| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
३. समाधिभावनामयञाणनिद्देसो
3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso
४३. कथं संवरित्वा समादहने पञ्ञा समाधिभावनामये ञाणं? एको समाधि – चित्तस्स एकग्गता। द्वे समाधी – लोकियो समाधि, लोकुत्तरो समाधि। तयो समाधी – सवितक्कसविचारो समाधि, अवितक्कविचारमत्तो समाधि, अवितक्कअविचारो समाधि। चत्तारो समाधी – हानभागियो समाधि, ठितिभागियो समाधि, विसेसभागियो समाधि, निब्बेधभागियो समाधि। पञ्च समाधी – पीतिफरणता, सुखफरणता, चेतोफरणता, आलोकफरणता, पच्चवेक्खणानिमित्तं 1।
43. Kathaṃ saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ? Eko samādhi – cittassa ekaggatā. Dve samādhī – lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi. Tayo samādhī – savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi. Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Pañca samādhī – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇānimittaṃ 2.
छ समाधी – बुद्धानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, धम्मानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, सङ्घानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, सीलानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, चागानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, देवतानुस्सतिवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि। सत्त समाधी – समाधिकुसलता, समाधिस्स समापत्तिकुसलता, समाधिस्स ठितिकुसलता, समाधिस्स वुट्ठानकुसलता , समाधिस्स कल्लताकुसलता 3, समाधिस्स गोचरकुसलता, समाधिस्स अभिनीहारकुसलता। अट्ठ समाधी – पथवीकसिणवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, आपोकसिणवसेन…पे॰… तेजोकसिणवसेन… वायोकसिणवसेन… नीलकसिणवसेन… पीतकसिणवसेन… लोहितकसिणवसेन… ओदातकसिणवसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि। नव समाधी – रूपावचरो समाधि अत्थि हीनो, अत्थि मज्झोमो, अत्थि पणीतो; अरूपावचरो समाधि अत्थि हीनो, अत्थि मज्झोमो, अत्थि पणीतो; सुञ्ञतो समाधि, अनिमित्तो समाधि, अप्पणिहितो समाधि। दस समाधी – उद्धुमातकसञ्ञावसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि, विनीलकसञ्ञावसेन…पे॰… विपुब्बकसञ्ञावसेन… विच्छिद्दकसञ्ञावसेन… विक्खायितकसञ्ञावसेन… विक्खित्तकसञ्ञावसेन… हतविक्खित्तकसञ्ञावसेन… लोहितकसञ्ञावसेन… पुळवकसञ्ञावसेन 4 … अट्ठिकसञ्ञावसेन चित्तस्स एकग्गता अविक्खेपो समाधि। इमे पञ्चपञ्ञास समाधि।
Cha samādhī – buddhānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, dhammānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, saṅghānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, sīlānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, cāgānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, devatānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Satta samādhī – samādhikusalatā, samādhissa samāpattikusalatā, samādhissa ṭhitikusalatā, samādhissa vuṭṭhānakusalatā , samādhissa kallatākusalatā 5, samādhissa gocarakusalatā, samādhissa abhinīhārakusalatā. Aṭṭha samādhī – pathavīkasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, āpokasiṇavasena…pe… tejokasiṇavasena… vāyokasiṇavasena… nīlakasiṇavasena… pītakasiṇavasena… lohitakasiṇavasena… odātakasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Nava samādhī – rūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; arūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhi. Dasa samādhī – uddhumātakasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, vinīlakasaññāvasena…pe… vipubbakasaññāvasena… vicchiddakasaññāvasena… vikkhāyitakasaññāvasena… vikkhittakasaññāvasena… hatavikkhittakasaññāvasena… lohitakasaññāvasena… puḷavakasaññāvasena 6 … aṭṭhikasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Ime pañcapaññāsa samādhi.
४४. अपि च, पञ्चवीसति समाधिस्स समाधिट्ठा – परिग्गहट्ठेन समाधि, परिवारट्ठेन समाधि, परिपूरट्ठेन समाधि, एकग्गट्ठेन समाधि, अविक्खेपट्ठेन समाधि, अविसारट्ठेन समाधि, अनाविलट्ठेन समाधि, अनिञ्जनट्ठेन समाधि, विमुत्तट्ठेन समाधि, एकत्तुपट्ठानवसेन चित्तस्स ठितत्ता समाधि, समं एसतीति समाधि, विसमं नेसतीति समाधि, समं एसितत्ता समाधि, विसमं नेसितत्ता समाधि, समं आदियतीति समाधि, विसमं नादियतीति समाधि, समं आदिन्नत्ता समाधि, विसमं अनादिन्नत्ता समाधि, समं पटिपज्जतीति समाधि, विसमं नप्पटिपज्जतीति समाधि, समं पटिपन्नत्ता समाधि, विसमं नप्पटिपन्नत्ता समाधि, समं झायतीति समाधि, विसमं झापेतीति समाधि, समं झातत्ता समाधि, विसमं झापितत्ता समाधि, समो च हितो च सुखो चाति समाधि। इमे पञ्चवीसति समाधिस्स समाधिट्ठा। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘संवरित्वा समादहने पञ्ञा समाधिभावनामये ञाणं’’।
44. Api ca, pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā – pariggahaṭṭhena samādhi, parivāraṭṭhena samādhi, paripūraṭṭhena samādhi, ekaggaṭṭhena samādhi, avikkhepaṭṭhena samādhi, avisāraṭṭhena samādhi, anāvilaṭṭhena samādhi, aniñjanaṭṭhena samādhi, vimuttaṭṭhena samādhi, ekattupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitattā samādhi, samaṃ esatīti samādhi, visamaṃ nesatīti samādhi, samaṃ esitattā samādhi, visamaṃ nesitattā samādhi, samaṃ ādiyatīti samādhi, visamaṃ nādiyatīti samādhi, samaṃ ādinnattā samādhi, visamaṃ anādinnattā samādhi, samaṃ paṭipajjatīti samādhi, visamaṃ nappaṭipajjatīti samādhi, samaṃ paṭipannattā samādhi, visamaṃ nappaṭipannattā samādhi, samaṃ jhāyatīti samādhi, visamaṃ jhāpetīti samādhi, samaṃ jhātattā samādhi, visamaṃ jhāpitattā samādhi, samo ca hito ca sukho cāti samādhi. Ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ’’.
समाधिभावनामयञाणनिद्देसो ततियो।
Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso tatiyo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ३. समाधिभावनामयञाणनिद्देसवण्णना • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā
