| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๓. สมาธิภาวนามยญาณนิเทฺทโส
3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso
๔๓. กถํ สํวริตฺวา สมาทหเน ปญฺญา สมาธิภาวนามเย ญาณํ? เอโก สมาธิ – จิตฺตสฺส เอกคฺคตาฯ เทฺว สมาธี – โลกิโย สมาธิ, โลกุตฺตโร สมาธิฯ ตโย สมาธี – สวิตกฺกสวิจาโร สมาธิ, อวิตกฺกวิจารมโตฺต สมาธิ, อวิตกฺกอวิจาโร สมาธิฯ จตฺตาโร สมาธี – หานภาคิโย สมาธิ, ฐิติภาคิโย สมาธิ, วิเสสภาคิโย สมาธิ, นิเพฺพธภาคิโย สมาธิฯ ปญฺจ สมาธี – ปีติผรณตา, สุขผรณตา, เจโตผรณตา, อาโลกผรณตา, ปจฺจเวกฺขณานิมิตฺตํ 1ฯ
43. Kathaṃ saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ? Eko samādhi – cittassa ekaggatā. Dve samādhī – lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi. Tayo samādhī – savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi. Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Pañca samādhī – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇānimittaṃ 2.
ฉ สมาธี – พุทฺธานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, ธมฺมานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, สงฺฆานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, สีลานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, จาคานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, เทวตานุสฺสติวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ สตฺต สมาธี – สมาธิกุสลตา, สมาธิสฺส สมาปตฺติกุสลตา, สมาธิสฺส ฐิติกุสลตา, สมาธิสฺส วุฎฺฐานกุสลตา , สมาธิสฺส กลฺลตากุสลตา 3, สมาธิสฺส โคจรกุสลตา, สมาธิสฺส อภินีหารกุสลตาฯ อฎฺฐ สมาธี – ปถวีกสิณวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, อาโปกสิณวเสน…เป.… เตโชกสิณวเสน… วาโยกสิณวเสน… นีลกสิณวเสน… ปีตกสิณวเสน… โลหิตกสิณวเสน… โอทาตกสิณวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ นว สมาธี – รูปาวจโร สมาธิ อตฺถิ หีโน, อตฺถิ มโชฺฌโม, อตฺถิ ปณีโต; อรูปาวจโร สมาธิ อตฺถิ หีโน, อตฺถิ มโชฺฌโม, อตฺถิ ปณีโต; สุญฺญโต สมาธิ, อนิมิโตฺต สมาธิ, อปฺปณิหิโต สมาธิฯ ทส สมาธี – อุทฺธุมาตกสญฺญาวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ, วินีลกสญฺญาวเสน…เป.… วิปุพฺพกสญฺญาวเสน… วิจฺฉิทฺทกสญฺญาวเสน… วิกฺขายิตกสญฺญาวเสน… วิกฺขิตฺตกสญฺญาวเสน… หตวิกฺขิตฺตกสญฺญาวเสน… โลหิตกสญฺญาวเสน… ปุฬวกสญฺญาวเสน 4 … อฎฺฐิกสญฺญาวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ อิเม ปญฺจปญฺญาส สมาธิฯ
Cha samādhī – buddhānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, dhammānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, saṅghānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, sīlānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, cāgānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, devatānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Satta samādhī – samādhikusalatā, samādhissa samāpattikusalatā, samādhissa ṭhitikusalatā, samādhissa vuṭṭhānakusalatā , samādhissa kallatākusalatā 5, samādhissa gocarakusalatā, samādhissa abhinīhārakusalatā. Aṭṭha samādhī – pathavīkasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, āpokasiṇavasena…pe… tejokasiṇavasena… vāyokasiṇavasena… nīlakasiṇavasena… pītakasiṇavasena… lohitakasiṇavasena… odātakasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Nava samādhī – rūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; arūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhi. Dasa samādhī – uddhumātakasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, vinīlakasaññāvasena…pe… vipubbakasaññāvasena… vicchiddakasaññāvasena… vikkhāyitakasaññāvasena… vikkhittakasaññāvasena… hatavikkhittakasaññāvasena… lohitakasaññāvasena… puḷavakasaññāvasena 6 … aṭṭhikasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Ime pañcapaññāsa samādhi.
๔๔. อปิ จ, ปญฺจวีสติ สมาธิสฺส สมาธิฎฺฐา – ปริคฺคหเฎฺฐน สมาธิ, ปริวารเฎฺฐน สมาธิ, ปริปูรเฎฺฐน สมาธิ, เอกคฺคเฎฺฐน สมาธิ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมาธิ, อวิสารเฎฺฐน สมาธิ, อนาวิลเฎฺฐน สมาธิ, อนิญฺชนเฎฺฐน สมาธิ, วิมุตฺตเฎฺฐน สมาธิ, เอกตฺตุปฎฺฐานวเสน จิตฺตสฺส ฐิตตฺตา สมาธิ, สมํ เอสตีติ สมาธิ, วิสมํ เนสตีติ สมาธิ, สมํ เอสิตตฺตา สมาธิ, วิสมํ เนสิตตฺตา สมาธิ, สมํ อาทิยตีติ สมาธิ, วิสมํ นาทิยตีติ สมาธิ, สมํ อาทินฺนตฺตา สมาธิ, วิสมํ อนาทินฺนตฺตา สมาธิ, สมํ ปฎิปชฺชตีติ สมาธิ, วิสมํ นปฺปฎิปชฺชตีติ สมาธิ, สมํ ปฎิปนฺนตฺตา สมาธิ, วิสมํ นปฺปฎิปนฺนตฺตา สมาธิ, สมํ ฌายตีติ สมาธิ, วิสมํ ฌาเปตีติ สมาธิ, สมํ ฌาตตฺตา สมาธิ, วิสมํ ฌาปิตตฺตา สมาธิ, สโม จ หิโต จ สุโข จาติ สมาธิฯ อิเม ปญฺจวีสติ สมาธิสฺส สมาธิฎฺฐาฯ ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สํวริตฺวา สมาทหเน ปญฺญา สมาธิภาวนามเย ญาณํ’’ฯ
44. Api ca, pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā – pariggahaṭṭhena samādhi, parivāraṭṭhena samādhi, paripūraṭṭhena samādhi, ekaggaṭṭhena samādhi, avikkhepaṭṭhena samādhi, avisāraṭṭhena samādhi, anāvilaṭṭhena samādhi, aniñjanaṭṭhena samādhi, vimuttaṭṭhena samādhi, ekattupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitattā samādhi, samaṃ esatīti samādhi, visamaṃ nesatīti samādhi, samaṃ esitattā samādhi, visamaṃ nesitattā samādhi, samaṃ ādiyatīti samādhi, visamaṃ nādiyatīti samādhi, samaṃ ādinnattā samādhi, visamaṃ anādinnattā samādhi, samaṃ paṭipajjatīti samādhi, visamaṃ nappaṭipajjatīti samādhi, samaṃ paṭipannattā samādhi, visamaṃ nappaṭipannattā samādhi, samaṃ jhāyatīti samādhi, visamaṃ jhāpetīti samādhi, samaṃ jhātattā samādhi, visamaṃ jhāpitattā samādhi, samo ca hito ca sukho cāti samādhi. Ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ’’.
สมาธิภาวนามยญาณนิเทฺทโส ตติโยฯ
Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso tatiyo.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๓. สมาธิภาวนามยญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā
