്മം വാ ഗണ്ഹന്തി, തം സബ്ബം ‘‘ഏവം അമ്ഹാകം ആചരിയേഹി കഥിതം, ഏവം അമ്ഹേഹി സുത’’ന്തി കുമ്മോവ അങ്ഗാനി സകേ കപാലേ അന്തോയേവ സമോദഹന്തി, കുമ്ഭീലഗ്ഗാഹം ഗണ്ഹന്തി ന വിസ്സജ്ജന്തി. വുത്തവിപരിയായേന സുക്കപക്ഖോ വേദിതബ്ബോ.
Idāni ekameva lokuttaraguṇānaṃ antarāyakaraṃ aniyyānikadiṭṭhiṃ tīhākārehi dassento sandiṭṭhiparāmāsītiādimāha. Tattha sandiṭṭhiṃ parāmasantīti sandiṭṭhiparāmāsī. Ādhānaṃ gaṇhantīti ādhānaggāhī, ādhānanti daḷhaṃ vuccati, daḷhaggāhīti attho. Yuttakāraṇaṃ disvāva laddhiṃ paṭinissajjantīti paṭinissaggī, dukkhena kicchena kasirena bahumpi kāraṇaṃ dassetvā na sakkā paṭinissaggaṃ kātunti duppaṭinissaggī, ye attano uppannaṃ diṭṭhiṃ idameva saccanti daḷhaṃ gaṇhitvā api buddhādīhi kāraṇaṃ dassetvā vuccamānā na paṭinissajjanti, tesametaṃ adhivacanaṃ. Tādisā hi puggalā yaṃ yadeva dhammaṃ vā adhammaṃ vā gaṇhanti, taṃ sabbaṃ ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyehi kathitaṃ, evaṃ amhehi suta’’nti kummova aṅgāni sake kapāle antoyeva samodahanti, kumbhīlaggāhaṃ gaṇhanti na vissajjanti. Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
൮൪. ഏവം ചതുചത്താലീസായ ആകാരേഹി സല്ലേഖം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തസ്മിം സല്ലേഖേ ചിത്തുപ്പാദസ്സാപി ബഹൂപകാരതം ദസ്സേതും ചിത്തുപ്പാദമ്പി ഖോ അഹന്തിആദിമാഹ.
84. Evaṃ catucattālīsāya ākārehi sallekhaṃ dassetvā idāni tasmiṃ sallekhe cittuppādassāpi bahūpakārataṃ dassetuṃ cittuppādampi kho ahantiādimāha.
തസ്സത്ഥോ , അഹം, ചുന്ദ, കുസലേസു ധമ്മേസു ചിത്തുപ്പാദമ്പി ബഹൂപകാരം വദാമി, യാ പനേതാ കായേന ച വാചായ ച അനുവിധിയനാ, യഥാ പഠമം ചിത്തം ഉപ്പന്നം, തഥേവ തേസം ധമ്മാനം കായേന കരണം, വാചായ ച ‘‘കരോഥാ’’തി ആണാപനം വാ, ഉഗ്ഗഹപരിപുച്ഛാദീനി വാ, തത്ഥ വാദോയേവ കോ, ഏകന്തബഹൂപകാരായേവ ഹി താ അനുവിധിയനാതി ദസ്സേതി. കസ്മാ പനേത്ഥ ചിത്തുപ്പാദോപി ബഹൂപകാരോതി? ഏകന്തഹിതസുഖാവഹത്താ അനുവിധിയനാനം ഹേതുത്താ ച.
Tassattho , ahaṃ, cunda, kusalesu dhammesu cittuppādampi bahūpakāraṃ vadāmi, yā panetā kāyena ca vācāya ca anuvidhiyanā, yathā paṭhamaṃ cittaṃ uppannaṃ, tatheva tesaṃ dhammānaṃ kāyena karaṇaṃ, vācāya ca ‘‘karothā’’ti āṇāpanaṃ vā, uggahaparipucchādīni vā, tattha vādoyeva ko, ekantabahūpakārāyeva hi tā anuvidhiyanāti dasseti. Kasmā panettha cittuppādopi bahūpakāroti? Ekantahitasukhāvahattā anuvidhiyanānaṃ hetuttā ca.
‘‘ദാനം ദസ്സാമീ’’തി ഹി ചിത്തുപ്പാദോ സയമ്പി ഏകന്തഹിതസുഖാവഹോ അനുവിധിയനാനമ്പി ഹേതു, ഏവഞ്ഹി ഉപ്പന്നചിത്തത്തായേവ ദുതിയദിവസേ മഹാവീഥിം പിദഹിത്വാ മഹാമണ്ഡപം കത്വാ ഭിക്ഖുസതസ്സ വാ ഭിക്ഖുസഹസ്സസ്സ വാ ദാനം ദേതി, ‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘം നിമന്തേഥ പൂജേഥ പരിവിസഥാ’’തി പരിജനേ ആണാപേതി. ഏവം ‘‘സങ്ഘസ്സ ചീവരം സേനാസനം ഭേസജ്ജം ദസ്സാമീ’’തി ചിത്തുപ്പാദോ സയമ്പി ഏകന്തഹിതസുഖാവഹോ അനുവിധിയനാനമ്പി ഹേതു, ഏവം ഉപ്പന്നചിത്തത്തായേവ ഹി ചീവരാദീനി അഭിസങ്ഖരോതി ദേതി ദാപേതി ച. ഏസ നയോ സരണഗമനാദീസു.
‘‘Dānaṃ dassāmī’’ti hi cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evañhi uppannacittattāyeva dutiyadivase mahāvīthiṃ pidahitvā mahāmaṇḍapaṃ katvā bhikkhusatassa vā bhikkhusahassassa vā dānaṃ deti, ‘‘bhikkhusaṅghaṃ nimantetha pūjetha parivisathā’’ti parijane āṇāpeti. Evaṃ ‘‘saṅghassa cīvaraṃ senāsanaṃ bhesajjaṃ dassāmī’’ti cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evaṃ uppannacittattāyeva hi cīvarādīni abhisaṅkharoti deti dāpeti ca. Esa nayo saraṇagamanādīsu.
‘‘സരണം ഗച്ഛാമീ’’തി ഹി ചിത്തം ഉപ്പാദേത്വാവ പച്ഛാ കായേന വാ വാചായ വാ സരണം ഗണ്ഹാതി. തഥാ ‘‘പഞ്ചങ്ഗം അട്ഠങ്ഗം ദസങ്ഗം വാ സീലം സമാദിയിസ്സാമീ’’തി ചിത്തം ഉപ്പാദേത്വാ കായേന വാ വാചായ വാ സമാദിയതി, ‘‘പബ്ബജിത്വാ ചതൂസു സീലേസു പതിട്ഠഹിസ്സാമീ’’തി ച ചിത്തം ഉപ്പാദേത്വാ കായേന വാചായ ച പൂരേതബ്ബം സീലം പൂരേതി. ‘‘ബുദ്ധവചനം ഉഗ്ഗഹേസ്സാമീ’’തി ചിത്തം ഉപ്പാദേത്വാവ ഏകം വാ നികായം ദ്വേ വാ തയോ വാ ചത്താരോ വാ പഞ്ച വാ നികായേ വാചായ ഉഗ്ഗണ്ഹാതി. ഏവം ധുതങ്ഗസമാദാന-കമ്മട്ഠാനുഗ്ഗഹ-കസിണപരികമ്മ-ഝാനസമാപത്തിവിപസ്സനാമഗ്ഗഫല- പച്ചേകബോധി-സമ്മാസമ്ബോധിവസേന നേതബ്ബം.
‘‘Saraṇaṃ gacchāmī’’ti hi cittaṃ uppādetvāva pacchā kāyena vā vācāya vā saraṇaṃ gaṇhāti. Tathā ‘‘pañcaṅgaṃ aṭṭhaṅgaṃ dasaṅgaṃ vā sīlaṃ samādiyissāmī’’ti cittaṃ uppādetvā kāyena vā vācāya vā samādiyati, ‘‘pabbajitvā catūsu sīlesu patiṭṭhahissāmī’’ti ca cittaṃ uppādetvā kāyena vācāya ca pūretabbaṃ sīlaṃ pūreti. ‘‘Buddhavacanaṃ uggahessāmī’’ti cittaṃ uppādetvāva ekaṃ vā nikāyaṃ dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye vācāya uggaṇhāti. Evaṃ dhutaṅgasamādāna-kammaṭṭhānuggaha-kasiṇaparikamma-jhānasamāpattivipassanāmaggaphala- paccekabodhi-sammāsambodhivasena netabbaṃ.
‘‘ബുദ്ധോ ഭവിസ്സാമീ’’തി ഹി ചിത്തുപ്പാദോ സയമ്പി ഏകന്തഹിതസുഖാവഹോ അനുവിധിയനാനമ്പി ഹേതു, ഏവഞ്ഹി ഉപ്പന്നചിത്തത്തായേവ അപരേന സമയേന കപ്പസതസഹസ്സാധികാനി ചത്താരി അസങ്ഖേയ്യാനി കായേന വാചായ ച പാരമിയോ പൂരേത്വാ സദേവകം ലോകം താരേന്തോ വിചരതി. ഏവം സബ്ബത്ഥ ചിത്തുപ്പാദോപി ബഹൂപകാരോ. കായവാചാഹി പന അനുവിധിയനാ അതിബഹൂപകാരായേവാതി വേദിതബ്ബാ.
‘‘Buddho bhavissāmī’’ti hi cittuppādo sayampi ekantahitasukhāvaho anuvidhiyanānampi hetu, evañhi uppannacittattāyeva aparena samayena kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni kāyena vācāya ca pāramiyo pūretvā sadevakaṃ lokaṃ tārento vicarati. Evaṃ sabbattha cittuppādopi bahūpakāro. Kāyavācāhi pana anuvidhiyanā atibahūpakārāyevāti veditabbā.
ഏവം കുസലേസു ധമ്മേസു ചിത്തുപ്പാദസ്സാപി ബഹൂപകാരതം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തത്ഥ നിയോജേന്തോ ‘‘തസ്മാ തിഹ ചുന്ദാ’’തിആദിമാഹ. തം അത്ഥതോ പാകടമേവ.
Evaṃ kusalesu dhammesu cittuppādassāpi bahūpakārataṃ dassetvā idāni tattha niyojento ‘‘tasmā tiha cundā’’tiādimāha. Taṃ atthato pākaṭameva.
൮൫. ഏവം ചതുചത്താലീസായ ആകാരേഹി ദസ്സിതേ സല്ലേഖേ ചിത്തുപ്പാദസ്സാപി ബഹൂപകാരതം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തസ്സേവ സല്ലേഖസ്സ ഹിതാധിഗമായ മഗ്ഗഭാവം ദസ്സേന്തോ സേയ്യഥാപീതിആദിമാഹ.
85. Evaṃ catucattālīsāya ākārehi dassite sallekhe cittuppādassāpi bahūpakārataṃ dassetvā idāni tasseva sallekhassa hitādhigamāya maggabhāvaṃ dassento seyyathāpītiādimāha.
തസ്സത്ഥോ , യഥാ നാമ, ചുന്ദ, ഖാണുകണ്ടകപാസാണാദീഹി വിസമോ മഗ്ഗോ ഭവേയ്യ, തസ്സ പരിക്കമനായ പരിവജ്ജനത്ഥായ അഞ്ഞോ സുപരികമ്മകതോ വിയ ഭൂമിഭാഗോ സമോ മഗ്ഗോ ഭവേയ്യ, യഥാ ച രുക്ഖമൂലപാസാണപപാതകുമ്ഭീലമകരാദി പരിബ്യാകുലം വിസമം തിത്ഥമസ്സ, തസ്സ പരിക്കമനായ പരിവജ്ജനത്ഥായ അഞ്ഞം അവിസമം അനുപുബ്ബഗമ്ഭീരം സോപാനഫലകസദിസം തിത്ഥം ഭവേയ്യ, യം പടിപന്നോ സുഖേനേവ തം നദിം വാ തളാകം വാ അജ്ഝോഗാഹേത്വാ ന്ഹായേയ്യ വാ ഉത്തരേയ്യ വാ, ഏവമേവ ഖോ, ചുന്ദ, വിസമമഗ്ഗവിസമതിത്ഥസദിസായ വിഹിംസായ സമന്നാഗതസ്സ വിഹിംസകപുഗ്ഗലസ്സ സമമഗ്ഗസമതിത്ഥസദിസാ അവിഹിംസാ ഹോതി പരിക്കമനായ. യഥേവ ഹി വിസമമഗ്ഗതിത്ഥപരിവജ്ജനത്ഥായ സമോ മഗ്ഗോ ച തിത്ഥഞ്ച പടിയത്തം, ഏവം വിഹിംസാപരിവജ്ജനത്ഥായ അവിഹിംസാ പടിയത്താ, യം പടിപന്നോ സുഖേനേവ മനുസ്സഗതിം വാ ദേവഗതിം വാ അജ്ഝോഗാഹേത്വാ സമ്പത്തിം വാ അനുഭവേയ്യ ഉത്തരേയ്യ വാ ലോകാ. ഏതേനേവ ഉപായേന സബ്ബപദാനി യോജേതബ്ബാനി.
Tassattho , yathā nāma, cunda, khāṇukaṇṭakapāsāṇādīhi visamo maggo bhaveyya, tassa parikkamanāya parivajjanatthāya añño suparikammakato viya bhūmibhāgo samo maggo bhaveyya, yathā ca rukkhamūlapāsāṇapapātakumbhīlamakarādi paribyākulaṃ visamaṃ titthamassa, tassa parikkamanāya parivajjanatthāya aññaṃ avisamaṃ anupubbagambhīraṃ sopānaphalakasadisaṃ titthaṃ bhaveyya, yaṃ paṭipanno sukheneva taṃ nadiṃ vā taḷākaṃ vā ajjhogāhetvā nhāyeyya vā uttareyya vā, evameva kho, cunda, visamamaggavisamatitthasadisāya vihiṃsāya samannāgatassa vihiṃsakapuggalassa samamaggasamatitthasadisā avihiṃsā hoti parikkamanāya. Yatheva hi visamamaggatitthaparivajjanatthāya samo maggo ca titthañca paṭiyattaṃ, evaṃ vihiṃsāparivajjanatthāya avihiṃsā paṭiyattā, yaṃ paṭipanno sukheneva manussagatiṃ vā devagatiṃ vā ajjhogāhetvā sampattiṃ vā anubhaveyya uttareyya vā lokā. Eteneva upāyena sabbapadāni yojetabbāni.
൮൬. ഏവം തസ്സേവ ഹിതാധിഗമായ മഗ്ഗഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ഉപരിഭാഗങ്ഗമനീയതം ദസ്സേന്തോ, സേയ്യഥാപീതിആദിമാഹ.
86. Evaṃ tasseva hitādhigamāya maggabhāvaṃ dassetvā idāni uparibhāgaṅgamanīyataṃ dassento, seyyathāpītiādimāha.
തസ്സത്ഥോ, യഥാ നാമ, ചുന്ദ, യേ കേചി അകുസലാ ധമ്മാ പടിസന്ധിയാ ജനകാ വാ അജനകാ വാ, ദിന്നായപി പടിസന്ധിയാ വിപാകജനകാ വാ അജനകാ വാ, സബ്ബേ തേ ജാതിവസേന അധോഭാഗങ്ഗമനീയാതി ഏവംനാമാവ ഹോന്തി, വിപാകകാലേ അനിട്ഠാകന്തവിപാകത്താ. യഥാ ച യേ കേചി കുസലാ ധമ്മാ പടിസന്ധിയാ ജനകാ വാ അജനകാ വാ ദിന്നായപി പടിസന്ധിയാ വിപാകജനകാ വാ അജനകാ വാ, സബ്ബേ തേ ജാതിവസേന ഉപരിഭാഗങ്ഗമനീയാതി ഏവംനാമാവ ഹോന്തി, വിപാകകാലേ ഇട്ഠകന്തവിപാകത്താ, ഏവമേവ ഖോ, ചുന്ദ, വിഹിംസകസ്സ…പേ॰… ഉപരിഭാഗായാതി. തത്രായം ഓപമ്മസംസന്ദനാ – യഥാ സബ്ബേ അകുസലാ അധോഭാഗങ്ഗമനീയാ, ഏവം വിഹിംസകസ്സ ഏകാ വിഹിംസാപി. യഥാ ച സബ്ബേ കുസലാ ഉപരിഭാഗങ്ഗമനീയാ, ഏവം അവിഹിംസകസ്സ ഏകാ അവിഹിംസാപി. ഏതേനേവ ഉപായേന അകുസലം അകുസലേന കുസലഞ്ച കുസലേന ഉപമേതബ്ബം, അയം കിരേത്ഥ അധിപ്പായോതി.
Tassattho, yathā nāma, cunda, ye keci akusalā dhammā paṭisandhiyā janakā vā ajanakā vā, dinnāyapi paṭisandhiyā vipākajanakā vā ajanakā vā, sabbe te jātivasena adhobhāgaṅgamanīyāti evaṃnāmāva honti, vipākakāle aniṭṭhākantavipākattā. Yathā ca ye keci kusalā dhammā paṭisandhiyā janakā vā ajanakā vā dinnāyapi paṭisandhiyā vipākajanakā vā ajanakā vā, sabbe te jātivasena uparibhāgaṅgamanīyāti evaṃnāmāva honti, vipākakāle iṭṭhakantavipākattā, evameva kho, cunda, vihiṃsakassa…pe… uparibhāgāyāti. Tatrāyaṃ opammasaṃsandanā – yathā sabbe akusalā adhobhāgaṅgamanīyā, evaṃ vihiṃsakassa ekā vihiṃsāpi. Yathā ca sabbe kusalā uparibhāgaṅgamanīyā, evaṃ avihiṃsakassa ekā avihiṃsāpi. Eteneva upāyena akusalaṃ akusalena kusalañca kusalena upametabbaṃ, ayaṃ kirettha adhippāyoti.
൮൭. ഏവം തസ്സേവ സല്ലേഖസ്സ ഉപരിഭാഗങ്ഗമനീയതം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി പരിനിബ്ബാപനേ സമത്ഥഭാവം ദസ്സേതും സോ വത ചുന്ദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സോതി വുത്തപ്പകാരപുഗ്ഗലനിദ്ദേസോ. തസ്സ യോതി ഇമം ഉദ്ദേസവചനം ആഹരിത്വാ യോ അത്തനാ പലിപപലിപന്നോ, സോ വത, ചുന്ദ, പരം പലിപപലിപന്നം ഉദ്ധരിസ്സതീതി ഏവം സബ്ബപദേസു സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. പലിപപലിപന്നോതി ഗമ്ഭീരകദ്ദമേ നിമുഗ്ഗോ വുച്ചതി, നോ ച ഖോ അരിയസ്സ വിനയേ. അരിയസ്സ പന വിനയേ പലിപന്തി പഞ്ച കാമഗുണാ വുച്ചന്തി. പലിപന്നോതി തത്ഥ നിമുഗ്ഗോ ബാലപുഥുജ്ജനോ, തസ്മാ ഏവമേത്ഥ അത്ഥയോജനാ വേദിതബ്ബാ. യഥാ, ചുന്ദ, കോചി പുരിസോ യാവ നാസികഗ്ഗാ ഗമ്ഭീരേ കദ്ദമേ നിമുഗ്ഗോ അപരം തത്ഥേവ നിമുഗ്ഗം ഹത്ഥേ വാ സീസേ വാ ഗഹേത്വാ ഉദ്ധരിസ്സതീതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി, ന ഹി തം കാരണമത്ഥി, യേന സോ തം ഉദ്ധരിത്വാ ഥലേ പതിട്ഠപേയ്യ, ഏവമേവ യോ അത്തനാ പഞ്ചകാമഗുണപലിപേ പലിപന്നോ, സോ വത പരം തഥേവ പലിപപലിപന്നം ഉദ്ധരിസ്സതീതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി.
87. Evaṃ tasseva sallekhassa uparibhāgaṅgamanīyataṃ dassetvā idāni parinibbāpane samatthabhāvaṃ dassetuṃ so vata cundātiādimāha. Tattha soti vuttappakārapuggalaniddeso. Tassa yoti imaṃ uddesavacanaṃ āharitvā yo attanā palipapalipanno, so vata, cunda, paraṃ palipapalipannaṃ uddharissatīti evaṃ sabbapadesu sambandho veditabbo. Palipapalipannoti gambhīrakaddame nimuggo vuccati, no ca kho ariyassa vinaye. Ariyassa pana vinaye palipanti pañca kāmaguṇā vuccanti. Palipannoti tattha nimuggo bālaputhujjano, tasmā evamettha atthayojanā veditabbā. Yathā, cunda, koci puriso yāva nāsikaggā gambhīre kaddame nimuggo aparaṃ tattheva nimuggaṃ hatthe vā sīse vā gahetvā uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, na hi taṃ kāraṇamatthi, yena so taṃ uddharitvā thale patiṭṭhapeyya, evameva yo attanā pañcakāmaguṇapalipe palipanno, so vata paraṃ tatheva palipapalipannaṃ uddharissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
തത്ഥ സിയാ അയുത്തമേതം, പുഥുജ്ജനാനമ്പി ഭിക്ഖുഭിക്ഖുനീഉപാസകഉപാസികാനം ധമ്മദേസനം സുത്വാ ഹോന്തിയേവ ധമ്മം അഭിസമേതാരോ, തസ്മാ പലിപപലിപന്നോ ഉദ്ധരതീതി, തം ന തഥാ ദട്ഠബ്ബം. ഭഗവായേവ ഹി തത്ഥ ഉദ്ധരതി, പസംസാമത്തമേവ പന ധമ്മകഥികാ ലഭന്തി രഞ്ഞാ പഹിതലേഖവാചകോ വിയ. യഥാ ഹി രഞ്ഞോ പച്ചന്തജനപദേ പഹിതം ലേഖം തത്ഥ മനുസ്സാ ലേഖം വാചേതും അജാനന്താ യോ വാചേതും ജാനാതി, തേന വാചാപേത്വാ തമത്ഥം സുത്വാ ‘‘രഞ്ഞോ ആണാ’’തി ആദരേന സമ്പാദേന്തി, ന ച നേസം ഹോതി ‘‘ലേഖവാചകസ്സ അയം ആണാ’’തി. ലേഖവാചകോ പന ‘‘വിസ്സട്ഠായ വാചായ വാചേസി അനേലഗളായാ’’തി പസംസാമത്തമേവ ലഭതി, ഏവമേവ കിഞ്ചാപി സാരിപുത്തപഭുതയോ ധമ്മകഥികാ ധമ്മം ദേസേന്തി, അഥ ഖോ ലിഖിതപണ്ണവാചകോ വിയ തേ ഹോന്തി. ഭഗവതോയേവ പന സാ ധമ്മദേസനാ രഞ്ഞോ ആണാ വിയ. യേ ച തം സുത്വാ ധമ്മം അഭിസമേന്തി, തേ ഭഗവായേവ ഉദ്ധരതീതി വേദിതബ്ബാ. ധമ്മകഥികാ പന ‘‘വിസ്സട്ഠായ വാചായ ധമ്മം ദേസേന്തി അനേലഗളായാ’’തി പസംസാമത്തമേവ ലഭന്തീതി. തസ്മാ യുത്തമേവേതന്തി. വുത്തവിപരിയായേന സുക്കപക്ഖോ വേദിതബ്ബോ.
Tattha siyā ayuttametaṃ, puthujjanānampi bhikkhubhikkhunīupāsakaupāsikānaṃ dhammadesanaṃ sutvā hontiyeva dhammaṃ abhisametāro, tasmā palipapalipanno uddharatīti, taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ. Bhagavāyeva hi tattha uddharati, pasaṃsāmattameva pana dhammakathikā labhanti raññā pahitalekhavācako viya. Yathā hi rañño paccantajanapade pahitaṃ lekhaṃ tattha manussā lekhaṃ vācetuṃ ajānantā yo vācetuṃ jānāti, tena vācāpetvā tamatthaṃ sutvā ‘‘rañño āṇā’’ti ādarena sampādenti, na ca nesaṃ hoti ‘‘lekhavācakassa ayaṃ āṇā’’ti. Lekhavācako pana ‘‘vissaṭṭhāya vācāya vācesi anelagaḷāyā’’ti pasaṃsāmattameva labhati, evameva kiñcāpi sāriputtapabhutayo dhammakathikā dhammaṃ desenti, atha kho likhitapaṇṇavācako viya te honti. Bhagavatoyeva pana sā dhammadesanā rañño āṇā viya. Ye ca taṃ sutvā dhammaṃ abhisamenti, te bhagavāyeva uddharatīti veditabbā. Dhammakathikā pana ‘‘vissaṭṭhāya vācāya dhammaṃ desenti anelagaḷāyā’’ti pasaṃsāmattameva labhantīti. Tasmā yuttamevetanti. Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
അദന്തോ അവിനീതോ അപരിനിബ്ബുതോതി ഏത്ഥ പന അനിബ്ബിസതായ അദന്തോ. അസിക്ഖിതവിനയതായ അവിനീതോ. അനിബ്ബുതകിലേസതായ അപരിനിബ്ബുതോതി വേദിതബ്ബോ. സോ താദിസോ പരം ദമേസ്സതി, നിബ്ബിസം കരിസ്സതി , വിനേസ്സതി വാ തിസ്സോ സിക്ഖാ സിക്ഖാപേസ്സതി, പരിനിബ്ബാപേസ്സതി വാ തസ്സ കിലേസേ നിബ്ബാപേസ്സതീതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി. വുത്തവിപരിയായേന സുക്കപക്ഖോ വേദിതബ്ബോ.
Adantoavinīto aparinibbutoti ettha pana anibbisatāya adanto. Asikkhitavinayatāya avinīto. Anibbutakilesatāya aparinibbutoti veditabbo. So tādiso paraṃ damessati, nibbisaṃ karissati , vinessati vā tisso sikkhā sikkhāpessati, parinibbāpessati vā tassa kilese nibbāpessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
ഏവമേവ ഖോ, ചുന്ദ, വിഹിംസകസ്സ…പേ॰… പരിനിബ്ബാനായാതി ഏത്ഥ പന ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ – യഥാ ഹി അത്തനാ അപലിപപലിപന്നോ പരം പലിപപലിപന്നം ഉദ്ധരിസ്സതി, ദന്തോ ദമേസ്സതി, വിനീതോ വിനേസ്സതി, പരിനിബ്ബുതോ പരിനിബ്ബാപേസ്സതീതി ഠാനമേതം വിജ്ജതീതി. കിം പന തന്തി? അപലിപപലിപന്നത്തം, ദന്തത്തം വിനീതത്തം പരിനിബ്ബുതത്തഞ്ച, ഏവമേവ ഖോ, ചുന്ദ, വിഹിംസകസ്സ പുരിസപുഗ്ഗലസ്സ അവിഹിംസാ ഹോതി പരിനിബ്ബാനായ. കിം വുത്തം ഹോതി? യോ അത്തനാ അവിഹിംസകോ, തസ്സ യാ അവിഹിംസാ, അയം യാ ഏസാ വിഹിംസകസ്സ പരസ്സ വിഹിംസാ, തസ്സാ പരിനിബ്ബാനായ ഹോതി, അത്തനാ ഹി അവിഹിംസകോ പരസ്സ വിഹിംസാചേതനം നിബ്ബാപേസ്സതീതി ഠാനമേതം വിജ്ജതി. കിം പന തന്തി? അവിഹിംസകത്തമേവ. യഞ്ഹി യേന അത്തനാ അധിഗതം ഹോതി, സോ പരം തദത്ഥായ സമാദപേതും സക്കോതീതി.
Evameva kho, cunda, vihiṃsakassa…pe… parinibbānāyāti ettha pana evamattho veditabbo – yathā hi attanā apalipapalipanno paraṃ palipapalipannaṃ uddharissati, danto damessati, vinīto vinessati, parinibbuto parinibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjatīti. Kiṃ pana tanti? Apalipapalipannattaṃ, dantattaṃ vinītattaṃ parinibbutattañca, evameva kho, cunda, vihiṃsakassa purisapuggalassa avihiṃsā hoti parinibbānāya. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yo attanā avihiṃsako, tassa yā avihiṃsā, ayaṃ yā esā vihiṃsakassa parassa vihiṃsā, tassā parinibbānāya hoti, attanā hi avihiṃsako parassa vihiṃsācetanaṃ nibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjati. Kiṃ pana tanti? Avihiṃsakattameva. Yañhi yena attanā adhigataṃ hoti, so paraṃ tadatthāya samādapetuṃ sakkotīti.
അഥ വാ യഥാ അത്തനാ അപലിപന്നോ ദന്തോ വിനീതോ പരിനിബ്ബുതോ പരം പലിപപലിപന്നം അദന്തം അവിനീതം അപരിനിബ്ബുതഞ്ച ഉദ്ധരിസ്സതി ദമേസ്സതി വിനേസ്സതി പരിനിബ്ബാപേസ്സതീതി ഠാനമേതം വിജ്ജതി, ഏവമേവ വിഹിംസകസ്സ പുരിസപുഗ്ഗലസ്സ വിഹിംസാപഹാനായ മഗ്ഗം ഭാവയതോ ഉപ്പന്നാ അവിഹിംസാ ഹോതി പരിനിബ്ബാനായ. പരിനിബ്ബുതോ വിയ ഹി അപരിനിബ്ബുതം അവിഹിംസാചേതനാവ വിഹിംസാചേതനം പരിനിബ്ബാപേതും സമത്ഥാ. ഏതമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഏവമേവ ഖോ, ചുന്ദാ’’തിആദിമാഹാതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. യഥാ ചേത്ഥ, ഏവം സബ്ബപദേസു. അതിവിത്ഥാരഭയേന പന അനുപദയോജനാ ന കതാതി.
Atha vā yathā attanā apalipanno danto vinīto parinibbuto paraṃ palipapalipannaṃ adantaṃ avinītaṃ aparinibbutañca uddharissati damessati vinessati parinibbāpessatīti ṭhānametaṃ vijjati, evameva vihiṃsakassa purisapuggalassa vihiṃsāpahānāya maggaṃ bhāvayato uppannā avihiṃsā hoti parinibbānāya. Parinibbuto viya hi aparinibbutaṃ avihiṃsācetanāva vihiṃsācetanaṃ parinibbāpetuṃ samatthā. Etamatthaṃ dassento ‘‘evameva kho, cundā’’tiādimāhāti evamettha attho daṭṭhabbo. Yathā cettha, evaṃ sabbapadesu. Ativitthārabhayena pana anupadayojanā na katāti.
൮൮. ഏവം തസ്സ പരിനിബ്ബാപനേ സമത്ഥഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി തം ദേസനം നിഗമേത്വാ ധമ്മപടിപത്തിയം നിയോജേതും ഇതി ഖോ, ചുന്ദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സല്ലേഖപരിയായോതി സല്ലേഖകാരണം. ഏസ നയോ സബ്ബത്ഥ ഏത്ഥ അവിഹിംസാദയോ ഏവ വിഹിംസാദീനം സല്ലേഖനതോ സല്ലേഖകാരണം . തേസം വസേന ചിത്തസ്സ ഉപ്പാദേതബ്ബതോ ചിത്തുപാദകാരണം, വിഹിംസാദി, പരിക്കമനസ്സ ഹേതുതോ പരിക്കമനകാരണം, ഉപരിഭാഗനിപ്ഫാദനതോ ഉപരിഭാഗകാരണം , വിഹിംസാദീനം പരിനിബ്ബാപനതോ പരിനിബ്ബാനകാരണന്തി വേദിതബ്ബാ. ഹിതേസിനാതി ഹിതം ഏസന്തേന. അനുകമ്പകേനാതി അനുകമ്പമാനേന. അനുകമ്പം ഉപാദായാതി അനുകമ്പം ചിത്തേന പരിഗ്ഗഹേത്വാ, പരിച്ചാതിപി വുത്തം ഹോതി. കതം വോ തം മയാതി തം മയാ ഇമേ പഞ്ച പരിയായേ ദസ്സേന്തേന തുമ്ഹാകം കതം. ഏത്തകമേവ ഹി അനുകമ്പകസ്സ സത്ഥു കിച്ചം, യദിദം അവിപരീതധമ്മദേസനാ. ഇതോ പരം പന പടിപത്തി നാമ സാവകാനം കിച്ചം. തേനാഹ ഏതാനി, ചുന്ദ, രുക്ഖമൂലാനി…പേ॰… അമ്ഹാകം അനുസാസനീതി.
88. Evaṃ tassa parinibbāpane samatthabhāvaṃ dassetvā idāni taṃ desanaṃ nigametvā dhammapaṭipattiyaṃ niyojetuṃ iti kho, cundātiādimāha. Tattha sallekhapariyāyoti sallekhakāraṇaṃ. Esa nayo sabbattha ettha avihiṃsādayo eva vihiṃsādīnaṃ sallekhanato sallekhakāraṇaṃ . Tesaṃ vasena cittassa uppādetabbato cittupādakāraṇaṃ, vihiṃsādi, parikkamanassa hetuto parikkamanakāraṇaṃ, uparibhāganipphādanato uparibhāgakāraṇaṃ , vihiṃsādīnaṃ parinibbāpanato parinibbānakāraṇanti veditabbā. Hitesināti hitaṃ esantena. Anukampakenāti anukampamānena. Anukampaṃ upādāyāti anukampaṃ cittena pariggahetvā, pariccātipi vuttaṃ hoti. Kataṃ vo taṃ mayāti taṃ mayā ime pañca pariyāye dassentena tumhākaṃ kataṃ. Ettakameva hi anukampakassa satthu kiccaṃ, yadidaṃ aviparītadhammadesanā. Ito paraṃ pana paṭipatti nāma sāvakānaṃ kiccaṃ. Tenāha etāni, cunda, rukkhamūlāni…pe… amhākaṃ anusāsanīti.
തത്ഥ ച രുക്ഖമൂലാനീതി ഇമിനാ രുക്ഖമൂലസേനാസനം ദസ്സേതി. സുഞ്ഞാഗാരാനീതി ഇമിനാ ജനവിവിത്തട്ഠാനം. ഉഭയേനാപി ച യോഗാനുരൂപസേനാസനമാചിക്ഖതി, ദായജ്ജം നിയ്യാതേതി. ഝായഥാതി ആരമ്മണൂപനിജ്ഝാനേന അട്ഠതിംസാരമ്മണാനി, ലക്ഖണൂപനിജ്ഝാനേന ച അനിച്ചാദിതോ ഖന്ധായതനാദീനി ഉപനിജ്ഝായഥ, സമഥഞ്ച വിപസ്സനഞ്ച വഡ്ഢേഥാതി വുത്തം ഹോതി. മാ പമാദത്ഥാതി മാ പമജ്ജിത്ഥ. മാ പച്ഛാ വിപ്പടിസാരിനോ അഹുവത്ഥാതി യേ ഹി പുബ്ബേ ദഹരകാലേ, ആരോഗ്യകാലേ, സത്തസപ്പായാദിസമ്പത്തികാലേ, സത്ഥു സമ്മുഖീഭാവകാലേ ച യോനിസോമനസികാരവിരഹിതാ രത്തിന്ദിവം മങ്ഗുലഭത്താ ഹുത്വാ സേയ്യസുഖം മിദ്ധസുഖമനുഭോന്താ പമജ്ജന്തി, തേ പച്ഛാ ജരാകാലേ, രോഗകാലേ, മരണകാലേ, വിപത്തികാലേ, സത്ഥു പരിനിബ്ബുതകാലേ ച തം പുബ്ബേ പമാദവിഹാരം അനുസ്സരന്താ, സപ്പടിസന്ധികാലകിരിയഞ്ച ഭാരിയം സമ്പസ്സമാനാ വിപ്പടിസാരിനോ ഹോന്തി, തുമ്ഹേ പന താദിസാ മാ അഹുവത്ഥാതി ഏതമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘മാ പച്ഛാ വിപ്പടിസാരിനോ അഹുവത്ഥാ’’തി. അയം വോ അമ്ഹാകം അനുസാസനീതി അയം അമ്ഹാകം സന്തികാ ‘‘ഝായഥ മാ പമാദത്ഥാ’’തി തുമ്ഹാകം അനുസാസനീ, ഓവാദോതി വുത്തം ഹോതി.
Tattha ca rukkhamūlānīti iminā rukkhamūlasenāsanaṃ dasseti. Suññāgārānīti iminā janavivittaṭṭhānaṃ. Ubhayenāpi ca yogānurūpasenāsanamācikkhati, dāyajjaṃ niyyāteti. Jhāyathāti ārammaṇūpanijjhānena aṭṭhatiṃsārammaṇāni, lakkhaṇūpanijjhānena ca aniccādito khandhāyatanādīni upanijjhāyatha, samathañca vipassanañca vaḍḍhethāti vuttaṃ hoti. Mā pamādatthāti mā pamajjittha. Mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthāti ye hi pubbe daharakāle, ārogyakāle, sattasappāyādisampattikāle, satthu sammukhībhāvakāle ca yonisomanasikāravirahitā rattindivaṃ maṅgulabhattā hutvā seyyasukhaṃ middhasukhamanubhontā pamajjanti, te pacchā jarākāle, rogakāle, maraṇakāle, vipattikāle, satthu parinibbutakāle ca taṃ pubbe pamādavihāraṃ anussarantā, sappaṭisandhikālakiriyañca bhāriyaṃ sampassamānā vippaṭisārino honti, tumhe pana tādisā mā ahuvatthāti etamatthaṃ dassento āha ‘‘mā pacchā vippaṭisārino ahuvatthā’’ti. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanīti ayaṃ amhākaṃ santikā ‘‘jhāyatha mā pamādatthā’’ti tumhākaṃ anusāsanī, ovādoti vuttaṃ hoti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
സല്ലേഖസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sallekhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൮. സല്ലേഖസുത്തം • 8. Sallekhasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൮. സല്ലേഖസുത്തവണ്ണനാ • 8. Sallekhasuttavaṇṇanā